Onte 145: Coa pomba dona Paz na Pastora

Había tempo que non celebraba nun centro educativo o Día Escolar da non Violencia e a Paz, unha efeméride para min moi querida. O claustro de profesoras do CEI A Pastora de Cambados convidoume a que acompañase a Ramón Caride e Pepe Carreiro na presentación d’ A pomba dona Paz que se celebraría diante de máis dun centenar de cidadáns entre os tres e os cinco anos. Sabiamos que nos enfrontabamos a unha experiencia comunicativa moi díficil e, como agardabamos, o público puxo a proba coas súas preguntas todas as nosas habilidades oratorias. Ademais, aproveitei un anaco das dúas horas e media que compartimos neste magnífico centro de educación infantil público, para satisfacer algunhas saudades. Non puiden evitar demorarme na visita ás aulas organizadas por recunchos de traballo (o da biblioteca, o das computadoras, o do xogo simbólico…), coma sempre concibín a construción das aprendizaxes nesta etapa. Unha marabilla! Tras a presentación, no patio cuberto as seis aulas bailaron a canción da paz e soltaron media ducia de pombas que saíron coma foguetes a gañar o ceo do Salnés. Tiña moita razón Ramón Caride cando na dedicatoria deste magnífico álbum que presentamos escribiu: «A todos os nenos e nenas do mundo, para que a paz sexa o seu verdadeiro futuro.»

Onte 144: BNG

Seguín con enorme interese por Twitter a derradeira e decisiva xornada da asemblea do BNG. Non hai dúbida que o traballo disciplinado e eficaz da UPG permitiu que, outra vez máis, o partido de Francisco Rodríguez continuase acaparando o liderado do BNG, tanto nas responsabilidades do voceiro como nas da candidatura á presidencia da Xunta. Unha hexemonía indiscutible que, previsiblemente, tras a fase comarcal, se consolidará na composición definitiva do consello nacional. A principal novidade será que por vez primeira un membro da UPG, Francisco Jorquera, asumirá o risco de ser o candidato á presidencia do goberno autonómico. Polos diversos comentarios que puiden ler, temo que esta hexemonía non axude a aumentar o perímetro do entusiasmo que o BNG suscita nos sectores progresistas da sociedade galega. Magoadamente, semella que esta asemblea, con votacións aparentemente axustadas e unha organización dividida en dúas metades, non abondará para relanzar o proxecto nacionalista como eixo dunha alternativa verosímil de goberno capaz de facerlle fronte en Galicia ao abafante poder do Partido Popular. Con todo, haberá que agardar unhas cantas semanas para valorar as súas consecuencias para o futuro do nacionalismo galego.

Consello Municipal de Cultura

No artigo da semana en Faro de Vigo, ao fío do peche do arquivo fotográfico Pacheco e do Museo Liste, propoño a creación do Consello Municipal de Cultura no concello de Vigo.

Vigo comeza a identificar síntomas dunha desfeita da súa política cultural. A importante redución das cantidades que as administracións públicas destinan á cultura, a devaluación da programación da que foi a caixa nosa, como algúns excesos na creación de contedores sen proxecto estratéxico, son factores que na súa converxencia ameazan con provocar un auténtico desastre para unha cidade que, dende hai tres décadas, asumíu a cultura como un dos eidos da súa moderna identidade urbana.

O formidable arquivo fotográfico Pacheco, almeiro principal da memoria viguesa da primeira metade do século XX pechou coa fin do pasado ano. Dende entón, os responsables da concellaría de Cultura e Festas non renovaron o contrato ao equipo de profesionais responsable da recuperación da primeira colección fotográfica viguesa. Nada se sabe do futuro desta peza primeira do patrimonio vigués nin tampouco de cal vai ser o futuro do Centro Galego de Fotografía, cuxas obras están a piques de finalizar no Casco Vello. Un centro onde estaba previsto reunir as valiosas coleccións fotográficas municipais dos arquivos Pacheco, Ksado e Vigovisións. Coleccións ás que se deberían engadir o fondo Llanos, adquirido pola que foi Consellaría de Cultura e depositado no Museo Etnográfico de Ribadavia, e mesmo o arquivo privado de Magar, imprescindible para entender o Vigo dos últimos cincuenta anos.

