Lixeiras melloras

/en , , , , , , , /por

Abriu Marián Mouriño a súa presidencia cunha vitoria, a primeira da tempada na catedral das abelairas, e cun achegamento simbólico a alcaldía do concello de Vigo, ocupando a butaca que o seu pai deixaba baleira no palco. Dúas noticias moi esperanzadoras, senllos síntomas de mellora que non agochan o enorme sufrimento co que foron obtidos estes tres puntos, froito dunha xenialidade, un taconazo moi afortunado de Xurxo Larssen, como tampouco ocultan as dificultades para abrir un diálogo empático con Abel Caballero, despois de anos de incomunicación e trasacordos, o que revertería, sen dúbida, na aceleración da posta en marcha das obras de construción da grada Gol e da finalización do novo estadio, e beneficiaría tanto a Sociedade Anónima Deportiva celeste como a propia cidade de Vigo. Melloras, en todo caso, que despois de catro xornadas sen perder, nas que se obtiveron 5 puntos de 12 posibles (máis do 40 %, mudando a tendencia negativa) e apenas se encaixou un gol, alivian un chisco a situación clasificatoria crítica dos celestes, que despois de varios meses, quedarán (canto menos por unha noite) virtualmente fóra das posicións de descenso, o que supón un cativo respiro de Nadal para Rafael Benítez (confirmado pola presidenta esta mesma semana) e o seus xogadores.

Sen chegar a provocar unha revolución, o adestrador celeste pouco amigo de cambios introduciu no once de gala até catro con respecto ao de Vallecas: Carlos Domínguez no centro da defensa, cubrindo con moi bo criterio e posición a gripe do incuestionable Starfelt; Ristic no lateral, mellorando tanto en defensa como en ataque o que viña facendo Manu Sánchez; Cervi na banda esquerda, amosándose máis profundo e constante que Mingueza; e Dotor no centro, probablemente máis implicado nos duelos ca Luca de la Torre, que o substituiría nos decisivos minutos finais, cando o equipo estaba en inferioridade. Mudanzas que en liñas xerais melloraron ao equipo, sobre todo a capacidade de presión inicial, onde destacaron tamén o compromiso e a intensidade de Renato de Tapia (mágoa das súas dificultades para atacar con máis precisión) e a afouteza incombustible de Iago Aspas, que fixo unha gran primeira metade, protagonizando case todas as transicións celestes, tirando faltas e saques de recanto, rematando, defendendo, un auténtico xogador orquestra, con vontade de aceiro que se resiste ao ocaso, a pesar da mala fortuna que tivo onte cando provocou unha falta táctica pola que foi sancionado de forma moi rigorosa cunha tarxeta vermella, que deixou ao equipo no minuto oitenta nunha situación moi comprometida.

No entanto, as mudanzas na aliñación de Benítez non puideron ocultar as carencias clamorosas de xogo dos celestes, aos que sobra medio do campo, tanto polo esquema inamovible do seu adestrador de “colle a pelota e corre” (emulando o título daquela película de Woody Allen), como pola ausencia dun xogador capaz de gañar superioridades nese espazo central, rebentando as liñas de equipos como o Granada ou Cádiz que en Balaídos tiveron máis a pelota e superaron aos nosos tanto en efectivos como en capacidade de chegar a área rival. Onte a promesa granadina, Bryan Zaragoza (xa fichado polo Bayer de Munich), toleou primeiro a Kevin e despois a Mingueza, aínda que por fortuna non conseguiu marcar cando cruzou de máis un balón ao pao longo. Como tamén foi de salientar onte, cando o Granada atacaba a tumba aberta, a coraxe coa que os celestes afrontaron en inferioridade eses derradeiros minutos e os seis de engadido, nos que con respecto a partidos anteriores aos nosos defensas treméronlle un pouco menos as pernas e Guaita con intelixencia procuraba en cada saque de porta a disputa de Doubikas, que (outra vez máis e desafortunadamente) entrou en xogo moi tarde, para substituír a Larsen, o dianteiro preferido da mocidade celtista, que, coa excepción do seu gol de alta escola, estivo espeso e pouco acertado.

Ao remate do partido, a bancada agarimou aos celestes por vez primeira no que vai de temporada do Centenario, na que os celtistas en Balaídos estamos vivindo (sufrindo) de puro celtismo, sen apenas outros motivos para a ledicia que celebrar os resultados e o xogo do Celta Fortuna do prometedor Giráldez. Ben sería que a nova presidenta, que inicia a súa responsabilidade con declaracións esperanzadoras de reconciliación co concello e coa afección, non adiara a contratación dese medio centro con xerarquía e algunha outra posición defensiva, que poderían funcionar como revulsivo imprescindible nunha segunda volta onde xa non se pode sentir medrar a herba.

Publicado en Faro de Vigo: 17/12/2023

«A vista de Vigo» de Lugrís

/en , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a lembrar a figura de Urbano Lugrís do que o 23 de decembro fanse cincuenta anos do seu pasamento en Vigo:

A peza máis fotografada da exposición «Vigo no tempo» é a «Vista de Vigo», un mural de case cinco metros de largo que Urbano Lugrís pintou nas paredes do Gran Hotel de Vigo, a obra máis destacada do arquitecto Michel Pacewicz, construída na Porta do Sol entre 1897 e 1902. Unha vista de Vigo que o pintor coruñés das mans grandes concibiu como se fose o decorado dun teatro, no que co pano recollido aparece o perfil da cidade e un horizonte moi amplo e cargado de cor. Un Vigo entre a realidade e a fantasía, entre a aventura mítica e unha evocación onírica, no que se identifica o anfiteatro urbano presidido pola fortaleza do Castro. Un Vigo aínda amurallado, e polo tanto anterior a 1860, no que destacan a torre da Colexiata, as baterías defensivas da Laxe e da Pedra, como o convento de San Francisco sobre o Berbés, diante da praia de Coia. Unha vista tomada dende o mar, onde emerxen xerfas ordenadas en horizontal (outro dos padróns vigueses máis antigos, presente nalgunha das estelas romanas do Areal) e as colas de dous monstros mariños (que poden ser considerados precedentes do actual sireno). Unha ría viguesa na que un mariñeiro bota as redes e un galeón desprega o velame enfilando a súa derrota cara as Cíes, onde as gaivotas se refuxian da treboada.

