5,70 % en galego

/en , , , , , , , , /por

No informe de resultados sobre hábitos de Lectura e Compra de Libros en Galicia 2024, encargado pola Consellaría de Lingua e Xuventude, o que merece parabéns, destacan dous datos. O primeiro: a poboación galega lectora, a partir dos 14 anos, é de 69,50 %, unha porcentaxe elevada, superior ao 65,30 % do ano anterior, nos niveis da media española; sendo superior a de mulleres (76,20 %) ca de homes (63,30 %) e a da provincia de Ourense coa de maior proporción de lectorado. O segundo: a poboación lectora habitual en galego é de 11,80 %, inferior á do ano anterior (12,40 %); sendo a porcentaxe de homes (13,30 %) superior á de mulleres (10,70 %); como a da poboación lectora entre 25 e 34 anos a máis galeguista (15,30 %), xunto coa maior de 65 anos (13,60 %); destacando a provincia de Pontevedra sobre as restantes pola cifra de lectorado habitual  en galego  (17,10 %). Datos sobre lectura en galego, que descenden ao 10,10 %, cando se refire á lingua do último libro lido e ao 5,70 % cando se refire á compra habitual de libros en galego (non de texto). Cifras que polo reverso, amosan que o 88,10 % do lectorado habitual en Galicia escolle o castelán e o 87,30 % do que compra na libraría faino de títulos en castelán. Porcentaxes desequilibradas, indefendibles en calquera política de fomento da lectura en galego, tiradas dunha consulta fiable que contou cunha mostra moi apreciable de 1.200 persoas. Números que amosan a situación dramática do libro galego tanto na biblioteca coma na libraría, onde se merca o 71, 10 % do libro en Galicia. Cifras que ofrecen un novo perfil para o libro galego, excluído o de texto e o infantil e xuvenil, reducido ás faragullas dun mercado de apenas 5,70 % de persoas lectoras seguidoras das novidades editoriais, lonxe do 8,00 % de hai dous anos; lectorado masculinizado (feito novidoso) e liderado polo tirón da provincia de Pontevedra (aventuraría que da clientela libreira da cidade de Vigo). Anoten: 5,70 %, outra cifra do devalo do sector editorial galego.

Publicado en Nós diario: 16/07/25

Celta.gal

/en , , , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á renovación da marca CELTA e a súa aposta polo dominio punto gal:

A pasada semana o Real Club Celta de Vigo SAD presentou dúas novidades para o seu futuro: unha nova identidade visual e o inicio da segunda fase da cidade deportiva de Mos. A primeira, a marca CELTA, na que se mantén o escudo e a cruz de Santiago e se utiliza unha nova tipografía (Sempre Celta), creada para o caso, adoptando como dominio principal o celta.gal. Mudanza que consolida a aposta do club vigués pola lingua, a cultura e a identidade galega no ámbito dixital. Unha afirmación orgullosa do CELTA, club fundado en Vigo, como fusión de dous clubs vigueses, co obxectivo de representar a Galicia. Velaí a razón da escolla deste nome polos vigueses fundadores, cando en 1923 o celtismo era a expresión máis xenuína do galeguismo, concibido como célula de universalidade.

Marca CELTA que os responsables de comunicación aseguran convivirá coa de Celta de Vigo e Real Club Celta, na procura da «forma máis auténtica» que os celestes celtistas empregamos para referirnos ao equipo noso. Mudanza que coincide coa segunda novidade: a celebración do inicio das obras da segunda fase da Cidade Deportiva Afouteza en Mos, despois de ser desbloqueado o proxecto polo goberno da Xunta de Galicia de Alfonso Rueda. Celebración na que participaron só autoridades vinculadas ao Partido Popular de Galicia, dende os presidentes da Xunta e do Parlamento, como da Deputación de Pontevedra e da alcaldesa de Mos, protagonista dunha vergonzosa intervención partidista, reclamando a presencia de Feijoo na inauguración das instalacións, prevista para 2027, entre as que se inclúe un mini estadio e cinco novos campos de adestramento.

Unha atmosfera partidaria que criamos abandonada, que nos fixo lembrar o anuncio de Carlos Mouriño de novembro de 2017, comunicando a retirada do sintagma «de Vigo» do nome do club e abrindo a confrontación con Abel Caballero e coa propia cidade. Unha estratexia da propiedade do club que criamos superada, tras a sinatura do convenio do concello e deputación para a construción da grada de Gol, e sobre todo do trasacordo de Marián Mouriño, abrindo un período de respecto e colaboración co concello de Vigo.

