Onte 1798: O Planeta en galego

XG00268901Entrou onte no almacén Todo isto che darei, a tradución en lingua galega da novela pola que Dolores Redondo gañou o premio Planeta 2016. Un fito no traballo de tradución, edición e fabricación do equipo de Xerais que preparou nestes intensos corenta días un libro de case setecentas páxinas. Mais tamén un fito na edición literaria en España dunha autora que aposta de forma moi coherente para que toda a súa obra, dende a memorable triloxía do Baztán até este Planeta, sexa publicada canto antes en galego (a lingua dos seus pais), en éuscaro e catalán. Xaora, Todo isto che darei ten para nós o engado de estar ambientada na Ribeira Sacra, que se transforma nun espazo literario onde se desenvolve unha intriga inzada de achádegos inagardados e sorpresas que poñen en cuestión o que semellaban certezas de pé de banco. Unha novela sobre a dor da incertidume onde Redondo amosa a súa mestría para formular e resolver enigmas moi complexos cunha intelixencia e habilidade que abraia ao lector ou lectora.

Esta semana o libro comezará a chegar a todas ás librarías e nos próximos días anunciaremos a data da presentación este Nadal na Ribeira Sacra desta versión, preparada por Dolores Torres París, que dou fe flúe de marabilla e de forma natural en galego. Todo un acontecemento para a industria do libro en Galicia que agardamos contribúa a ampliar os públicos para a lectura na nosa lingua.

Campo do Fragoso CXC

celta-sevilla_11-12-2016IBORRAZO

Os tres goles do xigantón Iborra, o centrocampista que tras o descanso substituíu a Nico Pareja, liquidaron un Celta-Sevilla moi nivelado no primeiro acto. Un castigo moi avultado para o cadro de Eduardo Berizzo que só se dobregou diante do de Jorge Sampaoli nos derradeiros minutos, cando pagou o esforzo do pasado xoves en Atenas cando conseguiu unha merecida clasificación europea.

Un partidazo de fútbol decantado por unha cabezada do centrocampista valenciano, a un saque de recanto de Sarabia, que se anticipou a tres xogadores celestes e na que Rubén Blanco quedou en media res, en terra de ninguén. Unha xogada desafortunada que amosa as carencias de altura do Celta a balón parado e o escaso liderado dunha portaría, en período de formación. Unha mágoa, xa que até entón, correran apenas 51 minutos de xogo, a xove promesa de Mos fixera dúas intervencións de moito mérito, unha extraordinaria, na que tapou un bo remate de Franco Vázquez, e outra moi difícil, na que rexeitou a boca de cano un remate de Ben Yedder.

Non será doado esquecer os trinta minutos iniciais deste Celta-Sevilla onde os dous cadros –como era de agardar, tratándose os seus adestradores dos dous alumnos máis avanzados de Marcelo Bielsa– procuraron con ansia teimosa o gol. O espectadores gozamos dunha tirapuxa continua, onde a emoción viaxaba cada minuto dunha a outra área. Un espectáculo para aproveitar. Un auténtico partizado, tanto polo afán construtivo dos dous cadros como pola súa xenerosa intensidade, incluídos algúns duelos individuais moi interesantes e onde brillaron xogadores de moitos quilates como Samir Nasri ou Iago Aspas.

Non embargante, durante os primeiros corenta e cinco minutos, os porteiros, ambos os dous en estado de graza, estableceron a xerarquía e impediron que, incriblemente, non se movese a táboa de marcas. Rubén Blanco, como xa adiantamos, salvou dous goles feitos e só foi superado por unha cabezada de N’Zonzi ao longueiro. Sergio Rico salvou unha cabezada cara abaixo de Aspas, que pelexou o que non está escrito coas trabes sevillistas. Daniel Wass obrigou a Rico a facer unha grande estricada ao comezo da reanudación, tras un pexegazo sobre o pao dereito.

