Onte 1803: A semente de Bibiano

Que tristeza tan grande a do pasamento do noso admirado Bibiano, o mestre da ledicia permanente, posuidor dunha ollada esperanza e unha vontade entusiasta. Bibiano é un dos referentes da educación sentimental da nosa xeración. “Estamos chegando ao amor“, “Agora entramos nós” ou “Samba pra mocedade” (a versión do poema de Viaxe ao país dos ananos de Celso Emilio) están entre as cancións do noso celme. Xaora, Bibiano foi a faísca necesaria que prendeu a música popular galega das últimas catro décadas. Como cantautor e membro de Voces Ceibes foi un pioneiro (incomprendido), adiantándose ao que chegaría nos 80 con Siniestro, Os Resentidos, MIlladoiro e a movida viguesa, que viviu xa como emprendedor das iniciativas máis diversas. Produtor e argalleiro de tinglados vigueses, conservou o seu compromiso de obreiro do metal, membro do pecé e de comisións, un jichiño simpático e entusiasta até o lirismo. Así o lembrarei, preguntándome, cada vez que coincidiamos, pola saída da segunda parte do libro de Voces Ceibes do seu amigo Araguas. Bibiano enfrontouse a historia e respirou no presente. Foi un deses jichos que deixou semente e non parou de remar, non tiña medo ao temporal.

Emociona hoxe ver o documental sobre Bibiano de Josefina Molina (1977).

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Onte 1782: “Mensaxe dende o silenzo” de Licalaterna

LicalaternaA poesía de Celso Emilio Ferreiro continúa sendo fonte orixinal para a música galega. Comprobeino, outra vez, como membro do xurado do 1º Premio Celso Emilio Ferreiro de poemas musicados, unha iniciativa con certa semellanza á que Lluis Llach tivo coa obra do poeta Miquel i Marti Pol, no que participaron trinta e dúas cancións, moi diversas nos xéneros e estilos musicais, mais en xeral dun excelente nivel de calidade. Entre todas elas resultou gañadora a presentada polo grupo Licalaterna, formado por Andrea Souto e Óscar Iglesias, que traballou sobre “Mensaxe dende o silenzo“, un dos poemas d’ O soño sulagado. Este premio promovido dende a iniciativa privada pola FUNCEF, dotado con 3.000 euros, será entregado no Culturgal o sábado 3 de decembro, ás 11:30.

Parabéns a Licalaterna por tan magnifica proposta musical e audiovisual e a FUNCEF polo seu teimoso labor de promoción da obra de Celso Emilio Ferreiro.

Onte 1776: «Todo o tempo do mundo», presentación en Noia

Agustin_Agra_David_Perez_Iglesias_04-11-2016

Moi emocionante e divertida resultou a presentación do serán de onte en Noia de Todo o tempo do mundo, a novela de David Pérez Iglesias, ilustrada por Marcos Viso, gañadora do Premio Merlín de Literatura Infantil 2016. O escritor Agustín Agra, gañador hai dez anos do Premio Merlín, despois de relatar como coñeceu a David Pérez Iglesias hai máis dunha década, cualificou Todo o tempo do mundo como «un libro infantil de altísima calidade, escrito coas vísceras seguindo o fío da esperanza e da memoria». A seguir Agra debullou tres ideas que singularizan a novela de David : a ollada do seu narrador, os temas abordados e os destinarios da obra, «sendo consciente de que é na adolescencia cando se len as novelas máis fermosas». Rematou Agra dicindo que «Todo o tempo do mundo é na literatura infantil e xuvenil galega o que Os Eidos na nosa poesía».

XG00248701Comezou o seu discurso David Pérez Iglesias confesando que esta novela nacera dunha ambición moi persoal. «O meu pai non falaba nos seus últimos trece anos de vida. “Que lle tería dito aos netos se estivese ben durante este tempo?” Sei que a intención de responder a esa pregunta non está completamente cumprida na obra, foi un traballo moi ambicioso que non fun capaz de facer, precisaría máis de dous anos sen facer outra cousa, tempo do que non dispoño». «Todo o que escribo o leo en alta voz; se o que leo non canta é que non funciona. A narración debe ter unha voz auténtica que escribe por ti. O texto hai que facelo e refacelo tantas veces como sexa necesario, até que non se note o traballo. O texto ten que fluír». Referiuse despois a parte fundacional do libro, que aparece ao final. «Lembro ao avó e a papá cravuñando na gadaña. Era este un momento de moita introspección, que sinalaba o paso do tempo e que quixen recoller no booktrailer que preparamos para o libro».

