Decembro 2016 – Brétemas

Acharemos un día máis brillante

31 de Decembro de 2016/en Beizóns, Efemérides, Música, Vídeos/por bretemas

Foi este 2016 un ano difícil, no que choramos aos nosos admirados Agustín e Fermín, dous mestres na vida e na causa galega. Xaora, non perdemos os bos costumes e celebramos o serán de San Silvestre cun tema de Oasis. Escollín este ano un clásico dos de Manchester, «Some Might Say», o primeiro sinxelo de (What’s the Story) Morning Glory, o seu segundo elepé (1995). Unha canción escrita por Noel Gallagher, propia dos que como Agus e Fermín, e tantas outras amizadess, acreditamos no optimismo da vontade para guiar as nosas vidas:

Algúns deben dicir, que acharemos un día máis brillante.
Algúns deben dicir, que acharemos un día máis brillante.

Algúns deben dicir
Algúns deben dicir

Some might say
Some might say

Os meus votos para que todos e todas achemos un 2017 máis brillante e esperanzoso.

Saúde, amor e boas lecturas galegas!

Onte 1804: «Irmandade» palabra do ano 2016

30 de Decembro de 2016/en Autores, Cultura, Lingua, Onte, Premios, Recurso_didáctico, Vídeos/por bretemas

O portal das palabras escolleu «irmandade» como a palabra do ano 2016. Unha iniciativa que converte unha palabra galega (en 2015 «refuxiado», en 2014 «corrupción») en símbolo compartido, resume de afáns, preocupacións e vidas ao longo de todo un ano. Palabra, nesta caso, que expresa tanto o afecto compartido como a asociación de persoas con afinidade de crenzas e ideais. Neste 2016 que remata, ano do centenario da creación das Irmandades da Fala, expresa unha nova fraternidade e soridade galeguista, que acuñamos como lema da celebración («En irmandade») dos Premios da Crítica Galicia. Xaora, no 2016, que para nós será sempre o ano do pasamento do mestre Agustín Fernández Paz, a palabra «irmandade» resume coma ningunha outra as conviccións, os ideais e os anceios que tantas e tantas persoas compartimos con el.

Onte 1803: A semente de Bibiano

29 de Decembro de 2016/en Autores, In memoriam, Onte, Recurso_didáctico, Vigo/por bretemas

Que tristeza tan grande a do pasamento do noso admirado Bibiano, o mestre da ledicia permanente, posuidor dunha ollada esperanza e unha vontade entusiasta. Bibiano é un dos referentes da educación sentimental da nosa xeración. “Estamos chegando ao amor“, “Agora entramos nós” ou “Samba pra mocedade” (a versión do poema de Viaxe ao país dos ananos de Celso Emilio) están entre as cancións do noso celme. Xaora, Bibiano foi a faísca necesaria que prendeu a música popular galega das últimas catro décadas. Como cantautor e membro de Voces Ceibes foi un pioneiro (incomprendido), adiantándose ao que chegaría nos 80 con Siniestro, Os Resentidos, MIlladoiro e a movida viguesa, que viviu xa como emprendedor das iniciativas máis diversas. Produtor e argalleiro de tinglados vigueses, conservou o seu compromiso de obreiro do metal, membro do pecé e de comisións, un jichiño simpático e entusiasta até o lirismo. Así o lembrarei, preguntándome, cada vez que coincidiamos, pola saída da segunda parte do libro de Voces Ceibes do seu amigo Araguas. Bibiano enfrontouse a historia e respirou no presente. Foi un deses jichos que deixou semente e non parou de remar, non tiña medo ao temporal.

Emociona hoxe ver o documental sobre Bibiano de Josefina Molina (1977).

