Feliz 2020: «Fade Away»

/en , , , /por

Despedimos o 2019, un ano no que a pesar de manter unha actividade pequena do blog non queremos estragar a cadea e celebramos o serán de San Silvestre cun tema de Oasis, o dos irmánciños pelexados de Manchester. E facémolo con «Fade Away», na súa recente edición con motivo do vinte e cinco aniversario da aparición de Definitely Maybe, o seu primeiro álbum.

Os meus votos para que en 2020 a estrela dos afectos continúe iluminando os nosos soños e traballos.

Que os nosos desexos sexan superados e compartidos coas persoas queridas.

Saúde, amor e boas lecturas galegas!

Vai con sentidiño

/en , , , , , , /por

Dedico o derradeiro artigo do ano en Faro de Vigo á escolla de «sentidiño» como palabra galega do ano:

«Sentidiño» é a palabra galega do ano 2019 escollida por votación popular entre as usuarias do Portal das Palabras, espazo didáctico e de apoio léxico na rede da Real Academia Galega e a Fundación Barrié. Entre as outras palabras finalistas («feminicidio», «narcosubmarino», «quecemento global», «ecocidio» e «negociación»), máis da metade das votantes apoiaron este xeito xenuinamente galego de denominar o «sentido común», noutro ano no que as preocupacións sociais estiveron encabezadas pola denuncia da violencia machista, a reivindicación da igualdade de xénero e a problemática do cambio climático e de xestión sostible dos recursos naturais. «Sentidiño» únese así o corpus léxico que Víctor Freixanes, o presidente da Academia, definiu como «palabras crónica», termos referenciais das preocucpacións da nosa comunidade de falantes, como os escollidas en anos anteriores «deseucaliptización« (2018), «afouteza» (2017), «irmandade» (2016), «refuxiado/a« (2015) ou «corrupción» (2014).

A elección de «sentidiño» non é contraditoria coas angueiras de igualdade e sostibilidade, sobre todo se atendemos a incerteza provocada polas dificultades para formar goberno ou polo ascenso en todo o mundo de formas autoritarias do exercicio do poder, presente nos medios e nas redes sociais coas súas fake news, na medida que para o Portal das Palabras o «sentidiño é unha boa calidade que nos define como seres humanos e que nos axuda a sobrevivir no medio». Un termo sinónimo do «sentido común», que o Gran Dicionario Xerais da Lingua (2009) define na súa primeira aceptación como «capacidade de xulgar e obrar acertadamente» e na súa segunda, seguindo a tradición aristotélica, como «o sentido que unifica e coordina todos os datos da experiencia sensible». Definicións que o dicionario da RAG sintetiza apenas como «bo xuízo», para unha palabra que ten equivalencias noutras linguas romances como o «bom senso» portugués, o «seny» catalán, o «buonsenso» italiano ou o «bon sens» francés. Palabras ou locucións todas elas que dunha ou doutra maneira fan referencia ao emprego da sensatez, esa calidade das persoas que nos máis diversos contextos actúan con equilibrio de forma asisada.

Quizais, esta acepción de «sentidiño» como sinónimo de sensatez e prudencia, como bo entendemento para falar e actuar, sexa a que mellor aniñou na fala popular capaz de acuñar expresións de noso, utilizadas tanto polas persoas que utilizan decote o galego como a súa lingua vehicular coma aqueloutras que o fan en castelán con prosodia galega. Velaí ese «vai con sentidiño» co que os avós e as avoas galegos despiden con complicidade aos seus netos e netas canda van de festa, ao que algunhas destas maiores engaden, non sen retranca, «vai a modo e volve axiña». Velaquí esoutro «sentidiño» que noutro contexto comunicativo mais formal, como «poñer sentidiño» (ou «poñer os cinco sentidos»), equivale para nós a «atender con todo o interese e atención posible», expresión dunha forma de aberta complicidade coa interlocutora, que agora denominamos empatía. Velaí como concibido así de forma ampla e agarimosa o sentidiño ten o seu antónimo en «arrouto» ou «arroutada», que o Gran Dicionario Xerais define na súa segunda acepción como «impulso que move a falar ou actuar sen reflexión previa» e do que o dicionario da Academia ofrece como sinónimo de «arrebato» e «rauto».

