Horizonte Europa

Tras o memorable partido do serán do mércores, quizais o máis completo dunha tempada excelente en Balaídos, o obxectivo Europa xa se enxerga sobre a liña do horizonte das Cíes. Unha proeza atribuíble a Claudio Giráldez e o seu equipo técnico que –tras asombrar coa súa proposta de xogo no Olímpico, onde os tres tantos de Borja Iglesias obrigaron ao VAR a indultar no tempo engadido ao que será, probablemente, o campión– esmagou ao Vilarreal de Marcelino, incapaz de construír sequera unha xogada colectiva e menos aínda de rematar algunha vez sobre Guaita,  o que parece anómalo en todo un aspirante á quinta praza que daría acceso a Champions league 2025/2026.

Un resultado, 3-0, que quedou curto para o inxente xogo atacante dos celestes que, aínda así, xa acadaron os 50 goles, unha cifra extraordinaria e moi repartida entre o cadro de xogadores, superior a do Betis, Mallorca, Real Sociedade ou Raio, equipos de referencia do noso equipo na Liga actual. Unha vitoria rotunda, clarísima, acompañada cunha asombrosa serenidade polo celtismo, prudente na expresión do seu entusiasmo e orgulloso ao mesmo tempo, que tras case oito anos, aspira a repetir aquela semifinal histórica en Old Trafford, onde o Celta xeitoso de Eduardo Berizzo petou nas portas do ceo.

Para deseñar o seu plan de partido, un Giráldez en estado puro non renunciou as súas rotacións, nun equipo onde xa non hai suplentes, onde todos son pezas importantes nun momento do partido e da tempada. Volveu ao equipo Hugo Álvarez, despois de dous meses e medio en dique seco e notouse a súa presenza na creación de espazos, nunha actuación que foi de menos a máis. Regresou Damián á condución cunha actuación soberbia, dende os minutos iniciais, imprimindo co seu famoso metrónomo o compás que a orquestra claudiana precisaba en cada momento do xogo.

Como forman parte da estratexia do adestrador louriñés as mudanzas constantes do debuxo ao longo do xogo, desta volta alternando nas bandas a Hugo e a Mingueza, mágoa que o noso internacional non tivese o seu mellor día, incomodado pola súa propia imprecisión, a pesar de iniciar xogadas claves coma as dos primeiros goles. Como foron marca giraldina os trocos oportunísimos, tanto o de Moriba, que asinou o seu mellor partido coma celeste, como a incorporación de Carreira, outra das alfaias da tempada, e a media hora que lle deixou a Aspas, feliz de poder impartir unha master class como media punta en liberdade e meter outro caroliño, coma diría o Hincha Perico.

Certo é que para o devir do encontro foi determinante a tarxeta vermella a Bailly no 37´, froito dun pase boísimo de Marcos Alonso sobre Alfon que cando encaraba foi derrubado, –que o VAR non lle cuestionou a Alberola, colexiado ao que pola súa traxectoria é difícil chamar celtista–, que deixou aos de Marcelino en inferioridade e, o que foi peor para eles, nivelando unha pelexa que o adestrador asturiano quería que fose unha cuestión de quilos.

Porén, xa antes do vermello, o Celta superaba aos visitantes, obrigados a defender en bloque baixo. No minuto 4 puido marcar Borja cun xutazo envelenado, no cinco Marcos puido facelo nunha xogada preparada a balón parado, sacada coa luva de Mingueza. No 22’ o remate de Fer debeu abrir o marcador. O Celta saíra determinado, cunha liña defensiva solvente e sen fisuras, onde Carlos e Yoel estiveron a grande altura, tanto na batalla coas torres da cerámica como na saída paciente da bóla. Medula reforzada por Damián e Beltrán que funcionou, aínda mellor, na segunda parte coa presenza de Moriba.

