Onte 2125: «Dicionario irreal para un país imposible» de Xavier Seoane

Había tempo que tiña interese por comentar o Dicionario irreal para un país imposible (Xerais 2020) de Xavier Seoane, o libro galego máis orixinal e atractivo dos impresos o pasado ano. Unha obra inserida na cultura dicionarista de Xerais, a editora galega que leva ofrecido o catálogo máis amplio e continuo deste tipo de obras. Un dicionario das silveiras, como o define o seu autor, emparentado con outras obras alfabéticas literarias das que tan orgulloso quedara o equipo de edición noso: dende o Elucidario (Xerais 1999) de Gonzalo Navaza da colección Ferros, dirixida por Cid Cabido, pasando polo Dicionario dos seres míticos galegos (Xerais 1998) de Cuba, Miranda e Reigosa, obra fulcral na literatura galega de tradición oral revisada e reimpresa nas dúas últimas décadas en varias ocasións, até o Abecedario das mantenzas (Xerais 2012), que o noso admirado doutor Fausto Galdo non chegou a ver publicado.

Só un sabio de espírito renacentista e paciencia xenerosa como Xavier Seoane puido ter asumido completar durante dúas décadas o que hoxe xa é un monumento cultural galego. Contando coa súa condición de lector letraferido e o pouso da súa enorme erudición humanista, Seoane apenas botou man dos milleiros de lecturas da temática e do carácter máis diverso, peneiradas coas ferramentas da retranca e da súa fluidez compositiva, para definir varios centos de nomes comúns e propios, así como algúns títulos e frases feitas. Escolla orientada sempre orientada a acadr un achegamento analítico e poético a ese país imposible que chamamos Galicia.

Con semellantes intencións, para tecer o urdime de cada entrada deste glosario literario utilizou textos informativos, contos, poemas, reflexións, receitas, reseñas de libros e discos, referencias intertextuais, entre outros materiais, tanto propios como alleos. E o resultado que acada Seoane é unha auténtica delicattesen literaria, onde ningunha expresión da cultura galega resulta allea ou superflua. Case catrocentas páxinas apaixonantes onde campan a imaxinación, o humor, o espírito crítico e a reflexión máis desprexuizada e atrevida.

O dicionario de Seoane pode lerse como mellor lle preste ao lectorado, en calquera sentido e de calquera xeito. Con todo, confeso que algunhas entradas resultáronme memorables, coas que non parei de subliñar ou de rir a cachón: acento, Amancio, buguina, carácter, chuvia, emigración, identidade, Mendiño, palleiro, queixo (“epifanía casual elaborada con leite…”), retranca, ríos, saudade (na segunda acepción), xeito… Aínda que mención á parte merecen algunhas alfaias que o lectorado vai atopando como a tradución desas sete páxinas poéticas memorables tituladas “Os galegos, pioneiros audaces do amplo mundo”, compostas ao xeito de Walt Whitman.

Non podo rematar este comentario sen mencionar o extraordinario traballo de ilustración de Ramón Trigo, un dos grandes pintores e ilustradores actuais, que nunha ducia de pezas ofrece unha iconografía do país imposible retratado por Seoane. Un traballo plástico que por si mesmo merece unha exposición e unha difusión de seu. Como tamén é de excelencia o coidado da edición do editor Ramón Domínguez e do cadro da editora, tanto polo deseño de interiores, a escolla tipográfica, o tratamento do texto como dos materiais e acabamentos. Unha edición agarimada pola editora para ofrecer un dicionario de espírito clásico (e polo tanto perdurable), para un libro que entra así nesa reducida categoría das «obras mellor editadas». Libro para as que aman os libros, que non debe faltar en biblioteca ningunha, incluída as escolares. A miña gratitude a Seoane pola inmerecida dedicatoria. Beizón.

