Impresións de Castelao en Vigo

/en , , , , , , , , , , , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana de Campo de Granada en Faro de Vigo (o 1.300, dende agosto de 1999) á exposición «Impresións de Castelao en Vigo», na Pinacoteca Fernández del Riego, comisariada por José Luis Mateo e Miguel Anxo Seixas:

Dentro da sempre interesante visita a Pinacoteca Fernández del Riego, mesmo a pesar dos seus horarios reducidos, este verán ofrece o aliciente da magnífica exposición «Impresións de Castelao en Vigo» cuxo fío condutor narrativo é a relación do polígrafo nacionalista coa industria editorial viguesa. Comisariada por José Luis Mateo, membro do Instituto de Estudios Vigueses, e Miguel Anxo Seixas, presidente da Fundación Castelao, a mostra reúne 150 pezas de diversos fondos sobre as relacións de Castelao con Vigo, entre as que destaca o atractivo da súa obra gráfica procedente das coleccións dos museos municipais de Castrelos e Fernández del Riego.

Sen renunciar, xaora, a presentar as pegadas persoais que Castelao deixou en Vigo, fose cando visitaba a consulta da rúa Elduayen do doutor Ramón González-Sierra para tratarse dos seus problemas oculares; para atender os convites de sociedades culturais viguesas como o Ateneo, onde no seu local da praza da Constitución expuxo en 1923 as 48 imaxes que formarían o álbum Nós; ou en calidade de político galeguista comprometido coa conquista da República e do Estatuto de Autonomía, que pronunciou discursos memorables como o do 25 de xullo de 1931 no García Barbón.

Mostra de excelente deseño museográfico, clara, didáctica e exhaustiva, presenta de forma ordenada unha síntese esencial da obra gráfica de Castelao publicada na prensa viguesa durante vinte e cinco anos. Primeiro, os seus debuxos cómicos na revista Vida Gallega de Jaime Solá, publicación gráfica da que sería autor da portada do primeiro número de xaneiro de 1909. Logo, cando colabora con Galicia. Diario de Vigo, o xornal do seu amigo Valentín Paz Andrade, aparecido o 25 de xullo de 1922, con sede primeiro en Montero Ríos, logo na rúa Urzaiz, para o que deseñou a cabeceira tipográfica e publicou numerosos textos e caricaturas. Máis tarde, con El Pueblo Gallego, aparecido o 27 de xaneiro de 1924, onde dende o 17 de outubro de 1926, cando publica o relato «O pai de Migueliño», irá adiantando os contos e ilustracións, que titula como Cousas, que en 1929 recollerá o editor Ánxel Casal na Coruña na súa editora Nós. Como adiantará en 1927 nas páxinas do xornal vigués de Portela Valladares tres capítulos da novela Os dous de sempre que en 1934 publicará Nós en Compostela.

E, xa por último, a súa colaboración gráfica con Faro de Vigo, unha das máis sobranceiras das que fixo ao longo da súa vida, que lle permitiu chegar a un público xeral dende o xornal de maior difusión na Galicia do seu tempo. Baixo o epígrafe «Cousas da vida», Castelao publicou o 16 de outubro de 1926 a primeira das súas viñetas que levaba o seguinte pé: «O mellor remedio contra a gordura e o sacho: non vos hai labrego que teña bandullo». Un traballo que se estendería ao longo de máis de seis anos, interrompido o 10 de xullo de 1927 e recuperado o 2 de febreiro de 1930 con dúas colaboracións semanais, até que a pechou o 9 de abril de 1933, cunha viñeta de pé abondo explícito: «–A República xa veu. –Agora falta a Autonomía». En total 355 cousas da vida, traballo monumental escolmado na mostra da Pinacoteca, como xa fixera o propio Castelao naquel Almanaque Faro de Vigo 1931. Cousas da vida, dunha impresionante tirada de 20.000 exemplares. Publicación artística e comercial na que aparecían anuncios como o de Vicus, entidade cinematográfica viguesa de Xulio Rúa, membro da Agrupación Dramática Galega, que anuncia o film titulado A traxedia de Xirobio, produción de sete partes e un limiar, versión dun conto de máscaras do celebrado libro Cousas da vida de Alfonso R. Castelao, primeira ficción do cinema galego, na que, por certo, aparece a figura dos merdeiros, máscara do entroido tradicional vigués.

Acertan os comisarios cando dedican tamén a súa atención a relación de Castelao con Vigo durante a ditadura, fose polo porto onde entraron de matute os exemplares de Sempre en Galicia editados en Buenos Aires, fose polas edicións que Galaxia, a partir de 1953, e edicións Castrelos, a partir de 1964, fixeron das súas obras literarias ou a que Serigrafía Galega de Álvaro Álvarez Blázquez popularizara, a partir de 1971, algunha das súas obras gráficas. Como non esquecen presentar un itinerario vigués de Castelao, sobre o plano de Ramiro Pascual de 1916; lembrar as primeiras representacións d´Os vellos non deben namorarse en Vigo, a do grupo ourensán Las Burgas o 19 de xuño de 1969 no Teatro García Barbón, a do Teleclub de Coruxo en 1971 e a do Grupo Xiada de Valadares en 1974. Como rescatan a presencia no noso rueiro desde o 25 de xullo de 1981, no que a avenida de Samil pasou a chamarse avenida Castelao ou os tres centros educativos que levan o seu nome. Unha homenaxe moi atractiva á figura do guieiro galego cando lembramos o seu 75 cabodano. Recomendabilísima até o 31 de agosto.