Unha peza artística extraordinaria, outra icona viguesa, cuxa orixe remóntase a 1947 cando o produtor cinematográfico Cesáreo González mercou o vello Hotel Moderno e renovou todas as súas instalacións, incluídos os salóns e a sala de festas Grímpola, con grandes murais de temática galega encargados a dous dos pintores galegos do momento, Urbano Lugrís e Manuel Colmeiro. O pintor coruñés de grandes mans de miniaturista, fundador da revista Atlántida, pintou cinco murais, esta «Vista de Vigo», «Romaría», «Mapa de Galicia», «San Telmo» e «Os misterios do mar». Mentres o pintor de Chapa, daquela residente en París, fixo catro, correspondendo a cada unha das estacións do ano. Pezas todas que conformaron 80,91 metros de pintura mural, o que causou admiración cando o edificio foi inaugurado en 1953 como Gran Hotel cunha festa memorable na que dende Madrid chegaron as actrices de moda. Secasí, cando pechou o hotel (1977) coa intención de que o arquitecto Bar Boo o transformase en edificio de apartamentos e oficinas (tal como hoxe o coñecemos e como inicialmente fora concibido), os nove murais correron serio risco de desaparición, como sucedería con outras obras da pintura pública lugrisiana.

Sendo alcalde Joaquín García Picher, o concello de Vigo acudiu ao rescate dos murais e contratou a Jerónimo Escalera do Instituto de Conservación e Restauración de Madrid que, utilizando a técnica do «arrinque strappo», en novembro de 1977 pasou a cadros, que quedaron almacenados no concello. Habería que agardar a que 1991, se iniciase un lento proceso de restauración, quedando finalmente «Vista de Vigo» e «Romaría» de Lugrís e «A primavera» de Colmeiro na colección de arte da Caixa de Aforros de Vigo (hoxe Afundación), e o resto na colección  do Concello, instalándose o «Mapa de Galicia» e «Os misterios do mar» de Lugrís nas escaleiras do Museo de Castrelos, e os tres de Colmeiro na planta baixa da casa do concello. Operación municipal de rescate que, tras a celebración en 2008 do centenario do nacemento do coruñés coa exposición «Lugrís. Viaxe ao mundo de Ulyses Fingal», continuou en 2017 cunha nova restauración dos murais lugrisianos de Castrelos.

A celebración o vindeiro 23 de decembro do cincuenta cabodano do pintor que morreu no Hospital Municipal de Vigo nos brazos do seu amigo o libreiro Antón Patiño Regueira é un acontecemento que merece a maior atención na axenda cultural viguesa. Un artista que en 1964 volvera definitivamente a Vigo, cidade oceánica atlántica que bautizou como Xouba City, onde se instalara de 1942 a 1948 coa súa dona e na que nacerá o seu fillo, en anos difíciles de resistencia e de explosión de creatividade, nos que formou parte das tertulias artísticas do Alameda e do Café tropical, e no que fixo a importante exposición no Casino, onde presentou a «Habitación do vello mariñeiro» (1946), a súa obra mestra, que decontado pasou a formar parte dos fondos do Museo de Castrelos. Vigo, que comparte coa Coruña o carácter de cidade lugrisiana, debe recuperar o itinerario pintor Lugrís, con estacións en Doutor Cadaval 1 (estudio e vivenda), libraría Librouro, taberna Elixio, bar Chabolas ou outras tascas populares como a Guinda da rúa Real ou o Quiosco das Almas Perdidas onde se refuxiaba cada noite a acubillar a súa soidade iluminando as mesas cos seus debuxos que serían borrados horas despois. Apenas unha homenaxe da cidade do mar na que collía o tranvía cara a Baiona para contemplar a violencia do océano enxergando as illas Cíes, que o seu amigo Pedro Díaz bautizou como illas de Lugrís.

Por un Celta de Primeira

/en , , , , , , , /por

Tras décadas como seareiro de Río non lembro un Celta máis mediocre (frouxo, vulgar ou malo son sinónimos dese adxectivo) na lameira e peor dirixido na banda que o deste Centenario. Non recordo un Celta menos celta que este incapaz de superar o exame decisivo fronte ao Cádiz, un rival directo que se amosou máis consistente e comprometido, a pesar de competir en inferioridade durante máis dunha hora, tras un cartón vermello (a todas luces) inxusto a Víctor Chust. Unha adealla arbitral que un tristísimo Celta feble e desorientado non soubo xestionar ao seu favor, noutro partido decepcionante para unha bancada (máis de 17.000 celtistas) que asiste avergonzada ao espectáculo da impotencia protagonizada polo seu equipo incapaz de propoñer no terreo con certa coherencia algo que se poida considerar como fútbol. Outra desfeita que consolida unha xornada máis ao Celta nos postos de descenso cunha puntuación que mete medo, nove puntos de corenta e cinco posibles (o 20 %), o que, se non se produce decontado un milagre disruptivo, significa perda de categoría. Cifras máis pobres aínda na catedral do Fragoso, onde os de Benítez colleitaron apenas catro puntos de vinte e catro (16,6 %) e recibiron máis tantos que os catro que marcaron, sen ofrecer aínda unha vitoria a unha afección que non desiste e apenas comezou no frío serán do luns a asubiar timidamente ao señor adestrador, rachando ese silencio mesto de Balaídos co que o celtismo adoita expresar o seu desgusto.

O relato do partido resúmese no paradoxo de como se produce un empate a un gol entre un equipo que realiza vinte e seis remates a porta e outro en inferioridade numérica que marca na única oportunidade coa que conta. Un argumento moi semellante a de igualadas celestes anteriores, coa excepción que fronte aos gaditanos estiveron aínda máis espesos, no enésimo ensaio de medular, desta volta deixando a dirección do equipo a dupla Tapia Luca de la Torre, colocando ao imprevisible Mingueza de volante, por momentos alternándose na media punta con Aspas. Solucións que non resultaron atinadas, a pesar do compromiso do internacional peruano, o único dos celestes que gañou duelos os cadistas, mais incapaz de facer circular o balón coa cadencia precisa en cada momento. Unha carencia de construción que mitigou en certa medida Hugo Sotelo, cando saíu avanzada a segunda parte, amosando que o enorme furado que no cadro produciron nas últimas tempadas as saídas de condutores de xogo como Brais, Denís e Gabri Veiga é unha das causas da desfeita actual. Como tamén se repetiron o luns os erros de remate de Xurxo Larsen que para marcar precisa desbotar antes moitos goles feitos, así como o deambular desesperado e acelerado de Iago Aspas por todas as posicións ofensivas, a quen o sufrimento na lameira non o axuda a ver porta. Como tampouco o fixeron os erros do central Starfelt, que xogou tocado, o que amosa a falta de confianza do adestrador en Carlos Domínguez, como en xeral, no que pode considerarse a segunda formación.

