Híbrida

/en , , , , , , , , , , , , , /por

Tras a posta en marcha en 2010 do Proxecto Abalar como estratexia de dixitalización nas aulas, a Consellaría de Educación admite por vez primeira na súa Resolución de 13 de maio de 2025 que os centros participantes no proxecto E-dixgal, nacido en 2014/2015, poderán incorporar libros impresos, en tres materias no caso da Primaria e en dúas das obrigatorias de tres horas na ESO. Unha medida imprescindible para salvar in extremis un modelo de dixitalización educativa promovido por AMTEGA contra vento e marea, nunca debatido nin sometido a avaliación externa, cuestionado por profesorado e familias, do que desertan cada ano máis centros insatisfeitos pola baixa calidade dos materiais dixitais, fose pola súa escasa interactividade e orixinalidade como pola precariedade metodolóxica do seu deseño didáctico; sen menoscabo dos efectos nocivos do uso prolongado e único das pantallas como soporte lector e formativo neste alumnado en plena adolescencia. Modelo de educación híbrida, no que nas aulas se comparte o uso de recursos nas computadoras e pantalla dixital co de libros de texto e outros soportes impresos, defendido dende 2008 polas editoras galegas, que nunca fomos escoitadas nin consideradas á hora do desenvolvemento deste modelo dixital. Outra decisión traumática co libro galego do primeiro goberno de Feijoo, disposto entón a rebentar o que algún dos seus membros chamou «burbulla editorial galega» que, xunto co decreto de Plurilingüismo, levou case ao colapso do noso sector editorial educativo. Benvido este paso atrás do equipo do conselleiro Román Rodríguez, ao que non parece allea a intención de conter á hemorraxia prevista de abandonos do programa E-dixgal e incorporar outros vinte novos centros. Mágoa que por desgraza chegue tarde, cando as nosas editoras ofrecen a concorrencia máis reducida da súa historia na renovación desta oferta hibridada. Rectificar é de persoas sabias, o que en todo caso se agradece e abre o camiño para outras emendas pendentes aquí reclamadas.

Publicado en Nós diario: 11/06/2025

Día de Portugal

/en , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao Día de Portugal:

Celébrase hoxe o Día de Portugal, de Camões e das Comunidades Portuguesas, coincidindo co cabodano de Luis de Camões, autor d’ Os Lusiadas (1572), poema épico que canta os logros nas exploracións e descubertas portuguesas ao longo do século XVI. Celebrado dende 1880, cando se conmemorou o tricentenario do pasamento do poeta, foi declarada en 1924 festa nacional portuguesa. Xornada do 10 de xuño dende 2013 conmemorada en Estremadura cun significativo programa de concertos, proxeccións e actividades literarias organizadas polo goberno rexional coa intención de ofrecer a cidadanía estremeña opcións para coñecer máis e mellor a cultura portuguesa. Celebración que reforzou  o compromiso da Junta de Extremadura de impulsar dende 2009 a aprendizaxe do portugués nesta comunidade arraiana, na que máis de cinco mil alumnos de Primaria o estudan como segunda lingua estranxeira e outros vinte e mil o fan nas etapas de Secundaria; acordo que chega a celebración cada 9 de xuño, do Día Escolar da Cultura Hispano Lusa.

Efeméride que tamén se celebrará hoxe en Vigo cun programa de actos do Centro Portugués presidido por Bernardino V. Crego no que non faltará nin un recital poético nin a colocación dunha coroa de louros no monumento a Camões na praza de Portugal. Celebración iniciada o 5 de maio coa xornada dedicada a Camilo Castelo Branco con motivo do bicentenario do seu nacemento, organizada polo Centro Cultural Portugués do Instituto Camõens, onde dende o pasado 22 de maio está aberta a exposición «Versões de Um amor de perdição» e onde hoxe ás 19:30 haberá un concerto do Grupo de Fado Académico do Orfeão Universitario do Porto. Programa ben cativo para unha cidade coma Vigo que dende 1882 abriu a conexión ferroviaria con Porto, constituíndo dende entón a referencia económica e urbana da poboación do norte de Portugal.

Relacións luso-viguesas facilitadas polo ferrocarril no que o 28 de xuño de 1901 chegou a excursión portuguesa, que devolvía visita, comitiva da que formaba parte o fotógrafo Aurelio Paz dos Reis, que fotografou Vigo utilizando un procedemento estereostópico, deixando unha reportaxe memorable do Vigo do inicio do século XX. Relacións que callaron o 10 de novembro de 1927 na inauguración do Centro Portugués de Vigo e na Semana Hispano-Lusitana de Vigo, organizada pola patronal viguesa entre o 26 de marzo ao 2 de abril de 1933, sendo alcalde Emilio Martínez Garrido, coa intención de reforzar as relacións entre a cidade e o país veciño. Inaugurada coa solta de 10.000 pombas desenvolveu un programa completísimo, que incluía unha exposición de produtos portugueses no pavillón da Aduana e unha feira do libro portugués, no que se mesturaban conferencias, actividades deportivas, representacións teatrais, excursións e até un festival de escaparates da rúa Galán, hoxe do Príncipe, para recibir á delegación portuguesa. Relacións culturais que se estabilizaron arredor do Centro Portugués desde que en 1937 ocupou a sede de Príncipe 13, 1º, onde permaneceu até 1989, para ser trasladado a Romil 12, 1º. Como non esquecemos a inauguración da praza de Portugal en 1933, obra de Jenaro de la Fuente, e un ano despois en agosto a do busto de Luis Camões, obra do escultor Souza Caldas.

