Sé xenial en Internet

Instituto Nacional de Ciberseguridad (INCIBE) colabora coa Policía Nacional e a Fundación de Ayuda contra la Drogadicción (FAD) no proxecto de Google «Sé Xenial en Internet». Unha iniciativa coa que se pretende axudar a nenos e nenas e a adolescentes a facer un uso seguro e responsable da tecnoloxía, así como apoiar a familias e docentes no aproveitamento educativo que ofrece Internet.

O portal «Sé xenial en Internet» ensina os conceptos fundamentais da cidadanía dixital e seguridade para que poidan explorar con confianza o mundo en liña.

As distintas actividades organízanse en cinco principios:

–. Comparte con coidado: Sé intelixente en Internet.
–. Non caias en trampas: Mantente alerta en Internet.
–. Protexe os teus segredos: Mantente seguro en Internet
–. Ser amable é xenial: Sé amable en Internet
–. Se tes dúbidas, pregunta: Sé valente en Internet

O portal conta cunha sección de recursos para o profesorado que inclúe unha guía para docentes, que achega os recursos para  ensinar na aula os conceptos básicos de seguridade e cidadanía dixital. Aínda que se enfoca para alumnado de terceiro a sexto de primaria, resulta útil tamén para o de secundaria.

Tamén hai un apartado específico con recursos para pais e nais, onde se pode consultar unha guía para familias, onde aparecen claves para fomentar dende a casa os bos hábitos e o diálogo sobre o uso da tecnoloxía. E como complemento no acompañamento dixital, o portal inclúe a ferramenta de supervisión Family Link, que xestiona as aplicación que pode usar os menores ou controla o seu tempo de xestión, entre outras.

O videoxogo Interland

Neste portal tamén dispoñible o videoxogo gratuíto Interland, con posibilidades de aproveitamento didáctico tanto na casa como no colexio.

A través de catro escenarios diferentes (Reality River, Tower of Treasure, Kind Kingdom, Mindful Mountain) trabállanse aspectos como: diferenciar entre o real e o falso, recoñecer os sinais dunha estafa, entender que é phishing e como reportalo, aprender a crear un contrasinal seguro que ademais debe ser recordable, non tolerar a intimidación, comprender que algunha información é sensible, así como as consecuencias de compartir certa información.

Teléfono 017

Un  complemento a esta campaña é o servizo que INCIBE ofrece a través da Línea de Ayuda en Ciberseguridad, onde é posible recibir axuda profesional acerca do uso seguro e responsable de Internet. Un recurso gratuíto e confidencial co que poden contar docentes, familias e menores todos os días do ano de 09:00 a 21:00h. Abonda con marcar o  teléfono 017 e despois, escoller a opción nº1, correspondente ao equipo de menores.

Texto publicado nos webs do CEIP de Laredo e CEIP de Cedeira.

Contos para a diversidade

O período de confinamento impediu a realización este curso no noso colexio da Semana da inclusión prevista para o mes de maio. Un programa de actividades concibidas para que toda a comunidade educativa fomente e asuma os valores da non discriminación, respecto e tolerancia, apreciando a diversidade como un valor presente en todas as persoas.

Un dos temas principais da educación para a inclusión é o coñecemento da discapacidade e da realidade daquelas persoas que viven con ela dunha forma normalizada. Como tamén das linguaxes e dos sistemas alternativos de comunicación utilizados por persoas con diversidade funcional ou con algún tipo de discapacidade visual, sonora, física ou intelectual.

A fundación Once ofrece unha interesante biblioteca infantil de lecturas en liña que baixo o título «Contos que contaxian ilusión» permite coñecer as vivencias de nenos e nenas con diversidade funcional: cegueira, xordeira, xordocegueira, parálise cerebral, acondroplasia, tartamudez, TEA, espina bífida, TDAH…

Unha ducia de contos que se poden ler en diversos idiomas, dende o galego e castelán ao inglés, así como escoitar locutados ou descargar e imprimir. Textos que ademais teñen asociadas unha serie de actividades, como confeccionar marcadores, decorar a portada ou crear monicreques dos seus personaxes.

Velaí a relación de títulos e temáticas asociadas á diversidade funcional aos que se pode acceder dende a casa:

–. Nacho Pista Tenista. Temática: Espina Bífida.

–. Aitor Aviador. Temática: TDAH (Trastorno por Déficit de Atención e Hiperactividade ).

–.Rosalía Espía. Temática: Xordeira.

–. Amador Actor. Temática: Parálise cerebral.

–. Aurora Locutora. Temática: Cegueira.

–. Silvina Bailarina. Temática: Síndrome de Down.

–. Pablo García Policía. Temática: Acondroplasia.

–. Aneta Poeta. Temática: Tartamudez.

–. Regina As da Cociña. Temática: Xordocegueira.

