Equipo olímpico galego

/en , , , , , , , , /por

A gustosa lambetada visual da cerimonia inaugural da Olimpiada de París 2024 entretivo durante case cinco horas a mil millóns de persoas de todo o planeta. Oportunidade que Francia como república organizadora non perdeu para presentar orgullosa diante do mundo a súa historia, lingua, artes (populares e cultas) e glorias deportivas, con especial atención ás súas pioneiras das ciencias e das letras, e para transformar a París en escenario monumental dun espectáculo concibido para ser consumido en todo tipo de pantallas. Xogos de París que, como se pode ler no excelente monográfico de Sermos Galiza (nº 615), constitúen unha oportunidade histórica para que Galicia supere o seu teito de Toquio 2020, os xogos adiados un ano pola Covid-19, nos que foi a comunidade autónoma que obtivo maior número de medallas (catro pratas e tres bronces); metais que, se a participación galega fose recoñecida como equipo olímpico de seu, a situarían no medalleiro internacional por diante de estados  comunitarios como Portugal, Grecia ou Irlanda. Seguir con ollada atenta e orgullosa ao equipo galego en París, máis de trinta deportistas, a maior participación da súa traxectoria, con presenza destacada en disciplinas como atletismo, remo e piragüismo, contribúe a construír a identidade nacional galega e a desfacer os moitos prexuízos que aínda arrastra a actividade deportiva na cultura galega, temática escasamente abordada nas artes plásticas e na literatura propia, coas honrosas excepcións das novelas de María Reimóndez centradas en disciplinas olímpicas, Corredora (Xerais 2017) na maratón e Furia (Xerais 2023) no boxeo, no ensaio de Álvaro Alonso Filgueira, Galicia olímpica 1996-2016 (Teófilo edicións 2016) ou de libros infantís como Os xogos olímpicos de Ningures (Galaxia 2015) de Pinto e Chinto. Seguir París 2024 cos ollos pendentes no desempeño e nos resultados do equipo galego é máis que recomendable para avivecer o orgullo galego e vibrar coas nosas deportistas olímpicas e paralímpicas.

Publicado en Nós diario: 31/07/2024

Vigo, terra galega

/en , , , , , , , /por

Dedico o artigo de Faro de Vigo á celebración en Vigo do Día Nacional de Galicia:

Xa temos lembrado aquí a celebración do Día de Galicia en Vigo, o 25 de xullo de 1930, data na que o concello acordou que por vez primeira se izase a bandeira de Galicia na varanda da casa do concello. Referida nos xornais vigueses como «gran data galega» ou «Día Noso», quedou para a historia que Faro de Vigo abrise cunha espectacular portada ilustrada e nos seus interiores utilizase o galego no 8,30 % dos seus textos, o que entón constituíu un fito xornalístico, mentres o seu competidor, El pueblo gallego, titulaba: «Vigo foi o centro espritoal de Galiza». Unha xornada, na que se interpretou música galega nos bares e cafés, que comezara ao mediodía cun mitin galeguista no teatro García Barbón, continuou cun xantar de fraternidade na Barxa e rematou cunha convocatoria vespertina da Agrupación Artística, presidida por Urbano R. Moledo. Actos nos que se cantou o espírito emprendedor vigués e nos que os oradores en intervencións memorables expresaron o seu convencemento de que Vigo, a cidade galega moderna por excelencia, encabezaría o proxecto político galego. O que o escritor Álvaro das Cosas resumiu de forma profética: «de Vigo, terra galega, pese a todos os tópicos, patria de Martín Codax aberta aos países ultramarinos, sairá o impulso que ha de lanzar aos galegos pola liberdade de Galicia».

Celebración do Día de Galicia en Vigo –efeméride que dende 1979, coa chegada da Autonomía, será chamada Día Nacional de Galicia– recuperada dende 1992 pola alcaldía do socialista Carlos G. Príncipe, que gobernaba en coalición cos grupos municipais do PSG-EG e BNG. Convocatoria dunha ampla recepción cidadá (coa presenza dos grupos municipais e do tecido asociativo e veciñal) no serán do 24 de xullo no xardín inglés de Castrelos na que a alcaldía convidaba a unha figura galeguista a redactar e ler no seu nome un bando sobre o significado da efeméride e a súa relevancia para Vigo. Textos que, se non me engana a memoria, escribiron nas primeiras edicións Francisco Fernández del Riego e Víctor F. Freixanes, encabezando unha relación de nomes dunha iniciativa e dun protocolo, que nas últimas tres décadas organizaron as alcaldías viguesas de todas as cores políticas (socialistas, nacionalistas e populares), transformada así en nova tradición viguesa e nun modelo de achegamento entre os grupos municipais da corporación e a sociedade civil. Xuntoiro cívico vigués que non foi convocado este ano, como sucedeu tamén nos dous últimos, despois de ser adiados a setembro, o que imaxinamos obedece a decisión da alcaldía actual de prescindir da celebración desa «gran data nosa» (dende hai case un século), ese día de festa da cidadanía galega, polo tanto, tamén, da veciñanza viguesa.