O Museo Etnográfico Liste anunciou esta semana o peche das súas instalacións. O museo da Pastora, probablemente un dos mellores centros didácticos da cultura tradicional galega, viña funcionando dende 1999 grazas ao financiamento principal do concello de Vigo. Tras a redución drástica desta asignación municipal, cando o BNG xestionaba as áreas de Cultura e Patrimonio Histórico, que pasou no orzamento de 2011 dos 96.000 a 6.000 euros anuais, semella que por un erro nunca subsanado, o propietario do museo anuncia, coa intención de liquidar as débedas, a posibilidade de vender algunha destas pezas únicas e de trasladar o museo a Oseira.

Tampouco é para botar foguetes a situación do Marco, o museo máis vistado da cidade e o centro de arte contemporánea que convoca en Galicia maior número de visitantes, xa que no ano 2011 acadou os 70.000 rexistros de entrada, o que non está nada mal. A pesar destas cifras alentadoras e da calidade da súa programación, o museo de Príncipe sobrevive grazas ao esforzo financeiro do concello de Vigo que achega 800.000 euros, que cubren máis do 50% do seu orzamento anual, agardando as achegas comprometidas polas administracións xestionadas polo PPdeG, que forman parte do seu patronato, a Xunta de Galicia e a Deputación Provincial de Pontevedra. Como preocupación continúa existindo sobre cal vai ser o futuro do Museo do Mar de Galicia, a nosa alfaia de Alcabre, dependente agora da Secretaría Xeral de Cultura da Consellaría de Cultura e Educación, que inicia unha nova xeira, tras a destitución do seu primeiro director, Pablo Carrera, quen durante nove anos loitou case en solitario e con poucos recursos por desenvolver un proxecto museístico esencial para Vigo e para Galicia. Outrosí sucede co futuro de Verbum de Samil, do museificado espazo arqueolóxico do Castro e mesmo coa recén reaberta Pinacoteca, ubicada no reconstruído Pazo de Arias Taboada, onde se exhibe unha parte da colección municipal de pintura galega.

Diante dunha situación tan crítica para o futuro de todos estes contedores culturais vigueses, á que habería que engadir a incerteza existente sobre a creación da Biblioteca do estado na Panificadora, un proxecto do que nada se sabe dende hai meses, e a indefinición sobre os contidos da programación musical (Are More, Transforma e Marisquiño, entre outros festivais de referencia), non abonda só con laiarse pola falta de recursos froito dos retallazos das políticas de consolidación fiscal. No entanto, a cerna da desfeita actual está na carencia dunha política municipal sostible e a longo prazo no eido da cultura, que fose máis alá das querenzas das diversas persoas responsables da Concellaría de Cultura como dos avatares da composición e dos equilibrios de cada goberno municipal. Vigo precisa dun proxecto cultural estratéxico, canto menos para unha década e media, integrador dos necesarios plans municipais de museos e bibliotecas, así como das políticas de fomento da lectura e da creación artística nas diversas modalidades. Un plan que contemple, ademais, o modelo de xestión e financiamento destes contedores e dos centros cívicos que achegan servizos de dinamización cultural nos barrios. A creación dun Consello Municipal de Cultura, onde os sectores sociais, culturais e políticos participasen nun debate aberto e plural, axudaría moito a reconducir a crise actual.

Onte 143: #twitterblackout

Fomos moitos os que onte non demos nin chío para así expresar a nosa queixa sobre a posibilidade que Twitter introduza unha censura selectiva sobre determinados contidos nalgúns países. A censura non pode ser aceptable en ningún país do mundo nin xustificable por tratarse dun servizo (até agora de publicación e acceso gratuíto, a pesar de que inclúe publicidade) proporcionado por unha empresa privada. Máis aínda, sendo a rede informativa mundial con máis usuarios , o papel de Twitter é capital na defensa da liberdade de expresión e na promoción e fomento dos valores da paz e dos dereitos humanos. Twitter supera fronteiras e valados nunha irmandade planetaria de linguas, culturas, estados e xeracións. Paga a pena defender que continúe funcionando con estes criterios nunha Rede neutral e de acceso libre.