Agardamos que está nova retirada do sintagma de pertenza, xustificada como identitaria, non supoña perda de viguesidade ningunha do club, sexa polo feito de que o 90 % das persoas abonadas son veciñas do concello de Vigo fose polo apoio do celtismo a actual estratexia galeguista. Vigo é terra celeste e o campo do Fragoso o seu territorio simbólico. E non esquezamos que xa estamos, coma quen di no adral, do centenario de Balaídos, que se celebrará o 28 de decembro de 2028, agardemos que coa catedral celeste máis fermosa e compacta da súa historia, grazas ao compromiso do actual goberno municipal.

A pesar de treboadas como a da inauguración do proxecto «Celta 360», teño fundadas esperanzas na continuidade do proxecto estratéxico de comunicación dixital que dirixido por Gael García Cochón está revolucionando a imaxe do CELTA no mundo como entre o propio celtismo, como na propia cidade. Na última tempada provocou vinte millóns de interaccións nas redes sociais, case dez millóns de seguidoras en TikTok, tres millóns e medio en Facebook, medio millón en Instagram e X, ademais de ser o quinto equipo da pasada liga en audiencia televisiva, o que explica horarios tan estraños como os que padece.

Comunicación reforzada polo éxito do himno do Centenario, o lanzamento da camiseta, que leva o nome de todos os concellos galegos, a presenza no estadio das máscaras de Entroido, de Cupeiro e o seu karnix ou das Fillas de Cassandra. Entre outras accións que reforzan a imaxe do Celta actual, que emprega orgulloso o galego, como lingua vehicular preferente, e que asume o viguismo galeguista como cerna da súa identidade centenaria.

No momento actual do relato celeste apostar polo emprego do dominio punto gal en todos os seus espazos web constitúe unha achega histórica para o futuro do idioma galego. Un fito tamén para o propio dominio, nacido o 25 de xullo de 2014, cando 93 entidades fundadoras, entre elas Celta e Deportivo (formalmente), comezaron a utilizar este dominio, hoxe 7.347 webs, identificadas co carné de identidade de Galicia, unha marca dixital nacida coa vontade de ser utilizada por todas as entidades e empresas galegas, tanto no interior coma no resto do mundo.

O feito de que o CELTA se incorpore de forma activa a esta comunidade fará máis visible Galicia en todo o Universo, ao tempo que contribúe a materializar o soño dos seus fundadores que quixeron un equipo potente representando a Galicia nas competicións internacionais. A fundación do Celta foi froito da vontade dunha cidade emerxente que hai un século quería liderar Galicia desde Vigo. O CELTA actual é a  mellor versión do viguismo galeguista e heterodoxo no que tantos cremos.

 

Clásicos

/en , , , , , , , , , , , , , , , /por

Desde que en 1982 Bieito Ledo, xerente entón de Galaxia, publicou a Biblioteca Básica da Cultura Galega de 50 títulos, co apoio das catro deputacións, foron varias as iniciativas que ofreceron ao público as obras cimeiras da literatura galega, xunto a outras relacionadas coa historia, economía, cultura popular e lingua. Reeditada en 1999 por Ir Indo e Galaxia, co apoio da CRTVG, aquela primeira colección de divulgación dos nosos clásicos tivo continuidade na Biblioteca de Autores Galegos de Diario 16 de Galicia (1991), na Biblioteca 114 de El Correo Gallego (1992), na Historia da Literatura Galega de ASPG, editada por A Nosa Terra (1996) e na Biblioteca Galega 120 de La Voz de Galicia (2002), que chegou a vender catro millóns de exemplares, coeditada entre o xornal e oito editoras galegas, grazas a un acordo inédito entón no sector, quizais no momento de maior visibilidade e entusiasmo que viviu a edición galega na súa historia. Neste ano no que celebra o seu 75 aniversario, Galaxia anuncia unha biblioteca de clásicos de apenas dez títulos, escollidos entre os 3.500 do seu catálogo histórico coa intención, como expresaron as súas directoras, Dolores Vilavedra e Patricia Arias Cachero, de «traer ao presente obras que renovaron o mundo cultural galego» durante o franquismo. Escolma que ofrece unha nova edición d’ A cociña galega de Cunqueiro ou unha antoloxía de Sempre en Galicia de Castelao preparada por Henrique Monteagudo, presidente da RAG, obras de grande interese, que merecen os maiores parabéns. Porén, se comparamos esta iniciativa con aquela Biblioteca Básica da Galaxia de hai corenta e tres anos ou con calquera das outras aquí citadas, esta cativa e interesante colección do 75 aniversario da editora viguesa amosa a austeridade coa que está publicando o sector, tamén as editoras tractoras, así como as enormes dificultades para contar cos patrocinios para abordar proxectos culturais de entidade como estas coleccións de clásicos. Tempos difíciles para o libro galego.