No entanto, o máis lamentable do partido co Cádiz foi a caprichosa dirección dende o banco de Rafa Benítez, que se permitiu co marcador igualado a chulería de sacar ao dianteiro Douvikas no tempo engadido, un xesto de poderío de quen se cre intocable, suceda o que suceda, e para quen declarou na previa que o decisivo partido co Cádiz non supoñía unha final. Como desacertados foron as súas constantes mudanzas do debuxo táctico, que chegaron a confundir aos propios xogadores. Un adestrador blindado nun contrato millonario, que despois de xa moitos meses en Vigo aínda non entendeu o significado da camiseta celeste nin o carácter do celtismo nin o valor da súa canteira. Con todo, sabemos que o veterano adestrador madrileño non é o único responsable da profunda crise do mediocre cadro actual de xogadores, que o director deportivo (virtual) Luis Campos devaluou en apenas dúas tempadas.

Estando así de difíciles as cousas e ás portas da apertura do mercado de inverno, a nova directiva de Marián Mouriño non pode poñer unha venda nos ollos e debe decidir se prefire deixar que todo corra como até agora, o que levaría ao Celta a Segunda, ou intentar evitar o descenso introducindo medidas disruptivas que reseteasen a situación, o que obrigaría a fichar con ambición, a cesar a Benítez, a apostar por un adestrador celtista (Berizzo, Giráldez…) e a medio prazo a prescindir de Campos. Un dilema que sabemos non é doado abordar, xa que as dúas opcións son moi gravosas para o balance da Sociedade Anónima Deportiva. No Centenario, o celtismo merece que o Celta continúe sendo de Primeira.

Publicado en Faro de Vigo: 06/12/2023

Vigo porto cosmopolita

/en , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a publicación de Vigo puerta del mundo (Faro de Vigo 2023)  libro póstumo de  Ceferino de Blas:

Non sabía o meu admirado Ceferino de Blas que pecharía a súa obra sobre a historia viguesa cun libro sobre o porto que titularía Vigo, puerta del mundo, do mesmo xeito que aparecía na cabeceira da sección de información marítima que Faro de Vigo publicaba na súa derradeira páxina dende 1949. Coincidencia de título do seu libro (infelizmente) póstumo e o da sección portuaria daquel Faro dirixido por Francisco Leal Insua que –ademais de compartir un sintagma afortunado entre dous directores que mudaron o rumbo do xornal en momentos decisivos– amosa a permanente atención do actual decano sobre todo o que sucede no porto e na ribeira, celme da propia cidade, tanto polas súas actividades (marítimas, pesqueiras, comerciais…) como pola súa achega á conformación da identidade de Vigo como urbe cosmopolita e moderna, inicio dos camiños do mar cara os portos do norte de Europa e os do continente americano. Unha relevancia estratéxica portuaria viguesa, un indiscutible referente do tránsito marítimo internacional, enlace perfecto para comunicar dous continentes, como se poñía de manifesto en 1817 nun documento excepcional, que se pode ver na exposición «Vigo no tempo», a «Carta esférica do globo terráqueo na que se trazan as derrotas desde a ría e porto de Vigo cos principais portos das posesións españolas de ultramar».

En Vigo, puerta del mundo (Faro de Vigo, 2023) Ceferino de Blas ordena cronoloxicamente a historia atractiva dos viaxeiros en tránsito que visitaron Vigo entre 1875 (ano de despegue da cidade, no que comeza a construción do peirao do comercio e chega o tren ao porto) e 1965 (cando foron desaparecendo as liñas marítimas transoceánicas substituídas polas aéreas). Un relato prologado por visitas lendarias, como as do romano Xulio César ou Afonso IX (1201) ás illas Cíes, as tres de Sir Francis Drake que arrasou a cidade en 1589, a probable do explorador alemán Alejandro Humboldt (1799) ou a de George Borrow (1837), que despois de ruar pola cidade e subir ao Castro escribiu que a de Vigo «é a baía máis segura do mundo, na que caben máis de mil barcos, sen estorbarse». Visitas algunhas fascinantes, que deixaron pegada na historia da cidade, como as dúas do novelista Jules Verne, a da bailarina e espía Mata Hari (1916), as dos científicos Albert Einstein (1925) e Giulielmo Marconi (1928). Estancias, outras, menos coñecidas, como a do escritor e xornalista francés Gaston Leroux (1904), que chegou a Vigo para entrevistar ao científico e explorador sueco Otto Nordenskjold de regreso do Polo Sur no transatlántico Tijuca, que ademais lle permitiu coñecer o sucedido na baía nosa en 1702 e escribir dúas novelas sobre os tesouros de Rande A batalla invisible e O capitán Hix, ambas publicadas en 1917.

Ademais de contar estas visitas de varios centos de persoeiros, Ceferino de Blas ocúpase en Vigo, puerta del mundo, de abordar o relato de episodios relevante da historia portuaria viguesa, como a batalla de Rande (1702), as expedicións dos cazatesouros (dende 1720 a 1955), o regreso dos repatriados da guerra de Cuba (1898-99), os primeiros visitantes ingleses (1910) ou a primicia informativa viguesa do afundimento do Titanic (1911), entre outras. Con todo, para min a máis atraente destas historias para a cidade é a da liña marítima entre Vigo-Nova York inaugurada o 16 de xuño de 1920 polo magnífico vapor Mongolia da compañía American Line que recolleu a 900 pasaxeiros (a maior parte emigrantes) con destino a cidade norteamericana, travesía de oito días cun prezo en terceira clase de 565 pesetas. Servizos transatlánticos suprimidos, primeiro durante a Guerra Civil, despois durante a Guerra Mundial, que serían recuperados entre 1948 e 1949 para os portos de Sudamérica (Santos, Rio de Janeiro, Montevideo, Buenos Aires…), cos que durante dúas décadas se mantivo un importante fluxo migratorio.