Bordalás receita xetafina

/en , , , , , , /por

Foi unha mágoa que esta pretempada non se recuperase o Torneo cidade de Vigo, unha competición amigábel que se celebraba en Balaídos no mes de agosto, entre 1971 e 2012 e servía para rematar o período de preparación, ademais de presentar as fichaxes, as promesas da canteira incorporadas ao primeiro equipo e aquelar o once inicial do primeiro partido de competición oficial. Probablemente polo adianto do inicio da liga, que axusta tanto as datas dispoñibles, mais tamén pola estratexia deportiva e comercial de internacionalización do club, que pretende contar con maior presencia no mundo, o que se intensificará en canto coñeza os rivais da próxima liguiña europea, impediron a celebración deste derradeiro amigábel en Balaídos, que con certeza tería evitado a bochornosa derrota de onte. Un Celta de Giráldez recoñecible no once inicial pero confundido na lameira e sen os deberes feitos, desigual e descontinuo no xogo, fisicamente moi por baixo dos seus rivais, incapaz de competir cun visitante tan incómodo como ben coñecido polos celestes, o Xetafe de José Bordalás. A primeira desilusión para o celtismo, que con esta clara primeira derrota, derrama a imaxe de Balaídos como fortín, sobre o que se construíu a clasificación europea. E poderá ser así a tempada, outra de máis padeceres ca ledicias?

Derrota sen paliativos que constitúe unha lección de humildade para o adestrador e para o cadro de xogadores que deben afrontar unha tempada de tres competicións, o que constitúe tanto un aliciente como un perigo, para o que se precisa a orde, a paciencia e a versatilidade táctica que faltou onte no coliseo do Fragoso. E o que me pareceu o peor do caso é que Bordalás preparou o desquite da pasada liga, na que Giráldez lle gañou os dous partidos, empregando a súa habitual xetafina, certo que onte en doses moi elevadas, un programa ao límite do fair play consistente en tratar de reducir o máis posible o tempo efectivo de xogo con todo tipo de argucias e maximizar o esforzo e a intensidade no que queda por disputar. Nada novo que non vísemos en visitas anteriores: constantes caídas con entrada das asistencias, simulacións (algunhas cómicas) de lesións, demoras nos saques de portaría ou de faltas, provocacións constantes nas áreas pequenas e outras renartarías que van minando aos rivais até facelos louquear, como onte lles pasou aos defensores celestes, ao tempo que exasperan ao público rival, como tamén aconteceu onte en Balaídos onde a bancada nalgúns momentos da escena non sabía se rir ou chorar de indignación.

Porén, equivocariámonos se atribuísemos a derrota celeste só ao exceso de xetafina de Bordolás ou mesmo a unha actuación estelar de  Christantus Uche, hai dúas tempadas medio centro do Ceuta de 1º REF, reconvertido por Bordalás en dianteiro, capaz de tolear aos centrais canteiráns, Xoel Lago e Javi Rodríguez, que viviron con el un auténtico pesadelo, facilitando os dous goles decisivos do nixeriano. Méritos do equipo de Bordalás facilitados por unha actuación dos celestes como colectivo, inferior a súa proposta de xogo, como da dirección técnica de Giráldez que, sobre todo, tras o segundo gol de Uche, cando faltaban vinte minutos, non soubo comunicar a orde e a paciencia que requiría unha situación tan delicada do marcador. Apenas a entrada de Borja Iglesias, aclamado polo celtismo, endereitou lixeiramente a nave onde cadaquén intentaba a súa xenialidade mentres os visitantes protagonizaban a grotesca xetafina, derramando o tempo no marcador. Unha situación que apenas mellorara coa entrada (tardía, probablemente) de Bryan Zaragoza, que non tiña onte a coitela tan afiada como se prometía, nin coa de El-Abdellaoui, que intentou sen éxito a mesma xogada de entrada veloz pola banda en media ducia de ocasións. Unha desorde táctica que nin sequera o metrónomo de Hugo Sotelo foi capaz de remediar, a pesar de darlle unha velocidade máis ao xogo combinado a partir dos tres cuartos do campo visitante.

Derrota que non é crítica nin abre desconfianza ningunha sobre as posibilidades nesta competición, mais que esixe da autocrítica no vestiario, tanto por parte do equipo técnico como do cadro de xogadores. Amiguiños: xa non estamos de pretempada, o de onte non foi outro amigábel como aqueles torneos de verán que se celebraban despois de San Roque! Foi a primeira derrota en liga, dous goles en contra, tres puntos perdidos, tan valiosos coma calquera outros, diante dun rival directo, o incómodo Xetafe de Bordalás, coa excepción de Uche, con media ducia de xogadores veteranos que traian mellor feitos os deberes do verán cos nosos. Tempo haberá este mesmo mes de remediar en Balaídos este tropezón diante de Vilarreal e Betis.

Publicado en Faro de Vigo: 18//08/2025

Taxa turística

/en , , , , /por

Ao fío do anuncio da instalación dos elementos lumínicos de Nadal, dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a solicitar unha taxa turística que compense a turistificación natalina:

Antes de que se iniciase o mes de agosto, Abel Caballero montou o seu primeiro show do Nadal 2025. Ao pé da ollada de ferreiro do Sireno anunciou o comezo dos traballos de instalación da iluminación natalina que superando récords anteriores chegará aos doce millóns de luces leds e 7.000 motivos ornamentais en 460 rúas, estendendo os novos elementos luminosos a Vialia, Urzaiz e Bouzas. Recollido amplamente nos xornais, redes sociais e principais emisoras estatais de televisión, que salientaron o insólito do anuncio, tanto pola data escollida, cando o termómetro superaba os 31 graos, como pola intervención do rexedor que, sen desvelar a data do acendido, declaraba todo pachán que «marcaría o inicio do Nadal en todo o planeta». Nada que nos puidese sorprender, despois de máis dunha década de éxito empregando unha estratexia de comunicación baseada nunha consciente hipérbole natalicia personalizada na figura do propio alcalde, que enuncia un discurso de aboafé ensarillado de desafíos ao alcade de Nova York con cifras millonarias de visitantes, que neste Nadal 2025 estima superarán os 6,3 millóns e supoñerá un «retorno» económico de 800 millóns para o sector hoteleiro,  de restauración e compras.