Interpreto que esta improvisada homenaxe popular á palabra «sentidiño» non pode caer en saco roto. En primeiro lugar pola utilización afectiva do sufixo «-iño», forma enxebre do diminutivo que a nosa fala popular inclúe no territorio dos afectos, como ben sabía Rosalía de Castro e estudou o profesor Xosé Freixeiro Mato. Mais tamén, polo que esta escolla supón de chamamento político implícito á cordura e ao diálogo transversal para saír desta última década de conformismo paralizante que agoira a morte de Galicia, ao que tampouco son alleos os excesos daqueloutros afeitos a botar para fóra sen encomendarse nin a deus nin ao demo. Un chamado discreto e sutil a actuar con sentidiño ás portas dunha convocatoria electoral ao Parlamento de Galicia que debería ser atendido, tamén, polas forzas políticas da oposición, obrigadas a ofrecer unha alternativa sensata e de bo xuízo, o que non vai ser doado despois de tres lexislaturas confusas de desunión e desesperanza.

Sentidiño que moito botamos tamén en falta en Vigo, cidade sometida hoxe aos rigores dun inxustificable bloqueo autonómico e da vertixe da desmesura populista e dos seus arrebatos grandilocuentes. Sentidiño como reivindicación da cultura da mesura, da calma, da paciencia e do diálogo aberto entre diferentes como mellores fórmulas para abordar a resolución do común.

Feliz 2020, con amor, saúde e sentidiño!

Árbore dos desexos (conto de nadal)

/en , , , , , , , , /por

Neste día de noiteboa publico en Faro de Vigo un conto de nadal que dedico aos meus coles:

Ás comunidades das escolas de Laredo e Cedeira

No meu cole celebramos o pasado venres o cotillón de fin de ano. Ás doce en punto compartimos as doce badaladas na pantalla da aula de usos múltiples. Vestímonos todos de gala para recibir xuntos o aninovo con dez días de adianto. Eu puxen unha das garabatas do avó e un chapeu moi bonito que mamá comprou no chino. O orientador novo díxome que con esas trazas parecía un científico, un investigador en intelixencia artificial ou en nanotecnoloxía. Alba, a nosa titora, recomendounos que estivésemos atentos e que acompañásemos cada uva cun desexo para que así o novo ano fose máis propicio para cada un de nós e para as nosas familias. Eu fíxeno até que me perdín. A primeira uva foi para que mamá volvese ter traballo. A segunda para que a avoa Carme non quedase ingresada outra vez no Cunqueiro. A terceira para que os reis me boten unha tablet nova. E xa non puiden pedir máis que case me atragoo con tanto balbordo e tanta uva, a pesar que antes lle quitara as pebidas unha por unha.

Cando rematou a derradeira badalada todos comezaron a aplaudir e a abrazar a quen tiña o seu carón. Non me colleu por sorpresa, que xa mo advertira a profe Candela, sempre tan pendente do que me puidera pasar. Alba díxonos que o ano novo expresa o mito clásico do eterno retorno, dentro da crenza de que o cosmos está suxeito a un proceso de renovación periódica. E como se o cosmos se renovase cada ano e tras 365 días todo volvese ao seu punto de partida. O aninovo permite desfacernos da roupa vella e acuñar soños novos, dixo a miña profe, cando consultamos en internet onde se atopaba a estrela rosaliadecastro, a primeira no ceo que ten o nome dunha escritora galega. Esta semana Alba estaba moi contenta por esta escolla da Unión Astronómica Internacional. Gustoume moito o obradoiro de centros de mesa para Nadal que tivemos onte cunha florista e coas profes de inglés e plástica. Os meus avós non van crer que fixera eu unha cousa tan bonita para poñer na mesa desta noite. Alba que non perde ocasión, aconsellounos que estas días de vacacións fósemos á biblioteca e lésemos todo o que puidésemos, xa que para ela é a mellor forma de loitar contra a tristeza e contribuír a salvar o planeta que está en perigo.

No meu cole participamos na rede de escolas polo clima. Os de cuarto ocupámonos todos os días de recoller os colectores de reciclaxe para conseguir reducir a cero o uso de plásticos tanto nas aulas como no patio. Para mudar o mundo hai que comezar a mudar os nosos hábitos. Alba recomendounos ler un libro de Rosa Aneiros, Xelís, o guieiro das botellas de mar, o premio Merlín deste ano. Encantoume. Lino en catro horas e vinte e cinco minutos. Teño moitas preguntas para facerlle a autora e a Andrés Meixide, o ilustrador, cando veñan ao encontro previsto na biblioteca. É unha gran idea formar coas botellas que se guindan ao mar, con cadansúa mensaxe secreta, unha barreira que sirva para reducir esa grande illa de plásticos de todo o planeta que aboia no océano Pacífico. Alba descubriume a Greta Thunberg, unha rapaza coma min, que en Estocolmo comezou a loitar ela soa contra o cambio climático. Que ben fala Greta! Encántanme todos os seus vídeos, sempre tan seria. Greta falou na ONU e no cumio de Madrid, onde reclamou ao dirixentes mundiais que se puxeran de acordo para reducir as emisións provocadas polo consumo de combustibles fósiles. Na radio da escola houbo un debate sobre se Greta fai ben en viaxar polo mundo sen utilizar o avión, que considera un medio de transporte moi contaminante. Eu non participei no programa, pero a min paréceme que Greta é consecuente.