A pesar do dominio celeste, os goles tardaron en chegar. Anunciounos no 41´Alonso con outro lategazo, nun serán no que o veterano defensa madrileño deu un recital incrible, extraordinario. O primeiro, no 44´,naceu dun globo de Mingueza sobre a área, que non recolleu Hugo, pero si detrás Beltrán, que xutou en horizontal sobre o pao longo onde apareceu Fer López que marcou a pracer o seu primeiro gol en Balaídos dos moitos que chegarán. E co marcador por diante, Claudio ordenou intensificar a presión no tempo engadido cando cunha boa cabezada Borja obrigou ao gardameta visitante a outra estirada de moito mérito.

Tras o intermedio, os celestes esmagaron aos amarelos no 52´cunha xogada coral iniciada por Mingueza sobre Alfon, que xutou contra a defensa, rexeite que aproveitou Moriba xutando ao pao dereito, cuxo impacto foi recollido de cabeza por Fer que pasou a Hugo e este o fixo sobre o Panda que marcou coa precisión do reloxeiro. No 67’ debeu facelo Aspas nun globo dende trinta metros, que o porteiro salvou in extremis; como no 79´un Moriba desatado xutou de forma brutal sobre Junior, que trataba de impedir a goleada. Con todo, o terceiro chegou tras unha parede de fantasía entre Aspas e Moriba, derrubado con claridade na frontal da área. Penalti transformado con tranquilidade polo Merlín de Moaña, nunha tarde na que acendeu a súa lampada.

Seguro que Davide Ancelotti comezou xa a repasar os vídeos dos últimos partidos do equipo de Giráldez, que o 4 de maio en Chamartín pode decidir a Liga. Con todo, coa actual puntuación e seguindo estando de boas, obter nove puntos de quince aseguraría o billete dos xoves europeos. Bravo, Claudio!

Publicado en Faro de Vigo: 25-04-2025

O triángulo vermello

Luís González López «Ferreiro», militante do Partido Comunista durante sesenta anos, nunha das viaxes que compartimos co profesor Xesús Alonso Montero, agasalloume cun pequeno triángulo vermello invertido, unha insignia que dende entón levo sempre prendida orgulloso na lapela da miña chaqueta. Explicoume que se trataba da marca empregada nos campos de concentración nazis para distinguir os presos políticos, inicialmente para os comunistas, despois tamén para socialistas, anarquistas, sindicalistas ou masóns. Hoxe o triángulo vermello é unha insignia que honra a memoria daquelas combatentes que a levaron hai oitenta anos, un símbolo afirmativo das persoas antifascistas das máis diversas adscricións. Triángulo vermello que Mercedes Núñez Targa levou cosido enriba do número 43225 que a identificaba como presa política do campo de Ravensbrück, sobrevivente despois ao Kommando HASAG, liberada do horror nazi o 14 de abril de 1945, xusto o día no que fóra anotada para ser transportada ao crematorio polo «delito» de padecer escarlatina e tuberculose. Vida desta muller de nai catalá e pai galego, marcada polo sufrimento e pola loita contra os réximes de Franco e Hitler, que tras a liberación a levou a converterse en París no exilio en voz de denuncia do fascismo e despois da morte de Franco, instalada en Vigo, onde morreu o 4 de agosto de 1986, como activista da recuperación da memoria da represión franquista, que a levará a escribir o inesquecible Cárcere de Ventas (A Nosa Terra 2005, tradución galega precedida dun estudo biográfico de Carme Vidal). Relato vital silenciado, recuperado agora como biografía emocional pola propia Carme Vidal e por Pablo, o fillo de Mercedes Núñez, nun álbum ilustrado por Belén Diz Juncal e publicado por Xerais na súa colección «Pequena Memoria», dirixida por Eva Mejuto. Para min, O triangulo vermello é o libro en galego ilustrado (empregando apenas un bolígrafo BIC) máis fermoso, estremecedor, e de edición máis coidada do ano 2024. Recomendabilísimo!

Publicado en Nós diario: 25/12/2024.