Xaora, cómpre recoñecer que neste duelo bielsista Sampaoli gañou a Berizzo na pizarra cando, tras a reanudación, reforzou o mediocampo cunha peza potente como a de Iborra. E máis aínda, cando tras o primeiro gol do centrocampista ordenou aos seus repregarse, abandonando a estratexia do intercambio de ataques que caracterizara tan fermosa primeira parte. Coa táboa de marcas en vantaxe, o Sevilla deixouse dominar, agardando aproveitar a velocidade de Vitolo nunha contra. Durante case media hora o Celta sitiou a área visitante procurando o gol do empate. Un esforzo teimoso mercedor de maior fortuna, sobre todo nun gran xute de Guidetti, rexeitado por Rico, e noutro dende a frontal de Orellana, que desviou Iborra, o protagonista nas dúas áreas, que case marca en propia meta. O Celta só desistiu da súa angueira cando nunha xogada de Vitolo, no minuto 84, volveu marcar o centrocampista sevillista, que onte tivo o seu día do mes. Daquela o cansazo acumulado na proeza de Atenas caeu a chumbo sobre os de Berizzo que co partido estragado entregaron o terceiro, tras unha perda no medio do campo de Bongonda, que saíra minutos antes para enfiar a área, e a transformación dun claro penalti que Cabral cometeu sobre Correa.

Non mereceu o Celta un castigo tan severo como este Iborrazo, mais cómpre recoñecer que desta volta Jorge Sampaoli soubo mover ficha antes ca Eduardo Berizzo. Unha magnífica tarde de fútbol de inverno, a pesar do resultado adverso para os nosos.

Onte 1797: Salesianos 75

Cando camiñaba Coia abaixo, despois dun xantar cos meus compañeiros de colexio cos que iniciei a primaria hai cincuenta anos, trataba de lembrar algúns versos do poema «Límites» de Jorge Luis Borges, que no seu día me descubriu Agustín Fernández Paz: «Tras el cristal ya gris la noche cesa / y del alto de libros que una trunca / sombra dilata por la vaga mesa, / alguno habrá que no leeremos nunca.». Un poema que Borges escribiu cando cumpriu cincuenta anos para expresar a súa reflexión sobre a finitude, os límites concibidos como tempo, como dimensión humana da existencia. E as trinta persoas que nos reunimos onte en Vigo, non cabe dúbida, somos todas das que pasamos a metade do camiño (Nel mezzo del cammin di nostra vita, en palabras da Divina Comedia de Dante), xente que sabe existen rúas da súa propia cidade que quizais xa nunca máis volva percorrer, mais que tamén vai descubrir outras que ainda non pisou.

Tras un novo reencontro, o último fora hai dezaseis anos, de persoas coas que abrimos os ollos á vida, acredito aínda máis no que afirmou Max Aub: «un é onde fixo o bacharelato». Aí está a nosa patria, nese lugar onde nacimos conscientemente ao mundo, nesa segunda epifanía onde se forxaron os nosos primeiros asombros e determinacións vitais. E no caso noso foi no colexio salesiano de Vigo, coincidindo co tardofranquismo e co agromar da xeración yeyé.

Compartimos onte con ironía como a vida nos vai desgastando, inevitablemente, e como as nosas vidas laborais enxergan, máis ou menos próxima, a etapa da xubilación, situación que xa viven algúns dos nosos compañeiros, os bancarios, «prexubilados á forza», tras a «reestruturación do sector». Por ventura, comprobei que todos contamos con azos abondos para contribuír á chegada de tempos mellores, o que constitúe unha manifestación anticonformista moi de agradecer. Xaora, o máis emotivo do xantar foi experimentar que o tempo non apagou o lume dos afectos e os agarimos da confianza, que lonxe de saudades de patio de colexio, permiten, a pesar dos anos (e dos quilos), recoñecernos e compartir a memoria daqueles anos felices.

Beizón a Cholo, a trabe de ouro que nos reuniu, e gratitude aos meus compañeiros de Salesianos polos afectos compartidos.