–. Ramón, paleontólogo de profesión. Temática: TEA (Trastorno do Espectro do Autismo)

–. Calista Periodista. Temática: IMID (iniciais en inglés de Enfermidades Inflamatorias Inmunomediadas)

–. Baltasar Nacido para Investigar. Temática: Enfermidades raras.

Texto publicado nos webs do CEIP de Laredo e CEIP de Cedeira.

Educación non presencial. Decálogo para familias

O primeiro espazo educativo é a familia. Logo a escola. A situación de confinamento continuado na casa das crianzas durante xa máis de dous meses debería converterse nunha oportunidade para reconsiderar o papel fundamental da familia na súa educación.

As familias deberían considerar esta longa corentena na que os escolares están lonxe das aulas como unha oportunidade para participar no seu proceso educativo e colaborar co profesorado do colexio para que continúen dende casa coas súas tarefas escolares e non perdan as rutinas e hábitos de estudo.

O Laboratorio de Educación y Nuevas Tecnologías de la Universidad de la Laguna, dirixido polo catedrático galego Manuel Area Moreira, dedicou unha das súas guías da colección «Enseñar y aprender desde casa», ao papel da familia nesta tarefa (pode descargarse aquí, 8 páxinas).

Recollemos unha síntese do decálogo de orientacións xerais para as familias sobre a ensinanza non presencial:

1–. Axuda a establecer horarios e rutinas nos teus fillos e fillas. No día hai tempo para o traballo de clase, para o descanso e para un lecer responsable. Recoméndase establecer un horario no que se respecte que por cada 45 minutos de traballo haxa un descanso de 15 de descanso (para beber auga, pasear pola casa ou facer un pouco de exercicio).

2–. Edúcaos no aproveitamento produtivo do tempo de traballo. É importante que no tempo dedicado ao traballo estean concentrados na tarefa, polo que para fomentar a súa concentración é necesario reducir das distraccións e crear un ambiente tranquilo.

3–. Revisa as medidas de seguridade e prevención dos dispositivos dixitais. Comproba que tes instalado un antivirus que protexe os dispositivos de calquera ameaza que poidamos atopar en internet. Ten a man os contrasinais dos accesos e procura que sexan seguras e intransferibles.

4–. Coordínate co profesorado para favorecer a súa aprendizaxe. Comunícate coa titora, sen que isto supoña saturala de mensaxes. Pensa que, como lle sucede ás familias, ela está vivindo tamén unha situación complicada sen poder estar cerca do seu alumnado. Se tes dúbidas ou precisas información, aproveita as canles do colexio para solicitala.

5–. Fomenta un uso racional e responsable dos recursos tecnolóxicos. Hai que ser responsables no uso da tecnoloxía, o que supón o respecto dalgunhas normas. Dependendo das idades das crianzas haberá unhas horas para facer as tarefas do cole no ordenador, outras para ver a televisión, outra para os videoxogos da tablet ou do móbil.

6–. As tarefas escolares na casa non deben ser só dixitais. Ensina aos teus fillos a estar desconectado. É necesario diversificar o uso dos recursos dispoñibles, xa sexa dixitais ou analóxico para favorecer a desconexión da tecnoloxía e capacidade creativas en diferentes soportes. É importante poñer un límite ás horas diante das pantallas (tele, videoxogos, redes sociais, segundo a idade) e propoñer outro tipo de actividades atractivas como a lectura.

7–. Selecciona ben os dispositivos tecnolóxicos utilizados para a educación na casa e interésate en buscar recursos educativos na rede. É unha realidade que non todas as familias teñen a mesma capacidade de acceso a un ordenador ou tablet para poñela a disposición dos fillos. Se tes dificultade, procura axuda do centro para procurar unha solución.

8–. Procura xerar un clima agradable e positivo á hora de poñerse a traballar. Fomentar un ambiente positivo axudará a manter un mellor ánimo e unha sensación de benestar. É importante manter unha actitude aberta diante das posibilidades educativas das TIC.

9–. Déixalles espazo e autonomía na realización das súas tarefas. Tanto as crianzas como as adolescentes necesitan asumir a responsabilidade das súas tarefas e obrigas. As familias deben axudar na realización das tarefas se os nenos teñen dificultades ou lembrarllas no caso de que as esquecera ou que de forma consciente non as estea asumindo. Porén, é esencial respectar o espazo e deixar que aprendan a gañar autonomía e o liderado na xestión da súa propia aprendizaxe.

10–. Busca espazos e tempos para conectar coa familia. É indispensable que estes días contribúan a conectar máis coa familia e a xerar un bo ambiente familiar. Proponlles actividades que poidan compartir e divertir a todos os membros, mais tamén para falar e coñecerse mellor.

Consellos específicos para Educación Infantil

1–. Evita que os picariños usen a tecnoloxía sen compañía dunha persoa adulta.

2–.Usa a tecnoloxía nos espazos compartidos da casa.

3–. Favorece a comunicación sobre o que fan, gustaríalles facer ou van facer logo. O diálogo é esencial na súa aprendizaxe. Organiza rutinas de conversa do que van facer ao longo do día.