Guardar

Onte 1802: Dolores Redondo presenta «Todo isto che darei» na Ribeira Sacra

28 de Decembro de 2016/en Autores, Galerías de fotos, Narrativa, Novidades, Onte, Premios, Presentacións, Promoción do libro, Traducións, Xerais/por bretemas

Intensa xornada a de onte na Ribeira Sacra na que presentamos Todo isto che darei, a versión galega da novela de Dolores Redondo gañadora do Premio Planeta 2016. Comezamos os actos ao mediodía na Casa Grande de Rosende (unha marabilla, que merece unha estancia!) cunha presentación aos medios e unha pequena homenaxe do concello de Sober á autora, que recibiu como agasallo unha fermosa ámboa de Gundivós. Despois de visitar este espazo máxico, recollido na fotografía de Manuel G. Vicente da edición de Xerais, xantamos en Monforte e fomos recibidos pola tarde na alcaldía do concello, onde Dolores Redondo asinou no libro de honra e recibiu varios agasallos. A seguir, cando caíu o día, nun serán moi frío e bretemoso no Val de Lemos, participamos nunha presentación multitudinaria no Centro do Viño da Ribeira Sacra, onde acompañamos á autora, xunto co José Tomé Roca, alcalde de Monforte, e Román Rodríguez, conselleiro de Cultura.

En todas as intervencións da xornada, Dolores Redondo, ademais de agradecer tantos agarimos, insistiu na importancia que para ela teñen os territorios das súas novelas, tanto na Triloxía do Baztán como nesta Todo isto che darei localizada na Ribeira Sacra. «Sei que cando elixo un territorio non son consciente das esperanzas que alí poden poñer logo os lectores e lectoras. Xaora, sei que estas eleccións non son casuais, xa que para min os escenarios, como neste caso o da Ribeira Sacra, son protagonistas. Non é un lugar calquera, é un personaxe. Gústame a beleza exixente, extrema. A Ribeira Sacra ten unha importancia arquitectónica de seu, polo románico. Pero o que máis me interesa é o orgullo da xente. Cando naveguei polo Miño e polo Sil comprobei que a terra arañou o corazón de xente, facéndoa orgullosa e valente. Hai poucos lugares que conxuguen a beleza da paisaxe e o orgullo da xente, que fai viño dende hai milleiros de anos en condicións extremas, como a Ribeira Sacra. Non podía ser outro lugar.»

«A Ribeira Sacra permitiume dotar de fondo e orgullo aos personaxes, o que me axudou a falar do servilismo, da xente que se prega diante desta familia de señoritos. Existe unha dobre vara de medir, esa sensación de impunidade, que me repugna profundamente, contra a que convido a todos que loitemos». Falou Dolores Redondo tamén do seus personaxes principais: «O garda civil Nogueira é o martelo desta novela contra estes abusadores do poder. Lucas, o cura, expresa a lealtade, unha persoa que sofre cando se derruban cousas que tocan o que el é e a súa propia fe. Manuel, o escritor, o que chega de fóra, a un lugar que lle resulta hostil no peor día da súa vida, queda grazas a que Nogueira e Lucas o convencen para investigar o que sucede arredor desta familia que todo o pode».

«Quixen facer unha novela das considerados como «crime de mansión», ao xeito das de Agatha Christie, na que propoño unha investigación civil.Cada un dos tres investigadores, Nogueira, Lucas e Manuel, procura a verdade dunha forma diferente, no que cada un ten que xulgarse a sí mesmo. Esa é a cerna dunha novela na que a cobiza e a loita contra a impunidade dos poderosos son os temas principais.»

Ao longo da xornada, Dolores Redondo contestou a moitas preguntas dos xornalistas e lectoras. Insistiu na «importancia do orgullo de vivir nun lugar como a Ribeira Sacra, sacando adiante unhas colleitas e mantendo o amor e o sacrificio, o que dende fóra é algo extraordinario; conmoveume a forma de traballar nas plantacións e nas adegas, razón pola que bauticei a da novela como «Heroica», non podo escribir dun lugar que non me enamore, e que teña potencia para constituír un espazo literario». Defendeu o seu compromiso de «publicar en todas as linguas oficiais españolas é un compromiso que manteño dende O gardián invisible, coa intención de que todo o mundo poida ler na súa lingua e na que prefire; mais se nalgún idioma ten que estar Todo isto che darei é en galego, tíñaa que a ter escrito nesa lingua».