Onte 1796: “Drama Turxente”

Resultou interesante a mesa redonda de editores sobre edición de textos dramáticos na que participei onte no marco das xornadas “Drama Turxente” organizadas no Salón Teatro pola asociación DramaturGA e o Centro Dramático Galego. Moderados polo escritor Afonso Becerra de Becerreá, Juan Blanco Valdes do Servizo de publicacións da USC, Afonso Ribas de Laiovento, Paco Macías de Positivas, Manuel Vieites de Galaxia e mais eu, en representación de Xerais, procuramos durante dúas horas saídas para a alarmante paralización que sofre a edición teatral en galego (que estimo supuxo apenas 15 títulos en 2015), o xénero máis esquecido e penalizado da edición en galego.

Entre as conclusións a ter en conta dun debate moi animado, no que participaron os membros de DramaturGA, non faltou unha chamada á incorporación da formacion teatral no currículum non universitario e, sobre todo, da lectura de textos teatrais na “Hora de ler”, o tempo dedicado á lectura en todos os centros educativos galegos. Como tamén se apelou a establecer espazos de corresponsabilidade de autores, compañías e editoras para incrementar a oferta de libros de teatro e mellorar a súa distribución nos espectáculos. A confección dun catálogo de textos teatrais galego, accesible e actualizado; a promoción da escritura e edición de textos dramáticos dirixidos a público xuvenil; a reclamación aos poderes públicos dun plan de edición de textos teatrais; o estudo da posta en marcha do modelo de residencia teatral, así como a realización dunha feira do libro teatral galego foron outras ideas e compromisos asumidos por autores e editores.

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Onte 1795: O Celta no corno da lúa

Grazas a un traballo defensivo moi sofrido, o Celta emendou onte en Atenas o fracaso de hai quince días en Balaídos fronte ao Standard. A cabezada á rede de Guidetti, tras un centro marabilloso de Hugo Mallo, equilibrou aos tres minutos as posibilidades de clasificación para os dezaseisavos da Europa League, feito o que tamén contribuíu a deportividade e fair play do Ajax en Liexa. Os de Berizzo amosaron na capital grega a súa faciana máis seria, nun partido moi difícil e pouco vistoso, resolto polo esforzo titánico no centro do campo, dominado primeiro polo incansable Radoja e logo por Tucu Hernández. Xaora, nin a táboa de marcas, aparentemente cómoda ao longo de todo o encontro, nin a primacía na posesión, impediron que os derradeiros minutos fosen agónicos, pendendo do fío dun posible segundo tanto do Standard. A pesar dos agoiros e da ausencia de Merlín Aspas, o Celta volveu facer historia coa súa humildade e afouteza. Con Berizzo seguimos pendurados do corno da lúa.

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Onte 1794: Probas PISA e educación por ránkings

Ciencias_Pisa_2015

É unha boa noticia que os estudantes galegos de 15 anos mellorasen os seus resultados nas probas PISA de 2015, realizadas con anterioridade á implantación da LOMCE. En Lectura pasaron de 499 puntos en 2012 a 509, en Matemáticas de 489 a 494 e en ciencias mantiveron os 512 de 2012. Uns resultados que, grazas á caída das puntuacións do conxunto de países da OCDE, permiten a Galicia situarse nos tres ámbitos por riba destas medias internacionais, ademais de asumir posicións destacadas con respecto a outras Comunidades Autónomas, mesmo de maior nivel de renda, como é o caso de Euskadi. Uns resultados atribuibles, sen dúbida, ao esforzo do profesorado e ao éxito dalgúns programas educativos como a «Hora de ler» ou «Bibliotecas escolares», que de forma transversal contribúen ao desenvolvemento das competencias de comunicación lingüística.

PISA_2015_Lectura

Porén, non son todas boas noticias en PISA 2015, xa que a taxa de repetición de 15 anos continúa sendo en todo o estado moi elevada, vinte puntos por riba da media europea (non atopamos datos de Galicia), estando vinculada a cuestións socioeconómicas máis ca o rendimento do alumnado, o que afecta de forma negativa ao principio de equidade.