Non fai falta ser catedrático de Sociolingüística para entender que a teimosa preferencia da alcaldía viguesa e dos membros do seu goberno de empregar só o castelán como a lingua das súas comparecencias diante dos medios ou de non programar no palco privilexiado de Castrelos a grupos de música actual ou tradicional que utilizan o galego como a súa primeira lingua, obedece ao prexuízo estudado de considerar o emprego da lingua galega como unha marca propia do comportamento dos nacionalistas ou de persoas de escasa formación.  O que sabemos é falso, como deformantes son as lentes que se utilizan á hora de valorar o sentido da celebración do Día Nacional de Galicia, efeméride vinculada desde a súa creación en 1919 pola segunda asemblea das Irmandades da Fala coas reclamacións galeguistas.

Xaora, por atractivo que puidese parecer electoralmente o discurso arredista e vitimista dun Vigo alleo a Galicia, á súa lingua e á súa cultura, sabemos que é incompatible coa identidade forxada pola cidade actual ao longo de dous mil anos. Vigo é terra galega de seu, non pode nunca renunciar a ningunha das hélices do seu ADN que conteñen todas as galicias posibles (industrial, marítima, pesqueira, agrícola…), o que o mestre X.L. Méndez Ferrín denominou «Vigo como cifra da Galicia contemporánea». Vigo non pode renunciar a liderar o proxecto industrial e económico do norte peninsular, o que o filósofo Antón Baamonde chamou «Nova Olanda», ou se queremos recorrer ao pasado, debe asumir o peso que as Terras de Turonio tiveron naquela Vella Gallaecia que ía do Douro á Mariña. Nin Vigo pode renunciar a contar co peso que por poboación e achega lle corresponde no autogoberno galego actual, nin conformarse a perder a lingua do seu primeiro poeta Martín Codax nin o espírito innovador, creativo e crítico dos seus artistas como Enrique X. Macías, Ramiro Fonte, Francisco Mantecón ou Berta Álvarez Cáccamo, entre tantos outros. Ese Vigo, terra galega de seu, líder económico e artístico da vella Gallaecia é o que cómpre volver celebrar colectivamente cada 25 de xullo.

Defendamos A Galega

/en , , , , , , , , , , , /por

Foi Camilo Nogueira o primeiro que comezou a falar de televisión galega antes de que existise a autonomía. Como tamén sendo deputado de Esquerda Galega foi o que presentou a primeira iniciativa de creación dunha televisión galega e unha proposición de Lei de Normalización Lingüística, concibidas como piares para desenvolver e defender a lingua e cultura galegas. Iniciativas que foron naquela primeira lexislatura (1981-1985) capaces de contaxiar o entusiasmo a toda unha cámara (no pazo de Xelmírez) onde os galeguistas e nacionalistas (ausentes) eran apenas unha inmensa minoría. Televisión de Galicia nacida, cando non existían as privadas, pola determinación de Xosé Luís Barreiro Rivas, entón vicepresidente da Xunta, que permitiu que o 24 de xullo de 1985 comezase a programación, despois de apenas un par de días de probas. E, dende entón, tanto a Radio Galega, nacida apenas tres meses antes, como a TVG, arrastran o seu pecado orixinal de nacer como medios do Goberno Galego e non do Parlamento de Galicia. Case catro décadas ao servizo do Partido Popular, coas excepcións dos parénteses de dous gobernos de coalición, que chegaron a súa máis vergonzosa expresión nos últimos trece anos, nos que a Xunta de Galicia de Feijoo e Rueda incumpre a Lei 9/2011 dos medios públicos de comunicación audiovisual de Galicia, que esixe unha maioría cualificada (de 3/5) para nomear a dirección xeral da CRTVG, que dende 2009 segue con mandato indefinido, nun entorno de xestión de persoal e de programación viciado e rutineiro e cuns informativos implicados coa axenda e os intereses do PP. Unha aldraxe institucional que o colectivo Defende a Galega de profesionais da compañía ven denunciando de forma heroica dende hai 322 venres negros. A defensa que fan dunha programación propia de calidade e dunha información plural e veraz merecen todo o apoio e recoñecemento noso. Defendamos a Galega, reclamamos a recuperación do prestixio dos medios públicos galegos e a dignidade dos seus profesionais.