4–. Atende ás recomendacións da titora na realización das actividades.

5– Delimita  tempo de uso dos dispositivos para a realización das actividades escolares e de lecer.

6– Propón diversidade de actividades, que supoñan o uso ou non de dispositivos (lecturas, xogos, actividades físicas, escoitar música…).

7–. Utiliza recursos educativos dixitais con fins concretos. Recoméndase o uso de repositorios e portais educativos institucionais ou os recomendados polo profesorado.

8–. Coordínate e comunícate con outras familias. É recomendable que os nenos e as nenas sigan mantendo espazos de comunicación virtual cos seus compañeiros co fin de xogar ou simplemente comunicarse.

Consellos específicos para Educación Primaria

1–. Usa a tecnoloxía en espazos compartidos. Non é aconsellable que o utilizan os ordenadores, tablets ou móbiles nos eu cuarto.

2–. Axúdaos a organizarse co traballo, utilizando os criterios propostos polo profesorado.

3–. Anímaos a poñerse en contacto con outros compañeiros de xeito virtual, para intercambiar ideas sobre os traballos.

4–. Favorece a comunicación sobre o que fan, gustaríalles facer ou van facer despois. As familias deben coñecer cales son as súas tarefas, non para facerllas, mais si para ofrecerlles orientación e axuda.

5–. Axúdaos a ser críticos coa información que buscan, a descubrir bulos e a contrastar a información. Os nenos e nenas teñen que saber que non toda a información que atopen en internet é fiable.

6–. Pide que compartan contigo o traballo que van facendo para facerlles suxestións, animalos e facer crítica construtiva. O feito de non ir a clase, onde o seu traballo é guiado polo profesorado e compartido cos seus colegas, non debe supoñer a realización das tarefas en solitario.

7–. Establece compromisos de traballo: é importante establecer un tempo para cousa de xeito que os nenos e nenas acepten o recoñecemento do seu deber de realizar tarefas para poder gozar do seu tempo de lecer.

8–. Axúdaos a identificar que información persoal non é axeitado difundir nin compartir con outras persoas coñecidas ou descoñecidas.

Texto publicado nos webs do CEIP de Laredo e CEIP de Cedeira.

Sobre «Fortnite» e outros videoxogos

Con certeza que durante estes meses de confinamento os rapaces e rapazas incrementaron o tempo dedicado aos videoxogos, xa que son os xoguetes dixitais preferidos dende a preadolescencia (9/10 en diante).

Os videoxogos forman parte principal da industria do lecer electrónico, hoxe por volume de negocio a primeira industrial cultural do mundo, por diante da editorial, musical ou cinematográfica.

Calcúlase que un terzo da poboación mundial (2.500 millóns de persoas), e un 54 % da poboación europea, practican dunha ou doutra maneira esta afección, sendo os teléfonos móbiles a súa principal plataforma.

Beneficios dos videoxogos

Os videoxogos proporcionan beneficios na aprendizaxe dos «gamers», as súas persoas usuarias, xa que permiten ou facilitan:

–. O exercicio da fantasía e da creatividade, sen limitacións espaciais nin temporais.
–. O acceso a outros mundos e ao seu intercambio.
–. A repetición instantánea, volver a intentar a proeza sen perigo.
–. Exercitar a tolerancia cara a frustración, unhas veces gánase e outras pérdese.
–. O dominio de habilidades óculo-manuais e a atención sostida durante períodos longos, favorecendo o autocontrol e a consecución de éxito persoal.
–. Xogar en grupo, nalgunhas ocasións a través da cooperación e a colaboración, para acadar un obxectivo proposto.
–. A interacción con outros iguais, dun xeito non xerárquico.
–. Nalgunhas ocasións poden ser un medio de aprendizaxe moi atractivo e eficaz, xa que nese enrtorno fallar está permitido.

Riscos dos vídeoxogos

Mais algúns videoxogos tamén poden ofrecer riscos, sobre todo se teñen un carácter adictivo ou se son ofrecidos en liña a usuarios moi novos ou descoñecedores dos perigos da rede.

Convén reparar que algúns videoxogos moi populares entre o alumnado de 3º a 6º de Educación Primaria, como  Fortnite, Candy Crush ou Clash Royale utilizan elementos tirados dos xogos de azar, poñendo en funcionamento os mesmos circuítos cerebrais que se activan ao xogar ao póquer.

O caso de Fortnite

Chama a atención por ser, probablemente, o videoxogo preferido hoxe polos nosos preadolescentes e adolescentes.

É un xogo en liña de disparos. Podería definirse, tamén, como unha batalla con xogos de construción.

Cal e o argumento?

Un cento de xogadores e xogadoras lánzanse dende un avión cara a unha illa, a illa Fornite, onde recollen armas, constrúen estruturas seguras e xeran tácticas mentres unha tormenta os rodea reducindo cada vez máis o espazo de xogo. O obxectivo é ser o último en sobrevivir.