Publicado en Nós diario: 09/07/2925

A B.S.O. de Eladio e os seres queridos

/en , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á publicación do disco B.S.O. (2005-2025) de Eladio y los seres queridos:

Vigo é unha potencia musical, unha cidade con moi diversas bandas sonoras, onde os seus públicos aprecian e respectan aos seus músicos. Non coñezo ningunha outra que conte con dúas orquestras privadas, a Clásica de Vigo, a formación orquestral máis antiga de Galicia, cunha traxectoria de catro décadas, e a Vigo 430, formación profesional que conta con vinte anos. Nin existe ningunha outra que teña unha orquestra folk coma SonDeSeu, proeza musical viguesa nacida en 2001 na Escola Municipal de Música Tradicional, creada para protexer e difundir o patrimonio popular, que conta cun elenco artístico docente fabuloso e un alumnado interxeracional numeroso. Nin tampouco hai outra con nove bandas populares e as súas correspondentes escolas musicais, canteira de milleiros de intérpretes.

Nin ningunha outra que conte con dous conservatorios públicos, varias escolas de música privada, entre elas unha de rock, media ducia de salas de música ao vivo, brillantes festivais como ImaxinaSons de jazz (por desgraza desaparecido hai seis anos), Marisquiño ou a fantasía sonora emerxente dende hai vinte anos do Sinsal na illa de San Simón. Como hai poucas que conten espazos públicos de ensaio (certo que insuficientes a todos os efectos) para as novas bandas, inseridas nunha tradición musical moderna acuñada nas últimas catro décadas.

Nese ecosistema musical vigués apareceu hai vinte anos «Eladio y los seres queridos», grupo 100 % vigués que dende entón representa os mellores valores dunha banda auténtica de indie pop rock e canción popular. Promovida en 2005 por Eladio Santos, parella artística de Germán Fandiño en «Tony Lomba & Elio dos Santos» e compoñente que foi de formacións independentes como Starlux, Medusa ou The Foggy Mental Breakdown, o cuarteto actual está formado por el mesmo como cantante, guitarra e compositor; Óscar Durán «Uka», baixo; David Outumuro, batería; e Adrián Blanco, piano e teclados, os dous últimos profesores de conservatorio.

Grupo cunha traxectoria independente e honesta, recollida en sete discos, un cento de cancións rexistradas, centos de concertos dun directo cristalino e dúas ducias de temas memorables sobre melodías bonitas e textos coidados de dicción impecable que relatan historias cotiáns interesantes e ofrecen reflexións comprometidas sobre a vida e o amor. Gravacións moi coidadas nas que adoitan contar con apoio orquestral, o que imprime un selo inconfundible ao seu son limpísimo, propio dun grande grupo clásico de rock and rol.

Traxectoria celebrada coa publicación recente dun disco B.S.O. 2005-2025 no que recollen dezaseis dos seus temas máis populares gravados de novo en Casa de tolos de Nigrán con Segundo Grandío, nos que contaron con convidados de luxo: Amaral e As fillas de Casandra en «Non quero perderte», Depedro en «Medidas desesperadas», Vega en «El norte» e Pucho de Vetusta morla en «Al Himalaya». Ademais de Gala Santos, filla de Eladio, en «Bella Durmiente». Cancións ás que se engaden outros himnos eladianos: «Miss Europa», «Academia», «Viviendo sin miedo», «Highway to heaven», «Con el corazón en la mano» e, claro está, «El tiempo futuro», himno non oficial da cidade de Vigo, incluído no seu disco insignia Están ustedes unidos (Esmerarte 2011), que xa levan o millón de reproducións nas plataformas, contando cun videoclip extraordinario, parte xa do patrimonio popular vigués.

Disco que anuncian presentarán o 3 de outubro no Teatro Afundación nun serán que promete memorable e no que agardamos estreen a versión galega d’ «O tempo futuro», canción manifesto que expresa o carácter austeramente revolcado desta cidade nosa construída co esforzo e a inxenuidade xenerosa da súa cidadanía seguindo o ritmo marcado polas sirenas. Concerto no que se escoitará «Están ustedes unidos», que reafirma a mensaxe positiva e cariñosa do grupo, esa asertividade tan característica de Eladio y los seres queridos, esa confianza nas persoas e nas posibilidades de actuar unidos que tantos compartimos con eles.