Tras os datos de cada un dos informes PISA consolídase un modelo onde a calidade dos sistemas educativos se mide polos ránkings de estados e comunidades nestas probas. Xerarquías confeccionadas a partir dos resultados obtidos polos seus alumnados nuns exames pagados por cada unha das administracións educativas e preparados (redactados, correxidos, e analizados) por Pearson, a primeira multinacional educativa do mundo.

Como xa apuntamos nunha anotación hai dous anos, PISA podería convertirse no árbitro global da educación no mundo. Como alertou nun artigo en The Guardian Andreas Schleicher, as probas de Pisa están promovendo «un modelo que pode matar o pracer de aprender», capaz de moldear as políticas educativas do mundo, imposto sen debate ningún sobre as necesidades ou as limitacións das metas educativas sinaladas pola OCDE. «Medir unha gran diversidade de tradicións educativas e culturais utilizando unha medida única, limitada, prexuizada, podería causar un dano irreparable ás nosas escolas e estudantes», sinalou o que é actual director de Educación da OCDE.

Un modelo educativo forxado por PISA, baseado na avaliación e no adestramento para superar exames externos, que está na cerna da LOMCE, sexa polas súas probas diagnósticas e reválidas (teñan ou non valor académico) como pola fixación dos estándares de aprendizaxe detallados por cursos, materias e competencias básicas. Un modelo eficientista que vai inoculando devagariño doses de estrés nos centros, no profesorado e no propio alumnado. E, como sinala Julio Carabaña, autor de La inutilidad de PISA para las escuelas, «esta dinámica supón un risco real de transformar o desexo de aprender no afán de aprobar».

Celebremos, pois, a mellora dos resultados galegos en PISA, mais non perdamos nin a perspectiva do que pode supoñer este modelo de avaliación nin de relativizar a súa importancia (desmesurada). Como non podemos perder azos para continuar traballando por un sistema educativo capaz de reducir as desigualdades de resultados do seu alumnado e o seu nivel de fracaso («abandono temperán»). No afán pola equidade e a inclusividade están algúns dos retos da escola galega do futuro.

Onte 1793: “Pegadas na terra”

Pegadas_na_terra_entrada

No Culturgal 2016 moito chamou a atención a calidade de Pegadas na terra, a exposición de dezaoito artistas arredor das relacións entre arte e natureza. Comisariada por Paula Cabaleiro e Antón Sobral e promovida pola Deputación de Pontetevedra, como as da pasada edición, centrada na arquitectura, e na de 2014, nos libros de artista, a exposición constituíu un espazo de acougo, serenidade e reflexión no entorno frenético das actividades de Culturgal. Aberta até o 8 de xaneiro, a exposición ofrece ao visitante nalgúns casos diferentes olladas contemporáneas sobre a paisaxe e o territorio, noutros diversas maneiras de achegarse á natureza por medio de pezas pictóricas, escultóricas, fotográficas ou vídeográficas.

Pegadas_na_terraMáis minimal que as exposicións dos dous anos anteriores, moito gustei dos cadros de Xurxo Oro Claro e Alberto Pena, como das fotografías de Carla Andrade, Edu Valiña ou do meu admirado Fran Herbello e os seus sorprendentes retratos de sementes xermolando no espazo expositivo diante do público. Como tamén son moi interesantes as intervencións de materiais das crebas de Maribel Longueira, as “criaturas” en caixiña de Jorge García Valenciano López, as esferas naturais de Xoán Cerviño construídas con mimosas ou as instalacións de Christian Villamide ou de Miguel Ángel Benjumea.

Pegadas na terra é unha reinvención artística dunha natureza que fala, revivida sobre un novo soporte, mais tamén a expresión da experiencia duns creadores que a humanizan e a renaturalizan. Beizóns a todos eles e elas, así como aos comisarios, Paula Cabaleiro e Antón Sobral, por tan atractiva proposta.