Desexou que «na Ribeira Sacra se repita o que sucedeu no Baztán, o fenómeno do turismo literario é o máis desexable, o máis auténtico, cheo de amor e respecto, xa que as persoas veñen a descubrir o que leron nas novelas». Confesou a importancia que para ela teñen os detalles, «onde reside a beleza, esenciais para a escritura». Explicou as razóns de chamar ao pazo como «as grileiras«, «que se refiren a “grilo”, o nome deses pequenos brotes que aparecen as beiras do río, unhas herbas máxicas con poderes de sanación, que tamén se chaman “herbameira”, do que souben polo Dicionario dos seres míticos de Xerais; ademais desta ao apelido da miña nai, na novela hai outras pequenas homenaxes, como ao do can Café ou outras referencias familiares».

Ribeira Sacra literaria

27 de Decembro de 2016/en Artigos, Artigos Faro de Vigo, Cultura, Narrativa, Xerais/por bretemas

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á Ribeira sacra, tras o acordo parlamentario solicitando a súa declaración como Patrimonio da Humanidade e a publicación de Todo isto che darei de Dolores Redondo:

Hai poucos días a Comisión de Cultura do Congreso aprobou por unanimidade un texto que solicitaba o apoio da cámara á declaración da Ribeira Sacra como Patrimonio da Humanidade. Apoiada tamén de forma expresa polo ministro de Cultura, está iniciativa parlamentaria é moi significativa, tanto polo feito de que fose consensuada entre a deputada ourensá do PP Ana Belén Vázquez e o lucense de En Marea Miguel Anxo Fernán Vello, un feito até hoxe inédito, como pola súa capacidade de achegar un novo pulo á cándidatura proposta en 2013 polas deputacións de Ourense e Lugo e polo Consorcio Turístico da Ribeira Sacra. Unha vella iniciativa, incorporada hai dúas décadas ao listado de aspirantes a esta declaración da UNESCO, mais atascada pola complexidade de atopar unha figura de protección axeitada para este territorio de vinte e un concellos, situado no sueste de Galicia, onde viven 75.000 persoas.

Un espazo patrimonial de exhuberante vexetación marcado pola grandiosidade dos seus canóns entre os que discorren os leitos dos ríos Sil e Miño, en cuxas beiras se desenvolve dende época romana unha vinicultura heroica (quen pode negar que os viños de Amandi, a parroquia do concello de Sober, xa eran do gusto dos emperadores?) e se asentan dende o século XII varios dos cenobios románicos mellor conservados do país como os mosteiros de Montederramo, San Pedro de Rocas, Santa Cristina de Ribas de Sil ou Santo Estevo de Ribas de Sil. Esta beira sagrada dos mosteiros e do viño, como a cualificou o escritor Manuel Garrido, froito de pregamentos de millóns de anos, agocha espazos sorprendentes para o gozo do viaxeiro, sexa polo abraio cromático producido polas vides de mencía e godello amarradas á pendente da ribeira ou polo asombro provocado pola paisaxe dende miradoiros panorámicos como os do Cabo do Mundo, do Torrón, do Picotiño, do Cotano, dos Mouros ou dos Torgás (tamén chamado popularmente “Balcones de Madrid”, xa que dende alí se despedían os afiadores camiño da capital), onde os caprichos do Miño, do Sil e dos seus afluentes debuxan os canóns ondulantes.

Un espazo de beleza sobria transformado en topos literario por Xabier Quiroga, o escritor do Saviñao, en novelas como Atuado na braña (2002), O Cabo do Mundo (2009) e, sobre todo, Izan o da saca (2015), a protagonizada por Reiniña, o taxista e investigador do Saviñao, que despois de seguir a rota das ratas por Galicia remata de forma apoteósica na parroquia da Cova. Novela que deu pé a un roteiro literario, “Izan na Ribeira Sacra”, organizado polo Centro de Formación do Profesorado, seguido o pasado 5 de novembro por un cento de docentes participantes en clubs de lectura que visitaron algúns dos escenarios da novela como o castro de Marce, a fervenza de Augacaída, as igrexas de San Martiño da Cova e San Paio de Diomondi, o embarcadoiro e vila de Belesar, o Ecomuseo de Arxeriz ou as instalacións de Abadía da Cova de Adegas Moure, situadas ao pé do meandro do Cabo do Mundo, un dos lugares máis emblemáticos da comarca.

