Por uns cantos votos

Confesouno onte Agustín Baamonde, voceiro de lingua do Grupo Parlamentario Popular, na mesa redonda que moderamos na cuarta xornada do Seminario «Sociedade, Lingua e Política» celebrada onte no Consello da Cultura Galega: «o tema da lingua non foi unha das prioridades do PP até a aparición de Galicia Blingüe que fixo medrar un caldo de cultivo sobre a necesidade de romper coa política lingüística do bipartito, non cos consensos anteriores». Como moi ben relata Montse Dopico en Galicia hoxe, Agustín Baamonde explicou como «a previsible incidencia de Galicia Bilingüe e UPyD na bolsa de votos que podía decidir a cor do último e decisivo escano nas eleccións de marzo do 2009, foi o factor que levou os “estrategas” do PP a incorporar o tema da lingua na campaña “de xeito claro” coas promesas de derrogar o decreto do galego do bipartito e consultar os pais.» É xusto hipotecar o futuro da lingua dun país por uns cantos votos? Verdadeiramente desolador.

Ademais desta mesa redonda de voceiros dos grupos parlamentarios do PPdeG e BNG (o PSdeG escusou a súa ausencia), foron moi interesantes todas e cada unhas das ponencias presentadas:

– Xoán Lagares, «A situación do galego na perspectiva internacional: A”nosa língoa” e “os da banda d’ alá”»

– George Kremnitz, «Convergencias/divergencias de comunidades lingüísticas en el marco español»

– Ángel López García Molíns, «Retruque á ponencia de George Kremnitz»

– Juan Carlos Moreno Cabrera, «Lengua / Nacionalismo en el caso español»

– Fermín Bouza Álvarez, «Retruque á ponencia de Juan Carlos Moreno Cabrera»

– Albert Branchadell, «Retruque á ponencia de Juan Carlos Moreno Cabrera»

«Panteón da Galeguidade»

No artigo da semana en Faro de Vigo esixo a apertura decontado do «Panteón dos Galegos Ilustres» e propoño a súa refundación, titularidade e xestión pública como «Panteón da Galeguidade». Ademais, aproveito para convidar á cidadanía a participar o vindeiro 15 de xullo no Cortexo Cívico que de Padrón a Compostela conmemorará o 125 aniversario do falecemento de Rosalía de Castro e o 119 aniversario do traslado dos seus restos mortais ao Panteón de Bonaval.

Lois Pereiro e a Academia Galega

A designación de Lois Pereiro como escritor homenaxeado no 17 de maio de 2011 volve demostrar o liderado da actual Academia Galega no proceso constante de actualización do pensamento e da creación galeguista. Non podo agachar que moito me emocionei cando onte lin na pantalla de twitter do meu teléfono a nova que adiantaba Iago Martínez (atinadísimo o seu artigo de hoxe). Esta designación de Lois Pereiro, como o ditame sobre o borrador do «Decreto de Plurilingüismo», énchenos de fachenda de pertencer a un país que conta cunha corporación cultural independente con semellante afouteza e intelixencia prospectiva. A Academia Galega convidounos a redescubrir a un dos poetas claves da xeración dos oitenta, que Iago Martínez e Álex Cancelo retrataron en Contra a morte, un documental que este ano resultará clave para coñecer a súa traxectoria vital e artística. A designación de Lois Pereiro desfai toda clase de prexuízos sobre a institución de Tabernas e convida á sociedade civil a corresponsabilizarse sobre o éxito da homenaxe. Agora, somos os editores, os estudosos do feito literario, o profesorado, o tecido do asociacionismo cultural os que temos a obriga de achegar á sociedade unha resposta acorde co espírito de permanente renovación do poeta apupado pola Academia. Nunha xornada de entusiasmo coma a de hoxe, as nosas beizóns todas son para Josito e a súa familia toda, e para Manuel Rivas e os restos dos membros da Academia por tan importante designación, que non vai en menoscabo de ningunha outra das candidaturas participantes nas votacións.

«Decadencia celeste»

No artigo da semana en Faro de Vigo fago un balance dos catro anos de presidencia do Celta SAD do empresario Carlos Mouriño.