Publicado en Nós diario: 14/07/2024

A exclusión do Mundial 30

/en , , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á exclusión de Balaídos como sede do Mundial de Fútbol 2030:

O feito de que o estadio de Balaídos non apareza como unhas das once sedes do Mundial 30 na lista da Real Federación Española de Fútbol (RFEF) non é unha derrota para a cidade de Vigo nin para a súa reputación, aínda que sexa un fracaso para o goberno municipal que presentou a candidatura. Unha decisión federativa opaca da que se descoñecen os criterios utilizados e as puntuacións obtidas na avaliación da proposta viguesa, como a do estadio de Riazor, que competían pola única praza adxudicada a Galicia pola RFEF. Unha exclusión do Mundial que ten que ver, probablemente, máis coa estratexia política utilizada na defensa da candidatura viguesa ca en razóns deportivas, na medida que fiaba as súas posibilidades no contacto directo e no apoio do Consello Superior de Deportes (CDS), organismo gobernamental que ten baixo tutela á RFEF, desprezando a influencia que puidese ofrecer a instancia da Federación Galega de Fútbol (FGF), presidida por Rafael Louzán, ex-presidente da Deputación Pontevedra e do Partido Popular de Pontevedra, durante un período no que mantivo a Vigo a ración de pan e auga. Estratexia inversa á utilizada pola candidatura municipal coruñesa que puxo todos os ovos na cesta de Louzán, a pesar de que precisaba máis obras no estadio, o que obriga a maiores cargas para as arcas públicas.

Esta exclusión da sede viguesa non merece ser chorada, cando debería constituír unha oportunidade para que Vigo conte canto antes cun estadio municipal moderno co aforo e as condicións que precisa o Real Club Celta de Vigo S.A.D., abandonando os custosos cantos de serea a que obrigaba o proxecto do Mundial, concibido apenas para responder os requirimentos voraces da FIFA para xogar tres partidos en 2030. Unha negativa que debe ser transformada nun acicate orgulloso para que a obra prevista para a grada de Gol, cofinanciada polo Concello de Vigo e a Deputación de Pontevedra, se execute no prazo e condicións previstas, como tamén a das obras das pistas municipais de atletismo anexas, sen esquecer as melloras necesarias no interior da grada de Río, onde despois de máis de corenta anos urxe modernizar a súa actual accesibilidade e sistemas de seguridade. Vigo non precisa un estadio para 45.000 persoas nin pode engadir entre 60 e 75 millóns de euros aos que xa leva investido na obra de renovación do estadio iniciada en 2014, máis aínda, cando despois de Qatar 2022, a estratexia de construír grandes estadios para uns poucos partidos amosouse ruinosa para as súas cidades no económico e insostible no ambiental.

Xaora, que Vigo non conte con sede mundialista non pode supoñer de maneira ningunha que se renuncien ás melloras nas infraestruturas contempladas no proxecto da candidatura, sobre todo as referidas ao reto de dispoñer de até 5.000 prazas de aparcamento próximas ao estadio nos días de partido e a contar cun aeroporto e cunhas conexións ferroviarias de primeiro nivel. Como en todo caso, esta exclusión do Mundial 30; como a negativa de Abanca, propietaria do Deportivo da Coruña S.A.D., de ceder sequera en usufruto o Teatro Cine Fraga ao concello; como o chasco da actual liña do AVE, que de facto apenas reduciu nuns minutos a conexión con Madrid; como a imposibilidade de gozar en Vigo dos beneficios do transporte metropolitano, coma no resto das rexións urbanas galegas, entre outras decepcións viguesas recentes, obriga a repensar como se veñen abordando en Vigo as cuestións estratéxicas e as relacións entre as administracións. E non habería que facer un pouco de autocrítica? A pesar da omnipresencia do alcalde en todo tipo de actos, os membros do goberno municipal socialista poderían pensar que quizais non todo se está facendo ben. Outrosí sucede cos responsables locais do PP de Vigo, a pesar da nova estratexia aparentemente conciliadora de Alfonso Rueda que esta semana anunciou «un antes e un despois para a cidade», que ignoran as reclamacións á Xunta de Galicia para que salde a importante débeda que mantén co Vigo metropolitano no que atinxe a mobilidade, vivenda, sanidade, educación, medio ambiente ou servizos sociais.