Protagonismo literario da Ribeira Sacra consolidado coa publicación de Todo esto te daré (na edición en galego, Todo isto che darei), a novela coa que Dolores Redondo obtivo o Premio Planeta. Unha longa narración de case setecentas páxinas sobre escuros segredos familiares coa que a autora da Triloxía do Val do Baztán (case un millón de exemplares vendidos en todo o mundo en máis de trinta linguas) rende unha homenaxe as súas raíces galegas. Como xa fixera coas localizacións das súas novelas anteriores, Redondo escolleu a sobriedade e dureza das paisaxes da Ribeira Sacra como o marco máis axeitado para ofrecer unha intriga sobre a dor da incertidume e contra a impunidade onde son constantes as sorpresas dun xogo de enigmas dispostos en espiral. Homenaxes que a autora nalgúns casos fai explícitas, como ao traballo heroico dos vinicultores das adegas Vía Romana de Belesar, e noutras tece con sutileza na composición de personaxes memorables como o garda civil Nogueira ou Herminia a caseira das Grileiras, o pazo onde se desenvolve a cerna da investigación.

Polo sucedido durante os dous últimos anos no Val de Baztán, é moi probable que esta novela de Dolores Redondo motive a milleiros de lectores e lectoras de toda España a visitar as paisaxes da Ribeira Sacra e vivir con plenitude a súa atmosfera. A Ribeira Sacra transformada en reclamo literario ofrece unha oportunidade que non pode ser desaproveitada.

Onte 1801: Garantir o porvir do galego

24 de Decembro de 2016/en Iniciativas, Lingua, Onte/por bretemas

Soubemos onte que o Tribunal Europeo de Dereitos Humanos decidiu non admitir a demanda que a Academia Galega presentou en contra do decreto de plurilingüismo. Unha decisión non recorrible, motivada por unha cuestión formal, que non entrou a valorar o contido da demanda, que esgota a vía xurídica contra o decreto Feijoo, iniciada sendo presidente da RAG Méndez Ferrín e continuada por Alonso Montero. Unha derrota xurídica que agoiro levará á Xunta de Galicia a abandonar o discurso da dobre competencia, que dende hai tres décadas alicerzou os diversos modelos de utilización do galego como lingua vehicular, consolidados con amplo consenso social e político no Plan Xeral de Normalización Lingüistica de 2004.

Este é un momento de gran decepción e desacougo para todas aquelas persoas que acreditamos neste discurso inclusivo, acuñado a partir daquel primeiro Modelo de Normalización Lingüística para o en ensino de Nova Escola Galega, manuscrito en boa medida polo mestre Agustín Fernández Paz. Un modelo cuxo obxectivo é que todos os estudantes ao remate da súa escolarización obrigatoria sexan competentes nas dúas linguas oficiais. Nin máis nin menos. Un obxectivo inalcanzable co decreto de Feijoo que fixo retroceder o uso do galego en todas as etapas educativas, con particular violencia na educación infantil, esencial no inicio dos procesos de lectoescritura e de conformación de actitudes e prexuízos sobre o uso das linguas. Un decreto de Feijoo que tras só seis cursos situou ao galego en vías de extinción como desgraciadamente comprobamos cada día nos centros educativos, con escasas excepcións xeográficas, e como sinalan os diversos informes dos expertos.

É doloroso constatar que para os galegos e galegas nacidos no século XXI o noso idioma resúltalles alleo na súa instalación vital e escolar (mesmo para os picariños e picariñas que contan cun entorno familiar galegofalante), sendo no mellor dos casos unha peza museificada nunha gran literatura e ritualizada como lingua popular pola Televisión de Galicia. Un alleamento colectivo díficil de reverter que os gobernos de Feijoo asumiron con grandilocuencia como «paz lingüística» e «liberdade de elección», conformes con este devalar imparable do noso primeiro patrimonio.