Ademais do cotillón, este nadal chantamos na entrada do meu cole unha árbore dos desexos. Convidamos así a todas as persoas a escribir un desexo nunha tarxeta verde e pendurala logo da árbore. Alba dixo que é unha idea que o equipo de mestras sacaron lendo un conto de nadal de Agustín Fernández Paz, un mestre e escritor galego que morreu hai tres anos e a quen segundo Alba todo o mundo quería. Eu non podo evitar pararme cada día para ler as tarxetas de tantos desexos anónimos. Algunhas son moi bonitas, outras un pouco tristes. «Que non haxa ninguén sen casa.» «Que me toque a lotaría.» «Desexo estar sempre coa miña familia.» «Desexo que ningún dos meus amigos se faga dano.» «Desexo para min que a miña familia sempre estea cerca.» «O meu desexo é que me regalen un unicornio.» «O meu desexo é que este ano teñamos moita saúde e que non haxa máis violencia e pelexas.» «Desexo dar unha volta ao mundo.» «Desexo cando sexa maior ter un traballo, que a pobreza non exista e que o Nadal dure sempre.» «Quero un gato para o meu aniversario.» «Desexo ter un can e un poni.» «Desexo estar coa miña nai.»…

Alba di que esta árbore dos desexos nosa deita moita máis luz que non sei cantos millóns de leds prendidos na nora e nas rúas de Vigo. A nosa árbore dos desexos feita de cartón e papeliños ilumina tanto porque posúe a enerxía e a forza das nosas palabras. As follas da nosa árbore son os nosos soños, o tronco e as polas as nosas emocións. Alba di que con esta árbore que fixemos todas as persoas da escola demos con esa maxia das palabras que aniña, durmida ás veces, no interior de todas as persoas. Levo moitos días pensando en deixar o meu texto. Hoxe atrevinme a escribir con letras maiúsculas, que así me queda mellor, o meu desexo: «QUE A ESTRELA DOS AFECTOS SEXA A QUE SEMPRE NOS GUÍE».

Onte 2049: «Eroski/Paraíso»

/en , , , , , , /por

Emocioneime onte na presentación nos Multicines Norte de Eroski/Paraíso, esoutra proeza de Jorge Coira e Xesús Ron. Unha «comedia underground», como foi definida polo director chairego nas súas primeiras palabras, que afonda nas orixes do desarraigo e do alleamento da xeración nosa, a dos galegos e galegas que temos hoxe entre 5o e 65 anos. Unha película que completa nas pantallas o pack de Chévere da súa exitosa peza teatral, cuxo texto pode lerse no libro editado por Kalandraka. Ao remate da proxección, Coira confesou das dificultades de meter o cine dentro do cine, un proxecto sempre arriscado, máis aínda cando a peza teatral introducía o cine na escea. Unha viaxe de idea e volta da que os realizadores saen con moita fortuna afondando no traballo de documentación do magnífico texto de Chévere e nas interpretacións absolutamente memorables do cadro actoral.

Emociona cada plano e cada frase de Patricia de Lorenzo, que encarna a unha de tantas nais que nestas tres décadas perderon a súa lingua e case a súa identidade. Conmove tamén a interpretación de Miguel de Lira, ao xeito dun Peter Pan de Arcos, un emigrante soñador e aparentemente inxenuo, aínda capaz de ilusionarse co proxecto cinematográfico da súa filla, que procura nas súas orixes máis íntimas azos de esperanza.

A pesar das gargalladas inevitables da comedia, nalgunhas escenas de morrer coa risa, a pesar das escenas musicais do entusiasmo daquelas noites felices de ansia, o filme vai deixando nos seus coidados detalles un pouso de profunda amargura. Velaí a traxedia da perda dunha paisaxe recoñecible ou a denuncia sutil do agromar dunha nova emigración nun país que semella cada vez máis inviable. Velaí esa escena final inesquecible na que a familia enxerga o seu futuro diante dos andeis. Outra valiosa peza de produción low cost desta sorprendente factoría ficcional do cinema galego independente. Convén non perder este Eroski/Paraíso, paga moito a pena.