Certo que nestes anuncios de estío coa intención de evitar conflitos, Caballero non detalle o impacto da instalación na contaminación luminosa nin o orzamento previsto para a iluminación decorativa, 2,37 millóns de euros, que parte dun contrato de catro anos adxudicado a Ximénez, a empresa que se ocupa das luces de Madrid, Málaga e Barcelona. Contrato principal, ao que se debe engadir, polo coñecido de 2024, arredor dun millón de euros para outros elementos decorativos, cabalgata de reis e outras actividades, sonorización e seguridade. O que se resume en que a achega municipal para o Nadal 2025 será de arredor de 3,3 millóns de euros, o que supón menos de 10 euros por habitante e apenas  o 1 % do orzamento anual do concello de Vigo (335 millóns euros). Xaora, o Nadal de Vigo é xa caso de estudo nas escolas de turismo na disciplina de Marketing de cidades, onde se recoñece que a orixinalidade da comunicación e o compromiso do alcalde para defendela, mesmo para soportar as polémicas que esta estratexia provoca, é capaz de crear unha atractiva oferta turística natalicia, até agora inexistente, como atopar unha fenda publicitaria para proxectar a imaxe de Vigo no difícil mercado do turismo global.

Estratexia que deu pé a aparición dun produto turístico, LUCES EN VIGO, que durante dous meses diríxese de forma preferente ao público familiar galego e do norte de Portugal, e en menor medida de Zamora e León, atraído polo atractivo da iluminación e da árbore xigante. Unha experiencia de visita vespertina de tres ou catro horas, tempo que dá apenas para atravesar Príncipe, fotografarse na Porta do Sol, tomar un viño no Vigo vello ou unha caña e un bocadillo no mercado da Alameda, xardín histórico sometido a un estrés innecesario, e no mellor dos casos montar na nora, no tren de nadal ou entrar na exposición de beléns. Visitantes chegados na súa maior parte en autobús e en automóbil que na procura de estacionamento saturan o tráfico da cidade toda. Días que se fan difíciles para a veciñanza do centro, que axiña imos mudando o noso mellor espírito natalicio por unha clara antipatía polo que sucede cada tarde nunha cidade ocupada polas atraccións do parque temático natalino e o seu balbordo, na que é moi difícil moverse e acceder ás vivendas e aparcamentos. Non é doado recoñecer que este sexa o noso lugar para vivir.

Nada moi distinto do que ao longo de todo o ano ven sufrindo a veciñanza doutras cidades do noso entorno, como Compostela, vítima do fenómeno da turistificación xacobea. Fenómeno que en ambas as dúas cidades levou a un crecemento de vertixe das vivendas de uso turístico (VUT), que en Vigo xa supoñen máis de once mil prazas de aloxamento, o dobre das hoteleiras, e o conseguinte encarecemento do alugueiro residencial, hoxe a prezos disparados. Fenómenos que aconsellan a aprobación dunha ordenanza que fixe as condicións que deben respectar as VUT, ademais da creación dunha taxa turística, como a anunciada polo alcalde Caballero, que respectando a normativa autonómica, deberán pagar tanto os visitantes rexistrados en hoteis e VUT como os cruceiristas, coa intención de mellorar o impacto sobre as infraestruturas e servizos comunitarios provocados polos visitantes. Unha taxa que en Vigo, cun millón de noitadas ao ano, podería recadar tres millóns de euros, cifra cativa, mais que contribuiría a preservar o patrimonio e reforzar os servizos ofrecidos aos visitantes como ao conxunto da cidadanía. Utilizada pola maior parte de destinos culturais europeos relevantes, esta taxa turística é unha marca de turismo responsable.

Praza de Galicia

/en , , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao farol de Urzaiz:

Sei que non son un mandicante se propoño que Vigo conte cunha «Praza de Galicia», coma o resto das cidades galegas. E tampouco ando de meniñas propoñendo que esa referencia engadida ao rueiro sexa para o espazo peonil coñecido como «A farola», situado entre o anfiteatro cívico de Urzaiz e o edificio do Marco de Príncipe, onde se expresa o Vigo das causas máis xustas. Praza de Galicia creada polas luces do farol ou «columna artística» de sete metros de altura encargado en 1930 ao arquitecto Jenaro de la Fuente Álvarez pola corporación monárquica, presidida por Manuel San Román Ceballos, co achaque de darlle categoría á entrada da rúa Príncipe. Construción que comezou iluminar en febreiro de 1932, cando presidía a Praza da República, sendo alcalde Amado Garra Castellanzuelo, político agrarista de Teis, membro do Partido Republicano de Vigo. Farol artístico que ordenaba un espazo de transición urbana, entre Capitán Galán (Príncipe), Capitán García Hernández (Urzaiz) e Colón, que ao longo de nove décadas adoptou diversas solucións urbanísticas, nunca completamente satisfactorias. Nome de «Praza da República» suprimido tras o alzamento mais nunca substituído por outra alternativa, máis alá da popular de «Praza da farola».

O pedestal do farol, traballado en cantaría de granito, foi obra do mestre canteiro e escultor Camilo Fernández Correa, «Camilo o Roxo», quen tallou catro bancos para o descanso da xente, gravando en riba de cada un deles o escudo dunha das catro provincias. Detalle premeditadamente galeguista, que imitaba a solución que o propio O Roxo argallara en 1929 para as catro parellas de nenos que sostendo os escudos de Vigo e de Galicia engalanaban a beirarrúa voada do Paseo de Afonso, o fermoso miradoiro da oliveira. Solución artística que coincidía co debate aberto sobre o estatuto de Galicia, cando Vigo era considerada a Barcelona do Atlántico e non renunciaba a encabezar o proxecto autonomista galego. Liderado para o que o arquitecto Antonio Palacios reservaba no seu plan de reforma interior de 1932, no cume do monte do Castro, o gran pazo rexional, sede das institucións galegas. Como sabemos que o monumental farol dunha ducia de brazos e outras tantas luminarias, deseñadas por Pere Falques, foi forxado polo mestre Romero, un gran artista do ferro, e fundido nos obradoiros de Nervión no Roupeiro, propiedade de Joaquín Fernández Lema.