Cales son os modos de xogo?

Admítense catro posibilidades: individual, parella, «Squad» (equipo de catro) ou 50 versus 50.

As persoas xogadoras poden ser amizades que deciden xogar xuntas ou persoas que probablemente non se coñecen e cos que terán comunicación directa mediante un chat ou un micrófono.

A que idades podería xogarse?

Common Sense Media recomenda que non sexa utilizado por menores de 13 anos, tanto pola existencia dun chat aberto como pola violencia das situacións creadas.

Por que resulta tan atractivo?

–. É un xogo gratuíto, polo tanto, moi accesible. Con todo, convén reparar que esta apoiado en microtransacións e nun amplísimo merchandising.
–. É multiplataforma, pódese acceder desde diferentes dispositivos (ordenador, tablet, móbil…).
–. As partidas son rápidas (20 minutos aproximadamente).
–. A mecánica do xogo é doada de dominar. Estímase máis de 200 millóns de usuarias no mundo.
–. Produce un aumento da dopamina que alimenta o circuíto da recompensa, o que provoca sensacións moi agradables.
–. Conta con mulleres protagonistas que atraen tamén ao público feminino. Estímase que o 35 % son xogadoras, algo pouco frecuente neste tipo de videoxogos.

Por que podería resultar daniño?

–. A autoestima do neno ou do adolescente queda en mans da súa habilidade para desfacerse dos contrincantes.
–. O estado de ansiedade e estrés que produce a combinación de guerra, retos e obtención de premios activa o circuíto cerebral da recompensa, o que pode fomentar conduta adictivas.
–. É un xogo violento, no que están presentes as armas, aínda que exclúe o sangue.
–. Monopoliza a conversa entre iguais, ameazando con deixar fóra a aquelas persoas que non son xogadoras.

Que facemos, entón, cos videoxogos?

Xogar con videoxogos achega aos menores algúns beneficios e supón tamén asumir riscos. Razón pola que o seu uso debe ser supervisado pola familia, tanto no que atinxe aos seus contidos como a duración das súas sesións.

Non existe un tempo especialmente recomendado para o uso de videoxogos, pero si que este debe ser limitado e previamente acordado no seo da familia, sen condicionar a súa accesibilidade ao rendemento escolar.

Con todo, non abonda con limitar e acordar os tempos e espazos de acceso, xa que tamén é necesario fomentar o sentido crítico do menor, manter un diálogo aberto sobre as súas preferencias neste eido e educar en valores desde a responsabilidade.

Existen ferramentas de control parental como Google Family Link.

As familias deben manter a calma e non deben dubidar en solicitar axuda ao centro educativo (titora, Departamento de Orientación, equipo directivo…) se consideran que os seus menores utilizan os videoxogos de forma abusiva, xa que podería constituír unha conduta de risco. Non esquecer que os videoxogos son unha opción de lecer máis, non a única.

Recollemos boa parte desta información nun folleto da asociación Érguete, que se pode baixar aquí en pdf.

Texto publicado nos webs do CEIP de Laredo e CEIP de Cedeira.

Poñémonos de netiqueta

Participar na comunicación dixital precisa da súa netiqueta. Ou noutras palabras, existen unha serie de regras de boas maneiras que regulan o noso comportamento cando utilizamos o correo electrónico, cando lemos e comentamos nos blogs ou cando participamos nunha conversa simultánea escrita (nun «chat» dun servizo de mensaxería instantánea) ou virtual («videoconferencia»).

A primeira netiqueta fixouse xa hai máis de vinte e cinco anos, cando aínda estaba nacendo a Internet comercial, no libro Netiqueta de Virginia Shea que fixou as dez regras básicas para comportarse no que se chamou ciberespazo.

O decálogo da Netiqueta (1995)

Regra 1: Lembre que a persoa que le a súa mensaxe é humana con sentimentos que poden ser feridos.
Regra 2: Respecte os mesmos estándares de comportamento que segue na vida real.
Regra 3: Recoñeza en que parte do ciberespazo se atopa.
Regra 4: Respecte o tempo e o ancho de banda das outras persoas.
Regra 5: Amose a súa cara mellor.
Regra 6: Comparta o seu coñecemento coa comunidade.
Regra 7: Axude a manter as discusións nun ambiente san e educativo.
Regra 8: Respecte a privacidade de terceiras persoas.
Regra 9: Non abuse do seu poder.
Regra 10: Perdoe os erros alleos.