As galeguistas, as persoas que non nos conformamos con este estado de cousas para o noso idioma, debemos volver a recuperar a iniciativa, como aqueloutra que lideramos nas décadas de 1980 e 1990, cando acuñamos o modelo da dobre competencia no ensino ou promovemos as primeiras políticas de planificación lingüística que deron pé as actuais ordenanzas municipais e servizos de normalización lingüística. Cómpre reiniciar, sen demora, un novo proceso de recuperación idiomática capaz de forxar (como en 2004) un novo consenso nacional garante do porvir do galego. Iniciativas recentes como o Protocolo do Donostia, presentado como o Protocolo para a garantía dos dereitos lingüisticos do galego, contribúen a creación deste novo discurso galeguista. O porvir do idioma precisa de azos renovados e doses elevadas de entusiasmo.

O tren de Vigo

21 de Decembro de 2016/en Uncategorized/por bretemas

No artigo da semana en Faro de Vigo reclamo a recuperación do proxecto da variante de Cercedo:

Tras as declaracións do novo ministro de Fomento, Íñigo de la Serna, nunha entrevista nos “Desayunos de TVE” non fai falta ser un rato de hemeroteca para comprender que o AVE non chegará a Galicia até dentro de cinco ou seis anos e que o tren de Vigo, o que circularía pola chamada “variante de Cercedo”, que uniría por alta velocidade Ourense e Vigo, quedou fóra do calendario sine die. Ben sei que vinte e catro horas despois, Fomento emitiu “un comunicado aclaratorio” no que ratificaba “o compromiso do ministerio co alta velocidade a Galicia” e que o propio presidente da Xunta expresou o seu desexo de que “o AVE debe entrar en terras galegas nun prazo razoable” e que “a maior parte ten que estar finalizado en 2018”. O que traducido a román paladino e tras a experiencia acumulada en promesas no terreo das infraestruturas de comunicación de Galicia coa meseta, quere dicir que a finalización do AVE galego sofrirá novos e importantes atrasos como tan sincera (e inxenuamente) confesou e cuantificou o ministro cántabro.

Atrasos que Fomento xustifica polas limitacións orzamentarias do ministerio e pola complexidade técnica dalgúns tramos en túneles e viadutos nos que se traballa nas provincias de Zamora e Ourense. No entanto, a polémica do AVE galego céntrase agora nun treito de apenas 17 km, entre Taboadela e Ourense, unha variante exterior de acceso á cidade das Burgas, cun trazado máis longo que o actual, aínda que con radio de curvas máis amplos. Un trazado que aínda non está sequera licitado (pendente do ditame medioambiental) e que ministro de La Serna na entrevista de TVE propuxo eliminar e substituír polo arranxo do trazado centenario, inzado de curvas, que non permite velocidades superiores a 100 km/h, mais que de ser utilizado suporía un aforro de 600 millóns de euros e, en palabras do ministro, “apenas catro minutos máis na duración da viaxe”. Unha ocorrencia moi desafortunada (abonda lembrar a experiencia de Angrois), que por ventura foi rexeitada decontado polo concello de Ourense e que obrigou ao ministerio a asumir o compromiso de procurar unha “solución provisional” que permitise o acceso do AVE a Ourense cando remate o resto do trazado.

Máis complexa semella aínda a situación da “variante de Cercedo”, un tramo de 56 km (dos que 38 serían en túnel e 7 en viadutos), entre Maside e Portela, no concello de Barro, onde empataría co eixo atlántico, que reduciría en media hora a viaxe entre Ourense e a rexión urbana de Vigo e Pontevedra. Un tramo que para saír e entrar no Vigo metropolitano evitaría o rodeo da viaxe por Compostela, unindo en arredor de corenta minutos minutos Vigo e Ourense, o que facilitaría a vertebración do sur de Galicia por medio deste corredor ferroviario alternativo. Sendo Ana Pastor, ministra de Fomento, comprometeuse a que as obras da variante de Cerdedo, o tren de Vigo, fosen iniciadas en 2017. Porén, a realidade é que isto non vai ser posible de maneira ningunha xa que aínda continúa pendente a aprobación da declaración de impacto medioambiental e, o que é moito máis preocupante, non existe interese ningún por parte do actual responsable do ministerio en activar un proxecto que descartou dun plumazo en TVE. Esta é a crúa realidade: unha das primeiras decisións do responsable de infraestruturas do novo goberno de Rajoy foi enterrar o proxecto do tren directo de alta velocidade de Vigo a Ourense e a Madrid.