Farol artístico da Praza da República, onde abría terraza o famoso café Derby, que foi retirado aos depósitos municipais en 1965 para ser substituído por outro de maior altura e horroroso deseño, outra das tantas alcaldadas de Portanet que na década corrupta do «desarrollismo» fixo caso omiso do valor do patrimonio, autorizando animaladas coma o derrube no mesmo ano do edificio Rubira, unha das xoias da arquitectura de Jenaro de la Fuente Domínguez, que facía recanto entre Colón e García Barbón, apenas criticada nas páxinas de Faro de Vigo polo xornalista Benedicto Conde «Bene» nun artigo memorable titulado «El asesinato completo…». Farol recuperado en 1973 para ser instalado na alameda de Eduardo Cabello en Bouzas con motivo da celebración da VIª Feira Mundial da Pesca, que por vez primeira se celebraba en Vigo. Habería que agardar case tres décadas para que en 2002 sendo alcalde Lois Pérez Castrillo o farol fose restaurado e dous anos despois, coincidindo coas obras do aparcamento de Urzaiz, trasladado á praza sen nome, onde quedou chantado. Mudanza, non o esquezamos, froito da negociación coa veciñanza de Bouzas da alcaldesa Corina Porro, que se comprometeu a instalar na vila a antiga pérgola da Praza de Portugal (1928), tamén deseñada polo Jenaro de la Fuente Álvarez.

Esta praza do farol debería recuperar o seu nome primixenio, o de «Praza da República», como debería ser retirada a cruz de doce metros de altura que chanta no monte do Castro dende 1961, símbolo do nacional catolicismo e exaltación do franquismo. Porén, creo que no Vigo actual, unha cidade estado, sería aínda máis útil que os tres grupos municipais acordasen chamar «praza de Galicia» a este lugar de encontro habitual da mocidade e espazo cívico de concentracións e iniciativas diversas artellado arredor do farol artístico. Hai motivos abondo para xustificalo, sendo o primeiro o carácter de Vigo como cifra de todas as galicias posibles. Expresión afortunada do mestre de X.L. Méndez Ferrín para expresar que Vigo é unha bisbarra complexa, berce de actividades industriais diversas, dende as pesqueiras e portuarias até as automobilísticas, dixitais e culturais, como territorio do Val do Fragoso onde por ventura se conserva a lingua e a cultura agraria tradicional galega. Para recuperar o liderado perdido, Vigo ben podería comezar por este xesto de dotarse dunha praza de Galicia.

Cartabón 40

/en , , , , , , , , , /por

Cartabón, a libraría viguesa dos Choróns, fixo corenta anos. Os seus libreiros vocacionais, Gonzalo Pérez Nieves e Maribel Tato Sánchez, celebraron esta continuidade cun concerto da coruñesa Orquestra bravú Xangai. Unha conexión pangalaica, entre o Vigo e A Coruña máis populares, como corresponde a esta libraría de barrio, polo tanto educativa e infantil e xuvenil, aberta o 24 de xullo de 1984 –o día da primeira emisión da TVG– coma unha papelaría escolar, velaí o seu nome, mais que co tempo evolucionou cara o modelo dunha libraría cultural especializada en libro galego e lecturas de calidade, hoxe unha das coleccións bibliográficas referenciais en galego. Cartabón naceu coma un farol para a lingua galega, transformado en espazo cultural multiusos, onde cada ano se fan un cento de presentacións de libros, conferencias e xuntoiros cívicos que a converteron nunha entidade socio-comunitaria, nun porto creativo seguro para o lectorado que sostén a fantasía da industria editorial en galego. Comprometida coa promoción nas redes sociais da información literaria galega, os seus encontros foron gravados e fotografados constituíndo hoxe un dos máis interesantes e completos arquivos audiovisuais do libro galego. Como non renunciou Cartabón a participar na rolda anual das feiras do libro, acollendo centos de sinaturas de autores e autoras, que a consideran tribuna de privilexio e agarimo, ao tempo que Gonzalo levaba a súa coidada colección de libro galego por todo o país, amosando que a calidade dunha libraría cultural galeguista reside na escolla do seu fondo e no servizo proporcionado polo libreiro de confianza ao seu lectorado habitual ou ocasional. Sen esquecer que foi promotora Cartabón dalgunha edición non venal, como a dos Mini-relatos (1999), coordinada por Fran Alonso, ilustrada coas fotografías de Manuel G. Vicente, na que se inclúen textos mínimos de case trinta narradores e narradoras. Beizóns, Gonzalo e Maribel por esta proeza resistente! Que veñan outros corenta anos máis.

Publicado en Nós diario: 23/07/25

Xeados vigueses

/en , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao mapa das xeadarías viguesas da memoria até as máis recentes:

O sabor do verán da miña infancia foi o mantecado e chocolate de La Ibense e Capri, as primeiras xeadarías italianas establecidas en Vigo. Cando baixabamos a Vigo coa avoa Filo, un cucurucho ou unha terrina de dous sabores constituía un fito excepcional que apenas se repetiría un par de veces na tempada. Sabores que chegaron a cidade nosa coa Segunda República, cando Perfecto Valls fundou en García Olloqui 3, na cabeceira da Alameda, despois tamén en Velázquez Moreno 28, a primeira fábrica de xeados de La Ibense, como testemuña a súa presencia dende entón nos directorios do Anuario de Vigo, como tamén en Pontevedra, Ourense e A Coruña. Fábrica que funcionaba dende 1892 en Sanlúcar de Barrameda, desde que Carlos Bornay Verdú, mestre artesán xeadeiro formado en Italia, se trasladara dende o seu Ibi natal, nas serras alacantinas da Teixereta e Bascoy, ás praias gaditanas para vender o rico mantecado de vainilla, do que só podían gozar os veraneantes da aristocracia e burguesía de fin de século. La Ibense de Vigo ofrecía os seus cucuruchos de dous gustos, nos que destacaba o mantecado (mestura de leite e vainilla) e o turrón, que tamén se ofrecían nun carriño na propia Alameda.