</>

Vigo e a Coruña son a mesma cidade

/en , , /por

Carlos Punzón tivo a deferencia de publicar en La Voz de Galicia este perfil que moito agradezo polo xeneroso,  detallado e tan ben escrito. Como agradezo a foto de Xoan Carlos Gil nos redeiros, diante da miña casa, que tamén  moito me gustou, como que incluíse a que me fixera un fotógrado de feira co meu avó Suso Beleiro na romaría de santa Ana en Beade, calculo que en 1965. Quedan, pois, todas as pezas tan valiosas no arquivo do blog.

O perfil na edición impresa en pdf.

Galeguismo sen galego

/en , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao informe do comité de expertos do Consello de Europa sobre o cumprimento por parte do estado español da Carta Europea das Linguas Rexionais ou Minoritarias:

A publicación recente do informe do Comité de expertos do Consello de Europa para a Carta Europea das Linguas Rexionais ou Minoritarias volve a pór en evidencia o fracaso da política lingüística da Xunta de Galicia. Como xa sucedera nos informes de 2012 e 2016 desta organización internacional formada por 47 estados europeos, cuxa finalidade é a configuración dun espazo político e xurídico europeo común, neste quinto informe sobre o cumprimento da Carta por parte do Estado español, os expertos suspenden ao Goberno Galego por «non ter mellorado de forma significativa a súa aplicación» e polo feito de que «a presenza do galego é insuficiente no ensino», sobre todo na educación infantil, subliñando que na Secundaria se limita a docencia na lingua propia xa que non se imparten en galego grandes materias científicas. Un texto clarificador sobre os problemas actuais do galego na infancia que salienta o feito de que a súa transmisión de pais a fillos non estea garantida e que a proporción de alumnado que utiliza o galego na súa vida cotiá caese de forma significativa. Un texto técnico que lembra, ademais, o incumprimento do compromiso asumido na Carta de contar cun sistema de inmersión lingüística, xa que no sistema educativo non existe posibilidade ningunha de ofrecer un currículum en galego en ningunha das etapas educativas non universitarias.

Informe que anima ás autoridades españolas a cumprir os termos  dunha norma de obrigada aplicación, non reformable por unha lei interna, así como a seguir de forma inmediata unha serie de accións por parte das administracións competentes. Entre estas actuacións figura, entre outras, a recuperación da presenza do galego no ensino por parte da Xunta de Galicia, a celebración dos xuízos nas linguas propias, a petición dunha das partes, así como a utilización do galego por parte da administración periférica do Estado. Accións que se estenden a outras autonomías, como no caso do galego de Asturias, na que se urxe unha política lingüística estruturada nas zonas onde se fala, e as de Castela e Extremadura, comunidades onde se detecta un declive de falantes do galego que obriga a unha acción inmediata das súas administracións en colaboración coa da Comunidade Galega.

Sabemos que este informe dunha institución europea independente é incómodo para a política lingüística defendida polos gobernos de Feijoo, baseada na aplicación a ferro e fariña do Decreto 79/2010 de Plurilingüismo, que esnaquizou o amplo consenso político e social arredor da utilización do galego como lingua vehicular no sistema educativo, forxado con múltiples e xenerosas mediacións dende a aprobación da Lei 3/1983 de Normalización Lingüística. Unha política partidista que nesta segunda década de 2000 contribuíu a acelerar o proceso de substitución lingüística na infancia, sendo hoxe, con respecto a apenas unha década –velaí os datos do propio Instituto Galego de Estatística do pasado mes de setembro– moitos máis os rapaces e rapazas de 5 a 14 anos que a pesar de estar escolarizados non saben falar o idioma galego, sendo case a metade os que xa usan só o castelán.

Unha fraca saúde da lingua galega que non parece preocupar ao presidente Feijoo, tan orgulloso do seu decreto de Plurilingüismo, que cando se lle solicita a súa opinión sobre o resultado deste informe identifica os obxectivos da súa política lingüística co estudo, coñecemento e aprendizaxe do inglés por parte do alumnado. Outra ocasión na que o presidente da Xunta enuncia sen vergonza ningunha o seu autocompracente galeguismo sen galego, facendo en aras da indiscutible mellora da ensinanza do inglés caso omiso do establecido na Lei de Normalización de 1983, nos currículums vixentes de Primaria e Secundaria como nesta Carta europea, ratificada por España en 2001.