Despois de ler varios fragmentos, David comentou que «comeza a haber ocos moi grandes sobre o que somos, existen ocos e silencios que debemos encher, construíndo unha nación e tomando o poder». «Neste libro hai referencias concretas, non hai nada que sexa mentira, aínda que todo é unha invención»: «Escribín todo o libro escoitando na orella o reloxo do meu tío, tic tac tic tac. Non hai unha boa narración se non é tempo; se non escoitas o corazón do tempo, a narración non é boa». «Mentres escribía sentín a veces a pena de non dedicarlle máis tempo e facer unha gran obra sobre a perda de todo este mundo devastado onde resisten con dignidade, traballando e traballando miles de persoas maiores. Canto me queda por dicir? Creo que no libro se nota que detrás hai un mundo máis grande».

«Quería facer un libro que falase do real. Cando desaparece o mundo rural non desaparece só o atador do trigo [que David levaba na man], tamén o imaxinario, como a Xente Pequena, homiños pequenos que vivian nos caborcos da montaña. Preocúpame moito a desaparición deste imaxinario, é unha obsesión, iso foise e con iso foise gran parte do que fomos». «As frases sapienciais que aparecen no libro son frases que eu oín. Esa frase “as túas raíces medran no futuro« escoiteilla a David, o meu padriño, que me dixo: “David, ti es a miña raíz”, e dende entón comprendín que as nosas raíces están diante, sen elas non hai nación. Como me dixo esoutra: “David, non te enganes, o mundo móveo o amor”». Rematou o autor o seu discurso confesando a satisfacción polos comentarios que a súa nai (89 anos) fixera do libro: «”Moito viaxaches!”, “Era así, era así”, foron as súas palabras». Comentou tamén que «o único medo que teño é que a xente di que chora lendo no libro, aínda que para min foi unha experiencia de escritura moi feliz».

Onte 1762: «A perda da escuridade»

Recibimos noticia do noso amigo Martin Pawley, membro da Agrupación Astronómica Coruñesa, da publicación da versión galega de Losing the dark, un documental de seis minutos e medio sobre a contaminación luminosa e a reivindicación do dereito a gozar dun ceo nocturno limpo. Un excelente recurso didáctico para abordar a defensa da observación dun ceo limpo como un dereito da humanidade ademais dun xeito de reducir o consumo de enerxías fósiles. Esta loita contra a contaminación luminosa contribúe, tamén, unha importate redución do custe enerxético. A este teor, a Agrupación Astronómica Coruñesa Ío estima a redución en Galicia de 30 millóns de euros anuais, só dous na cidade de Vigo. Non teño dúbida que o emprego máis racional e austero da luz artificial e o combate da contaminación luminosa, como sucede nos países do norte de Europa, é un asunto que con rigor e espírito construtivo debería ser incorporado na nosa axenda pública.

Onte 1760: «River», a vontade de serie de culto

River_Serie_de_TV-479701300-large (1)Os seis episodios de River demostran que nas series policiais aínda nos queda moito por ver. O desgarro psicolóxico que sofre John River provocado polo asasinato da súa compañeira, levarao a continuar a conversa con ela e con outras vítimas de casos sen resolver nos que participou. Un vello policía londinense, un antiheroe fráxil no emocional e afouto e sistemático nas súas investigacións, interpretado de forma maxistral por Stellan Skarsgärd, capaz de imprimirlle ao seu rostro todos os matices da melancolía. A localización no fascinante London actual, a resolución visual austera e elegante, o inequívoco espírito literario dunha narración cuxa trama vai deixando todo anoado son valores que contribúen a engaiolar ao espectador. Como merece mención o achegamento que dende as convencións do xénero negro se realiza á doenza mental por medio dun personaxe obsesionado pola perda. Aventuro que esta produción da BBC converterase en serie de culto. Recoméndoa.

Onte 1756: A novela galega do holocausto

XG00162201Resultou onte moi emocionante a presentación no Liceo de Ourense d’ O amor nos escuros días de Birkenau, a segunda novela de Alberto Canal.Trasa proxección do booktrailer, na súa versión longa (catro minutos) e a intervención do editor, o fotógrafo Rubén Vilanova, que colaborou con Canal na portada e na preparación do booktrailer, relatou a súa visita a Auschwitz e a Birkenau e a reflexión que esta experiencia estremecedora lle provocou.

“Birkenau era un campo de exterminio de 5 quilómetros cadrados, onde foron asasinadas un millón de persoas en dous anos (arredor de 1942). Organizado en naves dunha soa xanela, rodeadas de arame de espiño electrificado, que usaban os reclusos para suicidarse, constaba de catro crematorios e cadansúa cámara de gas, con capacidade para 2.500 persoas por turno. Cando estás alí e repasas todas estas cifras é imposible non preguntarse como foi posible que ocorrera algo semellante nun tempo non moi afastado”.