Habería que agardar a 1998 para que se inaugurase na Casa Aríns, a edificación laica máis antiga de Vigo, o Instituto Camõens como centro de difusión da cultura e lingua portuguesas. En 1992 once cidades galegas e do norte de Portugal constituíron o Eixo Atlántico para solicitarlle recursos á Unión Europea e concertar políticas comúns, situando a sede naturalmente en Vigo. Sen esquecer o histórico 15 de marzo de 1995, no que os alcaldes de Vigo e Porto falaron na Porta do Sol tras a manifestación que reclamaba a liberación do Cabo Estai no marco da chamada Guerra do fletán.

O futuro das relación luso-galaicas, que é o mesmo que dicir ca luso-viguesas, pasa pola finalización do Eixo Atlántico ferroviario de Alta Velocidade, que una Vigo e Porto nunha hora, prioridade política aínda non acabada de concretarse con idéntico compromiso polos gobernos dos dous estados. Como a nivel cultural é imprescindible que o Goberno Galego actualice o seu compromiso coa Lei 1/2014 do 24 de marzo para o aproveitamento da lingua portuguesa e vínculos coa lusofonía, máis coñecida como Lei Valentín Paz-Andrade, aprobada por unanimidade que, sen embargo, Feijoo e Rueda meteron no conxelador. Unha oportunidade estratéxica para o futuro do galego como para revirar por fin as costas entre dúas comunidades que comparten orixe da súa lingua. Proceso que lle corresponde liderar de forma indiscutible á cidade de Vigo, como veu acontecendo dende hai máis dun século. Celebrar con maior entusiasmo e compromiso este Día de Portugal podería ser un bo recomezo.

Será por cartos

/en , , , , , , , , , , /por

Xa non estraña a ninguén a retórica barolenta empregada por Valentín García, o secretario Xeral da Lingua, para defender como un cara lavada as políticas do seu partido. Con todo, a súa máis recente deriva na polémica sobre a oficialización das linguas cooficiais na Unión Europea merece ser comentada polo novidoso argumento utilizado e pola audacia á hora de defendelo. Para García este recoñecemento de oficialidade do galego na UE constituiría unha imposición que custaría cada ano 44 millóns de euros, razón pola que se opón a que sexa referendada, a pesar de que o PPG apoiou unha proposta a prol da medida, hai dúas semanas. Un exercicio de coherencia de quen dende 2012 asumiu, entre outras responsabilidades, o deseño dos modelos de educación lingüística e de recoñecemento do galego nas institucións. Certo que nesta derrota, xa nos afixemos a escoitar o seu argumento de atribuír á poboación migrante, para el «xente de fóra», ou 155.000 monolingües en castelán, como as causantes da calamidade estatística do galego. Xaora, era difícil agardar a súa preocupación polo estado das finanzas do Parlamento Europeo, obrigado a asumir unha cantidade desorbitada para unha oficialización que apoiaría sen este custe económico. Galego si, pero sen que custe cartos, é a receita que García ofrece aos responsables europeos, avalada pola súa traxectoria inmaculada como xestor na que o fomento do galego nunca supuxo perigo ningún para cadrar as contas dos gobernos de Feijoo e Rueda. E se alguén o dubidase, abonda acudir ao portal da lingua galega e comprobar como continúa vixente a austeridade das axudas do seu departamento, xustificada coa crise de 2010. Velaí os dous euros por alumno/a das axudas anuais para proxectos de fomento do galego nos centros públicos, adxudicadas a finais de abril ou o importe das destinadas para a publicación de materiais didácticos (200.000 euros) conxeladas dende entón, tras unha redución do 80 %. Non vaia facer algún braghantón un negocio co fomento do galego!