E se non abondase a desidia co galego, esquésece o presidente, de que o seu goberno non fixo aínda a avaliación anual dos resultados do seu modelo de ensino plurilingüe, que polo que lle escoitamos entende orientado a mellorar a aprendizaxe do inglés. Unha avaliación prevista na disposición adicional quinta do Decreto 79/2010 «para desenvolver cantas disposicións fosen precisas para o mellor cumprimento e adaptación dos seus obxectivos co fin de que poida achegarse gradualmente ao marco do ensino plurilingüe e á plena aplicación da Carta europea das linguas rexionais ou minoritarias» (sic).

Ás portas das autonómicas, é previsible que este modelo de galeguismo sen galego volva ser o utilizado demagoxicamente por Feijoo, como fixera xa naquela campaña noxenta de 2009. E mentres, o amplo debate social e cidadán sobre como recuperar o consenso para salvar ao galego da súa desaparición efectiva como lingua vehicular familiar e escolar, é máis necesario ca nunca.

Campo do Fragoso CCXXXII

/en , , , , , /por

INSUFICIENTE

Tras a derrota en Leganés fronte ao pechacancelas e o empate co Mallorca en inferioridade numérica, o Celta liquidou as expectativas de rápida remontada xeradas pola chegada ao banco de Óscar García Junyent. As mudanzas que introduciu o adestrador catalán no patrón de xogo e a recuperación dalgúns xogadores como Pione Sisto e Olaza amosáronse aínda insuficientes para conseguir sequera unha vitoria en Balaídos e poder saír dos postos de descenso, que ocupa dende hai case dous meses. Outro empate deprimente para o celtismo, que comeza a amosar sinais de cansazo (apenas 13.247 persoas nas bancadas do Fragoso), peche tamén dun ano 2019 horrible para o Celta, estatisticamente o equipo da categoría que acadou menos puntos, apenas 34 en 38 partidos disputados. Números, que de non seren mellorados decontado, levan ao equipo a esvarar cara a ese foso sen fondo da segunda división, con todos os perigos que iso supón, como se pode comprobar esta tempada na traxectoria do Deportivo da Coruña.

Certo é que onte o Celta completou uns primeiros vinte minutos intensos, arredando aos visitantes sobre a área do seu gardarredes Reina. Dirixido por un Rafinha con ansias de protagonismo e dispoñendo de dúas bandas profundas, axiña chegaron as combinacións interiores de Lobotka con Pione e os centros dende a esquerda de Lucas Olaza, onte o mellor dos celestes. Foi unha destas accións do charrúa sobre a área pequena a que xerou o primeiro gol, tras unha cabezada cruzada de Rafinha sobre o pao longo de Reina. Un tanto de moitos estralos, tanto pola súa fermosa execución como polo valor emotivo que supoñía para o brasilego volver marcar coa camiseta celeste.

Porén, a ledicia nosa durou pouco. O gol obrigou aos visitantes a espertar e dar un paso adiante, ao que os celestes responderon cunha incomprensible relaxación da súa presión. Non tardaron en achegarse os primeiros balóns dos vermellóns á área de Rubén, primeiro un centro xute de Lumor e despois nunha xogada do xove xaponés Kubo. Accións illadas, mais que deron pé a dous barullos na área celeste, aparentemente inocentes, avaliados polas cámaras do VAR, parando o partido durante varios minutos. O primeiro, que dirimía unha desputa entre Olaza e Dani Rodríguez, saldouse cun saque de banda. O segundo, sen embargo, identificaría nese saque unha pisada de Aidoo a Budimir. Un penalti de VAR transformado polo veterano Salva Sevilla no 33’, que deixou ao Celta grogui durante uns minutos. Con todo, foi capaz de recuperar azos nun xute de Brais e nun biqueirazo de Aspas nos minutos de desconto.

Comezou para o Celta moi ben a segunda sesión. Transcorridos apenas tres minutos, Cucho derrubou a Olaza na área e o árbitro non dubidou sinalar o punto de once metros. Aspas marcou sen deixarse intimidar pola presión teatral de Manuel Reina. O partido regresaba con claridade a tomar cor celeste, mais aínda cando parecía que o terceiro podía chegar decontado. Lobotka puido conseguilo, cando no 55’ recibiu un pase da morte de Aspas. Pione, tamén, cando no 75’ o central Valjent o impediu na propia liña de meta. Semellaba que desta volta a vitoria celeste non podía escaparse, mais aínda cando no 78’ foi expulsado Raíllo, un dos defensas vermellóns máis contundentes.