A principal razón pola que o goberno do Partido Popular renuncia á variante de Cercedo é, probablemente, presupostaría, xa que a obra supón un investimento de 2.000 millóns de euros. Un paradoxo cando se rescatan varias autoestradas privadas por máis de cinco mil millóns. Mais un argumento que non se sostén se comparamos os custes doutros traxectos de alta velocidade en funcionamento (boa parte deles no eixo mediterráneo) en relación coa poboación á que ofrecen os seus servizos. Como tampouco se entende a morneza conformista da Xunta de Galicia e do seu presidente á hora de aceptar sen apenas rechistar á paralización dun proxecto estratéxico para o desenvolvemento económico do sur de Galicia e da súa vertebración co norte de Portugal. Durante a última década, a variante de Cercedo, o proxecto do tren directo de Vigo, foi un espazo de consenso entre todas as forzas políticas e colectivos económicos e sociais do sur de Galicia. Provocar un trasacordo do ministerio de Fomento para recuperala constitúe un reto para todo o Vigo metropolitano.

Onte 1800: Ferrín “Non hai outro camiño” é pura literatura

16 de Decembro de 2016/en Autores, Narrativa, Novidades, Onte, Presentacións, Vigo, Xerais/por bretemas

Nun serán moi chuviñento en Vigo presentamos onte na libraría Andel de Vigo Non hai outro camiño, a primeira novela de Isaac Xubín. Acompañou ao autor Xosé Luís Méndez Ferrín que nunha intervención maxistral debullou unha obra que cualificou de “novela colectiva de personaxes moi ben definidos que aspira a interpretación do noso mundo contemporáneo sen ningún tipo de realismo”. Comezou Ferrín comentando o interese do titulo que avisa ao lector e “que nos leva a Kafka e ao seu camiño menos vinculado á cotidianidade como á Nova Narrativa Galega, iniciada por Gonzalo Mourullo, na que se falaba dun tema que nos atinxe mais sempre ambientado nun lugar que non é Galicia nin España nin ningún ámbito literario que nos puidese resultar coñecido”. “A novela de Xubín ten múltiples referentes literarias que se remontan a Jonathan Swift, de obras ambientadas en lugares que non existen no mundo”.

Destacou Ferrín que nesta obra “o espazo imaxinario supera aos personaxes, sendo o máis logrado dunha novela de protagonista colectivo que funcionan por ambientes”. “Aquí hai personaxes diferenciados, ben perfilados e definidos, interactuando entre eles con grande potencia dramática, moi próximos a nós, que forman parte da xeración de Xubín”. Cualificou, a seguir, a obra como “unha novela de política ficción que nos leva a un mundo postsocialista, como pode ser o dalgún dos países da antiga Iugoslavia”. Salientou Ferrín que a cidade da novela, Staro Selo, “ten un parecido, se queremos velo, coa cidade de Vigo, mesmo na apoteose final da obra descubrimos que hai xente que vai aos montes que a arrodean a ver os cabalos ceibos”. “Mais non é unh román a clé, en absoluto. Esta novela non é unha metáfora continuada, non é esto. É pura literatura, aquí non hai ensino nin doutrina. Presenta un mundo paralelo coa necesaria ambigüidade. Toda literatura realista é un fracaso. Esta obra é daquelas que asumen a autonomía literaria como algo bo”.