En resumo, non me parece lóxico que as administracións gastasen unha millonada nunhas obras de ampliación innecesarias no estadio de Balaídos, mentres a cidade e a cidadanía precisa outras actuacións preferentes, adiadas por ausencia de vontade política de quen é competente para asumilas, ou simplemente por continuar esa batalla interminable de reproches mutuos, que beneficia a ambas partes nas urnas. A pesar diso, cómpre que Vigo abandone calquera asomo de vitimismo e presente un proxecto estratéxico, amplo, potente e compartido, con vontade inequívoca de liderar a economía, a cultura e o proxecto político galego, a vacina máis eficaz para evitar decepcións como a da exclusión do Mundial.

Roberto

/en , , , , , , , , , /por

Doeume o pasamento de Roberto Pérez Pardo, primeiro director comercial de Xerais, unha das figuras máis respectadas da edición galega contemporánea. Nacido nas terras arraianas de Oímbra (1946), dende os cursos do seminario de Ourense comprometeuse coas causas da xustiza e igualdade; asumindo máis tarde o entusiasmo dos ventos de liberdade como libreiro da libraría Ir Indo de Príncipe, montada por Bieito Ledo, que a tantos nos abriu os ollos cara o libro galego. Como dende marzo de 1980 sería, xunto a Xela Arias e Manolo Batán, motor do equipo de profesionais pioneiro de Xerais, editora xeralista con pegada educativa, fundada por Xulián Maure Rivas. Debemos a Roberto moitas das prácticas e estratexias que revolucionaron a edición galega durante a década dos oitenta, transformando un sector, até entón, voluntarista e militante, en gremio editorial con vontade profesional e normalizadora. Debemos a Roberto os primeiros acordos entre editoras e librarías galegas, a formación dun equipo comercial orientado á promoción educativa e á venda en librarías, a presencia do libro en galego nas feiras do libro, o deseño das primeiras campañas de pre-publicación, o lanzamento de produtos masivos como o Dicionario Xerais da Lingua… Asumiu consciente a responsabilidade do equipo nos momentos decisivos para a continuidade da empresa, foi das persoas imprescindibles que suman e asumen con dedicación os seus compromisos. Tras unha brillante traxectoria en Xerais, dirixiu o primeiro Culturgal (2007), organizado polo Asociación Galega de Editoras, poñéndolle o ramo a súa carreira como xestor editorial. Lembro a Roberto, apaixonado cinéfilo e lector atento, preparando co seu rigor de aceiro e paciencia infinita as previsións anuais de venda, título a título, cando o catálogo chegaba os dous milleiros de referencias. Nunca saberei agradecer a súa lealdade e compromiso coa fantasía de editar en galego, que compartimos en sintonía durante dúas décadas. Un grande, Roberto! Con todos os abrazos.

Publicado en Nós diario: 17/07/2024

A beirarrúa voada

/en , , , , , , , , /por

Dedico o artigo de Faro de Vigo á beirarrúa voada do Paseo de Afonso:

Formo parte desa confraría viguesa, laica e moi numerosa, que se xunta decote no paseo de Afonso para pasmar co espectáculo da actividade portuaria ou para enxergar no serán a marabilla da liña do horizonte agochándose tras as Cíes. Un salón privilexiado para o Vigo vello que dende a oliveira e ao longo do miradoiro case centenario da beirarrúa voada conforma un dos espazos urbanos vigueses máis acolledores para as persoas que nos visitan como para a veciñanza do barrio noso. Unha praza case peonil, por ventura, estendida de forma natural cara a vella rúa Elduayen, que nas portas da cidade vai recuperando devagar o seu carácter de espazo verde de lecer e acougo, sen renunciar a súa actividade comercial e hosteleira, unha vitoria das persoas sobre os vehículos a motor, que constitúe un fito merecedor das nosas beizóns. Mágoa, que dende hai máis dun ano non sexa posible asomarse á fermosa beirarrúa voada, cercada por valos, supoñemos que agardando por obras de conservación, ou nunca se sabe, anunciando de forma sutil o inicio das do Barrio do Cura, un misterio que merecería ser desvelado en miradoiro tan emblemático.