Diante desta gran banda, faise difícil entender que despois de dúas décadas non debutase no palco de Castrelos. Un grupo que merece ser homenaxeado e recoñecido no seu viguiño de corazón. Anomalía que por desgraza padecen outros grupos e artistas vigueses, como Siniestro total, que sen dúbida agardaba poder despedirse cun derradeiro castrelos, ou como Iván Ferreiro ou Carlos Núñez, o noso músico máis internacional. Se celebramos a aposta do Celta pola canteira da Madroa, cal é a razón de que non se faga cos nosos músicos no palco público de Castrelos? É tan difícil reservar dúas ou tres datas do programa para a música viguesa? En todo caso, recomendo que bulan á billeteira do concerto do 3 de outubro onde Eladio e os seres queridos van petalo. Recomendabilísimo!

Nelson de Matos

/en , , , , , , , , /por

O pasado 8 de xuño morreu Nelson de Matos, o responsable de Publicaçoes Dom Quixote durante e vinte e tres anos, editor literario portugués por excelencia, o que lanzou a Antonio Lobo Antunes e Manuel Alegre, relanzou a obra de José Cardoso Pires e de João de Melo e apostou por Lidia Jorge, Pepetela ou Mario Claudio, entre outros autores portugueses. Foi tamén de Matos o primeiro amigo e cómplice da literatura e da edición galega en Lisboa, publicando a autores como Manuel Rivas, Xosé Luis Méndez Ferrín ou Agustín Fernández Paz. Lector curioso, editor elegante e comprometido, considereino sempre como un dos meus mestres no nobre oficio da edición do que se sentía tan orgulloso de exercer. Na conversa de sobremesas en Lisboa ou Tavira, ou nos encontros outonais de Frankfurt, aprendín de Nelson o que consideraba básico no oficio: o editor ten a responsabilidade de asumir todos os riscos na escolla dos mellores textos  e de  acompañar aos autores e autoras nos seus lanzamentos. Contoume con moito humor coma a súa historia como editor quedou marcada pola súa decisión de recusar a publicación dun texto de Jose Saramago cando era editor de Arcadia, unha anécdota que remataba quitándolle ferro de que eran cousas que acontecían con relativa frecuencia na edición, o que me axudou a encaixar algúns dos erros que cometín como editor. Como mamei de Nelson asumir que os lanzamentos precisan do entusiasmo incondicional do editor e da súa empatía para conxeniar coa complexidade das personalidades creativas dos autores. Como tamén é responsabilidade (non escrita) nosa contribuír a aliciar e seducir a axentes e editoras estranxeiras para que fosen traducidos a outras linguas. Non esquezo a súa achega ao recoñecemento da literatura galega no mercado editorial portugués, labor por desgraza no que se perdeu a súa xenerosidade. Na derradeira visita a Lisboa compartimos o pesar polo pasamento de Agustín Fernández Paz, autor a quen admiraba como defensor da lectura. Chorámolos con saudades.

Publicado en Nós diario: 02/07/25

Escultura en Vigo

/en , , , , , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á publicación de Escultura pública en Vigo de Mercedes Bangueses:

Entre as novidades editoriais que se presentan na feira do libro de Vigo, inaugurada hoxe na praza de Compostela, destaca Escultura pública en Vigo (Instituto de Estudios Vigueses, 2025) da que é autora Mercedes Bangueses Vázquez. Libro monumental de 500 páxinas, formato de mesa, coidada diagramación, presencia de fotografías, recolle dez anos de traballo da catedrática viguesa, especializada na historia da ilustración en Galicia e na escultura en Vigo, temática sobre a que publicou a fermosa monografía sobre o Escultor Silvino Silva. Xamarúas dos arxinas (IEV 2020) e o Catálogo de bustos, monumentos conmemorativos e placas de Vigo (2022), obra de referencia de grande utilidade na medida que por vez primeira sistematizaba de forma exhaustiva este tipo de obras. Tarefa de catalogación, que amplía nesta novo libro ás 183 obras escultóricas instaladas no espazo público vigués, e ás 200, se consideramos as que forman parte doutras edificacións. Esculturas que constitúen un paseo pola cidade de Vigo ao longo do século XX e o que levamos do XXI, iniciado coas dúas únicas pezas decimonónicas, os monumentos a Méndez Núñez da praza de Compostela (1890) e a de José Elduayen dos xardíns de Montero Ríos (1896) e finalizada coa homenaxe a Domingo Villar na praza de Compostela (2025).