O desenvolvemento de novas utilidades no ciberespazo (blogs, servizos de mensaxería, redes sociais…) e a incorporación ao seu uso por todo tipo de persoas, obrigou a actualizar as regras desta netiqueta. Velaí a nosa proposta:

10 regras de netiqueta actual

1-. Saúda, preséntate e despídete.
2–. Agradece e solicita as cousas por favor.
3–. Identifícate e completa o teu perfil con foto e nome reais, así como cunha breve biografía que permita coñecer quen es.
4–. Coida a túa privacidade, non facilites información persoal ou familiar.
5–. Escribe textos curtos e coida a corrección da ortografía, escribir ben di moito de ti.
6–.Comparte os teus coñecementos, ideas e materiais, se algún non é teu, enlaza ou cita a fonte de onde o tiraches.
7–. Axuda a crear bo ambiente sendo agarimoso e amosando a túa mellor cara, respecta o tempo dos demais e pensa que as túas mensaxes van ser lidas por persoas con sentimentos.
8–. Utiliza as emoticonas para expresar as túas emocións, pero ten coidado de non abusar delas.
9–. Conta ate dez, se estás anoxado/a, nese caso é preferible que non contestes. Non abuses do uso das maiúsculas, xa que é sinónimo de berrar.
10–. É preferible pecar de xenerosidade, non critiques os erros alleos, todos nos equivocamos, ten paciencia agardando as súas respostas, non todas as persoas se desenvolven igual no ciberespazo.

Esta netiqueta de carácter xeral, claro está, debe concretarse en función de cada utilidade dixital (correo electrónico, mensaxería, redes sociais…) ou do contexto de comunicación (educativo, profesional, familiar ou amical).

Poñemos dous exemplos, de boas maneiras para utilizar o correo electrónico e participar en videoconferencia.

Netiqueta no correo electrónico

1–. A cortesía sempre primeiro: non esquezas saudar, despedirte e asinar cada unha das mensaxes de correo.
2–. Evita o spam: cando haxa destinatarios múltiples, envía a mensaxe a cada un deles como copia oculta.
3–. Claridade: utiliza o campo asunto para resumir o contido ou a intencionalidade da mensaxe e para axudar a seguir o fío; cando agregues arquivos, fai unha descrición breve do seu contido.
4–. Ortografía: respecta as regras ortográficas como mostra de autoestima e de respecto ás persoas ás que vai dirixida a mensaxe.
5–. Verifica: antes de enviar comproba as direccións para evitar envíos innecesarios.

Netiqueta na videoconferencia múltiple

1–.Preparación: busca o espazo máis axeitado para colocarte, comproba que funciona correctamente a túa conexión e evita distracións e ruídos ambientais.
2–.Puntualidade: conéctate uns minutos antes da hora á que esta concertada, é preferible agardar un pouco que o fagan por un.
3–. Cortesía: saúda e despídete, non está de máis que utilices tamén a linguaxe de signos para facelo.
4– Respecto: mantén pechado o teu micrófono mentres non chega a túa quenda; solicita a palabra á persoa que modere a sesión, cando se abra outra nova.
5-. Empatía: mira á cara a quen está falando e evita realizar outras tarefas ao mesmo tempo.

Texto publicado nos webs do CEIP de Laredo e CEIP de Cedeira.

Información accesible para todos e todas

A lectura fácil, procedemento que pretende facer todo tipo de textos máis comprensibles, afecta tanto á presentación da información escrita, electrónica, en vídeo como en audio.

Inclusion Europe, a asociación europea de persoas con discapacidade, elaborou un manual no que se recollen as regras europeas para facer información fácil de ler e comprender, sendo hoxe o máis utilizado na adaptación de todo tipo de textos e soportes.

Estas regras facilitan a publicación de textos informativos accesibles a todo tipo de persoas con dificultades de comprensión lectora, dende aquelas con algún tipo de discapacidade intelectual a outras de calquera idade con alfabetización incompleta ou insuficiente.

Utilizando un enfoque do Deseño Universal de Aprendizaxe (DUA) estas regras tamén son útiles para o profesorado que prepara  materiais e textos dirixidos ao alumnado con necesidades educativas especiais ou de apoio educativo.

Recollemos anosadas para o galego unha síntese das regras para a preparación de cada tipo de soporte informativo:

1–. Información escrita

1.1–. As palabras no texto

–. Usa palabras coñecidas fáciles de comprender.

–. Se é inevitable utilizar palabras difíciles, asegúrate sempre de explicalas con claridade.

–. Para explicar as cousas pon exemplos da vida cotiá.

–. Usa a mesma palabra para describir a mesma cousa en todo o texto.

–. Escribe as cantidades como díxitos.

–. Intenta non utilizar porcentaxes e números grandes.

–. Nunca utilices números romanos.

–. Procura escribir as datas completas (7 de maio de 2020).

–. Evita usar iniciais e abreviaturas. Usa a palabra enteira cando sexa posible.

1.2–. Redacción do texto

–. Utiliza frases curtas.

–. Fala directamente ás persoas. Emprega palabras como «vostede» ou «ti» para facelo.

–. Cando sexa posible emprega frases positivas en vez de frases negativas.

–. Emprega frases activas en vez de pasivas.

–. Escribe só unha idea por frase.

–. Separa cada idea cun punto en vez de coma ou «e».