Xaora, como fixera nun dos seus libros máis recentes, Cíes. Las islas de Vigo (Faro de Vigo 2020), de Blas non esquece o IIIº Congreso Internacional de Poesía, celebrado entre o 23 e o 28 de xullo de 1954, no que un cento de poetas, coordinados por José María Castroviejo, visitaron as Cíes. Unha travesía pola ría coa que pecha o seu libro máis narrativo, novidoso e de lectura máis engaiolante. Publicación que coincide coa homenaxe que os membros do Instituto de Estudios Vigueses (do que era membro activo) lle rendemos no número 28 de Glaucopis, correspondente a 2023, onde aparece por vez primeira recollida toda a súa bibliografía, dezasete libros individuais e outros tantos ensaios en publicacións colectivas. Bo sería que o concello de Vigo recoñecese anualmente o legado literario de quen foi o seu cronista oficial por medio da convocatoria anual dun premio Ceferino de Blas a traballos sobre a historia de Vigo.

 

Máquinas Refrey

/en , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á empresa Refrey de máquinas de coser e a súa achega ao emprendemento industrial de Vigo:

A factoría romana de salgadura e garum (mollo) do século I, soterrada no soar da actual rúa Marqués de Valadares 39-41, cuxa actividade os arqueólogos estiman se mantivo até o século IV, é moi probablemente a fábrica viguesa máis antiga. Unha primeira luz industrial, marítima e pesqueira no Vigo romano que dende o Areal mantiña comercio marítimo con outros portos do Mediterráneo. Actividades recuperadas timidamente no porto da vila de Vigo, mais moi robustecidas tras o seu recoñecemento como cidade (1810) e a acumulación de capital da primeira burguesía de industriais e fomentadores, que transformaron radicalmente a trama urbana viguesa ao longo do século XIX. Un Vigo industrial onde Víctor Curbera en 1861 abriu a primeira fábrica de conservas herméticas da ría e onde dous anos despois Antonio Sanjurjo Badía fundou La Industriosa, taller de fundición no Areal, onde en 1868 montará a primeira máquina de vapor e en 1875 a primeira locomotora. Un Vigo xa netamente fabril que hai cen anos ocupaba a máis de cinco mil persoas, a maior parte mulleres, na industria conserveira e outras tantas nos dezaseis estaleiros da ría que comezaron a ensaiar cos seus guindastres a característica caligrafía da nosa liña do ceo.

Coa intención de indagar nesa trama industrial da identidade viguesa na exposición «Vigo no tempo» (VT) escollemos varias pezas senlleiras, dende un gran óleo de Manuel Moldes de máis de dous metros de largo (representación onírica do «Vigo traballa», 1986) e unha fermosa litografía sobre cristal de La Sociedad La Artística, pasando por un reloxo de fichar da conserveira Albo e un enorme lavabo de mans de 1926, utilizado polas empregadas da conserveira Massó, e unha fotografía da liña de fabricación do Citroën 2C AZU, até unha máquina de coser Refrey, modelo CL 317 (Ca. 1955), procedente da Escola Municipal de Artes e Oficios, peza que para nós representa quizais mellor ca ningunha outra tanto a diversidade do emprendemento industrial e fabril vigués como a achega decisiva das obreiras e costureiras viguesas durante varias décadas do século XX. Unha máquina de coser, conservada sobre mesa de madeira nobre, como tantas outras aínda existentes nas casas das nosas nais ou avoas, coas que elas nas décadas dos cincuenta, sesenta e setenta en horas interminables e moi avanzadas de costura tanto axudaron a sacar adiante as súas familias numerosas.

Ben se sabe en Vigo que Refrey foi unha industria moi singular, nacida en Bouzas a partir de Construcciones Navales P. Freire, o estaleiro fundado por Paulino Freire Piñeiro en 1895, coa intención de reparar e construír os pesqueiros da súa propia armadora, que hoxe felizmente continúa a súa actividade produtiva tras catro xeracións en mans da mesma e ampla familia. Foi Manuel Ramón Freire Gestoso, neto de Paulino, quen se ocupou de dirixir o proxecto bautizado como Refrey (o apelido Freire ao revés), tras obter en xuño de 1943 a patente para fabricar unha máquina de coser universal e en zig-zag con lanzadeira rotativa. Tras a exitosa presentación do prototipo na Exposición Industrial de Galicia (1944), catro anos despois comezaron a venderse as primeiras  Refrey fabricadas na planta de Bouzas por 200 obreiros, onde se fundían en ferro a carcasa de cada peza e se fabricaban e montaban todos os compoñentes mecánicos. Un lanzamento moi afortunado, dunhas máquinas de calidade e prezo accesible para uso doméstico, que contaba cunha importante rede comercial en toda España (que se chegou a ampliar a Chile e Venezuela), das que chegaron a venderse trinta mil nun mesmo ano, que competían coas marcas vascas, Alfa e Sigma. A finais dos cincuenta, Refrey comezou a fabricar máquinas industriais, obtendo un liderado indiscutible neste sector (unha cota de mercado do 60% nos anos 70), colaborando especialmente con empresas téxtiles como a redondelá Regojo, a produtora das icónicas camisas Dalí, onde se probaron moitas das súas innovacións técnicas.

No marco da profunda crise industrial dos oitenta, que afectou na área metropolitana de Vigo a case todos os sectores fabrís, dende o naval e a conserva ao da louza, mais tamén ao téxtil (non esquezamos que a factoría de Regojo pechou en 1987), a familia Freire decidiu en 1992 abandonar a actividade e vender o soar que ocupaba Refrey no centro de Bouzas. O proxecto foi continuado polos traballadores que constituídos en Sociedade Anónima Laboral en 1996 montaron en Mos Marcofrey, mágoa que dez anos despois se verían obrigados a pechar por falta de vendas. Unha historia a de Refrey con final amargo, sen a que non se podería entender nin o actual desenvolvemento da industria téxtil en Galicia nin a propia memoria emocional viguesa, onde estas máquinas de coser representan un tempo de precariedade e de resistencia feminina.