Crese que traído a Europa polo propio Marco Polo, foi en Italia onde dende o século XVII se desenvolveu a cultura do «gelato», que xunto a pizza napolitana e o pesto da Liguria, son as tres máis celebradas creacións do tesouro gastronómico italiano. Éxito mundial do gelato ao que non é alleo, que sexa o leite o seu principal ingrediente, ademais da xema de ovo  e daqueloutro que lle proporciona o sabor. Sen embargo, é na súa preparación artesanal diaria onde radica a cerna do gelato: un traballo paciente do xeadeiro no obradoiro, até acadar unha textura cremosa, suave, densa e equilibrada entre sabor e temperatura (entre -12ºC e -14ºC), lista para servir en corneto ou terrina. Coa intención de ofrecer auténticos xeados italianos, o mestre xeadeiro Marco de Cesero e a súa dona Alma, orixinarios da rexión dos Dolomitas, montaron en maio de 1956 en Carral 4, nos baixos do Hotel Moderno, a xeadería Capri, que ofrecía oito sabores que triunfaron rotundamente na cidade: chocolate, café, mantecado, nata, abelá, tutti-frutti, limón e amorodo. Variedade de abelá que sería premiada na Mostra Internacional do Xeado de Longarone de 1972, que recuncaría o ano seguinte. O éxito de Capri, que servía os primeiros cucuruchos bañados en chocolate e ampliou a carta dos seus gustos, levou a familia de Cesero a facerse en 1982 cos dous locais de La Ibense. Tradición artesá que xa en terceira xeración chega até hoxe no seu obradoiro de Capri. La Original en Praza de Compostela 36.

Se ben, La Ibense e Capri foron as pioneiras, Vigo conta cun mapa de xeadarías deliciosas que paga a pena lembrar. Velaí a xeadaría Venecia, en Sanjurjo Badía 95, no centro de Teis, fundada en 1978, que até hai dous anos posuía a carta de xeados máis ampla de Vigo, con especialidades memorables como o iogur con guindas. Eis en Bouzas Mamma Mía, na Alameda Suárez Llanos 5, que abriu en Teixugueiras 10 en Navia, onde o mestre Albano Costas ofrece até vinte gustos e celebra a Brincadeira cos seus xeados de cervexa e licor café. Velaquí Varicci Artigianale en Castrelos e na Praza da Pedra, con sesenta variedades memorables; Di San Remo, moi popular entre os bañistas de Samil; Panna & Fragola, en Elduayen 2 e Avenida de Europa 103, onde o mestre Giorgo, procedente de Brescia, incorporou o iogur xeado; Fabbrica del Gelato, na praza da Constitución 9, unha das xeadarías mellor valoradas; Helada Madrina, en Vía Norte 4, do mestre xeadeiro Ezequiel Mera, recoñecida cun Solete Repsol, que na súa carta ofrece fantasías como o xeado de polbo ou de calamansi, cítrico asiático.

A este itinerario dos xeados vigueses engadíronse nos últimos meses outras tres propostas de moito interese. Desseo, na Porta do Sol 3, xeado artesán galego sen glute, tamén gofres, batidos e café. Bico de xeado, en Príncipe 49, exitoso proxecto de transformación leiteira da Cooperativa Agraria Provincial da Coruña, con fábricas na Granxa O Cancelo de Miño e na Granxa Esperanza de San Sadurniño, en expansión constante, 30 despachos, que se engade ao de Vialia e o Centro Comercial A Laxe. E Framenti, nacida a carón de Fermentum 42, a panadaría e pastelaría italiana da praza da Oliveira, que hai tres anos montaron no Paseo de Afonso a napolitana Paola Fusco e o siciliano Alessio di Lorenzo, que ofrecen un xeado artesanal coma o que farían en Italia, dezaseis gustos, a metade deles veganos, e algunhas especialidades únicas en Vigo como o siciliano bocadillo de xeado, brioche delicioso, coma todo o preparado por eles. Nestes días calorosos, paga a pena deixarse levar pola ampla oferta viguesa destas delicias xeadas, o xenuíno sabor do noso verán.

Celta.gal

/en , , , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á renovación da marca CELTA e a súa aposta polo dominio punto gal:

A pasada semana o Real Club Celta de Vigo SAD presentou dúas novidades para o seu futuro: unha nova identidade visual e o inicio da segunda fase da cidade deportiva de Mos. A primeira, a marca CELTA, na que se mantén o escudo e a cruz de Santiago e se utiliza unha nova tipografía (Sempre Celta), creada para o caso, adoptando como dominio principal o celta.gal. Mudanza que consolida a aposta do club vigués pola lingua, a cultura e a identidade galega no ámbito dixital. Unha afirmación orgullosa do CELTA, club fundado en Vigo, como fusión de dous clubs vigueses, co obxectivo de representar a Galicia. Velaí a razón da escolla deste nome polos vigueses fundadores, cando en 1923 o celtismo era a expresión máis xenuína do galeguismo, concibido como célula de universalidade.

Marca CELTA que os responsables de comunicación aseguran convivirá coa de Celta de Vigo e Real Club Celta, na procura da «forma máis auténtica» que os celestes celtistas empregamos para referirnos ao equipo noso. Mudanza que coincide coa segunda novidade: a celebración do inicio das obras da segunda fase da Cidade Deportiva Afouteza en Mos, despois de ser desbloqueado o proxecto polo goberno da Xunta de Galicia de Alfonso Rueda. Celebración na que participaron só autoridades vinculadas ao Partido Popular de Galicia, dende os presidentes da Xunta e do Parlamento, como da Deputación de Pontevedra e da alcaldesa de Mos, protagonista dunha vergonzosa intervención partidista, reclamando a presencia de Feijoo na inauguración das instalacións, prevista para 2027, entre as que se inclúe un mini estadio e cinco novos campos de adestramento.