–. Utiliza os verbos en presente, cando poidas.

–. Fai gráficos ou táboas sinxelas e explícaas.

1.3–. Ordenación do texto

–. Ordena a información de xeito que sexa máis fácil de entender e de seguir.

–.Pon xunta toda a información sobre o mesmo tema.

–. Repite a información importante.

1.4–. Deseño da páxina

–. Intenta que o texto non sexa moi longo.

–. Usa un formato que poida ser fotocopiable (Din A4).

–. Intenta que cada frase ocupe unha liña.

–. Nunca separes unha palabra en dúas liñas.

–. Evita os fondos que dificulten a lectura do texto. Non escribas sobre fotos ou estampados.

–. Destaca a información importante en negriña.

–. Nunca utilices notas ao rodapé.

–. Usa títulos claros e fáciles de comprender.

–. Emprega viñetas para facer listas de cousas.

–. Non escribas en columnas.

–. Non xustifiques o texto.

–. Aliña o texto á esquerda.

–. Numera as páxinas.

–. Deixa espazos entre parágrafos.

–. Evita marxes estreitas.

1.5–. Fonte do texto

–. Utiliza un tipo de letra clara e doado de ler (Arial, Tahoma, Verdana, Ubuntu, en xeral as tipografías de pau seco).

–. Nunca utilices tipo de fonte con serifa (as que teñen un rabiño), xa que son máis difíciles de ler.

–. Nunca utilices tipos de letras que estean moi pegadas.

–. Nunca utilices tipos de letras claras pero que non se impriman ben.

–. Nunca utilices texto con sombreados ou deseños difíciles de ler.

–. Nunca utilices cursiva.

–. Usa tipos grandes (como mínimo como Verdana ou Arial 14 /16).

–. Non escribas todo en maiúsculas.

–. Intenta usar só un tipo de letra no texto.

–. Utiliza o subliñado con coidado.

–. Evita escribir en cor cando sexa posible.

–. Evita caracteres especiais (&, #, \)

1.6–. Imaxes

–. Utiliza imaxes (fotografías, debuxos, símbolos) para axudar a entender o texto.

–. Utiliza imaxes de calidade e axeitadas para o lectorado (non uses imaxes infantís cando escribes para persoas adultas).

–. Utiliza imaxes doadas de comprender e relacionadas co texto.

–. Usa sempre a mesma imaxe para explicar a mesma cousa en todo o texto.

 

2–. Información electrónica

–. Utiliza vídeos onde as persoas len e explican os textos.

–. Intenta que a túa páxina teña un buscador.

–. Asegura que na túa paxina de inicio apareza claramente de que trata o teu web.

–. Na páxina de inicio deben aparecer os datos de contacto.

–. Procura que os botóns do teu web sexan grandes e claros.

–. Facilita que a lectora saiba en todo momento en que parte está do texto.

–. As lectoras non deben premer máis dunha vez para regresar á páxina de inicio.

–. A barra de navegación debería ter 7 ou 8 títulos como máximo.

–. Intenta poñer todo o texto nunha pantalla.

–. Se as lectoras deben desprazarse cara abaixo, debe existir un índice do texto ao comezo.

–. Evita enlaces difíciles de ler. Se é moi longo agóchao detrás dunha palabra sinxela.

–. É útil que a cor dos enlaces mude cando se premeu sobre eles.

 

3–. Información en vídeo

–. Non fales apresa.

–. Evita a cámara lenta e a cámara rápida.

–. Se se emprega a voz en off, debe falarse só das cousas que as persoas ven na pantalla.

–. A pantalla non debe ser nin moi escura nin moi clara.

–. O vídeo e o son deben ser de moi alta calidade e claros.

–. Os botóns de son e pantalla completa deben ser doados de atopar.

–. Os vídeos informativos non deben durar máis de 20 ou 30 minutos.

–. Cando se mude de localización da gravación, debe explicarse cal é o novo lugar.

–. Se se utilizan subtitulado, deben ser fáciles de ler.

–. O espectador debe poder quitar ou poñer os subtítulos en calquera momento.

–. Se utilizas descrición de audio, utiliza palabras doadas de comprender.

–. O espectador debe poder quitar a descrición de audio en calquera momento.

 

4–. Información en audio

–. A persoa que fala debe ter unha pronunciación correcta e unha vocalización clara.

–. A persoa que fala debe facelo de vagariño.

–. O son debe ter o volume correcto.

–. É importante facer pausas, cando sexa preciso.

–. De repetirse varias veces a información importante.

–. Debes ler o texto de xeito que se entendan as emocións.

Texto publicado nos espazos web do CEIP de Laredo e do CEIP de Cedeira.

Prohibido non falar: estimular a linguaxe oral na casa

A falar apréndese falando dende os primeiros meses de vida. A través da imitación os bebés descubren a lingua, aprenden as primeiras palabras e van poñendo nome o seu mundo.