“Comprobas como os nazis procuraban a deshumanización completa dos reclusos, aos que rapaban e quitaban todos os obxectos persoais, até non ser capaces de identificarse. O seu obxectivo era cousificalos”. “Cando estás en Birkenau non entendes como é posible que en tres liteiras puidesen vivir corenta e cinco persoas”.

Alberto Canal, despois, leu un texto titulado “Contar o Holocausto”, no que explicou a orixe desta novela, nunha viaxe a Auschwitz e na necesidade no momento actual de seguir embrando o holocausto, “cando vivimos en Europa o auxe do filonazismo”. Insistiu Canal na súa intencionalidade de ofrecer unha novela de sentimentos, onde houbese lugar para o amor, a solidariedade e a resistencia, mais tamén o odio e o individualismo”.

Onte 1734: «Tudo que aprendemos juntos», a esperanza da música

Tudo_que_aprendemos_juntosTudo que aprendemos juntos, a película de Sérgio Machado estreada esta semana como El profesor de violín, é outra achega valiosa a ese cinema que propón un diálogo sobre o papel da educación no desenvolvemento dos mozos e mozas que viven en situacións de exclusión social. Coma sucedía n’ A clase, onde Begaudeau escolleu un centro da banlieu parisina para escenificar os conflitos da exclusión, Machado faino cun centro da favela paulistana de Heliópolis para ofrecer un relato –baseado nalgunha medida nunha historia real, a da creación do Instituto Baccarelli– sobre as cicatrices dun grupo de adolescentes que non teñen outro futuro que abrazar a violencia. Porén, o director baiano non amosa só as feridas desa desigualdade, como noutras pezas do cinema brasileiro (Cidade de Deus ou Era uma vez), senón que tamén procura visibilizar o compromiso das persoas, como Laertes, violinista da Orquestra Sinfónica de São Paulo, que pretenden facerlle fronte dende as artes e a educación.

Película de BSO moi fermosa, lembrounos, inevitablemente, a atmosfera paulistana da Periferia de Iolanda Zúñiga e o conflito d’ As palabras poden matar de Marcos Calveiro, dúas obras que dende a nosa literatura recente abordan a complexidade do mundo da favela. A pesar de que o desenvolvemento do relato é previsible e a resolución un chisco forzada, Tudo que aprendemos juntos consigue emocionar e enguedellar ao espectador prendido entre a forza das interpretacións naturalistas dos mozos da orquestra e a serenidade dunha música marabillosa que reivindica o valor das belas artes para construír outro mundo diferente.

Onte 1732: Viva o pobo brasileiro!

Marcaná_2016

A pesar dos agoiros da prensa europea, aledeime que onte gañase o pobo brasileiro inaugurando con ledicia e dignidade os Xogos Olímpicos 2016. A cerimonia ideada por Fernando Meirelles presentou ao mundo a historia e a diversidade natural e cultural como o maior patrimonio do Brasil. Sen alardes tecnolóxicos de convocatorias anteriores a música e a danza protagonizaron un relato visual, onde non faltaron momentos moi emocionantes como a interpretación do himno na voz do mestre Paulinho da Viola, outros sorprendentes como o desfile da Giselle Bünchen ao ritmo de «Garota de Ipanema» ou a escena simulada de parkour, e outros espectaculares como o baile caótico da ducia de escolas de samba, que en todos os casos expresaron que na bossa nova e na MPB está o ADN do Brasil contemporáneo. A inauguración non puido agochar o malestar dunha cidadanía capaz de apupar de forma escandalosa ao presidente en funcións, tras a destitución da presidente electa. Unha noite que supuxo a vitoria tamén dunha cidade moi fermosa onde vive tanta e tanta xente feliz con lágrimas. Viva o pobo brasileiro que nunca perdeu a esperanza e non desiste. Agardo uns xogos olímpicos vibrantes.