Máis aínda cando esa beirarrúa voada ten historia de seu, como parte das intervencións modernizadoras que pretendían crear novos espazos urbanos na década dos vinte do pasado século: a praza de Portugal, a balconada miradoiro do paseo de Afonso XII, o parque Miramar de Picacho, que non chegaría a ser construído, ou o farol artístico da praza de Urzáiz, todos eles proxectados co espírito da arquitectura rexionalista polo facultativo municipal Jenaro de la Fuente Álvarez. E de todas elas, a balconada de formigón construída sobre o muro de contención da rúa Poboadores foi unha das obras de enxeñaría destacada de hai un século. Unha historia desvelada, como tantas outras do urbanismo vigués, polo profesor Xosé Ramón Iglesias Veiga, que data no 2 de febreiro de 1923 o encargo do concello de redacción dun proxecto de beirarrúa voada en toda a fronte do paseo de Afonso XII, convertida así en elegante miradoiro. Proxecto retomado en 1925 como «acera volada y balconada artística del paseo de Alfonso», que contemplaba unha pérgola, que nunca sería executada, e unha beirarrúa de forma quebrada con balconadas rectangulares e dúas semicirculares máis voadas que o resto, incorporando como ornamentación floreiros pétreos e farois con peixes entrelazados, semellantes aos das fontes da praza de Portugal.

Actuación orzamentada en 1926 con 150.000 pesetas, aprobada de forma definitiva o 12 de decembro de 1928 e comezadas as obras o ano seguinte. Os traballos da estrutura de formigón, dirixidos polo perito José Lago Loureiro, supuxeron unha novidade no seu tempo, como tamén os da empresa Granja, Lago e Compañía que se ocupou de modificar a liña de distribución eléctrica que alimentaba os tranvías, xa que a intervención no paseo obrigou a suprimir oito dos postes na zona do muro de contención. A varanda de ferro e os farois foron forxados por «La industriosa» da familia Sanjurjo,  mentres as esculturas dos querubíns que sosteñen os escudos de Vigo e Galicia foron realizadas por Camilo Fernández Correa «Camilo o Roxo», mestre canteiro formado na Escola de Artes e Oficios. Todas as obras finalizaron en 1931, xa na Segunda República, cando o paseo pasou a chamarse de Ramón Franco. Actuacións que se completaron o 28 de marzo de 1943 cando se descobre o quiosco de venda de flores proxectado por Emilio Bugallo Orozco utilizando unha refinada linguaxe racionalista; edificación que sufriu diversas mudanzas de emprazamento, utilizándose durante décadas como quiosco de venda de xornais e revistas a cargo de José Barcia «Pepiño».

Ademais da súa historia urbanística, o paseo de Afonso é un espazo de referencia interxeracional para as persoas que vivimos no barrio de Pi e Margall, Llorente e Falperra. Historias de seres de varias xeracións esmigalladas con enorme talento narrativo nas páxinas de Faro de Vigo nos artigos dominicais de Xaime Fandiño publicados ao longo de 2021 baixo o epígrafe «La acera volada». Recollidos nun libro de título homónimo (2022), estas crónicas de infancia e mocidade de Fandiño tecen a psicoxeografía daqueles rapaces do barrio que compartiamos a carencia de «non termos aldea», os primeiros vigueses nacidos na propia abella da ribeira. Textos emocionantes, escritos coa pulsión dunha memoria prodixiosa, protagonizados polo renxer seguido dos tranvías, do recendo da dozaría das Tres luces ou das tarteiras e empanadas que enfornaba o señor Domingos na panadaría do Barrio do Cura. Páxinas coas que bagoei co relato da escola da señorita Celia, onde nos iniciamos na lectura, ou coas visitas a almoneda Monterrey onde atendía Fina Cáccamo. Libro moi memorioso que recomendo vivamente.