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Onte 1792: Culturgal 2016, un éxito colectivo que precisa reinventarse

culturgal_nel

Pechamos o domingo o Culturgal 2016, a novena edición da Feira das Industrias Culturais, coa sensación de estar rematando unha etapa, a do lanzamento do que Nel Vidal definiu o domingo en Twitter como «posiblemente o mellor invento do sistema cultural galego da última década». Estou convencido de que Culturgal, a pesar da súa fraxilidade, está felizmente consolidado nun espazo (O Pazo da Cultura de Pontevedra) e nun tempo (primeira fin de semana de decembro) como unha cita de referencia no calendario galego. Como tamén o estou de que o seu modelo de xestión austera, eficaz, transparente e corresponsable permite cun orzamento reducido a continuidade da feira cada ano. Un éxito colectivo, ao que non é alleo o excelente traballo do equipo de profesionais e voluntarias (medio cento de persoas) que dirixe Xosé Aldea e do que forman parte Cecilia Carballido e Arancha Estévez, responsables de Produción e Comunicación, os tres cerebros, corazóns e almas desta proeza.

Teño reiterado que Culturgal está conformando unha nova expresión do orgullo galego. Como estou convencido de que os milleiros de pequerrechos e pequerrechas, que levan asistindo dende hai unha década a este encontro, constituirán como aventura Xosé Aldea, «a xeración Culturgal», agardemos que impregnada dos sintagmas de ledicia, positividade e entusiasmo presentes sempre na feira. Como non é menos certo que Culturgal está acuñando unha estratexia de colaboración intergremial e interinstitucional cuxo espírito debería contaxiar outros moitos ámbitos da actividade cultural e política galegas, tan necesitadas de acordos e proxectos en clave de país.

Xaora, Culturgal é unha arboriña non exenta de fraxilidade, que precisa o agarimo, as atencións e (tamén) as críticas e suxestións dos sectores e asociacións gremiais, como dos artistas e visitantes. Este ano acadamos unha cifra de visitantes semellante a da pasada edición, arredor das 15.000 persoas, un éxito, pero os datos que recabamos entre os libreiros indican unha sensible redución das súas vendas en relación a 2015, o que convida á reflexión do sector do libro e da lectura, o que conta con máis expositores e presenza na feira. Como tamén soubemos da satisfacción dos profesionais do sector da música, tanto pola asistencia aos seus concertos como polas vendas e acollida das asinaturas de novidades discográficas.

Sexa por un caso coma polo outro, Culturgal precisa reinventarse en cada edición, asumir o reto de sorprender e achegar máis comodidades aos seus visitantes e expositores. Culturgal debe continuar mellorando e innovando, asumindo como propios os retos que supoñen para as industrias culturais galegas os procesos de hibridación dixital da comunicación cultural e o tránsito (inevitable) das actividades de creación cultural cara a industria do lecer, que se está a desenvolver a nivel global.

Nesa liña de inconfromismo continuísta traballa dende onte o equipo de Xosé Aldea e os membros da Asociación Culturgal. Nos vindeiros meses anunciaremos importantes novidades para o Culturgal 2017, o do décimo aniversario, que se celebrará do 1 ao 3 de decembro. Vémonos daquela. Beizón!

Onte 1791: Festival Agrogay da Ulloa, premio do público Culturgal 2016

Recupero a intervención que lin onte na entrega do Premio do Público do Culturgal 2016 ao Festival Agrogay da Ulloa. Parabéns e gratitude para eles, como para Numax e GCiencia, candidaturas participantes neste premio que pretende contribuír a visibilizar iniciativas culturais destacadas que se desenvolven no país.

