O escudo do Centenario

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao escudo do Centenario:

O éxito arrasador do himno do Centenario superou fronteiras como amosa o feito de que nunha semana chegase ao millón e medio de reproducións en YouTube, fose incluído pola crítica de New York Times como un dos dez mellores lanzamentos musicais da semana, gabado e envexado polas afeccións máis diversas e incorporado aos repertorios dos locais de verán. Unha visibilidade internacional con valor cultural engadido para a celebración do centenario celeste, mais tamén para a proxección  da Ría de Vigo e a súa historia e actividade económica, para o coñecemento da música tradicional galega como para homenaxear ao celtismo anónimo, sempre ao rescate do seu equipo nas encrucilladas, principais protagonistas do logradísimo traballo de C. Tangana.

Sen esquecer, secasí, que a peza audiovisual é unha excelente promoción turística para Vigo e Redondela, principais localizacións paisaxísticas, como en xeral para Galicia e a súa lingua, cultura e deporte; e o que semella pouco frecuente, sen que isto supuxera custes monetarios para as administracións públicas con competencias nesas materias (dende o Concello de Vigo e Deputación de Pontevedra até a Xunta de Galicia e o Goberno de España). Así e todo, este himno do Centenario ofrece a posibilidade de realizar outras lecturas.

Entre elas semella moi salientable a homenaxe explícita do compositor Antón Álvarez a Vigo, a cidade paterna, o seu berce celtista,  apenas percibida nas imaxes pero presente na metáfora rotunda do título da peza e subliñada graficamente no «escudo do Centenario». Unha homenaxe familiar de Tangana que levou de agasallo a creación dun símbolo que a partir de agora representará ao celtismo do século XXI, esa comunidade de seareiros (e cada vez máis seareiras) que o Celta de Vigo artellou ao longo de cen anos con cinco xeracións viguesas, despregada agora por todo o mundo. Unha creación gráfica de Ostap Yaschuk na que se funden en branco e negro os dous elementos primixenios do escudo da cidade dende 1813: o castelo e a oliveira (presentes nunha das pezas do paseo dos escudos do pazo de Castrelos). Cerna que acubilla o escudo celeste, ideado tras a fusión de Vigo e Fortuna por dous ces brancos (Club Celta) sobre fondo azul, ensamblado dende 1928 coa cruz de Santiago, utilizada dende entón, como a celeste, para representar a Galicia. Tangana ofrece, pois, unha nova insignia que recupera ao mesmo tempo o carácter netamente vigués e orgullosamente galego do Celta primeiro de 1923.

Unha creación brillante que, queirámolo ou non, trasacorda aquela moi desafortunada decisión de Carlos Mouriño que en 2016 eliminou a palabra Vigo do logotipo do club e dos descritores das redes sociais da Sociedade Anónima Deportiva. Criterio ao que non foron alleas as desavinzas do presidente coa alcaldía, que por desventura continuaron coa reforma de Balaídos e a apertura da bonita grada de Marcador, construída só cos fondos do Concello e a Deputación, e continúan para vergonza do celtismo e da cidadanía viguesa coa falta de entendemento de club e concello na celebración do Centenario.

O escudo de Tangana amosa que dende 1923 non se pode entender o Celta sen a presenza dunha oliveira (Vigo), árbore da paz que medra e abraza, símbolo de amor, lealdade e continuidade da propia cidade dende hai case douscentos anos. En definitiva, non hai Celta posible sen un Vigo capaz de imprimir o seu dinamismo e emprendemento industrial, tamén a súa resiliencia comunitaria, ao carácter do seu primeiro club deportivo. Como non se pode explicar a cidade de Vigo desde 1923, concibida como cifra de todas as galicias posibles, abella da ribeira e cidade guindastre, sen a cohesión entre xeracións, sen o relato de continuidade familiar, sen a representatividade de ansias colectivas, sen a unión e o afán, que foi proporcionando o Celta, un club de fútbol creado expresamente para representar a Galicia nas competicións estatais.

Incerto e optimista da vontade («sempre andan dicindo para o ano que ven»), o devir do Celta continúa sendo parte da conversa cotiá de varias xeracións viguesas, residentes ou non na propia cidade, que debaten sobre fichaxes, adestradores, vitorias ou decepcións nas páxinas do Faro ou sobre as cada vez máis numerosas opinións publicadas nas redes sociais do celtismo. Como non se pode esquecer que o carácter metropolitano da cidade de Vigo, capital das terras de Turonio, presente dende 1914 na súa xeografía tranviaria estendida do Calvario a Bouzas, da Calzada á estrada de Camposancos, facilitou a fundación do Celta e forma tamén parte da súa cerna, sendo seguido nos concellos das Rías Baixas, dende o Morrazo ao Val Miñor, dende a Louriña ao Condado e Baixo Miño, dende Pontevedra a Arousa, onde continúa tendo un dos berces da súa inesgotable canteira.