Menos mal que nos queda Portugal

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo as relacións de irmandade entre Portugal e a cidade de Vigo a raíz do anuncio do Goberno portugués do tren de AV que unirá Lisboa e Vigo:

O goberno portugués anunciou a pasada semana o calendario das obras da liña de Alta Velocidade (AV) que unirá Lisboa con Porto, que a partir de 2026 continuarán até Braga e Valença, onde se integraría coa procedente da saída sur de Vigo. Este anuncio, importantísimo para a Galicia futura, ratifica a aposta ferroviaria do goberno de Antonio Costa pola vía da costa atlántica para a súa integración en territorio galego coa rede ibérica de AV, desbotando a alternativa, até agora preferida polo goberno español do enlace directo entre Lisboa e Madrid. Unha aposta portuguesa que constitúe unha oportunidade única para consolidar a posición estratéxica de Vigo na rede europea de transportes como un dos nós ferroviarios e marítimos da fachada atlántica entre Lisboa e Hamburgo, mais que precisa dunha determinación e compromiso semellantes por parte do goberno español, aínda moi remiso a fixar con todas as consecuencias orzamentarias a agardada chegada directa da AV á estación de Urzaiz e a súa continuidade até Valença antes de 2030, como pretende o seu socio ibérico. Outra vez máis, dende Vigo óllase con esperanza cara a Portugal, concitando a simpatía e a irmandade tantas veces celebrada entre ambas as dúas beiras do Miño, que forman parte dunha mesma eurorrexión europea de seis millóns e medio de habitantes.

Con alicerces nunha historia e lingua comúns durante séculos, as relacións entre Galicia e Portugal foron a daqueles irmáns que viviron virados de costas. Con todo houbo períodos de enfrontamento, provocados pola pretensión española de consolidar a hexemonía peninsular, como sucedeu cos conflitos bélicos do século XVII, no marco da Guerra de Restauración portuguesa, que no trono de Lisboa substituíu aos Habsburgo pola Casa de Braganza, o que supuxo o recoñecemento da independencia de Portugal (1668). Guerra que chegou ao territorio galego, sendo unha das razóns da construción da muralla de Vigo (1656) e da constitución daquel Terzo de Valadares de mosqueteiros vigueses de casacas brancas e unha divisa vermella, participantes en varias batallas contra os portugueses, como os sitios de Valença e Monção e a defensa de Tui e Salvaterra, aínda que case sempre situándose no lado perdedor, como sucedeu en Monterrei (1664) cando case douscentos foron masacrados polas forzas portuguesas, que entraron o ano seguinte por Goián, achegándose a Vigo. Conflito armado que se repetiría na chamada guerra das laranxas de 1801, librada en Estremadura, mais que en Vigo supuxo o afastamento dos portugueses da aínda vila durante a penas quince días.

Secasí, xa ao longo do século XIX foron varias as iniciativas que trataron de tecer lazos de colaboración entre Vigo e Portugal, especialmente relacionadas co desenvolvemento do ferrocarril. A construción da ponte internacional do Miño, obra de Eifel, aprobada en 1880 e finalizada en 1886, permitirá a conexión por tren de Porto con Vigo, que abrira a súa estación en 1881, en apenas oito horas, reducindo tamén a viaxe a Madrid por Portugal a trinta e seis horas. Como forxaron en Vigo unha cultura transfronteiriza iniciativas como a excursión en tren que centos de portugueses fixeron o 28 e o 29 de xuño de 1901 a Vigo, devolvendo a visita realizada polos vigueses con anterioridade, inmortalizada en imaxes estereostópicas polo fotógrafo Aurelio Paz dos Reis. Acontecemento, como aqueloutra extraordinaria Semana Portuguesa de Vigo, organizada pola patronal viguesa entre o 26 de marzo ao 2 de abril de 1933, sendo alcalde Emilio Martínez Garrido, recuperados do esquecemento polos traballos de José Luis Mateo Álvarez, historiador e membro do Instituto de Estudios Vigueses (Glaucopis nº 26, IEV 2021).