Onte 1547: Feminicidio

feminicidio_en_galicia

O magnífico Portal das Palabras elixiu “refuxiado” como a palabra do ano 2015. Mil setecentas persoas escollérona entre a media ducia de finalistas, –onde estaban “feminicidio”, “rechouchío”, “indignación”, “xihadismo” e “plebiscitario”–, probablemente para expresar a súa solidariedade cos millóns de persoas obrigadas a fuxiren dos seus países de orixe cara Europa. Xaora, e co maior respecto para esta escolla, para min é “feminicidio”, palabra aínda non incorporada aos dicionarios galegos, a triste protagonista deste ano. Este asasinato imparable de mulleres por razóns de xénero, que onte en Galicia acadou a sétima vítima, a quinta na área metropolitana viguesa e a número 55 en todo o estado, non pode ser abordado de forma rotineira nin como un fenómeno social inevitable. Este feminicidio debe pasara a formar parte central da axenda pública (a utilizada polos medios e institucións públicas), das preocupacións das organizacións políticas (non só durante os debates de campaña) como das iniciativas e organizacións sociais e cívicas  (non só dos grupos feministas). Razóns polas que cómpre chamar as cousas polo seu nome: “feminicidio”, “violencia machista”, “asasinato”, “lacra”, “noxo”, “nunca máis”… Verbalizar esta traxedia coas palabras axeitadas, fuxindo de eufemismos e termos ambiguos, é o primeiro requisito para poder intentar erradicala.

Onte 1452: Manuel Rodríguez Alonso

0884131001223892154-Faleceu Manuel Rodríguez Alonso, un obreiro das Letras Galegas do noso tempo. Un cancro fulminouno en apenas mes e medio. Foise coa mesma discreción coa que traballou arreo como profesor de instituto e da UNED, como lingüista, como editor, como crítico e, sobre todo, como lector privilexiado da literatura galega actual. Tremenda perda para a crítica literaria galega dunha das súas figuras máis destacadas que desde o seu blog Bouvard e Pécuchet –nome que é unha homenaxe á obra póstuma de Flaubert– atendeu con independencia, rigor e constancia encomiables toda a produción literaria recente, con atención preferente á contribucion dos textos na formación do lector e lectora literario. Non esquecerei os nosos contactos destes dous útimos meses con motivo da súa participación no xurado de Creación Literaria dos Premios da Crítica Galicia 2015, do que de forma xenerosa aceptara formar parte. Manuel Rodríguez Alonso deixa a súa importante obra crítica e ensaística, mais tamén outra non menos relevante, a lexicográfica, como un dos dicionaristas que foi máis destacados da lingua galega. A súa valoración do silencioso traballo editorial, como concienzudo editor de textos que foi, a súa preocupación pola corrección e a calidade da lingua literaria galega marcaron tendencia na crítica galega, transformándose en expresión de autoestima e rigor para o noso sistema literario. Lembrarei a Manolo con gratitude e admiración. Beizón.

Onte 293: Premios Lois Peña Novo

O foxo do castelo de Soutomario foi o espazo de privilexio escollido para a cerimonia de entrega dos Premios Lois Peña Novo 2012. Os autores do Dicionario Xurídico Galego, editado por Xerais; o escritor e funcionario redondelán Gonzalo Amoedo López; e o Luís Villares Naveira, maxistrado da Sala do Contencioso Administrativo da Audiencia Pronvicial de Lugo foron os galardonados. Especialmente memorable e punxente resultou a intervención de Luís Villares defendendo a necesidade dunha acción xurídica positiva a prol da lingua galega e un traballo social eficaz para desmontar os prexuízos existentes sobre o seu uso en todos os ámbitos. Agardo que a Fundación Lois Peña Novo publique decontado os vídeos de todas as intervencións, moi valiosas, dun serán no que se defendeu con paixón e razón o emprego da lingua galega no eido da Xustiza e o consumo responsable dos produtos etiquetados en galego. Parabéns aos premiados e aos organizadores.