 

O Vigo primeiro

/en , , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a algunhas das pezas da exposición «Vigo no tempo»:

Nas visitas guiadas á exposición «Vigo no tempo» (VT) entre as fontes documentais varias pezas chaman moito a atención das visitantes: o primeiro documento onde aparece citado Vigo (1097), procedente do Arquivo Histórico Nacional de Madrid, Tombo I de Melón; o primeiro plano da vila de Vigo (1597), procedente do Arquivo Xeral de Simancas; e a concesión outorgada por Fernando VII do título de «cidade nobre, leal, fiel e valorosa» a favor de Vigo (1810), procedente do Arquivo Municipal de Vigo. Documentos orixinais nos que a veciñanza viguesa máis curiosa pode indagar no celme da súa identidade, tres pezas que funcionan como chaves explicativas doutros tantos momentos decisivos da súa historia. O de 1097, a constitución da vila e o despregue intenso da poboación na ría e no Val do Fragoso do século XI en diante, como amosa a extensa rede de igrexas románicas (presente no apartado do «Miradoiro»). O de cinco séculos despois,  a necesidade de amurallar a vila para defendela durante a Idade Moderna dos ataques que chegaban polo mar. E o de 1810, confirmado con outro posterior de 1819, ambos os dous asinados polo rei felón, o comezo da maioría de idade de Vigo como cidade e a súa consciencia colectiva de constituírse como tal.

O datado o 9 de agosto de 1097 trátase dun pequeno pergameo manuscrito en latín transcrito íntegro por José de Santiago Gómez na súa Historia de Vigo y su comarca (1896), e citado despois por Xosé María Álvarez Blázquez en A cidade e os días (1960), que constitúe o documento máis antigo que se coñece referido a Vigo. Trátase do testemuño da sentenza sobre o litixio mantido entre os veciños de Vigo e os de Canadelo respecto aos lindes de ambos os dous lugares, que eran o alto da Besada, o Carballo e a Mámoa, así como outros accidentes naturais e lugares de cultivo (o arroio, o cerro, o mar e os campos de herba…). Unha acta notarial na que aparecen os nomes dos que hoxe podemos considerar os primeiros vigueses, Afonso Vigoyz e Ramiro Oduariz e Cencoy, protagonistas deste litixio de marcos, e os primeiros veciños do barrio do Canadelo, Eñego Vermuiz, Petro Vermuiz e Ramiro Petriz. Nomes aos que engadir os das testemuñas, Petro Nebula, Petro Toeriquiz, Osevo Golester, entre outras, que foron, segundo a cédula, «pondo os seus pés ao longo da demarcación en litixio», asinada polo notario Joannes e os abades Morio e Nigro.

Ten tamén grande interese para a nosa cidade que sexa exposto por vez primeira en Vigo o «Plano esbozo de Vigo (1597)» atribuído a Leonardo Turriano, enxeñeiro militar italiano ao servizo de Filipe II, depositado no arquivo de Simancas, primeiro coñecido, sen escalas, mais con distancias indicadas. Amosa unha vila de Vigo pletórica, cuxa fasquía apenas variará en 250 anos, debuxada probablemente antes de ser arrasada por Drake, que segundo o arquitecto Xaime Garrido contaba con 650 casas e unha veciñanza aproximada de 4.500 habitantes. Tiña unha forma de «H» inclinada, cos brazos saíntes unha cara ao Berbés e outro cara ao Areal, onde se identifica o fondeadoiro. Distínguese o centro da vila, a actual praza da Constitución, e ao seu redor as prazas da Herba e da Leña; a rúa Real que chega á praia do Berbés, a rúa da Ferraría e a súa prolongación na de Santiago até a Falperra. Na liña de costa polo norte envolve o núcleo urbano, entre dúas enseadas, a formada polo «porto das barcas e todos os xéneros de naos e navíos» (hoxe recheo do ensanche de García Olloqui), e o oeste a da praia do Berbés, onde aparece rotulado «porto das Barcas». Identifícase o nome de Santa Marta, capela fundada polos cistercienses de Melón  (hoxe igrexa e convento de San Francisco). O máis curioso deste perfil de costa é o «muelle» (embarcadoiro) que aparecía no cabo da Laxe, para Xaime Garrido, quizais o primeiro peirao construído en Galicia. As vivendas aparecen en socalcos en paralelo á ría e no outeiro identifícase a ermida de Santa María do “Clastro”. Na lenda dáse conta da existencia de apenas «cinco pezas de ferro labrado, perdidas sen ningún aprecio nin valen nada», o que advirte das dificultades para a súa defensa.

Vigo primeiro do que se identifican outras pegadas novidosas en «Vigo no tempo», dende os expedientes citados de declaración de cidade, pasando polas mudanzas do seu escudo, do que decaeu en 1811 a vieira, tras a abolición do señorío do arcebispado de Compostela, e no que se mantivo a oliveira como a primeira icona viguesa, até a exposición do primeiro número do Seminario Patriótico de Vigo de 2 de maio de 1823, o primeiro periódico de Vigo nacido para apoiar a causa liberal e defender a capitalidade provincial viguesa, aprobada durante o Trienio Liberal, ou do primeiro número de Faro de Vigo de 3 de novembro de 1853, comprometido xa aquel día «en canto o permitan nosas forzas ao fomento dos intereses de Galicia».

Vigo no tempo

/en , , , , , , , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á exposición «Vigo no tempo», comisariada por Manuel Gago, e da que tiven a honra de ser coordinador local:

Dende a pasada semana e durante dous meses recala en Vigo o proxecto expositivo «Cidades no tempo», comisariado polo profesor Manuel Gago e organizado pola Xunta de Galicia, a través da Fundación Cidade da Cultura, coa colaboración de Afundación, co obxectivo de reivindicar a cultura urbana como chave da identidade contemporánea de Galicia. Despregado cunha exposición en cada unha das sete principais cidades, foron deseñadas de forma coidadosa coa intención de que cada visitante puidese gozar dunha experiencia singular explorando a complexidade urbana, social e simbólica de cada unha das cidades dende perspectivas diversas: os seus fitos históricos destacados, os seus mitos fundacionais ou seu desenvolvemento urbanístico, económico e cultural. Mostras que conforman cadanseu relato e indagación sobre a súa identidade, dende as orixes até o inicio do século actual, que se vai debullando por medio da interacción cun cento de pezas (obxectos, obras de arte, documentos, planos, mapas, fotografías e publicacións) e da recreación de ambientes, escenografías e textos sonoros e audiovisuais.