Publicado en Nós diario: 04/06/2025

O teito é de pedra

/en , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ás novidades recentes do Vigo literario:

Había tempo que non me entusiasmaba tanto cunha novela viguesa brillante e estremecedora como O teito é de pedra (Xerais 2025) do meu admirado Álex Alonso. Peza literaria coidada e memorable na que o narrador natural de san Miguel de Oia recupera a memoria dos acontecementos violentos acaecidos durante os días do golpe de Estado de 1936 na súa parroquia, como na limítrofe de Coruxo e mesmo outras de Vigo e do Val Miñor e da illa de san Simón, onde foron encarcerados tamén outros veciños. Un exercicio literario de moito calado no que Álex toma como referencia a investigación de Bernardo Vázquez Acuña, Memoria dunha parroquia republicana. San Miguel de Oia, Vigo na década dos trinta (Instituto de Estudios Vigueses 2015) coa intención de relatar vidas de familias campesiñas e mariñeiras desta parroquia, así como os conflitos suscitados polas expectativas de igualdade abertas durante o período republicano. Coma fixera en Granito (Xerais 2020), na que reconstruíu literariamente o crime de Nigrán de 1994, Alonso emprega con mestría os procedementos da ficción, coa presencia de personaxes reais e doutros creados a partir dos testemuños recollidos por Vázquez Acuña, ofrecendo un texto de lectura tan engaiolante como perturbadora.

O teito é de pedra é unha ficción de título ferreirán (e capa de Fran Herbello) impresionantes, no que o autor reconstrúe anacos da vida dos nosos avós para devolvelos cunha prosa cristalina como memoria recuperada. Unha novela sobre o medo, que mantiña a disciplina férrea dos vencedores que alongaron a súa persecución e crueldade cos escapados até 1948. Un relato tamén sobre a dignidade das familias represaliadas, recuperada no solpor da obra na frase de Concepción Ferreiro: «En min ninguén manda. Eu son dona da miña persoa». Obra coral de voces diversas pon o acento na reconstrución da vida cotián da parroquia de san Miguel como da propia cidade no verán de 1936. Páxinas nas que identificamos a homenaxe ao rexistro emotivo de Agosto do 36 (Xerais 1991) de Xosé Fernández Ferreiro e d’ A lingua das bolboretas (Galaxia 1994). Unha novela viguesa á altura doutras memorables como Amor de tango (Xerais 1992) de María Xosé Queizán, Cabalos e lobos (Xerais 2015) de Fran Lorenzo ou Jules Verne e a vida secreta das mulleres planta (Xerais 2016) de Ledicia Costas, que fan todas elas memoria e cidadanía lectora.

Outra importante novidade recente para o Vigo literario é a novela de María Oruña El albatros negro (Plaza y Janés 2025), con oportuna edición galega de Cumio, a primeira que a escritora viguesa dedicada a súa cidade. Ficción localizada no Vigo corsario do XVIII e no Vigo actual xira arredor da procura dun dos tesouros máis enigmáticos dos afundidos na ría, que pretendía rescatar unha historiadora naval maior falecida en estrañas circunstancias, o que será investigado polo subinspector Rivas e a inspectora de patrimonio Nagore Freire. Relato ben alicerzado na historia, documentado nos traballos do arqueólogo Ramón Patiño, membro do Instituto de Estudios Vigueses, foi saudado pola escritora Ledicia Costas nestas páxinas de Faro de Vigo como «novela poliédrica que nun labor titánico de escrita ten dentro o xénero de aventuras, o policial e o histórico», para seguir salientando o agasallo que esta ficción de vontade internacional desta raíña do misterio, aparecida cunha tirada longa de milleiros de exemplares, supón para a cidade de Vigo e para a divulgación da súa historia.

Espazo do Vigo literario ao que nestes últimos meses contribuíron a alargar outras valiosas narracións en lingua galega: Blues da Florida (Medulia 2024) de José G. Barral, que novela con emoción e fidelidade os meses anteriores á supresión dos tranvías diante dos nosos ollos, transporte pioneiro do Vigo metropolitano; e Son coma glaciares os barcos de aceiro (Galaxia 2025) de Cynthia Menéndez lembrando a última folga do estaleiro Hijos de J. Barreras e homenaxeando ao Vigo obreiro. Como tamén achegan diversidade ao mapa literario vigués tres novelas recentes en lingua castelá: Las cosas que nos pasan (Plaza y Janés 2025) de Guada Guerra, Todo es verdad por que nadie miente (Plasson e Bartleboom 2025) de Estela Gómez e  Hasta siempre (Maeva 2025) de Amara Castro Cid.

Ás portas da Feira do libro de Vigo, que se celebrará do 1 ao 7 de xullo na Alameda de Compostela, está ampla e gorentosa colleita de novidades narrativas do Vigo literario para públicos diversos debería contar co protagonismo e visibilidade que merece semellante fenómeno. O Vigo literario e o Vigo noir, a tradición moderna da novela policial viguesa creada por Domingo Villar e o seu inspector Caldas, como as numerosas novidades sobre a historia da cidade, editadas polo Instituto de Estudos Vigueses, non deberían faltar na programación nin nas casetas.