Mais como xa sucedeu tantas outras veces, o Celta non soubo competir nos minutos finais, onde son tan decisivos os detalles e o control das emocións. E así, case sen querelo, chegou o gol do Mallorca no 83’, no segundo dos seus remates a portaría. Unha xogada nacida tras a enésima falta dos visitantes sobre Rafinha, cando ninguén dos celestes soubo e puido parar a carreira de Lago Junior que centrou desde a esquerda sen moita convicción, bóla que foi desviada moi frouxiño por Olaza en pelexa con Cucho, deixándoa morta perto da frontal da área pequena, ao pés dun Budimir sen marca, para que o croata batese a Rubén cun xute cruzado ao pao esquerdo.

A pesar de semellante desfeita inagardada diante dun equipo en inferioridade, capaz de provocar todo tipo de interrupcións e trapalladas, o Celta intentou nos dez minutos restantes a remontada heroica. Nos cinco de prolongamento, Aspas tivo o partido nun biqueirazo, que parou de forma incrible Reina, e Mina tamén nunha cabezada que quedou alta no derradeiro salaio.

Ao Celta quédalle para chegar a porto con ventura unha díficil e perigosa travesía, para a que precisa de maiores doses de intensidade e control emocional, unha capacidade competitiva que onte, como ao longo doutras xornadas desta liga, moito botamos en falta.

Con Greta Thunberg

/en , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á activista climatica Greta Thunberg:

O pasado mes de marzo comentabamos con admiración a iniciativa de Greta Thunberg, unha rapaza sueca de dezaseis anos, de promover diante do parlamento do seu país a primeira folga escolar mundial polo clima. Dende entón, o movemento estudantil Friday For Future, que deu pé ao do profesorado Teachers For Future, denunciaron dende centros educativos de diversos puntos do planeta o escaso compromiso dos estados co medio ambiente e reclamaron a redución das emisións de carbono establecidas no Acordo de París (2015), dentro da Convención Marco das Nacións Unidas sobre o Cambio Climático, para manter o aumento da temperatura mundial por debaixo dos 2 graos e proseguir os esforzos para limitalos a 1,5 graos. Mobilizacións escolares intensificadas este curso ao fío da celebración da «Cumbre del clima 2019», coñecida como COP25, convocada polas Nacións Unidas coa intención de acadar un compromiso para reducir de forma drástica as emisións, canto menos nun 7% anual, evitando así o que sería un punto de non retorno na vida do planeta.

Prevista para celebrarse no Brasil e despois en Chile, o cumio abriuse estes días en Madrid coa intervención do secretario xeral da ONU, António Guterres, que recoñeceu que a escala global as emisións continuaban incrementándose, sendo insuficientes os compromisos unilaterais dalgúns estados. Como sinalou Inger Andersen, directora do Programa Ambiental da ONU, se queremos un planeta libre de emisións de carbono en 2050, obxectivo compartido xa por 67 estados, entre eles España, á luz das novas evidencias científicas, cómpre actuar colectivamente e de forma inmediata, o que obriga a profundas mudanzas. Velaí a cerna dos debates deste COP25 no que se confrontan, dentro e fóra dos salóns de IFEMA, as posicións dos activistas climáticos e membros dos movementos ecoloxistas de todo o planeta coas posicións negacionistas sobre o cambio climático abrazadas polos políticos populistas encabezados por Trump, Bolsonaro e polos partidos da extrema dereita europea. Unha durísima lea política e económica sobre a necesidade de «desinvestir» en combustibles fósiles (carbón, petróleo e gas) e facelo en «enerxías renovables». Un debate a gran escala sobre como poñer freo á deforestación, a revisar as políticas agrarias, a protexer as augas dos océanos ou a regular a mobilidade e o tratamento dos residuos das grandes áreas urbanas, entre outros temas.