Antes de realizar este percorrido, Mercedes Bangueses, actual secretaria-conservadora do Instituto de Estudios Vigueses, propón unha reflexión sobre o propio obxecto da súa investigación, sobre qué entendemos por escultura pública. Para ela este sintagma identifica as esculturas instaladas en xardíns, prazas, rúas, mais tamén a dos interiores dos espazos públicos accesibles sen limitación ningunha en calquera dos espazos urbanos e periurbanos. Libro novidoso nos estudos locais vigueses, que apenas contaban cun título desta temática, Historia dos monumentos de Vigo (Concello de Vigo 1998) de Lalo Vázquez Gil, entón cronista da cidade. Feito explicable para o prologuista, o desaparecido e querido José Ramón Iglesias Veiga, pola primacía que dende hai tres décadas teñen as variadas publicacións sobre as edificacións arquitectónicas e os seus diversos estilos desenvolvidos dende o século XIX. Sobre unha documentación exhaustiva, Bangueses ofrece unha narrativa divulgativa, ao que non impide o rigor, contextualizada na intención explícita de construír memoria viguesa e incitar aos cidadáns a adoptar unha actitude curiosa, a ser viaxeiros na súa propia cidade e, polo tanto, poder sorprenderse a cada recanto.

Bangueses organiza o seu catálogo de forma cronolóxica, diferenciando cinco momentos da historia de Vigo no século XX, representado por diversas pezas. A primeira metade do século XX, da balconada artística do paseo de Afonso e as esculturas de Camilo Fernández Correa «o Roxo» (1930). O franquismo, de esculturas como as de san Juan Bosco (1966) de Camilo Nogueira. A transición e recuperación democrática, na que se produce unha profunda renovación estética, con pezas extraordinarias como os Cabalos (1991) de Juan Oliveira, o Monumento ao traballo (1991) de Ramón Conde na Gran Vía ou o Sireno (1991) de Francisco Leiro na Porta do Sol, entre outras convertidas en iconas viguesas. Para finalizar no novo milenio, onde se ampliou de forma considerable o número de pezas, con monumentos como os de Jules Verne (2005) de José Molares, o Horizonte parte o sol (2003) de Silverio Rivas, A familia (2009) de Buciños, as esculturas do Auditorio Mar de Vigo (2011) de Sergio Portela ou o Mar habitado (2023) de Eva López Tarrío, unha das escasas escultoras con obra públia en Vigo.

Libro tan fermoso, alfaia para viguesas curiosas, inzado de detalles artísticos e algúns procedementos burocráticos, remata de forma moi orixinal cun capítulo dedicado aos 29 bustos existentes no concello e a propoñer sete percorridos pola escultura pública, chamados a converterse en itinerarios referentes para gozar de Vigo cunha ollada alternativa. Velaí o percorrido polo Castro, o parque escultórico vigués por excelencia, onde hai pezas de Camilo Nogueira e Silvino Silva. Outrosí, o paseo escultórico pola praza de Compostela, tamén con pezas do mestre Nogueira. Aí, o parque escultórico do museo de Castrelos, con pezas contemporáneas de Rute Rosas e Elena Gómez, xunto ao Neptuno da fonte desaparecida. Como pezas interesantes hai no Parque da Bouza, moitas no Campus das Lagoas, na Carretera Vigo-A Ramallosa, froito dunha estancia artística de nove escultores en 1984, e no Parque Forestal do Monte Alba e Cepudo, froito do simposio internacional de escultura de 1999, baixo o lema Arte e Natureza. Recomendo vivamente este libro importante para a cidade que se presentará no serán do luns 7 de xullo na Feira do Libro de Vigo. Para non perder.