O lamentable espectáculo ofrecido polo Celta, evitando sequera empatar diante do Huesca, é a enésima mostra da decadencia na que o primeiro club de fútbol dos galegos caíu dende que é propiedade do empresario Carlos Mouriño. Tras o descenso de só hai tres anos –a mesma tempada na que fomos eliminados da UEFA en oitavos de final polo Werder Bremen, tras derrotar ao Spartak de Moscova, e na que baixamos a segunda cando o Rácing de Santander non quixo empatar diante do Betis– os celtistas fomos agotando os listados de adxectivos para cualificar de forma mesurada o comportamento do cadro de futbolistas na lameira e o dos responsables técnicos e equipo directivo céltico nos despachos: “decepcionante”, “bochornoso”, “ridículo”, “escandaloso”, “deprimente”, “desilusionante”, “agónico”, “patético”, “suicida”, “horroroso”, “pésimo”, “mediocre”, “nefasto”…

Tras cinco adestradores, dous directores técnicos e dous directores xerais do club, tras tres ducias de fichaxes e cesións estrambóticas, o sucesor de Horacio Gómez nesta cuarta súa tempada tivo como maior mérito clasificar ao equipo apenas a dous puntos da categoría onde a vindeira tempada militará o humildísimo Coruxo, presidido por Gustavo Falque e moi ben dirixido dende o banco por Josiño Abalde (Beizóns aos heroes do Vao!). Unha tempada, como as anteriores, pobrísima en resultados na que, porén, a aposta arriscada do adestrador Eusebio Sacristán pola canteira ofreceu a posibilidade de ver ao Celta co maior número de xogadores galegos das tres últimas décadas, un aliciente que os responsables do club non souberon traducir nun valor abondo para convencer aos milleiros de celtistas a que regresasen ás bancadas do envellecido Balaídos.

Sen negar o incerto dos resultados dunha categoría igualadísima e futbolisticamente pobre como é a Segunda; máis alá da necesidade de axustar os orzamentos a uns ingresos que sofren un descenso en picado pola diminución das taquillas e dos dereitos televisivos, cuestións que afectan á maior parte dos clubs da categoría (utilicen como o Celta o concurso de acreedores para evitar a súa desaparición societaria ou o vaian facer no futuro), o que chama a atención da deriva do Celta SAD nestas tempadas é a ausencia dun proxecto estratéxico, apoiado e asumido polo conxunto do celtismo, que permita enxergar un futuro con algunhas doses de esperanza. Hoxe o Celta non ten proxecto nin rumbo. Neste déficit emotivo é onde se atopa a cerna da actual decadencia celeste, a auténtica e máis dolorosa derrota que padecemos os seus seareiros. Unha doenza grave, moi grave, que o actual propietario do club minusvalora, o que constitúe unha amaeaza para a continuidade dunha institución deportiva con oitenta anos de historia e para unha cidade e un país onde o fútbol é unha actividade deportiva centenaria.

Dende a marcha do club de Félix Carnero como director deportivo, Mouriño prescindiu dos celtistas no cadro técnico e apostou polos “profesionais” de conveniencia. Velaí os pobres resultados de Ramón Martínez e Miguel Torrecilla que enrolaron no cadro vigués a un longa nómina dos seus coñecidos que, coa excepción tan honrosa de Silva (bautizado en Balaídos como “Silviña”), non deixaron pegada na nosa memoria nin amosaron, cando xogaron (algúns moi pouco o fixeron), compromiso ningún coas nosas cores. Pola contra, xogadores de sangue celeste como Gustavo López e Francisco Noguerol, dous dos nosos capitáns máis comprometidos e honrados, foron despedidos sen o mínimo respecto nin recoñecemento pola súa traxectoria en defensa da camiseta nosa. Outrosí sucede coa liquidación de xogadores valiosos como Roberto Trashorras ou Falcón, expostos á venda dunha forma tan pouco discreta que avergonza. Disparates, que demostran a falta de habilidade dos dirixentes célticos (sexa Mouriño ou o actual director xeral) para moverse no territorio dos soños e dos sentimentos, qué é onde, tamén, se xogan o futuro os clubs de fútbol profesional (aí están as eleccións recentes do Barsa para demostralo).

Cada club asina un contrato de emoción coa súa afección. Un documento non escrito, renovado cada inicio de tempada, sometido a análise cada xornada na bancada, onde se recollen os niveis de afouteza, compromiso e xogo bonito a respectar por parte dos xogadores e do adestrador que, máis alá da coiuntura dos resultados, serán correspondidos por niveis equiparables de entusiasmo e apoio incondicional por parte dos seareiros. Esa é a fórmula (“Nunca camiñaredes sós” din en Anfield, “Sempre Celta” dicimos en Balaídos) que asegura a continuidade dos clubs (a “Historia”) máis alá de presidentes e adestradores. Carlos Mouriño nunca quixo asinar ese contrato co celtismo. Temo que mentres o equipo continúe nas súas mans, vaia facelo.