As que cantan

/en , , , , , , , , , /por

A escolla da poesía popular oral, representada nas cantareiras que transmitiron e enriqueceron esa tradición, como cerna da celebración do Día das Letras Galegas 2025, foi recibida con satisfacción xeneralizada polas redes galeguistas, o que aventura ó éxito do 17 de maio. Unha elección arriscada da Real Academia Galega, que aposta por unha celebración colectiva como sucedera en 1998 cos trobadores da ría de Vigo e abandona a tradicional homenaxe haxiográfica dunha das autorías da literatura galega. Unha candidatura presentada pola académica Ana Boullón que recoñece a urxencia de exaltar a nosa lingua, desta volta a fala popular daquelas que cantan, e conecta co efecto Tanxugueiras das cantareiras contemporáneas que recoñecen nos textos orais das súas avoas e bisavoas o celme da súa creación musical. Unha celebración chamada, ademais, a recoñecer o acervo de toda a nosa literatura popular, unha forma de folclore que para Domingo Blanco, autor dos dous volumes d’ A poesía popular en Galicia 1745-1885 (Xerais 1992), se caracteriza pola oralidade como xeito de expresión e transmisión, a funcionalidade, o colectivismo, o anonimato e adoita ser acompañada dunha melodía e, ás veces, de instrumentos. Unha literatura das clases subalternas que se desenvolve diante doutro público ao da literatura culta, á que sería un erro aplicarlle os mesmos criterios interpretativos. Aventuro un grande aproveitamento didáctico deste 17 de maio centrado na oralidade e na música tradicional de raíz, da que poden nacer nas escolas unha chea de cancioneiros. Como agardo que as editoras aproveiten o ano para reeditar revisados e contextualizados os cancioneiros e escolmas de referencia de Dorothé Schubert, Marcial Valladares, Nicanor Rielo Carballo, José Pérez Ballesteros, Domingo Blanco, entre outros. Como deberán ser moitos os seráns de regueifas e polavilas onde se cante e se conte na fala nosa:

Vos decís que cante, cante;
teño la graza perdida:
cantarei como pudere,
pero non como solía. (1759)

Publicado en Nós diario: 10/07/2024

Teatro cine Fraga

/en , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao futuro do Teatro cine Fraga:

O anuncio da Xunta de Galicia e da Deputación de Pontevedra de mercar case a partes iguais o cine-teatro Fraga por 9,3 millóns de euros para destinalo a usos socioculturais é aparentemente unha noticia excelente para a cidade de Vigo e a súa área metropolitana. Semella que despois de vinte e tres anos do peche das súas tres salas de proxección, como pasados trece anos da interrupción das obras de rehabilitación dirixidas polo arquitecto César Portela e avanzadas nas tres cuartas partes, poderá sacarse do abandono un edificio emblemático, que forma parte da memoria sentimental de varias xeracións da veciñanza viguesa. Porén, o anuncio dos presidentes Alfonso Rueda e Luís López, con clara intención de contribuír a incrementar o protagonismo do que en Vigo carece hoxe o Partido Popular de Galicia, abre tamén moitas dúbidas, xa que son varias as cuestións de calado que deben ser consideradas para a resolución satisfactoria do caso, tanto as que atinxen a súa transformación imprescindible nun centro cultural público e os usos aos que será destinados os seus diversos espazos, como as referidas á xestión e financiamento da programación das súas actividades e mantemento das súas instalacións.

Debate cidadán necesario no que tampouco poden quedar fóra as condicións e mesmo o importe de venda dun inmoble, que non o esquezamos, fora adquirido por Caixa Galicia en 2001 á familia Fraga polo equivalente a 7,5 millóns de euros e pasou nove anos despois a pertencer a Novacaixagalicia, entidade que sería rescatada en 2014 como Nova Galicia Banco por 9.052 millóns de euros  do Fondo de Reestruturación Ordenada Bancaria (FROB), que tras ser poxada por Banesco en 1.003 millóns de euros, utilizará o nome comercial de Abanca e asumirá as súas propiedades, entre elas a do Fraga. Unha década máis tarde esta compra da Xunta de Galicia e da Deputación de Pontevedra do inmoble da rúa Uruguai ten como primeiro beneficiado a Abanca, mesmo a pesar de ser responsable do seu abandono e de ser incapaz de desenvolver un proxecto sostible, como recoñeceron os responsables da propia entidade financeira. Un traspaso ao ámbito público para o que existían outras alternativas sobre a mesa, que non comprometían máis cartos das administracións, como a dunha cesión ao concello de Vigo para facer do Fraga o gran teatro público do que carece a cidade metropolitana, vella reclamación das entidades veciñais e das artes e das letras viguesas.