Como outros acertos, Ferrín sinalou “a capacidade de inducir ao riso franco, á gargallada, o que nos leva á literatura popular”. “Mais tamén hai outro humor destinado a outro espírito máis cultivado, por exemplo a relación coas películas de Wyler, onde se abren e pechan decontino moitas portas, como sucede na Comedia dell’ Arte”. “Hai tamén o mundo da prisión, o delito estúpido, neste caso un delito gastronómico que nos remite a outra febra da novela, a da gastronomía. Nesta novela cómese moito, hai moita comida boa e fálase dela. Hai un banquete de políticos que comen unha carriza que está prohibida, como aquí as papuxas en empanada que se comen de forma clandestina en Monforte”. Rematou Ferrin agradecendo que a novela teña atención co lector “presentándose de forms compacta, avanzando en forma de cadriños que van iluminado aos posteriores”. “A novela pode ser lida como unha serie de contos concomitantes”. “Ao final asistimos a destrución dunha granxa colectiva onde a xente era feliz. Terrible final descorazonador, mais tamén aberto”.

Onte 1799: Presentación de “Arquitecturas debuxadas. Lugo”

15 de Decembro de 2016/en Arquitectura, Artes Visuais, Autores, Novidades, Onte, Presentacións, Promoción do libro, Xerais/por bretemas

Máis dun cento de persoas participaron na presentación que onte fixemos no Círculo das Artes de Lugo de Arquitecturas debuxadas. Lugo, o fermoso libro do arquitecto Santiago Catalán Tobías. Un acto no que o escritor Paco Martín, un dos prologuistas da obra, xunto a Jaureguizar, fixo unha emocionante homenaxe á cidade de Lugo e chufou o libro de Catalán da que dixo “contribúe a despertar a curiosidade intelixente”. Recuperando unhas palabras de Rof Carballo, Martín afirmou que “Lugo é a cidade perfecta, xa que posúe o armazón perfecto da cidade”.

Santiago Catalán desvelou que a orixe do libro foi un proxecto no que pretendía facer un caderrno de apuntes de viaxe de Lugo, utilizando acuarelas, “comprendín que non era o meu camiño e comecei a facer debuxos arquitectónicos, atté os setentas que finalmente forman parte destas Arquitecturas debuxadas“. “O libro xorde pola fascinación por esta cidade, á que cheguei en 1980, nunha mañán de néboa mesta. Unha cidade que posúe unha trama urbana moi complexa e contraditoria, onde se mesturan os trazados medievais cos romanos”. “O libro naceu, tamén, dunha ollada sentimental, emocional, sobre os edificios e espazos urbanos de Lugo que máis me impresionaron”. A seguir, Santiago confesou que “a preparación da obra axudou a reprensarme como cidadán de Lugo, xa que me obrigou a poñerme no papel de vistante interesado en coñecer e descubrir unha cidade”.

catalán definou Lugo como “unha cidade de escala contida, onde todo é pequeno e ten un pouso histórico, o que se nota nos edificios e na arquitectura”. Lamentou, porén, que dende a metade dos anos cincuenta do século XX entrou nunha fase de arquitectura triste, Lugo no tivo moita sorte nese período, a pesar de que foi unha cidade na que dende a época barroca traballaron os máis importantes arquitectos de Galicia, moitas veces antes de irse a Santiago”. Despois de citar a algúns dos arquitectos que deixaron máis pegada na arquitectura luguesa, rematou expresando a súa confianza en que “esta obra contribúa a valorar maís este Lugo noso”.

Consolidación do Instituto de Estudos Vigueses

14 de Decembro de 2016/en Artigos, Artigos Faro de Vigo, Vigo/por bretemas

Dedico o artigo da semana no Faro de Vigo ao Instituto de Estudos Vigueses con motivo da incorporación de novos membros:

Hai apenas quince días o Instituto de Estudos Vigueses (IEV) presidido por Xoán Carlos Abad Gallego celebrou o seu vinte e cinco aniversario e hoxe nos dá a benvida a nove novos membros: Beatriz Bruna, Beatriz de San Ildefonso, María Dolores Elena Durán, Jorge Lamas, José Luis Mateo, José Ramón Cabanelas, Antonio Vaamonde e Carlos Núñez. Con case trinta membros, iníciase o que debería ser a etapa de consolidación da entidade creada o 9 de maio de 1991 coa finalidade de recuperar a memoria común da cidade, o que supón tanto esculcar no seu pasado como debater sobre os retos do Vigo futuro.