The Fantastic Flying Books of Mr. Morris Lessmore

The Fantastic Flying Books of Mr. Morris Lessmore from Moonbot Studios on Vimeo.

The Fantastic Flying Books of Mr. Morris Lessmore, unha historia de fantasía sobre libros e lectura,é unha das curtametraxes de animación nomeadas para esta edición dos Oscars. O eBook para Ipad é, tamén, outra marabilla.

Vía Henrique Torreiro. Grazas.

Onte 142: Serán en Rianxo

Da man de Barbantia presentamos en Rianxo o Poñente de Pere Tobaruela. Foi bonito escoitar alí a Pere falar na lingua de Castelao –un exercicio de galeguidade co que o escritor catalán salientou o carácter do galego como lingua universal– para facer súa a doutrina de  Josep Plá: «Quero explicar ao mundo o que sucede na miña terra». Tobaruela ben sabía que Rianxo non é un sitio calquera, é unha das  vilas literarias galegas por excelencia, como Mondoñedo, Celanova, Padrón ou Noia. É un auténtico prodixio que en menos de cen metros atopemos as casas natais de tres dos nosos máis grandes escritores: Castelao, Rafael Dieste e Manuel Antonio, o noso grande poeta do mar; mais se esquecer nin a Paio Gómez Chariño «O señor de Rianxo» nin a Faustino Rey Romero. Unha centramina que debería ser recoñecida como «espazo da memoria galega» e constituír un lugar de peregrinaxe obrigada. Adolfo Muíños, o agarimeiro alcalde de Rianxo, teima en converter esta vila arousá nunha referencia cultural en Galicia. Eis o programa arredor do aniversario de Castelao, que se desenvolve esta fin de semana. Eis a inauguración, tras o remate da presentación de Poñente e o pequeno concerto do formidable Antón Alcalde, da exposición de esculturas de Nuco Losada arredor de Castelao. A pesar do frío severo, foi un magnífico serán.

Onte 141: Desfeita cultural en Vigo

A crise económica e a falta de políticas estratéxicas públicas no eido da cultura está provocando unha auténtica desfeita en Vigo. O formidable arquivo fotográfico Pacheco, tesouro da memoria viguesa de boa parte do século XX, pechou coa fin do ano. O Marco, o museo de arte contemporánea co maior número de visitantes do país, sobrevive en precario cos fondos municipais, afogado polas débedas das achegas comprometidas polas administracións xestionadas polo PPdeG e pola retirada do mecenado da caixa. O Museo do Mar de Galicia, a alfaia de Alcabre, reinicia unha nova xeira, tras a demisión do seu director, fartiño de loitar en soidade contra a falta de medios. Da creación da Biblioteca Pública do estado na Panificadora, hai meses que nada se sabe. O centro arqueolóxico do Castro reduce o seu horario. Os festivais Transforma e Marisquiño ameazan marchar da cidade por falta de apoio do concello. Os centros culturais do que foi a caixa anuncian que cobrarán pola cesión das súas instalacións. E se todo isto non abondase, onte, o Museo Liste, probablemente un dos centros didácticos sobre a cultura tradicional máis importantes de Galicia, anuncia o seu peche. Afogado polas débedas, tras a redución drástica en 2010 da asignación que recibía do concello de Vigo -ollo!, cando o BNG xestionada as áreas de Cultura e Patrimonio Histórico-, que pasou –por un erro administrativo, nunca subsanado- de 96.000 a 6.000 euros anuais. Incrible!, aínda que custe acreditalo. Como arrepiante é a posibilidade, para vergonza cidadá, que o propietario deste museo (privado) venda algunha das pezas (patrimonio único) coa intención de liquidar as débedas ou que a súa páxina web apareza só en castelán.  Non abonda con laiarse, agora, do peche de almeiros da memoria nosa como o Pacheco e o Liste. Ninguén dubida que é obriga do concello de Vigo garantir a continuidade de ambos os dous museos, unha responsabilidade que o alcalde debe asumir sen matices decontado. No entanto, a cerna desta desfeita actual está na carencia dunha política municipal sostible no eido da cultura, que fose máis alá das querenzas das persoas responsables da Consellaría de Cultura ou dos avatares da composición de cada goberno municipal. Con tantos gobernos progresistas como tivemos na dúas últimas décadas, é posible que non contemos aínda con documentos estratéxicos básicos como son un plan municipal de museos ou un plan municipal de lectura? Hai algunha razón  para que non se crease un Consello Municipal de Cultura, como teñen outras tantas cidades? Canto tempo perdido, meu deus!