Celta galego

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a reivindicar a galeguidade do Celta de Vigo:

Ás portas do centenario da fundación do Celta de Vigo (1923) como fusión do Real Sporting Vigo e o Fortuna, non é doado comprender a facilidade coa que a sociedade propiedade de Carlos Mouriño entra en confrontación co seu propio cadro de xogadores, coas súas persoas abonadas e seareiras e a lingua que a todos nos identifica, como sucedeu estes días tras a desafortunada apertura dun perfil en galego en Twitter (@RCCeltaGL), subsidiario do oficial (@RCCelta), creado hai unha década e que conta hoxe con case medio millón de seguidores, no que se viña utilizando de forma habitual e non exclusiva o galego como lingua de vehicular e de referencia sen problema ningún.

Unha decisión na que chovía sobre mollado, tras o desleixo no emprego do galego nos últimos meses no perfil oficial, que coincidiu coa mudanza dos responsables da política de comunicación da SAD, que semella foi parcialmente emendada esta fin de semana, tras a enchente de apupos e críticas do celtismo, cando o galego regresou timidamente á conta oficial con algúns chíos, aínda que en porcentaxe moi inferior ao castelán, lingua utilizada en exclusividade no seguimento do partido co Raio Vallecano.

Polémica sobre uso do galego nas redes sociais que probablemente aos actuais responsables do club poida parecerlles fútil, froito da presión dos sectores galeguistas da bancada do estadio do Fragoso. Porén, o compromiso coa identidade cultural galega e co emprego da lingua nosa forma parte esencial do que foi o Celta durante un século, do que é o Celta na actualidade como primeiro cadro galego e do que agardemos será o Celta dos nosos netos ao remate do século XXI. Abonda con consultar as páxinas da historia celeste do mestre Fernando Gallego ou a biografía de Handicap, Manuel de Castro González, o xornalista deportivo de «Faro de Vigo» (de 1909 a 1944), que ideou a fusión de Vigo e Fortuna para crear o Celta, para entender un compromiso acuñado na escolla do seu nome, equipamento e escudo.

Nome, Celta, escollido entre unha relación de referentes galegos, como Breogán, Galicia ou Atlántico, sometidos a un concurso que Faro de Vigo montou ao efecto. Equipamento no que os fundadores quixeron de forma afouta que o Celta como representante de Galicia levase as cores da bandeira galega, azul celeste e branco, consolidando así o emblema que promovía a xeración Nos e que a ditadura de Primo de Rivera prohibiría. Sen esquecer que no peito dos xogadores celestes latexa o escudo no que aparece estampada a Cruz de Santiago, outra das nosas insignias.

Utilización do galego no fútbol da que foi pioneiro tamén Handicap, a figura, que xa no número 11 da revista «Nós» (26 de xuño de 1922), publica unha crónica en galego da final do campionato de «football» que no vigués campo de Coia diante de «dez mil almas» xogaron o F.C. Barcelona e o Real Unión de Irún. Arbitrado por un xuíz francés, M. Balway, chegado horas antes da capital de Francia, Handicap cualifica o partido «dunha beleza futbolística esceucional».

Notas deportivas neste «Boletín Mensual da Cultura Galega» que continuaría durante varios números do ano 1922 o ourensán José González Viso, amigo de Florentino López Cuevillas, baixo a sinatura de Goal, nas que anuncia «a reorganización en debida forma do Vigo e mais do Fortuna» para enfrontarse como selección galega á catalá «no marco da competición interrexional», a Copa do Rei, na que participaban os vencedores dos campionatos rexionais. Comentario de Goal que anuncia o carácter do Celta dende a súa fundación como autentico representante do fútbol galego nas competicións españolas.

Nos últimos cincuenta anos o Celta tivo outros momentos gloriosos de apoio á lingua e ao país. En 1971 doou 35.000 pesetas, unha por espectador dun Celta-Madrid, ao Patronato Rosalía de Castro, como lembrou estes días o xornalista Alfonso Pato. Inesquecible foi tamén a tarde do 4 de decembro de 1977 na que os xogadores celestes saltaron á lameira de Balaídos erguendo unha gran bandeira galega, mentres soaba o himno galego, compartindo naquel día histórico o esforzo das 300.000 persoas que pola mañá desfilaran polas rúas viguesas reclamando dignidade para Galicia, na maior manifestación da nosa historia.