Booktrailers

/en , , , , , , , , , , , , , , /por

Hai case dúas décadas que en Xerais esforzabámonos por facer publicidade das novidades literarias empregando a linguaxe audiovisual, procurando a visibilidade da que carecían na propia TVG. Así naceron en 2006 os anuncios de Home sen nome de Suso de Toro e d’ Os libros arden mal de Manuel Rivas. Dúas pezas de 21 segundos, producidas por Lúa films, que serían os precedentes dos primeiros booktrailers galegos, os de Todo é silencio de Manuel Rivas e Asasinato no consello nacional de Diego Ameixeiras, que en 2010 comezamos a producir en paralelo aos pioneiros contidos educativos dixitais en galego. Iniciábase así un catálogo de máis dun cento destas pezas audiovisuais publicitarias de entre un e dous minutos de duración, creadas polo departamento de promoción dirixido por Celia Torres e realizadas en boa parte por David Rodríguez. Catálogo de pezas hoxe memorables, como as dos lanzamentos de Dragal (2012) de Elena Gallego, d’ Os televisores estrábicos (2014) de Ramón Villar, de Cabalos e lobos (2015) de Fran P. Lorenzo ou de Galería de saldos (2016) de Diego Xiráldez, que chegaba a introducir unha utilidade interactiva. Creados para compartir nos blogs, o desenvolvemento das redes sociais comezou a popularizalos, sobre todo, nas bibliotecas escolares e clubs de lectura, que con intencionalidade didáctica comezaron a crear estas pezas, entre o publicitario e a recomendación lectora. O festival de Cans recoñeceunas como xénero de seu, convocando dende 2018 o concurso «O ollo de vidro», que na recente edición de 2025 contou con cincuenta participantes. Aqueles booktrailers son hoxe «reels» para IG, TikTok, Fb e X, competindo como noutrora pola atención do público que no seu teléfono fai scroll de xeito interminable. Ademais do seu éxito como recurso didáctico para compartir experiencias lectoras, os booktrailers amosaron o compromiso da nosa edición por comunicar con públicos contemporáneos diversos. Unha oportunidade de visibilidade que a edición galega non pode desaproveitar.

Publicado en Nós diario: 25/06/25

Medicina en Vigo

/en , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á polémica sobre a Facultade de Medicina:

Ricardo Cao Abad, profesor de Estatística, presidente do comité de expertos de Acción Matemática contra o Coronavirus (2020), reitor da Coruña dende hai ano e medio, encabeza a reclamación dunha segunda facultade de Medicina para Galicia, implantada na súa Universidade. Cao considera que existe unha demanda social insatisfeita destes estudos e que a UDC ten capacidade e recursos suficientes para contar cun novo centro público para estas ensinanzas, utilizando o mesmo procedemento que levou á creación das facultades de Dereito e Informática, impartidas hoxe nas tres universidades.

O reitor coruñés reabre o debate sobre a ampliación das facultades de Medicina en Galicia, existente dende a segregación da Universidade de Santiago no curso 1989-1990 que, tras a aprobación da Lei 11/1989 de 20 de xullo de ordenación do sistema universitario de Galicia, supuxo a creación das universidades de Vigo e da Coruña, ao tempo que tras o acordo dunha comisión tripartita se implantou un mapa de titulacións das tres universidades en sete campus. Xa dende aquel inicio as dúas novas universidades aspiraron a incorporar Medicina a súa oferta educativa, que quedaba en exclusiva para a USC, que impartía estas ensinanzas dende 1648 e no seu emblemático edificio dende 1928. Máis en concreto, en 2009 o alcalde de Vigo Abel Caballero, que gobernaba en coalición co BNG, reclamou abertamente a creación dunha segunda facultade de Medicina como a pata que lle faltaba á Universidade de Vigo, considerándoa «unha das grandes demandas da cidade». Petición á que se sumou o reitor da Universidade da Coruña que estimaba que abrir a facultade custaría 9 millóns de euros.

Hai dez anos abriuse de novo a polémica, pechada tras a sinatura do convenio do 30 de abril de 2015, entre os tres reitores e as consellarías de sanidade e de educación, polo que a Universidade de Santiago se responsabilizaría da planificación e organización dos estudos do grao de Medicina en Galicia, ao tempo que se establecían as regras de deslocalización das ensinanzas clínicas de 3º a 6º cursos nos hospitais do Sergas da Coruña e Vigo, a cargo do profesorado asociado de Ciencias da Saúde (PACS) das Universidades de Vigo e da Coruña. Acordo vixente, polo tanto vinculante, que só foi implantado no chamado rotatorio de 6º, quedando sen explorar as súas posibilidades, semellantes ás do modelo formativo vasco ou madrileño, onde a docencia tanto a clínica como a académica é impartida nos hospitais públicos dende o 3º curso. Posibilidade que xa se contemplaba no proxecto orixinal do hospital de Vigo do goberno de Touriño, que contaba cunha unidade docente con seis aulas, unha biblioteca e un quirófano experimental, dotacións universitarias suprimidas no proxecto definitivo recortado polo goberno de  Feijoo.