Exclusión

/en , , , , , , /por

«Expulsan dun colexio público de Vigo a un neno de infantil pola súa agresividade» leo no xornal local. Non se trata dunha fake news, a noticia está contrastada coas familias do CEIP Emilia Pardo Bazán, coñecido en Vigo como Chouzo­. Trátase dun neno de 6º de Infantil “castigado” a non acudir á escola por “razóns disciplinarias”, que no curso pasado fora escolarizado nun centro concertado, onde tamén adoptara condutas agresivas continuadas co alumnado e co profesorado. Un alumno con claras necesidades de apoio educativo, escolarizado nun grupo de 13 alumnos, probablemente neurodiverso, aínda non diagnosticado en Neuroloxía Pediátrica, como centos doutros escolares nosos con problemas condutuais e emocionais. O extraordinario do caso do Chouzo é a decisión do centro, adoptada co amparo da Inspección e do Xefe Territorial, de expulsar temporalmente ao pícaro de 5 anos “cantas veces sexa necesario” e de xustificala co regulamento do centro na man. Exclusión á que se chega, despois de que a dirección solicitase unha coidadora máis para o centro (da que a consellaría di non dispoñer na bolsa de interinidades) e outra especialista en Pedagoxía Terapéutica (que a administración considera non lle corresponde por catálogo). É posible que non exista mellor solución que deixar o pícaro na súa casa? É isto admisible no actual modelo de educación inclusiva e acompañamento emocional individualizado do que presume a consellaría? Secasí, tras os parches conxunturais da pandemia dos programas Proa + e Acompaña, o persoal que asumimos a responsabilidade do Departamento de Orientación (DO) sabemos que non hai posibilidade de atención á diversidade dende un enfoque inclusivo sen reforzar os DO dos centros co persoal suficiente. Sen refacer (dende 2008) os catálogos obsoletos da rede de orientación educativa galega, que afectan as especialidades de orientación, PT, AL e persoal auxiliar, non hai inclusión educativa posible. O resto serán brindes ao sol ou solucións vergonzosas como a denunciada.

Publicado en Nós diario: 28/05/2025

Vigo en Santiago

/en , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a reflexionar sobre a irmandade entre Vigo e Compostela:

Benedicto Conde publicou no Anuario de Vigo de 1943, unha grande reportaxe, «Vigo trabaja», na que o xornalista e fotógrafo vigués de Faro de Vigo  (unha figura por reivindicar) ensaiaba unha interpretación da identidade industrial viguesa. O autor consideraba que «Vigo traballa» quería dicir que «esta cidade está sempre no seu lugar, o máis avanzado parapeto da liña de combate». Consigna dunha «cidade en plenitude da súa enerxía», a que cualifica de abellariza e identifica na vibración emerxente dos obradoiros fabrís da Beiramar, «concerto sublime que se pode escoitar desde o cume do Castro, corazón e cerebro da cidade». Esta gabanza suscitou polémica e contribuíu a facer popular na competencia entre as principais cidades galegas unha cantinela (con variantes): «Vigo, traballa; Pontevedra, dorme (ou bocexa); Santiago, reza e A Coruña divírtese». Unha expresión que prendeu no imaxinario popular galego ao que na década de 1960 se incorporaron as cidades que faltaban: «Ferrol, navega; Lugo, come e Ourense, bebe».

Prexuízos, acuñados durante a ditadura, que impregnaron a ollada externa de cada unha das cidades, até chegar aos episodios da capitalidade e da reconversión industrial, ao inicio da Autonomía. Momento no que continúan formando parte da idea urbana galega actual máis popular na que sobran os exabruptos (velaí o recente da alcaldesa coruñesa declarando a súa cidade «libre de afouteza») e rivalidades deportivas emocionais, á falta dos compromisos necesarios de cooperación (na reclamación do eixo atlántico peninsular). Contexto no que fracasaron nos últimos corenta anos o desenvolvemento do mapa comarcal de Galicia e a posta en marcha das áreas metropolitanas (Vigo, Santiago e Coruña), atribuíbles a incapacidade dos gobernos de Feijoo e Rueda de chegar a algún acordo político coa oposición de nacionalistas e socialistas, como a comodidade que para os gobernos locais urbanos, en mans case na súa totalidade da alternativa, supón manter un enfrontamento interminable coa Xunta (responsable de todas as aldraxes, como tan cansos estamos en Vigo). Entorno no que aparece a iniciativa da Federación dos Ateneos de Galicia de organizar o ciclo de conferencias «Rompendo as murallas do localismo» co que pretenden ollar cada unha das cidades dende a súa identidade ao tempo que se recoñecen a todas.

Nese ciclo fun convidado a pronunciar onte a conferencia «Vigo en Santiago» coa solicitude expresa de «afondar na idiosincrasia da cidade olívica», o que non é tarefa doada en cinco mil palabras e case un cento de fotos. Encarga que me levou a repasar a relación entre a cidade nosa e a compostelá, onde están algunhas claves da historia viguesa. Dende a primeira referencia documental que atopamos de veciños de Vigo que formaban parte da freguesía de Santiago de Vigo, situada no Areal, citada despois en 1118, da que hoxe só se conserva o parteluz, situada na proximidade da fortaleza e castelo do Penço, escenario das loitas entre Pedro Álvarez de Soutomaior, conde de Camiña, e o arcebispo de Compostela, Santiago Alonso de Fonseca. O mesmo Vigo da freguesía de Santa María de Vigo que dende 1237 formaba parte da mitra compostelá, que conformaba o que Cunqueiro chamou a vila creada por Martín Codax, o poeta sen biografía, autor das sete cantigas que coas de Mendiño fixaron a hélice da lingua galega e de todas as Galicias posibles no ADN vigués. Como foi decisiva para a historia de Vigo como cidade que en 1811 se aboliran todos os señoríos, entre os que estaba o de nomear a xuíces e rexedores, despois de case seis séculos dependendo do arcebispado de Compostela, a consecuencia política máis relevante tras a Reconquista.