Onte 140: Luís Soto e o xantar da Rocha

Na presentación de Compostela, Xurxo Martínez salientou o papel de Luís Soto na conformación do nacionalismo galego de ideoloxía marxista. Soto foi un dos participantes no xantar da taberna da Rocha Vella daquel 25 de xullo de 1964 no que se fundou a UPG. Na quenda de intervencións do público, Luís González Blasco “Foz”, un dos dez participantes, tomou a palabra para abeizoar o traballo de Xurxo e poñer de manifesto que a xenerosidade era unha das características da personalidade de Soto, “xa que foi el que se ocupou de pagar a factura do xantar”. Sen dúbida que anécdotas coma esta e moitos outros datos e reflexións aparecerán no libro de memorias que Foz publicará esta vindeira primavera en Edicións Laiovento. Unhas memorias prometedoras e necesarias para a construción da memoria do nacionalismo galego.

Onte 139: Baltar vaise

Coñecín persoalmente a Xosé Luís Baltar hai uns quince anos. Na editorial pedíramoslle unha entrevista coa intención de vender á Deputación exemplares dun libro de homenaxe a un escritor ourensán. Despois de agardarmos nunha sala de reunións durante un bo pedazo, apareceu de súpeto Baltar preguntando con enerxía quen era o editor. Cando me identifiquei espetoume: «Vouche mercar os libros, mais non vas facer negocio a miña conta». A verdade que non fixo falta que ocupásemos moito tempo na presentación do proxecto literario, cando a decisión do cliente xa estaba tomada. A pesar daquel éxito comercial, aparentemente doado, volvín a Vigo un chisco melancólico. Dende entón, comprendín que para Baltar a política non era un tema só ideolóxico, constituía apenas unha cuestión de olfacto –outros dirán con palabras bonitas da mercadotecnia: «a política é unha cuestión de confianza»–. Probablemente este pragmatismo foi a súa maior fortaleza, a que permitiu que ninguén fose capaz de dobregalo, nin sequera os que el onte, no momento da despedida, chamou «os de arriba». Coa marcha de Baltar péchase por motivos biolóxicos unha etapa da política galega, aínda que moito me temo que non vai rematar a xestión clientelar das nosas administracións. A melodía da despedida baltariana, mesmo os seus inequívocos acenos galeguistas, non poden agochar que a dereita conservadora en Galicia precisa unha profunda rexeneración democrática, xa que continúa ancorada na desmemoria entre o autoritarismo e o vello caciquismo. Sen Cuíña, sen Barreiro, sen Baltar, sen Palmou, mesmo se me apurades moito, sen o Fraga autoidentificacionista… a dereita en Galicia volve ao seu punto de inicio?

Onte 138: Con Celso Emilio no Club Faro

Celso Emilio Ferreiro continúa tendo moito tirón. O auditorio do Areal encheuse no acto de lembranza organizado polo Club Faro de Vigo con motivo do centenario do seu nacemento. Luís Ferreiro dedicou a súa intervención a deitar luz, moita luz, sobre o tan controvertido episodio da estancia do poeta de Celanova en Venezuela, do que naceu Viaxe ao país dos Ananos. Pola súa banda, Ramón Nicolás enfiou un fermoso discurso sobre a súa relación con Celso, desde o primeiro día que o viu de lonxe nunha presentación na Libraría Castelao dos Choróns até agora cando está a piques de rematar a súa monumental biografía do centenario. Con todo, o momento máis emocionante do serán foi cando Isabel Ferreiro leu e cantou tres poemas do seu pai, poñendo o dedo na chaga.