Outro debate esencial no caso do Fraga é o referido ao plan de usos dos espazos recuperados polo proxecto de rehabilitación de César Portela, que debe manter a identidade do edificio proxectado polo arquitecto Luis Gutiérrez Soto e soñado polo empresario Isaac Fraga como a mellor e máis suntuosa pantalla de  Galicia, á altura das que vira nos Estados Unidos. Conservar os usos do Fraga como primeiro cine e teatro público de Vigo cae de caixón, mais obriga a desenvolver unha programación anual cinematográfica, musical e das artes escénicas de calidade á altura da instalación. Como obriga no proceso de rehabilitación pendente a instalar no auditorio de 1.200 localidades o maxestoso órgano de tubos do que falaba nestas páxinas hai pouco Alejo Amoedo ou dotar dos medios técnicos necesarios para a escena e para convertela tamén na sede das orquestras viguesas. Sen esquecer, que nunca debería de perder o seu carácter como sala cinematográfica permanente, o que sería factible creando a sede viguesa da Filmoteca de Galicia, entidade que forma parte do Centro Galego das Artes da Imaxe, instalada dende hai décadas na Coruña. Como nesta dimensión do Fraga como centro das artes audiovisuais, pagaría a pena recuperar o proxecto do Centro Galego de Fotografía, canto menos para crear unha moderna Fototeca, desde a que acceder e poñer en valor os fondos dos arquivos fotográficos e cinematográficos vigueses.

Con todo, a creación do Teatro cine Fraga, obriga a acordar entre as catro administracións públicas (Concello de Vigo, Deputación de Pontevedra, Xunta de Galicia e Goberno de España) un modelo corresponsable de financiamento e xestión, no que tamén se podería contar con recursos de patrocinios privados. Un modelo para o que se podería botar man da experiencia do Marco que, a pesar das súas dificultades, amosou a viabilidade dunha xestión cultural profesional, rigorosa, independente e avalada polos poderes públicos. Sen arriscarse a forxar ese gran acordo polo primeiro teatro público de Vigo do século XXI, un proxecto apoiado polo tecido cultural e asociativo vigués, todo o anterior pode quedar en auga de castañas. Xaora, a recuperación do Fraga é unha obriga cidadá, debendo renacer con aquel espírito modernizador e coas miras no futuro co que foi concibido hai setenta e cinco anos polo seu fundador Isaac Fraga.

Espazo lectura

/en , , , , , , , , , /por

O recoñecemento da Federación de Gremios de Editores de España a Espazo Lectura outorgándolle o Premio Liber 2024, na categoría á mellor iniciativa de fomento da lectura en bibliotecas abertas ao público, afáganos aos que en Galicia defendemos o fomento da lectura como unha actividade compartida de socialización e reflexión crítica. Unha distinción merecidísima para este colectivo de voluntariado, que botou raíces no Val Miñor a comezos de 2008, onde constituíu unha comunidade na que persoas de distintas xeracións comparten libros, lecturas e actividades comunitarias arredor da creación literaria e de lectura como vínculo de socialización e coñecemento, con atención preferente para a lectura e a edición en galego. Un voluntariado de fomento da lectura sen ánimo de lucro que entende a lectura como actividade de gozo e coñecemento de vocación subversiva, que singulariza ao ser humano, mais tamén como competencia cívica imprescindible no exercicio da cidadanía, mecanismo de inclusión necesario para a convivencia e o benestar. Un activismo comprometido coa lectura transformada en espazo para a vida, onde é posible gozar da fascinación creada polo conto ou polo álbum ilustrado nunha das súas sesións semanais na Casa da Lectura para o lectorado máis novo. Compromiso coa maxia da lectura aparecida nos encontros con autoras e ilustradoras nas sesións do «Contomar» para lectorado autónomo, ou nos debates dos seus clubs de lectura «Sete vidas» de narrativa, «Lecturas Debuxadas»  de banda deseñada, «Daquelas que len» de lecturas feministas e «Lendo contigo» de lecturas en familia. Como actividades subversivas desta pacífica revolución lectora foron nesta década e media as da «Noite na biblioteca», as edicións de «Dar de ler como quen dá de beber» ou as «Noites Golfas» da Casa da Lectura, que amosaron a envexable capacidade de mobilización desta entidade cohesionada polos lazos de inclusión e de afecto xerados pola lectura e a cultura asociados ao libro. Parabéns intensos para Espazo Lectura.

Publicado en Nós diario: 03/07/2024

Lembranza dunha tarde feliz na Casa da Lectura: 27/05/2010.