Convidado polo comisario Manuel Gago, tiven a oportunidade de participar como coordinador local no equipo que preparou a mostra «Vigo no tempo» (VT) na que coa estrutura, a metodoloxía e os recursos expositivos do proxecto «Cidades no tempo» pretendemos indagar na identidade de Vigo, a primeira cidade de Galicia. E abofé que lonxe da pretensión de ofrecer unha historia de Vigo, o que quedaba fóra das nosas posibilidades e corresponde a un aínda inexistente museo de historia da cidade, resultou unha tarefa apaixonante e moi gratificante identificar algunhas das hélices do ADN dunha cidade que dende hai dous séculos, tras a súa declaración como «cidade leal e valorosa» e a abolición dos privilexios do señorío da mitra compostelá (1811), asumiu unha profunda vontade colectiva de constituírse nunha grande cidade e de ofrecerse como o primeiro motor urbano da Galicia moderna e resume de todas as morfoloxías nas que o noso país pode revelarse. Unha indagación na identidade, porén, que desmonta o prexuízo acuñado por Manuel Murguía de que Vigo carecía de historia de interese, que tanto dano fixo e chegou a callar na sociedade viguesa e na historiografía galega. Unha ollada mudada desde que en 1953 apareceron as estelas romanas do Areal (coas que iniciamos a experiencia expositiva), e moito máis desde que nas tres últimas décadas as achegas historiográficas documentadas polos membros do Instituto de Estudios Vigueses amosaron que a cidade medrou nun territorio intensamente ocupado moito antes de que existise a propia idea de cidade.

Tirando do fío do nobelo da súa capacidade permanente de transformación, que o poeta Ramón González Alegre identificaba como «Vigo nace sempre», a visitante de VT pode seguir a expansión urbana polas pezas senlleiras da planimetría viguesa, dende a primeira imaxe de 1597, o plano de Turriano (que viaxa por vez primeira a Vigo), pasando polo plano dun Vigo fortificado (1667), até a proposta de ordenación portuaria (1919) de Eduardo Cabello; sen menoscabo de coñecer proxectos que nunca chegaron a saír adiante, como o curioso plano de 1810 para facer unha base naval nas illas Cíes. Como pode tirar do fío desoutra transformación constante dos emprendementos industriais, comerciais e portuarios, outras tantas hélices do ADN vigués, interpretadas en óleos presentes na mostra como «Vigo traballa» (1986) de Manuel Moldes, «Recollida de algas no Berbés» (1892) de Juan Martínez Abades ou a «Vista de Vigo» de Urbano Lugrís, un dos murais de cinco metros rescatado do Hotel Moderno.

Na súa proposta, a exposición VT incorpora a tecnoloxía para mergullar ao visitante na indagación a través de instalacións audiovisuais e interactivas. Entre elas son de salientar a experiencia proposta no «Miradoiro», unha gran mesa que permite seguir a evolución de Vigo dende a época romana até a actualidade. Como tampouco debe perder o visitante a experiencia de identificar os «Padróns», as pautas que definen a gramática visual da cidade, nas fotografías de ornatos pétreos, costas e guindastres. Outrosí sucede cos espazos dedicados a presentar a reinvención creativa e musical dos anos 80, A Movida, coincidindo co período da reconversión industrial, e a escoitar seis voces que representan outras tantas memorias da nosa veciñanza, as da escritora Ledicia Costas, a avogada Elvira Landín, a fundadora das Cantadeiras do Berbés Loli Hernández, a fundadora de Alecrín Ana Míguez, o profesor Xosé Henrique Costas e o membro da Asociación Casco Vello Fiz Axeitos. Convido a participar nesta experiencia viguesa, aberta no primeiro andar da sede social de Afundación até o 20 de xaneiro.

Presentación «Vigo no tempo»

/en , , , , , , , , , , /por

Deixo para o arquivo o texto da presentación da exposición «Vigo no tempo» que lin o venres 10 de novembro en calidade de coordinador local:

Conselleiro de Cultura, autoridades, amigas, boas tardes.

Foi Manuel Murguía quen acuñou a lenda de que Vigo era unha cidade con escasa historia, sen identidade. Aquel tópico comezou a ser superado hai 70 anos grazas á moderna historiografía e arqueoloxía viguesas que identificaron vestixios en tempos moi pretéritos. Con todo, o prexuízo romántico callou na sociedade viguesa que non valorou a súa historia nin o peso da súa memoria, reducida aos acontecementos da Reconquista, mito fundacional da cidade.

O Vigo contemporáneo desenvolveuse como cidade portuaria, que medra ao ritmo das súas actividades vinculadas a pesca, a conserva e o tráfico transatlántico. Unha cidade que, dende a segunda metade do século XIX, duplicou en varias ocasións a súa poboación, construíu un perfil pétreo no seu ensanche burgués, desenvolveu sectores industriais e transformou súa morfoloxía de núcleo portuario á actual cidade espallada sobre a ría e o val do Fragoso sobre o Lagares.

O nome de Vigo aparece por vez primeira nun documento (presente na exposición) pertencente ao mosteiro de Santa María de Melón, datado o 9 de agosto de 1097, no preito que o xuíz Sandino Sagániz dirimiu entre os veciños de Vigo e os de Canadelo respecto aos límites de separación entre ambas as dúas poboacións, que formaban parte da freguesía de Santiago de Vigo, situada no Areal. O Vigo da freguesía de Santa María de Vigo, que conformaba o que Cunqueiro chamou a vila creada por Martín Codax, autor que fixou a hélice da lingua galega e de todas as Galicias posibles no ADN vigués.

O impresionante Vigo románico, do que desapareceron as igrexas de Santa María de Bouzas, San Miguel de Oia, Santo Estevo de Beade, Santa Cristina de Lavadores (da que se conserva a antefixa presente na exposición) e a propia Santa María. O Vigo que dende 1237 pertencerá á mitra compostelá até 1811, cando foron abolidos os señoríos e Vigo estreara nomeamento como cidade.