O «gaiteiro do Fragoso», nova homenaxe ao mestre de gaiteiros


Henrique Otero Covelo, «o gaiteiro do Fragoso», naceu hai case oitenta anos no camiño da Brea, en Lavadores. Os seus primeiros pasos no eido da música deunos ao pé da casa, nas Escolas Nieto, onde Mónico García de la Parra y Téllez, descubriu o seu talento como instrumentista. Con a penas dezaseis anos, entrou a formar parte da Banda Municipal de Música como trompa, para pasar logo a tocar o fliscorno e o bombardino; despois de case cincuenta anos domeando o vento, era o músico máis antigo no momento da súa disolución no ano 93.

No servizo militar serviu na sección de gaiteiros do Ministerio do Exército de Madrid, cidade onde coñeceu o gaiteiro lucense Antonio Martínez, que lle deixou unha forte pegada. O mozo Covelo intuía xa o que era a gaita enxebre, a gaita non lixada, a gaita do arrogante gaiteiro de Penalta que cantou Curros Enriquez, a pureza das notas de Xan Míguez o «gaiteiro de Ventosela», ou a de Avelino Cachafeiro o «gaiteiro de Soutelo».

De volta a Galicia, entrou no grupo de gaiteiros «Vento das Cíes» e, pouco despois en 1958, coincidindo coa celebración do IIº Concurso de Gaitas convocado pola sección viguesa de Educación e Descanso, fundou co gaiteiro Suso Portela «Os Cruceiros»; un cuarteto clásico que completaban Carlos Conde, tamborileiro, e Manolo Solla, bombeiro, e, ao que ocasionalmente, se engadía Militón, un consumado xenio no arte da pandeireta.
«Os Cruceiros» sortearon durante vintecinco anos os perigos trivializadores do folclorismo que promovía a Sección Feminina e os Coros e Danzas do Réxime coas únicas armas do seu talento e da súa intuición; acadaron grande popularidade en todo o país, chegando a gravar un elepé e catro discos singles. «Airiños do Parque de Castrelos», «Airiños de Sampaio», «Os Morenos de Lavadores», «Os Campaneiros de Vilagarcía», «Os Garceiras de Melide» ou «Os Raparigos de Ferrol» foron outros grupos que mantiveron viva a nosa música popular nun tempo heroico para a expresión da nosa identidade.

O gaiteiro do Fragoso non se conformaba e será quen propoña en 1966 ao alcalde Portanet a creación dunha Escola de Gaiteiros na Escola de Artes de Oficios. Iniciativa que se concretaría en 1971 coa posta en funcionamento dunha aula experimental de gaita dentro do Conservatorio Municipal de Vigo da que será o seu primeiro mestre. O fito senlleiro desta primeira «cátedra da gaita galega» levarao a loitar por dar un paso máis aló: facer oficial a gaita. Un novo soño feito realidade en 1977, co apoio do pleno da Corporación, cando o Ministerio de Educación y Ciencia recoñeceu por vez primeira os estudos oficiais desta expresión musical.

Dende a súa cátedra do Conservatorio vigués o gaiteiro do Fragoso desenvolveu unha inxente tarefa como facedor de gaiteiros e defensor da mellor tradición gaitística galega. Coma formiguiña entusiasta puxo os alicerces da alborada actual da nosa gaita no mundo. Velaí a publicación das súas Leccións de gaita no ano 1978. Velaí os seus centos de alumnos e discípulos como o mestre Xaime Estévez Vila ou os recoñecidos Carlos Núñez e Susana Seivane. Velaí a vixencia das súas pezas interpretadas por grupos como Noitarega ou Treixadura. Velaí as súas duascentas dez composicións orixinais, reunidas baixo a denominación d’ Os cantares dos gaiteiros, unha única obra, magno friso creativo da música popular contemporánea de noso. Velaí a profundidade dalgunhas das súas pezas vocais, inesqueciblemente emotivas como a «Oración do gaiteiro» que escribiu no recordo dos rapaciños do Colexio Vista Alegre de Cabral, afogados no accidente do río Órbigo; velaí o virtuosísmo da súa muiñeira da «Marmuradiña», a profundidade da súa «Alborada do Fragoso», a enxebreza da súa «Muiñeira do Lagares», ou a riqueza tímbrica formidable da súa «Jota do Gaiteiro do Fragoso».