Acordo de 2015 que con criterio construtivo e lealdade institucional Manuel Reigosa, o actual reitor da Universidade de Vigo, propón actualizar e mellorar, ao fío da evolución e progreso da rede hospitalaría pública galega como das ensinanzas das tres universidades galegas e das 56 facultades de medicina existentes en España. Avance na descentralización imprescindible e inevitable, como tamén o parece o incremento das prazas docentes do primeiro curso, que en 2025/2026 superan as 400. Deslocalización que debe ser iniciada, sen demora, nos tres vindeiros cursos e obriga á Xunta de Galicia a proporcionar os recursos necesarios para facela efectiva. Como as universidades de Vigo e da Coruña deben contar co profesorado acreditado suficiente (proceso complexo ao que non son alleas as presións dos colexios médicos e doutros lobbies) que, como o reitor vigués expresou, será necesario converter de asociado a vinculado, o que lle permitiría impartir tamén docencia teórica.

Avance sen volta posible na descentralización académica e clínica, que non supón renuncia ningunha da Universidade de Vigo a contar cunha facultade propia de Medicina, no marco do desenvolvemento estratéxico dun novo mapa de titulacións do Sistema Universitario Galego para o período 2025-2050. Mapa de titulacións no que se deberán pechar as obsoletas ou as duplicadas que perderon a súa razón de ser. Mapa no que se deben abrir outras titulacións que dean resposta as novas necesidades formativas, de investigación e transferencia, como ás demandas sociais e territoriais. Un novo mapa universitario galego que procure máis a cooperación ca competencia, a descentralización ca xerarquía centralizadora e procure a excelencia formativa e os intereses xerais sobre os corporativos. Con eses criterios é moi probable que a descentralización dos estudos de Medicina reclamada polo reitor vigués sexa o embrión dunha futura facultade viguesa de Medicina con sede nun Cunqueiro ampliado.

Tolerancia

/en , , , , /por

O anuncio da Consellaría de Educación de que as actividades complementarias, non incluídas na Programación Xeral Anual do centro, deben ser aprobadas polo equipo directivo e comunicadas ao Consello Escolar e a Inspección Educativa, abre a batalla ideolóxica educativa do goberno Rueda. Incluída no documento de instrucións de principio de curso, o que limita o seu alcance normativo, ao tempo que dificulta o funcionamento dos centros cun novo e disuasorio trámite burocrático, esta medida ensaia o discurso ayusiano de meter en cintura ao profesorado progresista, mobilizado en Galicia este curso polo futuro da lingua, de Altri ou do xenocidio palestino. Utiliza o argumento tan reseso de «neutralidade ideolóxica», coma se fora posible educar sen un sólido soporte de valores e sen que os centros abran as portas a artistas e profesionais diversas. Non esvararían en tan provocadora polémica, o conselleiro e a súa directora xeral de Ordenación e Innovación, se leran antes as dúas páxinas que Paulo Freire escribiu sobre o tema no artigo «A tolerancia unha das calidades fundantes da vida democrática». Se ben non é posible a neutralidade ideolóxica, na educación pública hai un compromiso irrenunciable cos valores republicanos de igualdade, liberdade e fraternidade, alicerces da convivencia co emprego do diálogo crítico e co rexeitamento de calquera tipo de discriminación. Iso que o brasileiro resume coa palabra «tolerancia». Instancia da propia existencia humana, a tolerancia non é sinónimo de indiferenza nin de pasividade, todo o contrario, é diálogo permanente, respecto a quen é diferente, aos seus soños, as súas ideas ou as súas opinións. Non hai convivencia posible nas nosas comunidades educativas sen persoas activistas (profes e familias) desta tolerancia virtuosa comprometida cunha educación como práctica da liberdade. Dar estoutra batalla ideolóxica nas aulas, aparentemente perdida, pode parecer outra torpeza de Rueda, que non quere perder nin un voto máis na dereita extrema.

Publicado en Nós diario: 18/06/2025

Miguel, sabio de Vigo

/en , , , , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á figura do historiador Miguel González Fernández, membro do Instituto de Estudios Vigueses:

Tras un desgraciado accidente agrícola, morreu en Valladolid Miguel González-Alemparte Fernández, historiador e membro fundador do Instituto de Estudios Vigueses (IEV), autor dunha importante obra de investigación, con especial dedicación ao Vigo moderno e a vila de Bouzas, onde naceu en 1961. Licenciado en Xeografía e Historia pola USC, a súa tese de doutoramento, La justicia local y territorial en la Galicia del Antiguo Régimen (1995), enmarcouse nunha liña de renovación temática e metodolóxica á que lle gustaba chamar «microhistoria» ou historia do pequeno. Profesor de ensino secundario até 2008, no IES de Chapela promoveu publicacións didácticas sobre esta parroquia redondelá e desenvolveu un proxecto de renovación radical da nosa historiagrafía que puxo foco sobre a investigación das parroquias do rural e pola divulgación da historia de Vigo nos xornais Atlántico diario e na edición viguesa de La Voz de Galicia.