Foi o poeta Ramón González Alegre quen asegurou que Vigo nace sempre, para salientar así a capacidade de pura transformación que a cidade amosou dende o derradeiro terzo do século XIX no que incrementou a súa poboación ao ritmo da súa actividade industrial, portuaria e comercial, tres das hélices do seu ADN. Velaí a cerna desta mostra de Vigo no tempo. Como as edificacións residenciais e industriais comezan a estenderse polo ensanche gañado á ría e fóra das murallas seguindo as dúas estradas de saída da cidade, que modifican o perfil da cidade. Ao tempo que tece unha tea de medios propios, Faro de Vigo e La Oliva (presentes na mostra), mais tamén asociativa, tanto na incipiente sociedade de industriais, de espírito cosmopolita, cultural e deportivo, como nas emerxentes sociedades obreiras de traballadoras da conserva e das factorías navais.

Foi Vigo para Otero Pedrayo «cidade de límites, flexibles, variables, sensibles, con reaccións vitais de tipo vexetal e de tipo humano que a foron transformando en comarca». Incorporou os concellos de Bouzas (1904) e Lavadores (1940), nun proceso de transformación metropolitana impulsado polo tranvía (1914), que identificara Antonio Palacios no seu plan urbanístico no que concibía Vigo como capital de Galicia, quizais porque, como máis tarde afirmaría Méndez Ferrín, «resumía as diferentes morfoloxías nas que Galicia pode revelarse».

Vigo mantén o carácter impreciso dos seus territorios e súa nomenclatura clandestina cos nomes arcaicos indemnes (Peniche, os Choróns, as Travesas, os Caños, a Barxa, o Calvario, a Calzada e Casablanca), que nunca apareceron no rueiro, ou coa utilización de viguismos léxicos que máis alá de faros, manises ou patatillas expresan unha forma singular de mirar o mundo dende Galicia.

Dende hai sesenta anos cidade do automóbil, continúa mantendo o recendo a salitre que lle imprime o porto alongado de Coia ao Areal, perfil do Vigo guindastre no que Paz Andrade identificaba que se iniciaban «os camiños do progreso» de Galicia. Daquel Vigo sen historia do queixoso Murguía apenas queda unha severa dificultade de mobilidade provocada polas súas costas e o seu carácter de serea deitada no anfiteatro da ría, á que non foron alleos erros como a desaparición do tranvía en 1968.

Non se entende o Vigo actual sen o seu afán de encabezar a Galicia moderna (outro dos eixos desta mostra). Pulsión de mudanza cosmopolita tecnolóxica, artística e das formas de vida expresada por moi diversas formas de emprendemento de industriais como Antonio Sanjurjo Badía, empresas como o Cable Inglés e Alemán, estaleiros Barreras, Conservas Alfageme, Massó, Curvera, La Artística, sociedades como La Oliva, o Mercantil, o Náutico, fotógrafos como Filippo Prósperi e Cándida Otero, cineastas como José Gil, deseñadores como Federico Ribas, deportistas como Emilia Docet ou Manuel de Casto Handicap, ourives como os irmáns Hernández, pintores como Serafín Avendaño, Urbano Lugrís ou María Victoria de la Fuente, escultores como Camilo Nogueira, sindicalistas como Heraclio Botana ou a longa nómina de arquitectos vigueses, encabezada por Manuel Gómez Román, Jenaro de la Fuente, Michel Pacewicz, Francisco Castro Represas, entre outras persoas presentes ou ausentes nesta mostra de síntese que é Vigo no tempo.

Tras a folga de 1972, coa chegada da reforma política, Vigo afronta unha dolorosa reconversión industrial, ao tempo que culturalmente se converte en capital editorial de Galicia e berce da Movida, con expresión musical, nas artes plásticas e na moda. Unha reinvención que mobilizou durante anos difíciles tanto o teatro cívico de Urzaiz como a actividade artística dunha xeración con vontade de atopar o celme da identidade viguesa… Reinvención cidadá da reconversión e da Movida que se lembra de forma novidosa nesta exposición.

Por último, expreso a miña gratitude ao comisario do proxecto «Cidades no tempo», Manuel Gago, por convidarme a acompañalo na apaixonante angueira de ofrecer unha ollada afastada de tópicos e inzada de sorpresas dunha cidade ‘revolcada’ (como a definía a poeta Xela Arias), mais que sempre deitou unha ollada no porvir. Grazas.

 

Un futuro para o Fraga

/en , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao futuro do cine Fraga:

Entre os aniversarios lembrados en Vigo este 2023, centenario do Club Celta e naufraxio do Hammonia incluídos, non poden faltar tampouco os 75 anos da creación de Refrey en Bouzas e da apertura do Teatro Cine Fraga o 27 de marzo de 1948. Celebrada cunha función de gala ás 11 da noite, aquel sábado de gloria estreouse a película española declarada de interese nacional Botón de ancla, unha produción de Suevia films do cineasta vigués Cesáreo González, dirixida por Ramón Torrado, presente nunha función, acompañado do actor  Miguel Ligero, na que se suplicaba aos espectadores que sen ser obrigado levasen traxe de etiqueta nas localidades de palcos, butacas de palco e de entrechán. Con esa pompa quería celebrar a inauguración da que se presentaba como mellor sala de Galicia, que contaba con 1.758 butacas (máis cas do actual Auditorio Mar de Vigo), o seu propietario e promotor, o emigrante carballiñés Isaac Fraga Penedo, entón o empresario máis importante de exhibición e distribución cinematográfica do noroeste; pioneiro tamén da industria do cine en Galicia, desde que en 1908 regresara da Arxentina e comezara o seu traballo como exhibidor ambulante, que xa contaba en Vigo tamén cos cines García Barbón, Odeón e Tamberlick, onde o 14 de marzo de 1930 proxectara o primeiro filme sonoro de Galicia.