Certo que hai outras pegadas posteriores de Compostela en Vigo, que merecen ser salientadas. Velaí o 13 de outubro de 1935, cando a histórica Alameda pasa a chamarse praza de Compostela, no marco da xornada de irmandade entre as dúas cidades, consagrada nun histórico desfile polas rúas viguesas, entre a estación e a casa do concello, dunha comitiva santiaguesa de máis dun cento de persoas, que logo se dirixirían a Alameda, encabezada polas bandas de música de Vigo e Compostela. Como quedan moitos outros fíos por ganduxar entre as dúas cidades, desde contar aquel 22 de decembro de 1974 no que tocou o Gordo en Vigo, claro está no Bar El Compostelano da Seara, pasando polo feito de que os seus clubs de fútbol comparten no escudo a cruz compostelá e as cores azul e branca, expresando así a súa vontade de representar a Galicia, ou que as editoras viguesas teñan ancorada a súa historia na capital: Galaxia, a súa xuntanza fundacional o 25 de xullo de 1950, Xerais, o seu primeiro premio de novela, Crime en Compostela. Hoxe é unha boa idea celebrar aquel noventa aniversario da primeira irmandade entre as nosas cidades.

Gran colofón

/en , , , , , , , /por

Nos meus sesenta anos de celtismo consciente, fillo e neto de socios celtistas, poucas noites fun máis feliz ca do pasado sábado, na que un soberbio Celta xiraldino conquistou o coliseo de Xetafe. Quen lle dera piche pola costa de Peniche!, que diría o profesor Quique Costas, o mellor coñecedor da fala galega de Vigo, para facer rabiar aos poucos que desconfiaban do equipo claudino tras o exercicio de coherencia coa tradición e identidade celeste que supuxo a celtada do domingo pasado dándolle opción a outro humilde, o Raíño bucaneiro de Iñigo Pérez, a manter as súas aspiracións de estrearse na Conference League.

Conquista que se xestou con paciencia, remontando un gol aos once minutos de Mayoral, froito dun erro de Guaita no exercicio de coherencia de sacar a pelota combinada, sempre arriscado, un xogo consciente de quen sabe que aquel que moito corre, non é o que máis pronto chega. Como tampouco foron dar un raite as catro mil almas que ateigaron de celeste, a cor da esperanza, a bancada do fondo norte do coliseo do sur de Madrid. Soporte da afección necesario se viñeran mal dadas e para celebrar, despois de quedar hai oito anos en Old Trafford ás portas do ceo, a décima clasificación europea do primeiro equipo galego en gañar un trofeo europeo (2000).

Custoulle menos de media hora aos de Claudio collerlle os talentos aos de Bordalás (en retirada), sempre severo co Celta, recuperando o control do balón, que xa non perdería até o derradeiro asubío. Así chegou a igualada no 24’, tras unha combinación iniciada por Alfon (gran partido do manchego na súa despedida como celeste) con Iago que, noutro serán memorable, inventou un espazo inexistente na proximidade da área pequena para que alí Borja Iglesias recollese o balón e batese por primeira vez a Soria, outro gol de sete estralos da gran tempada do compostelán.

Dende entón o partido, sobre todo na segunda parte, constituíu un recital excepcional dun equipo no que participaron até nove futbolistas feitos na Madroa. Concerto sinfónico do mellor xiraldismo, interpretado de forma coral coa paciencia do ourive, facendo un partido longo, combinado e tecendo, alongando as posesións, mesmo cando o marcador simultáneo enviaba mensaxes inquietantes de estar fóra do obxectivo. Un traballo encomiable dirixido de forma incansable por ese obreiro exemplar do fútbol que é Fran Beltrán, esoutro vigués de adopción, que ensamblaba de marabilla con Moriba (gran promesa de figura internacional) e con Iago, cando recollía no campo propio para iniciar outro ataque.

Nunha desas, co partido xa moi maduro, no 80’, Beltrán avanzou de forma sensacional até a porta da área, onde enviou sobre Williot, que dende a liña de fondo viu a Aspas, que chegaba ao pao longo. O extremo sueco envioulle unha asistencia prodixiosa que o capitán recolleu sen que o balón botase rematando de langheta e anotando o seu décimo tanto da tempada. Unha obra de arte do fútbol combinado xiraldino, á altura daquel xogo da serpe de Mostovoi, Karpin e Mazinho, que pensabamos nunca sería superado en Balaídos. Outro dos goles decisivos do noso Merlín de Moaña, entre os 200 que marcou coa elástica celeste, como aqueloutro dobrete histórico do 6 de xuño de 2009 contra o Alavés, co que iniciou a súa lenda.