Onte 246: Estranxeiros na súa terra

Ten moita razón Xabier DoCampo cando di que non damos abandonada a situación aquela da Penélope do chairego Xosé Díaz Castro: «Un paso adiante i outro atrás, Galiza, / i a tea ds teus soños non se move». O día no que o concello de Lugo aprobou por unanimidade unha magnífica ordenanza de uso do galego, soubemos pola denuncia do Diario da Liberdade que os nosos dicionarios nun dos centros de El Corte Inglés da Coruña ocupan o espazo das «Lenguas extranjeras». A ordenanza lucense é un importante paso adiante, tanto por artellar un amplo espazo de consenso social arredor do emprego do galego, como polo que supón de modelo, sobre todo no que atinxe ao compromiso de contar cun Gabinete de Normalización Lingüística. Porén, a ubicación inadecuada dos nosos dicionarios no centro comercial coruñés, é un doloroso paso atrás, máis aínda cando sabemos que noutros centros galegos de ECI o libro galego, incluídos os dicionarios, recibe un tratamento profesional e, mesmo agarimeiro, por parte dos responsables e dos profesionais do departamento de Libraría. Indígname e magóame comprobar que o libro e a lingua galega sexan tratados como «estranxeiros na súa terra». Agardo que os responsables de ECI coruñés retifiquen na «Semana das Letras Galegas».

Tesouro Medieval Informatizado da Lingua Galega (TMILG)

Esta dispoñible a nova versión do Tesouro Medieval Informatizado da Lingua Galega (TMILG). A esta nova versión incorporáronse novas coleccións documentais e novos modos de busca que a converten nunha ferramenta moi útil para o coñecemento da lingua galega medieval e as temáticas vencelladas con ela. Que pensaría don Xosé María Álvarez Blázquez se puidese consultar todas estasFontes” dende o seu despacho? Unha contribución moi valiosa do ILG, na liña do seu Tesouro Informatizado da Lingua Galega, para coñecer e traballar neste caso sobre o corpus lexicográfico e literario galego medieval. Parabéns ao equipo de autores, patrocinadores e empresas comerciais colaboradoras.
Etiquetas:

Dicionario de Termos Literarios

Unha boa noticia para os investigadores literarios: xa pode consultarse en liña a base de datos do Dicionario de Termos Literarios que elabora o Equipo Glifo do Centro de Investigación Ramón Piñeiro (Anxo Abuín, Fernando Cabo, Arturo Casas, Blanca-Ana Roig, Anxo Tarrío e Darío Villanueva). Esta é unha obra ambiciosa en proceso de elaboración que ten redactadas xa unhas dúas mil voces (das letras A ao L, fundamentalmente) referidas ao ámbito do literario, nun senso amplo: dende as correspondentes á Poética e Retórica clásicas até aqueloutras que están aínda consolidándose nos campos plurais dos programas de investigación emerxentes. Permite a navegación por hipervínculos e ofrece unha ampla bibliografía, así mesmo hipervinculada coa redacción das voces. O acceso é libre e o procedemento de solicitude de licencia sinxelo e rápido. Moi útil. Recoméndoa.

Nace a Diciopedia do século XXI

Os meus parabéns aos colegas de Galaxia, Cumio e Ediciós do Castro que se uniron para acometer conxuntamente dende a iniciativa privada o importante proxecto da Diciopedia do século XXI.

Etiquetas:

Os anuncios

Estamos moi agradecidos polo interese que suscitou a aparición dos dous anuncios. Constitúen unha iniciativa modesta, para nós un ensaio, coa intención de atopar vieiros estables para aumentar a visibilidade do libro na televisión. Deseñamos unha pequena campaña de dúas semanas (do 11 ao 24 de decembro) nas que aparecerán acompañando a algúns espazos da programación cultural da TVG (Cifras e letras, Libro aberto, Miraxes e Libro de familia). Foron producidos por Lúa films, empresa que se ocupou, tamén, dos aspectos creativos.
Estes dous espazos, os primeiros que anuncian a aparición de dúas novelas galegas, non son, porén, os primeiros dun libro galego en televisión. Hai xustamente vinte anos foi tamén Xerais a primeira empresa que empregou este medio para anunciar a aparición do Diccionario Xerais da Lingua, un feito, daquela, si verdadeiramente histórico. Somos conscientes da utilidade dos medios audiovisuais para a promoción do libro. O vindeiro ano pretendemos profundizar e mellorar, canto sexa posible, nese vieiro.