Unha atmosfera partidaria que criamos abandonada, que nos fixo lembrar o anuncio de Carlos Mouriño de novembro de 2017, comunicando a retirada do sintagma «de Vigo» do nome do club e abrindo a confrontación con Abel Caballero e coa propia cidade. Unha estratexia da propiedade do club que criamos superada, tras a sinatura do convenio do concello e deputación para a construción da grada de Gol, e sobre todo do trasacordo de Marián Mouriño, abrindo un período de respecto e colaboración co concello de Vigo.

Agardamos que está nova retirada do sintagma de pertenza, xustificada como identitaria, non supoña perda de viguesidade ningunha do club, sexa polo feito de que o 90 % das persoas abonadas son veciñas do concello de Vigo fose polo apoio do celtismo a actual estratexia galeguista. Vigo é terra celeste e o campo do Fragoso o seu territorio simbólico. E non esquezamos que xa estamos, coma quen di no adral, do centenario de Balaídos, que se celebrará o 28 de decembro de 2028, agardemos que coa catedral celeste máis fermosa e compacta da súa historia, grazas ao compromiso do actual goberno municipal.

A pesar de treboadas como a da inauguración do proxecto «Celta 360», teño fundadas esperanzas na continuidade do proxecto estratéxico de comunicación dixital que dirixido por Gael García Cochón está revolucionando a imaxe do CELTA no mundo como entre o propio celtismo, como na propia cidade. Na última tempada provocou vinte millóns de interaccións nas redes sociais, case dez millóns de seguidoras en TikTok, tres millóns e medio en Facebook, medio millón en Instagram e X, ademais de ser o quinto equipo da pasada liga en audiencia televisiva, o que explica horarios tan estraños como os que padece.

Comunicación reforzada polo éxito do himno do Centenario, o lanzamento da camiseta, que leva o nome de todos os concellos galegos, a presenza no estadio das máscaras de Entroido, de Cupeiro e o seu karnix ou das Fillas de Cassandra. Entre outras accións que reforzan a imaxe do Celta actual, que emprega orgulloso o galego, como lingua vehicular preferente, e que asume o viguismo galeguista como cerna da súa identidade centenaria.

No momento actual do relato celeste apostar polo emprego do dominio punto gal en todos os seus espazos web constitúe unha achega histórica para o futuro do idioma galego. Un fito tamén para o propio dominio, nacido o 25 de xullo de 2014, cando 93 entidades fundadoras, entre elas Celta e Deportivo (formalmente), comezaron a utilizar este dominio, hoxe 7.347 webs, identificadas co carné de identidade de Galicia, unha marca dixital nacida coa vontade de ser utilizada por todas as entidades e empresas galegas, tanto no interior coma no resto do mundo.

O feito de que o CELTA se incorpore de forma activa a esta comunidade fará máis visible Galicia en todo o Universo, ao tempo que contribúe a materializar o soño dos seus fundadores que quixeron un equipo potente representando a Galicia nas competicións internacionais. A fundación do Celta foi froito da vontade dunha cidade emerxente que hai un século quería liderar Galicia desde Vigo. O CELTA actual é a  mellor versión do viguismo galeguista e heterodoxo no que tantos cremos.

 

A B.S.O. de Eladio e os seres queridos

/en , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á publicación do disco B.S.O. (2005-2025) de Eladio y los seres queridos:

Vigo é unha potencia musical, unha cidade con moi diversas bandas sonoras, onde os seus públicos aprecian e respectan aos seus músicos. Non coñezo ningunha outra que conte con dúas orquestras privadas, a Clásica de Vigo, a formación orquestral máis antiga de Galicia, cunha traxectoria de catro décadas, e a Vigo 430, formación profesional que conta con vinte anos. Nin existe ningunha outra que teña unha orquestra folk coma SonDeSeu, proeza musical viguesa nacida en 2001 na Escola Municipal de Música Tradicional, creada para protexer e difundir o patrimonio popular, que conta cun elenco artístico docente fabuloso e un alumnado interxeracional numeroso. Nin tampouco hai outra con nove bandas populares e as súas correspondentes escolas musicais, canteira de milleiros de intérpretes.

Nin ningunha outra que conte con dous conservatorios públicos, varias escolas de música privada, entre elas unha de rock, media ducia de salas de música ao vivo, brillantes festivais como ImaxinaSons de jazz (por desgraza desaparecido hai seis anos), Marisquiño ou a fantasía sonora emerxente dende hai vinte anos do Sinsal na illa de San Simón. Como hai poucas que conten espazos públicos de ensaio (certo que insuficientes a todos os efectos) para as novas bandas, inseridas nunha tradición musical moderna acuñada nas últimas catro décadas.

Nese ecosistema musical vigués apareceu hai vinte anos «Eladio y los seres queridos», grupo 100 % vigués que dende entón representa os mellores valores dunha banda auténtica de indie pop rock e canción popular. Promovida en 2005 por Eladio Santos, parella artística de Germán Fandiño en «Tony Lomba & Elio dos Santos» e compoñente que foi de formacións independentes como Starlux, Medusa ou The Foggy Mental Breakdown, o cuarteto actual está formado por el mesmo como cantante, guitarra e compositor; Óscar Durán «Uka», baixo; David Outumuro, batería; e Adrián Blanco, piano e teclados, os dous últimos profesores de conservatorio.

Grupo cunha traxectoria independente e honesta, recollida en sete discos, un cento de cancións rexistradas, centos de concertos dun directo cristalino e dúas ducias de temas memorables sobre melodías bonitas e textos coidados de dicción impecable que relatan historias cotiáns interesantes e ofrecen reflexións comprometidas sobre a vida e o amor. Gravacións moi coidadas nas que adoitan contar con apoio orquestral, o que imprime un selo inconfundible ao seu son limpísimo, propio dun grande grupo clásico de rock and rol.