Co gol do mago, que cumpría a promesa de «Voltar a Europa», que hai oito anos fixera na lameira de Manchester, o Celta de Claudio soubo manterse a tensa e continuar ordenado, evitando a rebumbia e o mal de altura que sufriu noutros momentos desta tempada pechada con matrícula de honra e co sétimo posto que habilita para xogar competición tan atractiva como é a Europa League. Un acto de xustiza poética, que resarce o celtismo de tantas penalidades anteriores no Coliseum, un colofón brillantísimo para unha extraordinaria tempada.

Mención á parte merece neste colofón –termo que os editores utilizamos tamén para expresar o toque final– os numerosos méritos de Claudio Giráldez. Adestrador que dende a súa chegada en marzo do pasado ano, para substituír ao sobrado e antipático Benítez, forxou un modelo de equipo de canteira de xogo protagonista, para o que contou co apoio da presidenta e da dirección deportiva, como dunha política de comunicación audaz, capaz de conectar, sorprender e emocionar a un celtismo interxeracional, cada vez máis anovado, feminizado e xove, protagonista de momentos inesquecibles coa interpretación da Oliveira de Pucho Tangana.

Unha nova e poderosa alquimia celeste, cuxa fórmula ten como seus compoñentes os de Celtismo, Canteira, Claudio, Marián e Redes (13 millóns de seguidoras en todo o mundo), cuxos mellores resultados están aínda por chegar. Modelo de fútbol xiraldino resiliente e creativo, fútbol atlántico de pase longo e xogo colaborativo, baseado no coidado da autoestima e na responsabilidade de exercer os valores propios con empatía, paciencia, respecto e humildade. O Celta de Marián e Giráldez ten a ollada sobre a esperanza do porvir. Beizóns por ofrecernos a posibilidade de gozalo e compartilo!

Publicado en Faro de Vigo: 26/05/2025

Cubertas

/en , , , , , , , , , , /por

Gustei moito da cuberta de Conta Sherezade (Xerais 2025) de Suso de Toro. Unha potente metáfora visual de Pepe Barro, o noso máis destacado deseñador gráfico contemporáneo, que chama a atención sobre esta excelente novela que indaga na memoria como motor da creación literaria. Cuberta cen por cen barrosá que nos lembrou as que Barro fixera para Polaroid (Xerais 1986) e Land Rover (Xerais 1988), títulos memorables da nosa narrativa e da propia edición. Cubertas as tres que respectan as condicións da edición de calidade: primeira, a editorial: a representación do contido do libro; segunda, a comercial: a atención do lectorado potencial na libraría ou na rede; e terceira, a do marketing: o recoñecemento da marca da editora e a coherencia coa colección da que forma parte. Un traballo de síntese gráfica, que obriga a unha lectura fonda e contextual do grafista e a escoller a arte final axeitada, entre os recursos da fotografía, a ilustración e a tipografía, sen menoscabo da conversa tripartita necesaria entre autoría, edición e deseño. Imaxe que forma parte fundamental do paratexto editorial, presente en cuberta, na cuarta de cuberta e nas lapelas, que nunca deben faltar nunha publicación de calidade. Concibidas como reclamo para o escaparate da libraría, dende que o editor Edmund Evans publicou en 1852 o primeiro libro cunha cuberta de cores, e sobre todo despois de Segunda Guerra Mundial, cando a edición se fixo industria editorial, as cubertas desempeñan hoxe un papel decisivo na cadea industrial do libro. Mais aínda cando o marketing editorial e a capacidade de inundar as mesas de novidades dos xigantes da distribución do sector, atribúen que a acollida da cuberta pode condicionar o 50 % das vendas previstas. O que non está de máis lembrar cando o libro galego libra a batalla pola súa existencia nas mesas e escaparates da libraría. Coidar a excelencia das imaxes de cubertas e dos seus paratextos, como do deseño do seu grafismo, é outro reto ineludible para o libro galego.

Publicado en Nós diario: 21/05/2025

Celtada

/en , , , , , , , /por

A do domingo á tarde foi unha desas celtadas que forman parte da identidade máis íntima do celtismo histórico. O Celta de Claudio Giráldez non renunciou a forma parte dunha tradición de coller sempre o camiño máis sinuoso e perigoso para acadar os seus obxectivos. Unha mala tarde de Claudio Giráldez, que errou no seu plan de partido, como a de todos os membros do seu equipo, que estiveron algo apaxaretados e imprecisos co conto de entrar sen canicosta ningunha na competición europea. Un baixón imprevisto na competitividade do mesmo equipo que en Donostia cinco días antes deu un recital de fútbol práctico e de concentración colectiva na defensa da porta de Guaita. Unha celtada na que pouco serviu un recibimento impresionante ás portas do estadio e que a afección tanghera durante todo o partido. E nin sequera chegou para evitala o chamamento do druída Abraham Cupeiro co seu karnix nin das pandeireteiras de Toutón nin a presenza de Pucho Tangana en Marcador baixo.