Nesa tremenda confrontación de intereses, á que non son alleas as presións da industria petroleira nin a ruptura do multilateralismo na resolución de conflitos nin o pobre papel actual da ONU, é onde se encadra o ataque inadmisible por parte dalgúns medios a Greta Thunberg, desde a súa chegada a Madrid para participar na «cumbre» climática. Un tratamento sen piedade nin respecto para unha menor de idade con síndrome de Asperger, ao que ademais dos intereses económicos e políticos citados, semella obedecer tamén a ser muller e neurodiversa, dúas condicións moi difíciles de aceptar nun entorno aínda patriarcal no que se privilexia o modelo masculino e neuronormal. Así o denunciou o Comité para a Promoción e o Apoio para as nenas e mulleres autistas (CEPAMA) para quen «Greta Thunberg ten dereito, como todas as persoas do Trastorno do Espectro Autista (TEA), a participar de forma activa nos diferentes ámbitos da vida social sen ter que agochar nin as súas diferenzas nin disimular a súa capacidade». Greta non padece doenza ningunha, mesmo a síndrome de Asperger nin sequera hoxe existe como categoría diagnóstica no DSM-5 (2013). Cadora, como outras persoas do Trastorno de Espectro Autista, con toda a súa variabilidade, Greta amosa capacidades singulares que a fan unha persoa de sensiblidade extrema, concienciada e comprometida coa causa do cambio climático, mesmo a pesar de recibir por isto rexeitamentos e críticas.

O que algúns non entenden de Greta é que ela, como outras persoas neurodiversas, manexa códigos de comunicación diferentes aos da maioría considerada neuronormal. A súa linguaxe é explícita e directa, sen os matices e eufemismos das convencións sociais; como o seu sistema de comunicación non verbal fai que poida ser percibida como unha persoa anoxada, nalgúns momentos distante, noutros fría ou indiferente. Greta é unha rapaza que está actuando de acordo as súas conviccións máis profundas, o que a obriga a intentar moverse polo planeta utilizando transportes sen emisións (o que non sempre é posible nin doado). Xaora, o feito de que Greta sexa TEA non pode ser utilizado para desmerecer o valor do seu activismo sobre o cambio climático nin de amosar unha forma de vida que pretende ser apenas consecuente coas ideas que defende.

Grazas, Greta, por teimar que é posible outro futuro para a túa xeración e para o planeta.

Onte 2048: «Longa noite» de Eloy Enciso

/en , , , , , , /por

Despois do éxito d’ O que arde, fomos ver onte Longa noite, un filme emocionante de Eloy Enciso sobre a imposición do medo ao medo durante a ditadura franquista. Como fixera xa en Arraianos, onde utilizou textos de Jenaro Marinhas del Valle e actores non profesionais, Enciso repite fórmula apostando por un elenco de actores amadores e polos textos do propio Marinhas e doutros autores da literatura do exilio, como Luís Seoane, Ramón de Valenzuela, Max Aub, para finalizar co valor das cartas de condenados franquistas, como textos da memoria popular. Un xeito poderoso de amosar como se inoculou o fascismo no pasado e como pode inocularse na actualidade. Utilizando o recurso narrativo de quen regresa ao fogar despois de saír do cárcere, estratexia narrativa que coincide coa película de Laxe, Enciso ofrece tres retratos naturalistas de vidas oprimidas polo medo, onde non se agocha nin a vítimas nin a verdugos, mais onde non existen tampouco heroes nin discursos moralizantes.

Gustei  das interpretacións dun elenco de actores e actrices amadoras capaces de establecer unha distancia entre a calidade dos textos literarios e un rexistro de fala máis popular e contido. Mención á parte merece o excepcional  traballo visual de Mauro Herce, tamén director de fotografía d’ O que arde, capaz de representar a investigación visual sobre a noite na penumbra da fraga, unha atmosfera de sometemento e silencio, onde a presenza dos ceos estrelados achega un horizonte de certa esperanza. Escenas finais que lembran a cadros románticos, tanto polo protagonismo de árbores centenarias en pleno inverno como pola hábil combinación de silencio e luces cativas, metáfora de tempos de escuridade.

Longa noite amosa que o fenómeno do novo cinema galego e a súa aposta por narrativas na tradición do cine europeo non é flor dun día nin cuestión dun realizador de talento privilexiado. Parabéns a Enciso, a Beli Martínez, a produtora, e a NUMAX, a distribuidora, por película tan memorable. Paga a pena.

Compañeiro Alcalde

/en , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a homenaxear ao meu benquerido Manuel Soto Fereiro:

A derradeira conversa que mantiven con Manuel Soto foi hai menos dun mes por WhatsApp con motivo da proposta que fixen de compartir un cocido para celebrar o San Martiño e o tempo de castañas, apenas un pretexto da rolda de amizades do Parladoiro para compartir ansias viguesas e entoar en irmandade unhas poucas cancións nosas. Manolo, sempre solícito, contestou o primeiro: «Agardo que poidades contar comigo». Sei, non desvelo ningún segredo, que todos entendimos o que expresaba a súa lacónica mensaxe de quen sempre foi un dos animadores máis entusiastas deste xuntoiro tan diverso e entrañable, un espazo transversal de conversa sobre os afáns de Vigo, a cidade que Manolo Soto amaba e coñecía como moi poucos, á que lle dedicou os seus mellores anos con todos os seus azos.