Ás portas da celebración do centenario (setembro de 2023), os responsables do Real Club Celta SAD non poden esquecer estes alicerces de galeguidade sobre os que se fundou o club nin sobre os que se desenvolveu ao longo dun século a gramática do fútbol celeste. Este é o momento de facer memoria dunha emoción compartida por varias xeracións de celtistas, viguesas, galegas e espalladas hoxe polos cinco continentes. Recuperar a presenza vehicular do galego no perfil oficial de Twitter non é antollo ningún de galeguistas, é apenas manter a fidelidade co espírito dos fundadores.

Onte 2139: Brétemas 17 anos

Tal día como o de onte de hai dezasete anos comecei a publicar este blog. Dende entón publiquei 6.331 anotacións das que 89 corresponden ao último ano, o de actividade máis cativa deste dietario dixital.

Unha diminución explicable tanto pola preferencia na miña actual actividade profesional pola lectura e escritura literarias como polo proxecto de chiografía de #XelaArias2021 que de forma diaria completei en Twitter. No entanto, continúo acreditando no blog como o soporte principal da miña identidade dixital, tanto polas posibilidades de acceso ordenado ao arquivo como polo marcado semántico dos contidos, dúas utilidades que non posúen ningún dos perfís das redes sociais.

Non asumo compromisos de novidades para o blog neste ano que comeza, máis aínda cando non abandonamos a pandemia, que tanto condiciona a comunicación dixital. Con todo, procurarei canto menos recoller os artigos semanais publicados en Faro de Vigo e os textos sobre algunhas das miñas lecturas que por diversas razóns chamaran a miña atención.

Xaora, ollando cara atrás continúo coa esperanza que expresaba con inxenuidade naquela primeira anotación de 2005, na que lembraba unha presentación de Xerais en Froxán, no corazón do Courel de Novoneyra,  lamentaba que no BNG puidesen prescindir do criterio de Camilo Nogueira e anunciaba un artigo sobre os cines de Vigo da memoria.

Beizóns e gratitudes para as persoas que dende aquela continúan con xenerosa paciencia lendo nestas brétemas, tamén para aqueloutras que se foron incorporando e agardo que para algunhas que puidesen facelo no futuro. Seguimos.

Xela Arias: Unha chiografía 1962-2003

Dende o primeiro de ano publico diariamente un chío arredor da figura e da obra de Xela Arias utilizando o cancelo #XelaArias2021. Reuno parte deste traballo nun documento que titulo Xela Arias. Unha chiografía 1962-2003, lembrando a aquela serie tan xeitosa de Fotobiografías que publicamos en Xerais dende 1989 para retratar visualmente á figura homenaxeada o Día das Letras Galegas. Cremos que esta recompilación de chíos de Twitter pode ter utilidade como recurso didáctico e informativo, ao tempo que contribúe a dinamizar a figura de Xela Arias na rede.

A chiografía de Xela Arias continuará actualizándose ao longo do ano, na medida que vaiamos contando con material de interese.

Pode baixarse en pdf a versión do día 9 de maio de 2021.

 

Onte 2110: Brétemas 16 anos

Tal día como o de onte de hai dezaseis anos comecei a publicar este blog. Dende entón publiquei 6.242 anotacións das que 141 corresponden o último ano, unha cifra semellante a do pasado, que expresa tanto a diminución do emprego do blog como soporte preferente da comunicación dixital, desprazado cada vez máis no meu caso ao perfil de Twitter, como a preferencia na miña actual vida profesional de priorizar a lectura e a escritura literarias sobre a escritura neste dietario dixital.

No entanto, continúo acreditando no blog como soporte principal da miña identidade dixital, xa que permite un acceso ordenado ao seu arquivo, ao tempo que un marcado semántico, utilidades que non posúen ningún dos perfís das redes sociais.

Este ano quedará marcado pola pandemia do Covid-19, razón pola que ten moita presenza nos contidos (sobre todo educativos) durante o período de confinamento, mais tamén polo interese en publicar de forma normalizada textos sobre as miñas lecturas (preferentemente da actual edición galega) e sobre o seguimento do mundo da edición (como un curioso editor xa retirado).