Membro do grupo de arqueoloxía Alfredo García Alén, pertenceu a diversos consellos de redacción de revistas de historia local como Solaina, Pontevedra Arqueológica e Glaucopis. Boletín do Instituto de Estudios Vigueses, participou como asesor científico na exposición «Rande 1702. Arde o mar» (2002) e como comisario na gran exposición sobre a Reconquista: «Vigo 1809. Feitos, armas e personaxes», no Museo de Castrelos (2004). Xaora, foi a súa achega bibliográfica, case un cento de referencias, entre libros, artigos e relatorios, a que contribuíu a reformular a historiografía viguesa. Neste labor colectivo, xunto aos seus compañeiros de xeración do IEV, Miguel centrou o seu interese nos aspectos da vida política e administrativa da Idade Moderna, con especial dedicación aos séculos XVII e XVIII, dos que estudou aspectos demográficos, económicos, urbanísticos, sociais e da vida cotián. Divulgador primeiro de alta escola do fenómeno corsario vigués e da Reconquista e das súas consecuencias políticas, coordinou a Breve historia da cidade de Vigo (IEV 2021), obra coral de membros do Instituto de Estudios Vigueses, a máis recente e fiable das historias viguesas. Ocupouse do capítulo «Vigo na Idade Moderna» na pioneira Historia de Vigo (Vía Láctea 1999), así como de varios dos fascículos da Historia de Vigo, publicada por Faro de Vigo (2007), con especial atención aos primeiros fomentadores cataláns e á frota corsaria.  Deixa póstuma a súa Bibliografía Básica sobre a historia de Vigo (IEV 2025), recurso exhaustivo para entender a evolución histórica de Vigo, que actualiza a primeira achega de 2013.

Particular importancia ten na obra de Miguel a súa preocupación polas parroquias viguesas con libros pioneiros: Historia dunha parroquia: Coia (1989), Bouzas y otros juzgados gallegos del siglo XVIII (IEV 1995), La anexión del ayuntamiento de Bouzas a Vigo (IEV 2007), Teis. Memoria histórica dunha parroquia litoral (Vigo / Lavadores) (2003). Relación á que o pasado ano engadiu Historia de o Calvario (1900-1960), do que era veciño e co que fixo unha homenaxe ao Lavadores natal de Paulina, a súa compañeira de vida, nai das súas dúas fillas das que estaba tan orgulloso. Secasí, na súa obra ten especial interese Crónicas históricas das illas Cíes. De mitos, ermitáns, piratas e mar polo medio (Morgante 2022), quizais o seu libro literariamente máis atractivo, no que aparecen algunhas das historias máis xenuínas das chamadas illas de Baiona.

Dentro da súa obra hai dous libros vinculados á figura de Lalo Vázquez Gil, o que fora cronista oficial de Vigo, falecido en 2016, vigués polifacético co que publicou Os alcaldes e os concellos de Vigo (1991 IEV e 1993 Cardeñoso) e ampliado en 2019, prologado por Ceferino de Blas, e Os nomes das rúas de Vigo (1640-1945) (IEV 2021), libros no que se funden en textos óptimos a súa condición de documentalista erudito coa de divulgador vocacional que comparte os seus moitos saberes. Debemos a teimosía e á xenerosidade de Miguel González, como ten sinalado Rafael Ojea, que a historia viguesa deixe as páxinas da erudición local para transformala nunha disciplina científica, un sinal incipiente de identidade e de orgullo para os seus habitantes. Desde aqueles seus primeiros textos, como o Inventario histórico das ermidas de Vigo e do Val do Fragoso (Concello de Vigo 1997), pasando pola súa revisión da figura do gaiteiro nos séculos XVIII e XIX ou o relato da folga de descargadores de sal, naquel Vigo anterior á Reconquista, Miguel conformou con discreción unha obra histórica monumental sobre o Vigo moderno e contemporáneo. Este sabio de Vigo morreu de repente, cos brazos abertos á vida, con cartafoles en marcha, sen ter recibido recoñecemento ningún por parte do concello de Vigo, o seu primeiro obxecto de investigación. Merece ser homenaxeado.