A aprendizaxe da lingua oral realízase, en boa medida, na familia, sendo para os cativos todas as persoas do seu primeiro entorno, tanto a nai como o pai, a avoa e o avó como os irmáns, os primeiros modelo de uso de lingua oral.

O fogar, pois, é a primeira aula da linguaxe oral, razón pola que é moi importante que as persoas maiores cando falen cos nenos, xa dende os primeiros días, empreguen unha lingua clara o máis correcta posible, un vocabulario rico e variado, unha estrutura correcta e un ton axeitado.

Aos nenos e ás nenas hai que falarlles como se se tratase de personaxes dunha obra de Shakespeare, evitando amosarnos impacientes cando non os entendamos. Sempre é interesante preguntarlles formulando preguntas abertas, evitando que as respostas sexan sempre «si» ou «non».

O período de confinamento é unha oportunidade magnífica para estimular o emprego dunha linguaxe oral correcta e variada no entorno familiar. Ademais das actividades propostas polo centro, pode facerse noutras moitas cotiáns, como esoutras ou como as que recomenda Carlota González, mestra de AL:

1–. Compartir momentos de xogo: propostas de xogo simbólico, xogos de mesa, manualidades ou gravacións.

2–. Ler e contar contos: facerlles preguntas, propoñerlles que continúen a narración que iniciamos, mudar o comezo dun conto coñecido, dramatizar un conto, ler contos rimados, o que estimulará a súa conciencia fonolóxica e memoria oral…

3–. Cociñar en familia:a cociña é un espazo privilexiado para adquirir novo vocabulario, lendo as receitas, seguindo as súas instrucións, aprendendo o nome dos utensilios, dos alimentos ou dos diversos electrodomésticos…

4–. Hora da limpeza: unha actividade que fomenta a igualdade e a corresponsabilidade entre todos os membros da familia, mais tamén facilita a aprendizaxe de nomes e o seguimento de instrucións de determinados procesos.

5–. Poñemos a lavadora: outra actividade cotiá que permite o seguimento de instrucións e a aprendizaxe de vocabulario das prendas, dos produtos de limpeza como dos momentos do proceso (lavado, tendido, secado, pasar o ferro…).

6–. Cantar xuntos: aproveitando cancións populares e fórmulas do folclore oral (contos enumerativos, trabalinguas…).

Texto pubicado nos webs do CEIP de Laredo e CEIP de Cederia.

Ler entre liñas: inferencias na comprensión lectora

Unha lectora competente é capaz de ler entre liñas, de extraer unha información que non aparece de forma literal no texto, sexa oral, escrito ou icónico, mais que a súa autoría pretende transmitir. Chamamos inferencia a esta habilidade de deducir a información oculta en calquera tipo de texto.

A inferencia obriga á persoa lectora a relacionar o que está lendo (vendo ou oíndo) co que xa sabe, razón pola que supón un nivel de comprensión que vai máis alá do recoñecemento do que figura de forma explícita no texto.

No caso da lectura esta habilidade para facer inferencias permitirá á lectora, entre outras accións, predicir resultados, entender o significado de palabras descoñecidas ou de secuencias lóxicas ou prever un final diferente dun texto narrativo. Utilizar esta habilidade inferencial permite un nivel de comprensión lectora elevado, o que chamamos lectura interpretativa.

Unha persoa que manexa esta habilidade de facer inferencias poderá localizar con maior facilidade os datos ou as ideas que o autor ou autora pretende transmitir, desvelar as claves do texto ou atopar mais dunha interpretación o significado para o que está lendo, vendo ou escoitando.

Como outras habilidades lectoras, é posible estimular dende idade temperá o traballo con interferencias, o que permitirá aos nenos e ás nenas realizalas de forma máis autónoma no futuro e utilizar esta estratexia cando se enfronte a calquera tipo de textos.

Para desenvolver esta habilidade lectora inferencial pode traballarse na escola ou no propio entorno familiar propoñemos unha ducia de actividades:

1–. Actividades interactivas de inferencias visuais.

2–. Xogos interactivos e autocorrectivos de verdade ou mentira.

3–. Actividades interactivas de inferencias lóxicas.

4–. Actividades para procurar pistas ou para detectalas a partir de textos breves.

5–. Actividades para completar frases con pistas.

6–. Actividades que supoñan asociación de textos.

7–. Actividades que obriguen a responder a preguntas inferenciais.

8–. Actividades audiovisuais para establecer inferencias.

9–. Que conto é?

10–. Actividades que supoñan completar oracións.

11–. Inferencias para traballar a comprensión lectora: Ulo?

12–. Realizar inferencias sobre textos breves.

Texto publicado nos webs do CEIP de Laredo e CEIP de Cedeira.

Uso saudable das pantallas na corentena

A Unidade de Psicoloxía do Consumidor e do Usuario da Universidade de Santiago e diversas asociacións de loita contra as adiccións publicaron un decálogo de recomendacións sobre o uso saudable dos dispositivos dixitais e acceso ás redes sociais por parte das persoas adolescentes durante o período de corentena.