Benvidas e benvidos a este acto que ten un significado moi especial dentro da programación de Culturgal 2016. Hai catro anos creamos un premio que pretendimos constituíse unha plataforma de visibilización para as iniciativas culturais máis destacadas existentes en Galicia, fose pola súa singularidade, polo seu calado, polo seu seguimento, pola súa traxectoria…

En 2016 propuxemos ás asociacións integrantes de Culturgal que as propostas xirasen arredor do lema desta edición da feira: «Cultura, Comunidade, Futuro». Un leiv motiv que nos conduce ao que podemos facer por nós mesmos se traballamos en rede, se innovamos, se construímos horizontes. As asociacións aplaudiron que as propostas deste 2016 fose novas «pero sobradamente preparadas», é dicir, un proxecto de recente creación pero xa cun forte prestixio, seguimento e singularidade. E certamente as tres propostas cumprían esas premisas: NUMAX, o cinema e laborarorio gráfico cooperativo, radicado en Santiago; Gciencia, o portal da ciencia galega e o Festival Agrogay da Ulloa, que foi finalmente a candidatura gañadora nunha competición en liña e popular que contou cunha altísima participación.

«Para entrar tes que saír» e «Entra por onde saíches». Eses son os lemas que se podían ler na entrada de acceso da segunda e terceira edición, respectivamente, do Festival Agrogay da Ulloa, que se celebra no mes de agosto en Cumbraos, no concello lugués de Monterroso. Dar maior visibilidade e reivindicar a diversidade afectiva, sexual e vital no rural, dinamizar e axitar culturalmente a comarca, así como organizarse para dignificar e recuperar a vida nas aldeas a través do respecto ás tradicións e do impulso de lazos cooperativos son algúns dos obxectivos centrais desta iniciativa, que xa atrae a público de fóra de Galicia.

O Colectivo Agrogay da Ulloa ten como principal obxectivo visibilizar a diversidade tanto social como natural. Ademais, aposta por mostrar e defender outros principios como a sostibilidade, o respecto ao patrimonio material e inmaterial, e o ecofeminismo. O festival celébrase nos terreos da Granxa Maruxa, en Cumbraos, detrás da cal está a urbanita reconvertida en granxeira, Marta Álvarez Quintero, unha das organizadoras do festival xunto, entre outras persoas, a Braulio Vilariño e o músico Davide Salvado, todas elas pertencentes á Asociación Agrogays da Ulloa. Hoxe contamos coa presenza de Braulio e Marta.

O termo «agrogay» tal como o entenden na Ulloa propón tamén outro modelo gay fronte ao imperante nas urbes, asociado nalgunhas ocasións á vida en guetos ou ao consumismo. Música ao vivo, teatro (na edición 2016 contaron coa compañía Chévere), feira de artesanía, cine ou obradoiros son algunas das actividades que forman parte do programa deste festival autosustentado e sen ánimo de lucro, que non recibe axudas institucionais e no que o público debe abonar unha entrada para financiar os gastos do evento. A organización facilita a mobilidade en autobús entre os diferentes espazos do festival (granxa, concello e área natural de A Peneda). E aínda que pareza unha obviedade, na organización reseñan que «non fai falla ser gay para vir e gozar do Festival Agrogay, nin tampouco vivir na aldea. Simplemente estar dacordo cos valores que defendemos».

Para Culturgal é un pracer outorgar hoxe o Premio do Público 2016 ao Festival Agrogay da Ulloa. Agradecidos por prestarse a este xogo e agradecidos porque para nós este premio é unha ferramenta tamén para comunicar, para enriquecer o proxecto Culturgal, para difundir e difundirnos. Grazas!

Onte 1790: Vide ao Cultural 2016!

Culturgal_2016

No serán de onte aquelamos o Culturgal, unha das nosas citas anuais principais. No espazo de Xerais lembraremos a Agustín e difundiremos a eito o seu catálogo literario, unha herdanza moi valiosa que nos legou a xeracións de lectores vellos e futuros na nosa lingua. Como é adoito, no espazo expositivo presentamos apenas as novidades máis recentes de cada unha das nosas liñas de traballo, atendendo as demandas de públicos diversos. As chiscadelas das nosas libretas, que entregaremos aos nosos clientes e clientas, convidan a participar nunha feira consolidada, onde emerxe a ledicia e o optimismo da vontade. Culturgal é unha das expresións do orgullo galego contemporáneo, unha arboriña que a todos nos corresponde coidar con agarimo. Vide ao Culturgal 2016!

Guardar

Guardar

Guardar