Traxectoria celebrada coa publicación recente dun disco B.S.O. 2005-2025 no que recollen dezaseis dos seus temas máis populares gravados de novo en Casa de tolos de Nigrán con Segundo Grandío, nos que contaron con convidados de luxo: Amaral e As fillas de Casandra en «Non quero perderte», Depedro en «Medidas desesperadas», Vega en «El norte» e Pucho de Vetusta morla en «Al Himalaya». Ademais de Gala Santos, filla de Eladio, en «Bella Durmiente». Cancións ás que se engaden outros himnos eladianos: «Miss Europa», «Academia», «Viviendo sin miedo», «Highway to heaven», «Con el corazón en la mano» e, claro está, «El tiempo futuro», himno non oficial da cidade de Vigo, incluído no seu disco insignia Están ustedes unidos (Esmerarte 2011), que xa levan o millón de reproducións nas plataformas, contando cun videoclip extraordinario, parte xa do patrimonio popular vigués.

Disco que anuncian presentarán o 3 de outubro no Teatro Afundación nun serán que promete memorable e no que agardamos estreen a versión galega d’ «O tempo futuro», canción manifesto que expresa o carácter austeramente revolcado desta cidade nosa construída co esforzo e a inxenuidade xenerosa da súa cidadanía seguindo o ritmo marcado polas sirenas. Concerto no que se escoitará «Están ustedes unidos», que reafirma a mensaxe positiva e cariñosa do grupo, esa asertividade tan característica de Eladio y los seres queridos, esa confianza nas persoas e nas posibilidades de actuar unidos que tantos compartimos con eles.

Diante desta gran banda, faise difícil entender que despois de dúas décadas non debutase no palco de Castrelos. Un grupo que merece ser homenaxeado e recoñecido no seu viguiño de corazón. Anomalía que por desgraza padecen outros grupos e artistas vigueses, como Siniestro total, que sen dúbida agardaba poder despedirse cun derradeiro castrelos, ou como Iván Ferreiro ou Carlos Núñez, o noso músico máis internacional. Se celebramos a aposta do Celta pola canteira da Madroa, cal é a razón de que non se faga cos nosos músicos no palco público de Castrelos? É tan difícil reservar dúas ou tres datas do programa para a música viguesa? En todo caso, recomendo que bulan á billeteira do concerto do 3 de outubro onde Eladio e os seres queridos van petalo. Recomendabilísimo!

Escultura en Vigo

/en , , , , , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á publicación de Escultura pública en Vigo de Mercedes Bangueses:

Entre as novidades editoriais que se presentan na feira do libro de Vigo, inaugurada hoxe na praza de Compostela, destaca Escultura pública en Vigo (Instituto de Estudios Vigueses, 2025) da que é autora Mercedes Bangueses Vázquez. Libro monumental de 500 páxinas, formato de mesa, coidada diagramación, presencia de fotografías, recolle dez anos de traballo da catedrática viguesa, especializada na historia da ilustración en Galicia e na escultura en Vigo, temática sobre a que publicou a fermosa monografía sobre o Escultor Silvino Silva. Xamarúas dos arxinas (IEV 2020) e o Catálogo de bustos, monumentos conmemorativos e placas de Vigo (2022), obra de referencia de grande utilidade na medida que por vez primeira sistematizaba de forma exhaustiva este tipo de obras. Tarefa de catalogación, que amplía nesta novo libro ás 183 obras escultóricas instaladas no espazo público vigués, e ás 200, se consideramos as que forman parte doutras edificacións. Esculturas que constitúen un paseo pola cidade de Vigo ao longo do século XX e o que levamos do XXI, iniciado coas dúas únicas pezas decimonónicas, os monumentos a Méndez Núñez da praza de Compostela (1890) e a de José Elduayen dos xardíns de Montero Ríos (1896) e finalizada coa homenaxe a Domingo Villar na praza de Compostela (2025).

Antes de realizar este percorrido, Mercedes Bangueses, actual secretaria-conservadora do Instituto de Estudios Vigueses, propón unha reflexión sobre o propio obxecto da súa investigación, sobre qué entendemos por escultura pública. Para ela este sintagma identifica as esculturas instaladas en xardíns, prazas, rúas, mais tamén a dos interiores dos espazos públicos accesibles sen limitación ningunha en calquera dos espazos urbanos e periurbanos. Libro novidoso nos estudos locais vigueses, que apenas contaban cun título desta temática, Historia dos monumentos de Vigo (Concello de Vigo 1998) de Lalo Vázquez Gil, entón cronista da cidade. Feito explicable para o prologuista, o desaparecido e querido José Ramón Iglesias Veiga, pola primacía que dende hai tres décadas teñen as variadas publicacións sobre as edificacións arquitectónicas e os seus diversos estilos desenvolvidos dende o século XIX. Sobre unha documentación exhaustiva, Bangueses ofrece unha narrativa divulgativa, ao que non impide o rigor, contextualizada na intención explícita de construír memoria viguesa e incitar aos cidadáns a adoptar unha actitude curiosa, a ser viaxeiros na súa propia cidade e, polo tanto, poder sorprenderse a cada recanto.

Bangueses organiza o seu catálogo de forma cronolóxica, diferenciando cinco momentos da historia de Vigo no século XX, representado por diversas pezas. A primeira metade do século XX, da balconada artística do paseo de Afonso e as esculturas de Camilo Fernández Correa «o Roxo» (1930). O franquismo, de esculturas como as de san Juan Bosco (1966) de Camilo Nogueira. A transición e recuperación democrática, na que se produce unha profunda renovación estética, con pezas extraordinarias como os Cabalos (1991) de Juan Oliveira, o Monumento ao traballo (1991) de Ramón Conde na Gran Vía ou o Sireno (1991) de Francisco Leiro na Porta do Sol, entre outras convertidas en iconas viguesas. Para finalizar no novo milenio, onde se ampliou de forma considerable o número de pezas, con monumentos como os de Jules Verne (2005) de José Molares, o Horizonte parte o sol (2003) de Silverio Rivas, A familia (2009) de Buciños, as esculturas do Auditorio Mar de Vigo (2011) de Sergio Portela ou o Mar habitado (2023) de Eva López Tarrío, unha das escasas escultoras con obra públia en Vigo.