Case noventa anos despois, emociona repasar as actividades daquela semana de irmandade, rebautizada como Semana Hispano-Lusitana de Vigo, inaugurada coa solta de 10.000 pombas. Un programa completísimo, que incluía unha exposición de produtos portugueses no pavillón da Aduana e unha feira do libro portugués, no que se mesturaban conferencias, actividades deportivas, representacións teatrais, excursións e até un festival de escaparates da rúa Galán (hoxe do Príncipe) para recibir á delegación portuguesa. Un irmandamento económico e cultural que durante os anos da ditadura quedaría na memoría inconsciente de Vigo, recuperado por Gerardo González Martín en 1986 no seu libro sobre o centenario da Cámara de Comercio. Non obstante sería a expresión punk desa irmandade luso viguesa a fixada por Siniestro total no seu terceiro álbum, Menos mal que nos queda Portugal (1984), e por Resentidos no seu primeiro elepé, Vigo, capital Lisboa (1984), a que hoxe utilizamos para abeizoar a estratexia ferroviaria do goberno portugués de conectar por AV Lisboa, Porto, Braga e Vigo.

Vigo no espello do Porto

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo as relacións da área metropolitana de Vigo coa do Porto:

Non é novidade ningunha insistir na necesidade de que Vigo aproveitando a súa centralidade xeográfica priorice no seu proxecto estratéxico as súas relacións coas outras dúas grandes áreas metropolitanas da fachada atlántica, a do Norte, a galega da Coruña e a do Sur, a portuguesa do Porto. Dous polos potentes de desenvolvemento urbano cos que a área metropolitana de Vigo compite para atraer actividades económicas e incrementar a súa capacidade exportadora, mais coas que tamén se complementa e das que necesita na reclamación de investimentos para a mellora das súas infraestruturas básicas, no marco do desenvolvemento previsto para o arco peninsular atlántico, do Douro ao País Vasco, alternativo no actual mapa rexional europeo ao arco Mediterráneo, conformado polas cinco comunidades da ribeira oriental da península ibérica.

Como tampouco é novidoso insistir no feito de que as cidadanías e os tecidos empresariais destas tres metrópoles atlánticas, sobre todo a viguesa, asumiron, dende hai tempo e con toda naturalidade, a mobilidade de persoas e de intercambios comerciais dentro deste espazo xeográfico, coincidente en boa medida co da vella Gallaecia, mesmo a pesar de que as institucións galegas e portuguesas, máis alá de retóricas diplomáticas, continúan viradas de costas. Unha eurorrexión na que na actualidade viven seis millóns e medio de persoas, o que supón un 11,25 % das censadas na península ibérica e na que se concentra boa parte da capacidade exportadora de ambos os dous estados. Na defensa dos intereses comúns é onde A Coruña, Vigo e Porto deberían fixar os seus proxectos estratéxicos para as próximas catro décadas.

Un proxecto de cooperación que a comezos da década de 1990 xa concibiron Fernando Gomes, presidente da cámara portuense, e Carlos G. Príncipe, alcalde de Vigo, promotores do Eixo Atlántico do Norte Peninsular (1992), asociación (entón) dunha ducia de cidades de ambas as dúas bandas do Miño creada coa intención explícita de superar as barreiras físicas existentes neste espazo galego-portugués «mediante infraestruturas públicas que permitan vertebrar un mercado único transfronteirizo». Camiño xa das tres décadas do seu inicio, coincidente tamén coa entrada en vigor do mercado único, o soño compartido de Príncipe e Gomes, a quen escoitamos emocionados na Porta do Sol viguesa na manifestación en solidariedade coa flota pesqueira galega do fletán, o proxecto de eurorrexión, liderado por Porto e Vigo, nunca acabou de cristalizar institucionalmente. Máis aínda, creo que na última década se agrandaron as diferenzas entre estas cidades e se conxelaron ou desbotaron boa parte dos proxectos máis colaborativos acordados entre elas.