Onte 1720: «Sunset song»

Sunset_Song-158225520-largeAproveitando un caloroso serán metémonos onte nos Norte para ver Sunset song, a adaptación de Terence Davies da novela de Lewis Grassic Gibbon (1932). Un drama de tintes nacionalistas no que se denuncia, dende o ámbito do privado, como as guerras (neste caso a do 14) destrúen as vidas e os soños, sendo a memoria do amor apenas o único que queda para os seus protagonistas. Davies constrúe un convicente cadro costumista da Escocia rural de comezos do século XX, con toda a súa beleza, aínda que non afonde máis no papel das mulleres sometidas á violencia dun durísimo patriarcado. A película (de intencionalidade poética) destaca pola coidada composición visual, sexa pola acaída colocación dos personaxes sobre a paisaxe, como polo diálogo xeitoso entre a luz e a banda sonora. Xaora, esta perfección formal non abonda para acender a faísca do entusiasmo do espectador nunha película sobre as paisaxes da desolación, onde a presenza constante da dor e a tristeza non deixan espazo para a esperanza.

Onte 1717: “Galería de saldos” de Diego Giráldez, presentación en Vigo

Galeria_de_saldos_Porta_do_Sol_05-07-2016

Outro serán excelente o de onte na Feira do Libro de Vigo instalada na Porta do Sol. A escritora Ledicia Costas asinou durante máis dunha hora nunha sesión de alicientes extraordinaria. O editor Fran Alonso e a actriz Deborah Vukusic presentaron Galería de saldos, magnífico libro de relatos co que debuta Diego Giráldez. Antes de ler o relato titulado “Luís Seoane”, Vukusic deu cinco razóns para ler Galería de saldos: primeira, “por tratarse dun libro de relatos, o xénero hipster da novela”; segunda, “para facerlle a competencia á prensa deportiva como Marca e outras publicacións semellantes”; terceira, “por tratarse dun libro para o verán con retrogusto pensante”; cuarta, “por deitar pingas de arte para facer un perfume silencioso”; e quinta, “para facelo un auténtico best-seller galego”.

XG00255001Fran Alonso comezou a súa intervención lembrando a magnífica acollida de público e crítica de Galería de saldos, á que non foi allea o magnífico booktrailer do libro, o primeiro en realidade virtual da edición galega. “A propia portada de Antonio Seijas, simbólica e irónica, minimalista, reflicte o espírito destes vinte e sete relatos guiados pola arte e pola interpretación da arte da man de Iago Losada, cuxas ilustracións deron personalidade ao libro”. “Brevidade, aire fresco, duro, ás veces xélido, que pode mancar. Personaxes en saldo, esmagados, perdedores, á beira do fracaso, cuxa subsistencia está marcada polas circunstancias. Historias duras, como a vida, sutís, feitas a través das palabras e dos silencios, do que se pode intuír, o que non se di”. “Todo o libro de Diego configura unha banda sonora global e cada un dos relatos posúe a súa propia. Con todo, hai en todo o libro un sabor de tango, por que ten sabor a melancolía rabuda, sensual e emocional”.

Seguiu Alonso salientando que no libro “a arte está en relación coa cotidianidade, co consumo, despoxada de calquera tipo de mitomanía. A arte incorporada ao consumo, á vida,desposuída do seu carácter artístico, o que lle permite ao autor ironizar e deitar unha ollada bastante comprensiva.” “Unha arte interdisciplinar, onde están presentes as artes plásticas, a música, o cine e a literatura, mesturadas coa publicidade e coa crónica das nosas vidas. Este é un texto onde todas as artes fúndense e as referencias culturais tecen unha malla sobre a que flotan os personaxes”.

Rematou Fran Alonso relacionando Galería de saldos con Vidas post-it, o libro de relatos de Iolanda Zúñiga: “decateime que o libro de Iolanda aparece citado no propio libro de Diego, hai conexións temáticas e formais entre ambas as dúas obras”. “Galería de saldos é unha biopsia social, unha análise crítica e irónica do entorno que nos rodea.”. “Diego Giráldez posúe un estilo rotundo que fai o libro moi compacto, sendo todos os textos moi homoxéneos”. “Un libro, pois, moi recomendable co que nace un narrador para a nosa ficción que demostra nesta primeira entrega todo o poderío”.

Pola súa banda, o autor salientou que esta era “un libro moi vigués, xa que había moita xente de Vigo relacionada coa súa produción e comunicación”. Relatou como hai uns anos chegara a Vidas post-it de Iolanda Zúñiga, “un libro que me marcou, co que entendín que se pode facer unha narrativa galega distinta”. Citou despois a importancia na obra das ilustracións de Iago Sánchez Losada e do booktrailer do que van “dez mil visualizacións en Facebook, o que arrima a literatura galega a outro público”. Confesou o autor a súa satisfacción polas sensacións que os lectores e lectoras crean co libro, semellantes as que pretendera: “ningún personaxe deste libro é unha fantasía, todos son froito dunha realidade actual que manca”; “este era un dos obxectivos que pretendín, que o lector se sentise completamente identificado”.