O gaiteiro do Fragoso toca a gaita que sabe a herba, a das raíces da terra, a do sabor popular que nos permite brincar con entusiasmo. Os nosos parabéns pola homenaxe que recibiu onte en Vigo, gaiteiro, mestre de gaiteiros!

In memoriam de José Saramago



Recomendo o seguemento nos medios portugueses da noticia do seu falecemento realizada en constante actualización polos nosos amigos do blog Blogtailors. ATÉ SEMPRE, MESTRE.

Cando un galego crece, toda Galicia crece



Bapconde, no seu estilo narrativo tan característico, preparoulle a Caixa Galicia esta campaña que, semella destinada a amparar a fusión: “cando todo vaia máis, celebrómolo”, “estamos facendo o que debemos, crecer”, “cando un galego crece, toda Galicia crece”.
Vía Islas Cíes, obrigado.

Onde quere situar Feijóo o estatus do galego?

Sei que moitos non o poderán crer: a páxina web da Xunta amosaba  na súa portada de «Goberno e Institucións» unha serie de enlaces para os símbolos do noso país: a bandeira, o escudo, o himno e a lingua (dirixida, neste caso, á páxina web da Secretaría Xeral de Política Lingüística).

No recente redeseño que fixeron da páxina (bastante pouco elegante, tratándose dunha web institucional) retiraron da portada a lingua como un  dos símbolos de Galicia, para relegala, xunto co Estatuto de Autonomía,  a un menú interior.

Sen analizar, polo miúdo o texto referido a lingua galega, que en liñas xerais creo correcto e didáctico, rescato un dos seus parágrafos máis significativos:

O coñecemento do galego esíxese para o acceso a un posto de traballo na Administración pública, segundo se establece na Lei de función pública; igualmente, mellorouse o seu status coa aprobación, en 1997, da Lei de réxime local e doutras leis sobre os dereitos lingüísticos dos consumidores, a etiquetaxe de produtos, etc., se ben a súa igualdade xurídica co castelán aínda non é plena.

Ou moito me equivoco, ou este texto non é conforme coa política sobre o idioma do actual Goberno, xa que ben sabemos que foi o executivo de Feijóo o que eliminou o requisito de realizar unha das probas en lingua galego no acceso á función pública ( Lei 2/2009, de 23 de xuño, de modificación do texto refundido da Lei da función pública de Galicia) ou quen instou aos concellos a eliminar o requisito de face runha proba en galego no acceso á función pública local.

Esta modificación tan sutil na web institucional da Xunta non deixa de ser significativa cando coñecimos a prohibición por parte da Consellaría de Educación do desenvolvemento dos Proxectos de Innovación Educativa que permitían aos centros de contornos castelanfalantes con máis dunha liña ofertar as familias un ensino en galego nunha delas. Foi este un programa de innovación concibido como forma de achegar a lingua galega aos seus picariños, promovido ao abeiro das medidas educativas contidas no PXNL de 2004 e valorado de forma exitosa por todos os centros que o levaron adiante até o momento.

Sexa de forma vergonzosa, relegando a presenza da nosa lingua como símbolo identitario (que o é, sen dúbida, e así o recoñeceo Estatuto de Autonomía); sexa de forma vergoñenta, eliminado a posibilidade dos programas educativos de inmersión lingüística (recoñecidos como eficaces e reequilibradores nos contextos diglósicos coma o noso), a este Goberno Galego continúa proéndolle o idioma galego. Non abonda coa aprobación do Decreto de Plurilingüismo que reduce a presenza do galego como lingua vehicular en Infantil, Primaria e ESO? Non abonda con retirar o galego  como lingua vehicular das materias científico-tecnolóxicas? Non abonda con eliminar as escasas medidas de compensación existentes para asegurar a presenza dos libros en galego nas bibliotecas escolares? Non abonda co disparate pedagóxico de considerar só ao castelán como lingua de apoio no aprendizaxe do inglés? Non abonda con reducir á metade a cantidade destinada a apoiar a edición de recursos didácticos curriculares en galego e, pola contra, apoiar a adquisición dos libros daquelas materias que se impartirán en castelán?

Diante de todas estas medidas, non podo evitar preguntarme: onde quere situar Feijóo o estatus do galego?