Nada deste coidado soporte emocional serviu para evitar unha inoportuna baixa de intensidade e concentración que o domingo afectou a todo o cadro celeste, máis na primeira parte, nunha xornada decisiva, tamén, para os visitantes, que compiten polos mesmos obxectivos cos nosos, arroupados por un cento de bucaneiros que despregaron en Balaídos unha pancarta premonitoria co texto de «¡Al abordaje!».

Non acertou Giráldez coas súas rotacións, que deixaron a Borja Iglesias e Alfon no banco, hoxe os mellores argumentos dos que o Celta dispón no remate. Nin tampouco acertou coa banda de Ristic e Marcos Alonso, que resultou ser un coadoiro polo que entraron os vallecanos en dúas ocasións, suficientes para levar tan decisivo botín. Nin funcionou a dupla de Beltrán e Moriba, incapaces de facerlle fronte á parella visitante, formada por Unai e Valentín, moito máis intensos e acertados no roubo cos celestes. E se todo este panorama xa non abondase, Fer López, que sempre escintila con detalles de figuriña, non estivo o preciso e creativo que o devir do encontro precisaba; como lle sucedeu a Williot, que comezou de marabilla, forzando o penalti antes de que pasaran dez minutos, transformado por Marcos de forma maxistral; como ao voluntarioso Durán se lle fixo moi longo o partido, na súa batalla coas torres vallecanas. E foi dende o gol temperán dos nosos, cando os de Giráldez comezaron a esvarar polo tobogán do conformismo, mentres os de Iñigo, mellor plantados sobre a alfombra do Fragoso, presionaban coas súas dúas puntas sobre Alonso, Yoel e Javi, incapaces de trazar liñas seguras de pase ou crear algunha superioridade.

Foi determinante no devir do partido, a relaxación dos celestes no tempo engadido da primeira sesión. Outro erro de Marcos Alonso –nun partido horrible, onde volveu ser amoestado, polo que non xogará no partido decisivo do vindeiro sábado– facilitou que De Frutos canease a Yoel na área pequena e batese a Guaita. Non abondou desta volta, a clásica heroica dos de Giráldez que durante a segunda sesión acurralaron sen fortuna aos de Íñigo. Mágoa que este decidido paso adiante, tanto na disposición das liñas como na actitude do equipo, non fose acompañada de fortuna nos remates de Fer e de Williot. Cando máis sufrían os visitantes, a pausa de hidratación –nunha tarde con fresquiño e algunha poalla– decidida polo colexiado, rompeu a abordaxe celeste. Giráldez tardou en dar entrada a Iago e Alfon e, sobre todo, a Borja, que nos minutos finais volveu abrir a cancela da defensa vallecana que se defendía con coraxe. Nunha mala tarde, tamén para convocar á fortuna, no engadido Javi Rodríguez, o mellor atacante dos nosos defensas, tivo o gol a porta baleira, mais a pelota tan caprichosa quixo bater nas costas dun dos centrais para que a recollese o porteiro cando xa entraba. A desgraza que faltaba en calquera celtada.

Esta celtada, por decepcionante que fose, non embaza unha tempada sobresaliente, que no serán do sábado pode converterse en foliada en Xetafe celebrando o agasallo do billete europeo. O celtismo, sempre sabio, agradece a traxectoria desta liga en Balaídos, onde con once vitorias e apenas cinco derrotas o Celta marcou 35 goles, unha gozada para a afección. Unha tempada na que foi, non menos relevante, que o equipo non dependa xa da presencia nin dos goles de Iago Aspas, por valiosa que sexa a súa achega. Xaora, o máis relevante foi que a audacia de Giráldez de contar coa canteira do Fortuna e do Xuvenil convertese aos seus xogadores en pezas valiosas do mercado internacional. Non debe estrañarnos que Fer López, Javi Rodríguez, Hugo Álvarez, Pablo Durán, Yoel Lago, Damián, Sotelo ou Carlos Domínguez, habituais nos onces de Claudio, escoiten este verán os cantos de serea da Premiere League ou doutros equipos da Liga. En todo caso, agardemos con esperanza o que suceda en Xetafe, un campo que se nos dá mal, iso é certo, mais tamén o é que decote tras unha celtada o equipo resarce ao celtismo cunha vitoria heroica. Agardemos celebrala.