Gostei moito da liña cronolóxica sobre a dixitalización na comunicación cultural en galego publicada estes días por Marta Veiga Izaguire, un traballo extraordinario de investigación no que identifiquei case todos os avances compartidos por unha comunidade á que nos adscribimos (utilizo o plural polo feito de compartila co meu admirado Jaureguizar) tal día como onte de hai dezaseis anos. Continúo coa esperanza e inocencia coa que abrín aquelas primeiras brétemas que me propoño continuar. Beizón a todas as persoas que continúan lendo nelas.

Onte 2003: Brétemas 14 anos

Hai catorce anos iniciei a publicación destas Brétemas. Dende entón publiquei 5.963 anotacións das que 131 corresponden o último ano. A cifra mais baixa da xeira anual, á que non foi allea o desánimo sofrido tras o abandono da dirección de Xerais no mes de abril como tamén unha evidente fatiga dixital provocada polo ruído e a abafante banalidade cainita de Facebook, por desgraza hoxe o espazo central da conversa dixital da miña xeración. Consciente de que o blog tocara fondo, no verán pasado decidín mudar completamente a súa apariencia, utilizando un modelo de magazin coa intención de facer máis visible a diversidade dos seus contidos tanto nas súas seccións (Edición, Educación, Política, Cultura, Xerais, Artigos, Onte, Vigo…) como no acceso aos contidos do seu arquivo cronolóxico, temático e semántico.

Coincidindo co regreso as aulas no pasado mes de setembro, abrín unha nova etapa na que pretendo ir recuperando devagariño o espírito de hai unha década onde os blogueiros do blogomillo ensaiabamos as posibilidades de escritura de hipertextos en galego, como un xeito de construír espazos navegables utilizando palabras, imaxes e sons. Coa intención de continuar ensaiando a potencialidade comunicativa hipertextual e o seu aproveitamento didáctico, coincidindo co ano novo abrín a sección «Hipertextos», na que publicarei anotacións breves enriquecidas coas diversas utilidades hipertextuais.

Diante do retroceso que supuxo a escritura plana de Facebook e dos fíos de Twitter (sen enlaces nin accesos directos de busca), a hipertextualidade e multimodalidade reflexiva dos blogs permiten a identificación de sitios web, personaxes ou contidos relevantes na rede. Máis aínda cando se está configurando diante dos nosos ollos unha nova web macromedia, deseñada para ser consumida nas pantallas dos teléfonos e taboíñas, unha tendencia con presenza aínda cativa en galego, coas excepcións dalgúns contidos promovidos polo portal culturagalega.org, por Praza e sobre todo por esa marabilla recente que é Vinte, onde enxergamos un futuro que xa é presente.

Tras case tres lustros gozando do privilexio de contar con persoas incondicionais, que len, comentan e comparten estas brétemas, continúo acreditando en que os blogs son os portos máis seguros dos actuais soportes dixitais, tanto polas posibilidades comunicativas e creativas que ofrecen as súas utilidades como polas facilidades de acceder ao seus contidos. A miña gratitude a todas elas. Seguimos.

Onte 1805: Brétemas 12 anos

Bretemas_03_01_2005Hai doce anos iniciei a publicación destas Brétemas. Dende entón publiquei 5.622 anotacións das que 532 corresponen ao último ano. Unha ducia de anos nas que compartín este dietario persoal e profesional sobre “artes, letras, política e fútbol” con lectores e lectoras moi xenerosas e pacientes. “O poema de hoxe” foi a novidade principal deste 2016, o ano Manuel María, que me permitiu compartir ao longo de máis de douscentos días unha antoloxía emocional da poesía galega do meu interese. Unha experiencia que pretendo repetir neste 2017 coa sección “Aforismo do día”, onde escolmarei con idéntica intención textos dun xénero literario híbrido pouco difundido na nosa lingua.

Foi o último, tamén un ano no que se intensificou aínda máis a conversa (e tamén o ruído e o rexoubeo) en Facebook, ao tempo que para min apareceu o fenómeno Instagram, onde se atopan posibilidades novas que superan algunhas das limitacións de Twitter. En todo caso, redes todas as tres, que non xubilan aínda aos blogs como soportes de publicación hipertextual e como arquivo dixital segmentado e de acceso doado e xerarquizado. No entanto, tras o intento infrutuoso do último ano de reactivar ou reinventar o blogomillo (se por tal entendemos a rede que tecen os blogs publicados en galego), reitero a miña dispoñibilidade por participar en novas iniciativas de fomento do blogueo en galego. Por último, a miña gratitude, outro ano máis, ás persoas que len, critican, comentan, chían ou comparten algúns dos contidos destas Brétemas no soporte eou na rede da súa preferencia. Beizón!