Xaora, a área metropolitana de Porto, que triplica en poboación á viguesa, non perdeu o tempo. Desenvolveu durante estes vinte e cinco anos de mercado único as súas infraestruturas de forma extraordinaria; dotouse dun aeroporto punteiro, utilizado anualmente por doce millóns de viaxeiros (dez veces os de Peinador) desde o que se pode viaxar a 88 destinos; puxo en funcionamento unha rede de tranvía metropolitano que move sesenta millóns de usuarios (tres veces os de Vitrasa); e apostou pola ampliación do porto de Leixões, que ameaza ao porto de Vigo tanto no seu tráfico de contedores como de cruceiros. Por non falar da renovación radical das actividades económicas do seu tecido urbano, con especial atención ás culturais e artísticas (festivais de cine, concertos, museos, arquitectura…), que converteron á cidade do Doiro nun dos destinos europeos de moda.

Diante do espello do dinamismo de Porto, o Vigo metropolitano ten que reaccionar de vez. Non pode perder outras dúas décadas discutindo miudezas de política doméstica entre administracións e familias políticas, mentres perde o tren da Alta Velocidade, diminúen os tráficos do seu porto e Peinador queda reducida a unha terminal complementaria de Barajas. Así de claro e de triste. Como tamén deben recuperarse os proxectos de cooperación política e cultural transfronteriza, singularmente potenciando de novo o Eixo Atlántico do Noroeste Peninsular (que continúa tendo unha das súas sede en Vigo) e a colaboración entre entidades locais (museos, centros educativos, universidades…) de ambas ás dúas metrópoles. Sen esquecer a oportunidade extraordinaria que achega contar cunha lingua compartida, como é o galego-portugués, capaz de abrir portas económicas e formativas nos cinco continentes. En definitiva, trátase de recuperar a cooperación estratéxica entre Vigo, Coruña e Porto para que cada unha delas poidan competir en mellores condicións no espazo das áreas urbanas atlánticas. Gustaría que esta idea se tivese en conta na axenda das próximas municipais.

Onte 517: Expo-l@angues 2013

Convidado polo Centre Maurits Coppieters, a instancias da Fundación Galiza Sempre, cheguei no serán de onte a Expo-l@ngues 2013 para representar a Galicia nunha mesa redonda sobre «Edición e linguas minorizadas». Tras tres décadas de actividade, este salón parisino sobre as linguas do mundo e o mundo das linguas, dedica esta edición ao impacto do dixital sobre as linguas. A análise das consecuencias do tránsito entre paradigmas da comunicación cultural sobre a difusión das linguas, a súa aprendizaxe e uso é fulcral para o futuro de cada unha delas. Ademais de participar no coloquio, hoxe terei oportunidade de visitar un salón –no que participan sobre todo libreiros, editores, institucións e empresas de servizos lingüísticos– que semella moi atractivo, sobre todo no que atinxe ao ensino e didáctica das linguas. Na primeira ollada chamoume a atención que dentro da representación institucional das nosas linguas oficiais, ademais do Instituto Cervantes, o Institut Ramon Llul e o Etxepare, estivese o IPEX (Instituto de Promoción Exterior de Castela A Mancha). A Xunta de Galicia non participa nesta edición.

Actualización (8-02-2013): Galería de fotos de Expol@ngues 2013.

Onte 241: Tempos de mudanza?

Semella que os resultados das eleccións desta fin de semana poderían preñar tempos de mudanza en Europa. En Francia gañou quen considera que a austeridade non pode ser unha fatalidade, cuestionando así a estratexia suicida do partido conformista de Merkel. En Grecia irrumpe con forza nun parlamento moi fragmentado, que racha co bipartidismo conformista, a esquerda anticapitalista que rexeita os recurtes draconianos do plan de rescate. En Escocia os nacionalistas foron o partido máis votado nas municipais, dous anos antes do referendo de independencia, e os laboristas en Inglaterra e Gales. Mesmo no pequeno lander de Schleswig-Holstein a CDU de Merkel retrocede. Que alcance terán estes resultados que castigan aos partidos conformistas gobernantes? Os hoxe emerxentes serán capaces de consolidar tendencias alternativas? Viviremos, por fin, unha reorientación que mesturando as políticas fiscais coas de crecemento  permita a Europa saír da recesión e do proceso de devaluación interna á que foron obrigados os países do sur? Mariano Rajoy animarase agora a introducir sequera algunhas medidas de reactivación? Cal será a resposta dos mercados?