Libro tan fermoso, alfaia para viguesas curiosas, inzado de detalles artísticos e algúns procedementos burocráticos, remata de forma moi orixinal cun capítulo dedicado aos 29 bustos existentes no concello e a propoñer sete percorridos pola escultura pública, chamados a converterse en itinerarios referentes para gozar de Vigo cunha ollada alternativa. Velaí o percorrido polo Castro, o parque escultórico vigués por excelencia, onde hai pezas de Camilo Nogueira e Silvino Silva. Outrosí, o paseo escultórico pola praza de Compostela, tamén con pezas do mestre Nogueira. Aí, o parque escultórico do museo de Castrelos, con pezas contemporáneas de Rute Rosas e Elena Gómez, xunto ao Neptuno da fonte desaparecida. Como pezas interesantes hai no Parque da Bouza, moitas no Campus das Lagoas, na Carretera Vigo-A Ramallosa, froito dunha estancia artística de nove escultores en 1984, e no Parque Forestal do Monte Alba e Cepudo, froito do simposio internacional de escultura de 1999, baixo o lema Arte e Natureza. Recomendo vivamente este libro importante para a cidade que se presentará no serán do luns 7 de xullo na Feira do Libro de Vigo. Para non perder.

Medicina en Vigo

/en , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á polémica sobre a Facultade de Medicina:

Ricardo Cao Abad, profesor de Estatística, presidente do comité de expertos de Acción Matemática contra o Coronavirus (2020), reitor da Coruña dende hai ano e medio, encabeza a reclamación dunha segunda facultade de Medicina para Galicia, implantada na súa Universidade. Cao considera que existe unha demanda social insatisfeita destes estudos e que a UDC ten capacidade e recursos suficientes para contar cun novo centro público para estas ensinanzas, utilizando o mesmo procedemento que levou á creación das facultades de Dereito e Informática, impartidas hoxe nas tres universidades.

O reitor coruñés reabre o debate sobre a ampliación das facultades de Medicina en Galicia, existente dende a segregación da Universidade de Santiago no curso 1989-1990 que, tras a aprobación da Lei 11/1989 de 20 de xullo de ordenación do sistema universitario de Galicia, supuxo a creación das universidades de Vigo e da Coruña, ao tempo que tras o acordo dunha comisión tripartita se implantou un mapa de titulacións das tres universidades en sete campus. Xa dende aquel inicio as dúas novas universidades aspiraron a incorporar Medicina a súa oferta educativa, que quedaba en exclusiva para a USC, que impartía estas ensinanzas dende 1648 e no seu emblemático edificio dende 1928. Máis en concreto, en 2009 o alcalde de Vigo Abel Caballero, que gobernaba en coalición co BNG, reclamou abertamente a creación dunha segunda facultade de Medicina como a pata que lle faltaba á Universidade de Vigo, considerándoa «unha das grandes demandas da cidade». Petición á que se sumou o reitor da Universidade da Coruña que estimaba que abrir a facultade custaría 9 millóns de euros.

Hai dez anos abriuse de novo a polémica, pechada tras a sinatura do convenio do 30 de abril de 2015, entre os tres reitores e as consellarías de sanidade e de educación, polo que a Universidade de Santiago se responsabilizaría da planificación e organización dos estudos do grao de Medicina en Galicia, ao tempo que se establecían as regras de deslocalización das ensinanzas clínicas de 3º a 6º cursos nos hospitais do Sergas da Coruña e Vigo, a cargo do profesorado asociado de Ciencias da Saúde (PACS) das Universidades de Vigo e da Coruña. Acordo vixente, polo tanto vinculante, que só foi implantado no chamado rotatorio de 6º, quedando sen explorar as súas posibilidades, semellantes ás do modelo formativo vasco ou madrileño, onde a docencia tanto a clínica como a académica é impartida nos hospitais públicos dende o 3º curso. Posibilidade que xa se contemplaba no proxecto orixinal do hospital de Vigo do goberno de Touriño, que contaba cunha unidade docente con seis aulas, unha biblioteca e un quirófano experimental, dotacións universitarias suprimidas no proxecto definitivo recortado polo goberno de  Feijoo.

Acordo de 2015 que con criterio construtivo e lealdade institucional Manuel Reigosa, o actual reitor da Universidade de Vigo, propón actualizar e mellorar, ao fío da evolución e progreso da rede hospitalaría pública galega como das ensinanzas das tres universidades galegas e das 56 facultades de medicina existentes en España. Avance na descentralización imprescindible e inevitable, como tamén o parece o incremento das prazas docentes do primeiro curso, que en 2025/2026 superan as 400. Deslocalización que debe ser iniciada, sen demora, nos tres vindeiros cursos e obriga á Xunta de Galicia a proporcionar os recursos necesarios para facela efectiva. Como as universidades de Vigo e da Coruña deben contar co profesorado acreditado suficiente (proceso complexo ao que non son alleas as presións dos colexios médicos e doutros lobbies) que, como o reitor vigués expresou, será necesario converter de asociado a vinculado, o que lle permitiría impartir tamén docencia teórica.

Avance sen volta posible na descentralización académica e clínica, que non supón renuncia ningunha da Universidade de Vigo a contar cunha facultade propia de Medicina, no marco do desenvolvemento estratéxico dun novo mapa de titulacións do Sistema Universitario Galego para o período 2025-2050. Mapa de titulacións no que se deberán pechar as obsoletas ou as duplicadas que perderon a súa razón de ser. Mapa no que se deben abrir outras titulacións que dean resposta as novas necesidades formativas, de investigación e transferencia, como ás demandas sociais e territoriais. Un novo mapa universitario galego que procure máis a cooperación ca competencia, a descentralización ca xerarquía centralizadora e procure a excelencia formativa e os intereses xerais sobre os corporativos. Con eses criterios é moi probable que a descentralización dos estudos de Medicina reclamada polo reitor vigués sexa o embrión dunha futura facultade viguesa de Medicina con sede nun Cunqueiro ampliado.