Onte 1701: Periscope

periscopeAproveitando a mudanza de móbil, probei nos últimos días a facer transmisións con Periscope. Comprobei de primeira man algunhas das posibilidades desta utilidade de Twitter que con apenas un ano de vida conta xa con dez millóns de usuarias. Asociada á utilización de teléfonos e taboiíñas, Periscope ofrécese como un formidable sistema de streaming de peto, capaz de transmitir a vida en tempo real, as situacións e os acontecementos máis diversos, sexan actos literarios, educativos e deportivos ou protestas cívicas como as da praza Taskim de Istanbul en 2013 que levaron a Kayvon Beykpour a crear esta aplicación. As posibilidades de facer transmisións privadas, de manter as conversas e comentarios das participantes durante as primeiras 24 horas, como a súa potente inmediatez aventuran que Periscope revolucionará a actual comunicación dixital e impactará sobre o xornalismo e a comunicación literaria. Seguiremos probando.

Onte 1624: Decepción con Twitter

Dende hai máis dunha semana, despois de sufrir un ataque no que se incorporaron na miña cronoloxía de Twitter varios centos de perfís de forma automática, non podo enviar mensaxes directas nin chiar nin rechouchiar nin engadir novos seguidores nin incorporar novas entradas no meu listado de favoritos. Tentei solucionar o problema seguindo as indicacións do servicio de soporte de Twitter, modifiquei o contrasinal, reseteei a conta e desliguei as aplicacións asociadas até en tres ocasións. Mais o problema continúa sen solucionarse e cando intento publicar a conta reacciona coma se dunha petición automatizada se tratase ou unha actividade maliciosa. Escribín varios correos a Twitter procurando axuda, mais non recibín contestación ningunha. Ademais de expresar a miña decepción, non sei que hei facer.

Onte 1550: Brétemas 11 anos

Bretemas_03_01_2005

Tal día como onte hai once anos iniciei a publicación destas Brétemas. Dende entón publiquei 5.090 anotacións, das que 423 corresponderon aos últimos doce meses. Dende inicios de 2005 na rede producíronse moitas e profundas mudanzas, apareceron as redes informativas e sociais e aquel grupo inicial do blogomillo foi diversificando os seus intereses e participando en plataformas e proxectos diversos. Xaora, o afan de dietario persoal e profesional de Brétemas non variou no esencial nin na intención de modular unha voz propia nin nas súas preocupacións temáticas, resumidas no sintagma «Artes, Letras, Política e Fútbol». Con todo, no último ano arrisqueime a iniciar unha serie de comentarios moi breves (como son case todos os da serie «Onte») sobre algunhas películas de estrea e neste que se abre un dietario poético («Poema de hoxe«) co que pretendo explorarcon motivo do ano Manuel María a diversidade das voces da poesía galega.

Comparto o interese que Xabier Pérez Igrexas expresou hai uns días no seu blog Contra discurso sobre a posibilidade de reactivar ou reinventar o blogomillo, entendendo como tal o espazo creado na rede polos milleiros de blog publicados en galego. A creación dun novo servizo de sindicación dos contidos de todos os blogs, probablemente arredor do dominio punto gal; a realización dunha quedada ou encontro anual arredor do blogueo en galego ou a creación duns premios anuais que axudasen a visibilizar a súa diversidade (hai blogs en galego literarios, educativos, deportivos, científicos, xeralistas…) e a pór en valor a súa excelencia serían algunhas posibilidades a estudar. En todo caso, ofrezo a miña colaboración para participar en calquera iniciativa de fomento do blogueo en galego.

Outro aniversario máis reitero a miña convicción de que fronte a lentitude de acceso ao contido publicado nas redes sociais, sobre todo en Facebook, os blogs ofrecen a vantaxe de servir de enorme arquivo dixital, sobre todo se somos coidadosos e etiquetamos e segmentamos o contido publicado. Con esta intención continuamos con azos renovados a publicación de Brétemas. Neste 2016 agardo poida acometer un redeseño completo do blog coa intención de actualizalo ás novas posibilidades que ofrece WordPress e facelo de lectura máis amigable e consulta máis áxil. Por último, expreso as miñas beizóns a todas as persoas que len, critican, chían e comparten algún dos contidos destas Brétemas no blog, en Twitter ou en Facebook. Seguimos.