Con Soto nunca fun obxectivo porque rendeume a súa capacidade extraordinaria para o diálogo, concibido como a conversa sen límites na que é posible chegar a un acordo. Amosóunolo naquelas noites inesquecibles de negociación entre o seu partido e as formacións nacionalistas (PSG-EG e BNG), que supuxo a súa saída da alcaldía, para que fose ocupada polo seu compañeiro, Carlos G. Príncipe. Días nos que Soto nunca perdeu o fío principal da conversa e destilou o seu mellor humor retranqueiro e no que seguimos a súa receita cando se «atascaban» os acordos «tomar unha peza de froita, que iso osixena o cerebro». Como admirei sempre a súa afouteza e intelixencia política para poñer por diante os intereses xerais da veciñanza dos seus propios, como o respecto polos adversarios políticos, actitudes e valores que hoxe cotizan moi alto.

Xaora, máis alá do seu legado afectivo en milleiro de persoas coas que amizou, Soto deixou no seu afán de «Por un Vigo millor» os alicerces da modernización do Vigo de entre séculos, unha tarefa rexeneradora, probablemente pouco «vistosa», tanto do tecido e da cultura democrática como das infraestruturas básicas da cidade central e do seu periurbano. Un listado de actuacións que van dende completar a rede de traída e saneamento de auga en todas as parroquias viguesas, unha conquista histórica das que non se ven, até ampliar a rede de vitrasa, recollida de lixo ou de centros de educación pública. Sen esquecer o derrube do Scalestrick da rúa Lepanto, a aprobación do primeiro planeamento urbanístico democrático e dun plan pioneiro de edificios a conservar, que puxo freo á desfeita do noso patrimonio durante as alcaldías nefastas de Portanet e Ramilo.

Soto viviu días moi difíciles na alcaldía do Campo de Granada. Nos primeiros días de goberno, contóunolo en varias ocasións, na caixa do concello non había nin un peso para pagar o gasoil dos camións do lixo ou a outros provedores, unha quebra que o fixo tolear durante uns meses. Soto encabezou o pronunciamento en defensa da democracia daquela primeira corporación democrática pechada na casa do concello a noite do 23 de febreiro (1981), como lidou nos anos heroicos da reconversión do sector naval, promovida polo seu propio partido, ou da reforma do estadio municipal de Balaídos, a da construción da Grada de Río Alto, para poder celebrar alí o Mundial 82.

Foi tamén Soto, o noso primeiro alcalde galeguista, defensor afervoado e intelixente da lingua e cultura galegas, promotor da modélica Ordenanza de Normalización Lingüística (1988), que puxo a Vigo como modelo de galeguidade. Como tamén o foi polo seu compromiso pioneiro pola igualdade, abriu a primeira Casa de Acollida para mulleres maltratadas, e coa proxección internacional de Vigo como cidade portuaria atlántica, irmandada coa cidade bretoa de Lorient. Comprometeuse co proxecto de Vigo como cidade líder da cultura en todas as súas expresións, dende a moda e o deseño, pasando pola música (Festival do Mundo Celta, concerto de Madonna, obradoiro de instrumentos populares na que bautizou como Universidade Popular, hoxe EMAO), até as artes plásticas, onde deixou un legado escultórico extraordinario no espazo público, que conformou a identidade do Vigo contemporáneo: os redeiros de Conde na Gran Vía, o Sireno de Leiro na Porta do Sol, os cabalos de Oliveira na Praza de España e a Porta do Atlántico de Silverio Rivas nas Travesas.

E fíxoo todo sen contar con maioría absoluta en ningún dos seus tres mandatos, gobernando en coalición, o que non lle foi doado, fose con Leri ou con Arca ou asumindo no último un pacto orzamentario co PSG-EG, abrindo por vez primeira o modelo de acordo entre os progresistas galegos. Lembraremos a Manolo pola súa proximidade contaxiosa, por ser o compañeiro Soto, pola súa lealdade e compromiso coa veciñanza máis humilde, polo seu idealismo e agarimo, ese optimismo da vontade que contaxiou até o derradeiro dos seus días. Que a terra che sexa leve, Manolo, o noso compañeiro alcalde!