Publicado en Faro de Vigo: 21/05/2025

Cervexa viguesa

/en , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a presencia da cervexa en Vigo:

Ao fío do artigo sobre o agromar do atletismo e da actividade deportiva en Vigo, como expresión da cidade moderna, preguntáronme sobre a referencia que se facía aos socios de El Gimnasio, señoritos vigueses, que despois de facer os seus exercicios ximnásticos nos máis modernos aparellos fumaban tabaco exipcio e bebían cervexa nos salóns da sociedade. Historia contada por Xosé María Álvarez Blázquez nas páxinas d’ A cidade e os días (Xerais 2008), que ilustra o entusiasmo vivido en 1875, ano no que Ceferino de Blas considera que Vigo iniciou o seu medre coma cidade industrial e porto cosmopolita. E non lle faltaba razón ao noso último cronista, xa que foi hai cento cincuenta anos cando se derrubou a torre da Pulguiña e se trazou a actual rúa Poboadores, cando se comezou a mudar a navegación a vela pola de vapor, o que supuxo a recuperación das liñas regulares con América e a construción do peirao do Comercio, a chegada da primeira locomotora, que unía o porto con Chapela ou cando varios industriais representaron a Vigo na Exposición Rexional de Santiago.

Ano de 1875 no que comezaron a mudar os espazos de sociabilidade da emerxente burguesía industrial, que se reunía en sociedades recreativas como La tertulia, El casino, El recreo artístico ou El gimnasio ou coincidía no Café Suízo da rúa do Príncipe 27, o primeiro da cidade, onde se anunciaba nun gran rótulo «English spoken» e «Man Spricht Deutsch». E foi, tamén, en 1875 cando se comezou en Vigo a fabricar cervexa, como xa o alsaciano Louis Moritz facía en Barcelona dende 1856. Álvarez Blázquez rescata do Faro de Vigo do 8 de maio de 1875 a crónica sobre o grande movemento a prol da industria e os intereses locais que supoñía a fabricación de cervexa por parte de Mr. Hyde, que utilizando unha excelente clase de primeiras materias na súa elaboración, era capaz de competir coas cervexas importadas do estranxeiro, tanto polo seu gusto como polas súas burbullas, entre outros comentarios gabanciosos.

Consumo de cervexa ao que eran alleos os oficiais do Cable Inglés, establecido dende 1873, que anos máis tarde levaron a que o portugués Antonio Bandeira Proença instalase en 1898 –primeiro en Policarpo Sanz 36, logo en Velázquez Moreno, fronte ás oficinas do cable, no local que ocupou a tenda de instrumentos de Villanueva– o famoso Bar Bandeira onde servía viño do Porto, contaba cunha ampla carta de cervexas internacionais, aperitivos e até daba o té das cinco. Eduardo Rolland cita que despois da fábrica de Mr. Hyde chegarían outras marcas cervexeiras como Moreira e Cía e García Bañón. Habería que agardar ao 29 de xaneiro de 1925, hai polo tanto un século, para que comezase a súa actividade a fábrica de cervexas A Barxa, proxectada polo arquitecto Manuel Gómez Román, que dous anos antes fixera La Panificadora, nun amplo edificio de estilo rexionalista na rúa García Barbón, que contaba cun parque de fermosas plantas tropicais. Propiedade de Cervezas de Santander elaboraba as cervexas Austriaca e Cruz Blanca, que na década de apoxeo, de 1925 a 1935, cunha produción de cinco millóns de litros chegaría a ser líder en Galicia. En 1970 pasou a ser propiedade de Unión Cervecera S.A., elaborando os botellíns da famosa Skol, que tería boa acollida e pecharía en 1989, deixando un formidable soar, onde se construirían as torres do Club Financeiro.

Neste reconto non pode faltar a lembranza da cervexarías históricas, como Joaquín, inaugurada en 1914 no Areal e pechada noventa anos despois. Local axeitado con estilo parisino art decó, fermosos espellos, cadros e fotografías e mesas de táboa de mármore, Joaquín foi referente sentimental para varias xeracións, fose polas billas de Guinnes que servían a mellor cervexa negra, os bocks e as cañas, as gambas á gabardina que saían da cociña ou pola calidez dos encontros alí vividos. Desapareceron tamén as cervexarías El Laurel e Eusco da rúa Gamboa, onde en 1958 abriu El Pasillo, hoxe a decana da cidade, que continúa tirando as súas cañas e os bocks en xerra coa escuma xusta para mantelas fresquiña acompañadas de olivas e manises. Local que conserva unha enciclopedia e o dicionario da lingua de María Moliner por se a clientela precisa consultalos.

Por ventura dende 2013 volveuse a elaborar cervexa en Vigo coa aparición de Cervexa Nós, con fábrica propia e dúas cervexarías no Vigo vello e unha carta de dez tipos de cervexas artesanais. En 2018 comezou a produción de Cervexas Madroa, que conta con seis variedades elaboradas na súa factoría da rúa san Cristovo de Candeán. Máis recente e a actividade de Pits cervexas artesanais, elaboradas na mesma praza de Compostela, coa posibilidade de que o público as goce na cervexaría instalada no andar superior. Conta con sete variedades, entre elas unha chamada «Viguesa». Excelente herdanza deixou Mr. Hyde!