Tras o empurrón inicial, que supuxo o convenio coa Fundación ProVigo, durante estes cinco lustros o IEV enfrontou adversidades e situacións difíciles, motivadas pola procura dunha sede noble e pola carencia de recursos, o que non lle impediu desenvolver, grazas á colaboración dos seus integrantes e ao apoio do concello, unha coidada liña de publicacións, un cento de libros (algúns auténticas alfaias) e vinte e un números do seu boletín “Glaucopis”, onde se recollen máis de 250 artigos, que constitúen hoxe a biblioteca de referencia sobre a historia do Vigo metropolitano.

Labor editorial ao que non foron alleos os esforzos do cronista oficial da cidade, Lalo Vázquez Gil, primeiro secretario e conservador do IEV, e do latinista e especialista na toponimia viguesa Gerardo Sacau, presidente durante unha década. Ambos os dous falecidos, como outros fundadores da entidade: Andrés Martínez-Morás, o primeiro presidente; os xornalistas de “Faro de Vigo”, Francisco Armesto Faginas e Manuel de la Fuente; o filatelista Manuel Lago Martínez ou o historiador Hipólito de Saa, aos que lembramos con admiración e gratitude.

Ademais destes traballos sobre arqueoloxía, arquitectura, toponimia, historia, literatura, economía, deporte ou xornalismo, ao longo da súa traxectoria o IEV organizou exposicións, conferencias divulgadoras, así como elaborou propostas coa intención de afondar na memoria e defensa do patrimonio local, desfacendo o mito de que Vigo é unha cidade de aluvión sen historia de seu. Porén, a misión primeira do IEV continúa sendo a investigación e divulgación da historia de Vigo ao longo dos seus catro mil anos de existencia.

Un labor de afondamento histórico esencial nunha cidade metropolitana de memoria fráxil (e ás veces interesadamente esquecedeira) que aínda precisa de doses elevadas de autoestima, tanto para as súas élites políticas, como para o seu tecido empresarial e asociativo. Aínda que semelle paradóxico, sabemos aínda moi pouco de onde vimos. Vigo precisa consolidar un relato rigoroso do seu pasado, alicerzado no emprego das ferramentas das ciencias sociais contemporáneas, abandonando algúns mitos acuñados pola historia romántica do século XIX e abordando as eivas e períodos escuros ou litixiosos do noso pasado. Só así poderá proxectar con lexitimidade e fiabilidade o seu proxecto metropolitano durante este século XXI. O IEV non pode esquecer, tampouco, a súa actividade educativa, asesorando aos centros escolares nos temas relacionados co coñecemento da historia e xeografía local, un traballo didáctico, onde se poden desenvolver proxectos e iniciativas moi ilusionantes.

Nesa nova etapa, o IEV debe continuar tendo as súas portas abertas, potenciando sobre todo a súa comunicación dixital e a dixitalización dos seus fondos e arquivos, hoxe unha das súas prioridades, para a que precisa do apoio de todos os poderes públicos, o concello de Vigo, o seu mecenas, pero tamén da Deputación de Pontevedra, da Xunta de Galicia e do Goberno de España. Nesta estratexia de apertura e consolidación, o IEV precisa estreitar a súa colaboración coas redes de Museos e Bibliotecas do concello de Vigo, coa Universidade de Vigo e coa Autoridade Portuaria de Vigo, mais tamén co Círculo de Empresarios e con outras empresas e entidades económicas e culturais privadas.

No marco do funcionamento das entidades de estudos locais, o IEV precisa da colaboración de todas as persoas que traballen en temas que teñan como referencia a área metropolitana (non só en Historia e Ciencia Sociais), converténdose nun espazo de coñecemento colaborativo. O IEV é un deses proxectos de cidade, o da construción da memoria, onde todos estamos convocados a participar.