Alameda dos libros

/en , , , , , , , , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á historia da Alameda a onde esta semana regresa a Feira do Libro:

Entre as efemérides non celebradas desde Vigo esquecedizo está o sequiscentenario do primeiro proxecto da nova Alameda, o pioneiro xardín histórico da cidade. Apenas un bosquexo anónimo debuxado nunha folla da traza para o xardín occidental, datado en 1874, como os planos do enxeñeiro Julio Valdés e do agrimensor Carlos Coloret, reproducidos polo arquitecto José Antonio Martín Curty no seu libro referencial, Historia de la Alameda (1828-1978) (COAG 1994), que presentan as chaves do deseño realizado en 1882 polo arquitecto municipal Domingo Rodríguez Sesmero: a desaparición da primitiva aliñación de álamos entre a Porta da Gamboa e o Areal, prevista en 1828 e consolidada de forma parcial en 1830; e a separación formal en tres sectores (occidental, central e oriental) equivalentes aproximadamente ás tres mazás do proxecto do ensanche. Nova Alameda que o concello decidiu, en 1876, quedase rexistrada ao seu nome e reservada a uso público, atendendo as reclamacións da veciñanza,  o que que, segundo Xosé Manuel Souto González, provocou un conflito coa «Empresa de los Muelles y Terrenos del Puerto de Vigo», concesionaria do proxecto de recheo, sobre os límites da concesión, que se resolvería cun acordo en 1879. O que constituirá un acontecemento para a historia de Vigo, cidade que tivo a intelixencia de reservar para uso público de paseo e axardinamento tres mazás do seu ensanche, asemellándose ao que en 1857 fixera Manhattan co seu Central Park.

Pouco despois comezaría a plantación do novo arborado, incluída a causarina de 17 metros (hoxe no catálogo de árbores senlleiras de Galicia), á que logo se engadiría a araucaria excelsa, o teito actual do xardín, formando no centro da cidade un catálogo botánico de corenta especies. En 1883 finalizaría a colocación dunha reixa e zócalo de pedra (retirada corenta anos despois), prevista no proxecto de Domingo Sesmero, e o templo da música, onde na noite de San Xoán daquel mesmo ano a Banda de Música Municipal de Vigo deu o seu primeiro concerto de tres horas de duración. Cincuenta anos despois realizouse o recheo do sector central, o que supuxo a destrución dunha parte do arboredo, cando pasou a chamarse en 1935 Praza de Compostela. Como foron mudanzas importantes ás introducidas no axardinamento polo francés Luciano Turc Bert, que tamén interveu no deseño da xardinaría do monte do Castro, formando os parterres actuais e plantando case todos os castaños de indias (1941). Como afectaron ao xardín as medidas de priorizar a trama viaria recollidas no Proxecto de Urbanización da Praza de Compostela e rúas adxacentes do enxeñeiro Rafael Juanes (1941) e as do proxecto adicional de Antonio Cominges (1943), que deseñou os orixinais pavimentos xeométricos que combinaban seixo e lousa, un dos elementos máis característicos da Alameda, hoxe desaparecidos. Como mudanza de relevo supuxo a instalación da fonte luminosa proxectada polo arquitecto Bugallo Orozco (1955), a instancias do alcalde Tomás Pérez Llorente, tras a do conxunto monumental de José Luis Medina.

Alameda que nestes cento cincuenta anos foi escenario de acontecementos históricos, o punto onde finalizaban as comitivas carnavalescas, o espazo onde chantou as súas carpas o circo Feijoo (1935), o escenario onde se celebraban as misas de campaña organizadas por Falanxe no 36 ou a meta das carreiras do pavo cada nadal. Alameda que a pesar de todo isto mantivo o seu carácter de xardín público e espazo interxeracional de lecer e encontro para maiores, mozos e picariños, atmosfera de calma para traballadoras do centro, mais tamén primeira tarxeta de visita para cruceristas e turistas. Mágoa que este noso salón urbano, delimitado pola fermosa arquitectura das súas árbores non sempre fose coidado como precisaba e sufrise degradacións e desleixos antigos e outros por desgraza recentes, como o das barras do Cíes Market de Nadal ou a presenza da dinosebe interrompendo un dos paseos, que os responsables municipais deberían reconsiderar nun espazo para o que, por incomprensible que pareza, aínda non solicitaron a súa declaración como Ben de Interese Cultural.

O anuncio da celebración dunha refundada Feira do Libro na Alameda, con máis expositoras e actividades literarias, constitúe unha noticia que merece ser celebrada pola sociedade lectora viguesa como por todo o sector do libro, xa que se recupera o espazo tradicional no que naceu a feira hai cincuenta anos da man do libreiro Lois Patiño Regueira. Unha noticia excelente ademais para a propia Alameda, que recupera un dos seus paseos laterais arborados para usos culturais, espazo amable de encontro de autores e autoras co seu lectorado, tamén de acougo e frescor, o que a esta altura do ano é unha beizón. Acudan a feira do libro, veñan á Alameda dos libros.