O confinamento é unha situación que intensifica o uso de dispositivos dixitais (móbiles, videoxogos, redes sociais…) por parte de todos os membros da familia, o que constitúe unha oportunidade para que na familia de asenten comportamentos do seu uso responsable.

Velaí un decálogo de orientacións para a corentena que poden axudar aos pais e nais nesa tarefa de educación responsable:

  1. Prediquemos co exemplo, o noso uso responsable dos dispositivos é o primeiro modelo para eles.
  2. As pantallas son os medios utilizados polas persoas adolescentes para comunicarse co seu mundo. A prohibición do seu uso non é unha estratexia, pero debemos establecer unha hixiene dixital, (normas e límites de utilización), segundo as idades.
  3. Esta hixiene dixital afecta a todos os membros da familia, tamén ás persoas maiores.
  4. É boa idea elaborar un horario compartido, no que figure o uso dos dispositivos, o que contribuirá a fomentar a autonomía e responsabilidade de cada membro da familia.
  5. O respecto a unha cota de intimidade e privacidade de cada membro, como a procura de acordos entre todos, non é incompatible, cando sexa necesario, con dicirlles que «non» aos menores.
  6. Este tempo na casa é unha oportunidade para reflexionar en familia sobre o uso dos dispositivos, a necesidade de respectar o decálogo da netiqueta e os nosos comportamento da rede, onde non todo vale.
  7. Procuremos que o seu ocio sexa rico e variado, polo que non está de máis coñecer o contidos dos seus videoxogos e actividades dixitais nas que participan.
  8. Acompañemos o seu uso das redes e videoxogos, pero evitando a ameaza e os ultimatums.
  9. Abramos un espazo de confianza onde eles sintan que tamén poden facelo. Con todo, se sospeitamos que algo grave pode estar sucedendo, debemos actuar.
  10. Consideremos este tempo como unha oportunidade da familia para educar, compartir, facer cousas extraordinarias, expresarse e mesmo equivocarnos.

Texto publicado nos webs do CEIP de Laredo e CEIP de Cedeira.

Estratexias para mellorar a comprensión e velocidade lectoras

A lectura é un proceso de interacción entre o pensamento e a linguaxe escrita. Un proceso que obriga, en primeiro lugar, a recoñecer as letras, as palabras e as frases, e despois a captar os seus significados e a relacionalos con outros que xa posúe cada lectora.

Chamamos comprensión lectora (CL) ao proceso polo que cada lectora interactúa cos diversos tipos de textos escritos. Mais tamén entendemos por CL a habilidade de entender o que se le, tanto en referencia ao significado das palabras que forman un texto como con respecto á súa comprensión global.

Carecer desta habilidade de comprender o significado do que se le pode chegar a influír na adquisición doutras aprendizaxes, mesmo noutras materias como as matemáticas, xa que o alumnado con baixa CL terá máis dificultades para resolver problemas se non comprende o seu enunciado. Como tamén terá máis posibilidades de non ter interese pola lectura, xa que para estas persoas é unha actividade que lles provoca maiores dificultades de descodificación e asimilación.

A CL, ademais, está relacionada coa velocidade lectora (VL), o número de palabras lidas correctamente nun minuto, de xeito que as lectora máis veloces e fluídas (ademais de pronunciar ben e facer as entoacións e pausas axeitadas) xeralmente teñen un mellor nivel de comprensión.

Entendida a lectura como unha habilidade fundamental e necesaria para desenvolverse de forma efectiva na vida cotiá é imprescindible saber ler, ter a capacidade de comprender o lido e a habilidade de facelo de forma fluída (que non debemos identificala con facelo a correr).

Para conseguir este obxectivo, unha lectura fluída e comprensiva, centrada na identificación do sentido e das ideas principais de diversos tipos de textos, poden desenvolverse dende a escola e dende a propia familia diversas estratexias e actividades lectoras:

–. Actividades que permiten promover a lectura na aula, na biblioteca escolar e na propia casa dunha maneira divertida relacionando os textos co coñecemento previo.

–. Actividades de comprensión lectora con diversos tipos de textos, tanto literarios como informativos.

–. Probas de comprensión lectora baseadas nas estratexias de facerse preguntas ou realizar inferencias.

–. Probas de comprensión lectora baseadas na identificación de ideas importantes de diferentes tipos de textos.

–. Exercicios de velocidade lectora, como localización da palabra clave ou de mudanza de orde das palabras ou realización de actividades de lectura dinámica.

–. Actividades internivelares de lectura en parellas, baseada no programa de aprendizaxe entre iguais e de traballo cooperativo.

–. Actividades de comprensión lectora empregando os recursos de lectura fácil.

–. Participación nas actividades e retos da biblioteca escolar.

Texto publicado nas webs do CEIP de Laredo e CEIP de Cedeira.