Situado na rúa Uruguai, esquina con Isabel II, ao pé de onde saía o tranvía de Baiona, o edificio do Fraga, trazado polo arquitecto Luis Gutiérrez Soto en 1942, que creara na etapa anterior á guerra civil grandes cines de arquitectura moderna na Gran Vía madrileña, como o Barceló e o Europa, é unha das mostras máis significativas da arquitectura rexionalista viguesa durante a autarquía. Un proxecto ao que non foi alleo a teimosía de Isaac Fraga de crear a sala de cine máis grande e suntuosa de Galicia, na que estivesen presentes referencias da arquitectura compostelá. Unha solicitude que o arquitecto madrileño concretou no deseño dunha fachada de granito de Castrelos con balconada corrida de peitorís de ferro e decoracións neobarrocas de anxos, lazos e sartas de froitas colgando polos laterais, ao xeito das do Hospital Real, e cun ampuloso pórtico de acceso principal de formas rectangulares e frontón partido, así como polas formas renacentistas dunha galería superior de arcos entrelazados, influencia da fachada do Tesouro da catedral, e das poderosas balaustradas da coroación e os pináculos. Unha construción histórica que para Xaime Garrido e Xosé Ramón Iglesias «expresa esa liña de acentos rexionalistas que o arquitecto, por desexo da propiedade, introduce neste emblemático edificio da cidade».

Referente no lecer vigués até o peche o 28 de xuño de 2001 das entón tres salas de proxección, no patio de butacas do Fraga vivíronse horas inesquecibles para varias xeracións viguesas, dende estreas míticas como as de Foise co vento en setembro de 1951 até xornadas históricas como as de Cinegalicia en novembro de 1989 cando se estrearon as tres primeiras longametraxes rodadas en lingua galega no formato de 35 mm: Continental de Xabier Vilaverde, Urxa de Carlos López Piñeiro e Sempre Xonxa de Chano Piñeiro, toda unha proeza. Como é tamén unha lembranza viguesa as horas vividas en Nova Olimpia, a discoteca que funcionou nos baixos dende maio de 1973 a agosto de 2007, escenario que inaugurou Georgie Dann e pisaron despois Tom Jones, Raphael, Massiel, Cecilia, entre outras figuras da música de finais do franquismo, renacido nos anos da movida da década de 1980.

Despois de dúas décadas das derradeiras funcións cinematográficas no Fraga e da súa adquisición por parte de Caixa Galicia para darlle un uso sociocultural, tras o comezo das obras de remodelación con esa finalidade en 2008, dirixidas polo arquitecto César Portela, interrompidas en 2011, cando xa estaban moi avanzadas, Abanca puxo en venda o edificio en 2013. Dende entón o Fraga está pechado e sen actividade ningunha, recoñecendo o seu propietario que lle procura «unha saída sostible», o que entendemos supón polo momento continuar no ostracismo, un futuro incerto que non merece o que foi un dos espazos culturais máis emblemáticos da cidade. Non é doado aventurar cal pode ser o mellor futuro para o Fraga. Teatro municipal do que Vigo carece? Teatro provincial e sede da Deputación e do propio Museo de Pontevedra en Vigo, algo semellante ao que sucedeu co teatro Colón na Coruña? En todo caso, como propón de forma moi razoable o arquitecto José Antonio Martín-Curty, membro fundador do Instituto de Estudios Vigueses e estudoso dos cines de Vigo, «a recuperación do Fraga é unha obriga cidadá, debendo renacer co mesmo espírito no que foi concibido por Isaac Fraga: cultural». O Fraga debe saír deste esquecemento obrigado e absurdo ao que leva sometido dende hai unha década.

O poder do VAR

/en , , , , , , , /por

Nin a ventada nin a chuvia sobre a lameira do Fragoso axudaron a que o Celta de Benítez brindase a primeira vitoria aos seus seareiros. Un misterioso cóctel de malas decisións en momentos decisivos, como a que levou a inapelable expulsión de Renato Tapia transcorrida unha hora de xogo ou un erro de concentración de Mingueza na área pequena cando faltaban apenas seis minutos, ás que engadir outra escandalosa inxerencia da sala VAR na arbitraxe, arruinaron as posibilidades celestes de obter os tres puntos cando o colexiado Hernández Hernández sinalou o punto de penalti no derradeiro minuto de tempo engadido. Unha decisión arbitral corrixida, despois duns interminables minutos de suspense, por uns colexiados  capaces de medir a seiscentos quilómetros de distancia a intensidade dun claro tirón dentro da área do veterano Navas a Douvikas.  Un noxento espectáculo arbitral que moito alporizou a bancada celeste que comprobou, outra vez máis (e xa van máis de media ducia de polémicas semellantes), que o Celta de Benítez non recibe o trato respectuoso e imparcial que todos os participantes na Liga merecen. Un «non penalti» que será moi difícil esquecer, sobre todo, pola posibilidade que abría para enxergar a remontada na táboa, onde os celestes continúan en posicións de descenso cunha puntuación ridícula, sete de trinta e seis puntos (menos do 20%), o que agoira descenso de categoría.

É o máis lamentable do caso é que os celestes xogaron uns magníficos primeiros trinta minutos, unha boa primeira hora de xogo, rota pola lamentable e inxustificable entrada de Tapia a un rival no medio campo, que recibiu un inevitable segundo cartón amarelo, condicionando dende ese momento as posibilidades de competir en igualdade. Un bo xogo dos de Benítez ao que non foi alleo o funcionamento dunha medula renovada, na que repetía o mediocampista peruano, acompañado do descaro asociativo de Hugo Sotelo e da presenza criteriosa de Mingueza, como un terceiro medio, procurando trazar liñas interiores sobre Aspas. Un esquema que por ventura funcionou e facilitou que no primeiro cuarto de hora Larsen e Iago tivesen as primeiras oportunidades moi claras encarando ao porteiro noruegués Nyland. E abofé que o Celta saíu a gañar o partido e, ademais das transicións, insistía tamén coas xogadas de estratexia nun serán de ventada no que o balón trazou algunhas traxectorias caprichosas por inesperadas. Nunha destas accións Mingueza rematou ao traveseiro unha saque de falta de Iago Aspas, que dous minutos despois repetiría coa súa luva o Merlín de Moaña trazando unha parábola perfecta que encontrou unha fermosa cabezada do sueco Starfelt, que no punto de penalti bateu ao porteiro visitante, até entón un dos mellores sevillistas.

Co marcador por diante, xa os 22 minutos, os de Benítez foron capaces de resistir a importante reacción sevillista organizada polas bandas por Acuña e Navas que procuraron os remates de Ocampos e Mariano, o que obrigou a intervir a Guaita, onte moi seguro, como  tamén nun saque de falta de Gudelj no tempo engadido da primeira metade, que desviou in extremis. Tras o tempo de lecer, os de Benítez puideron liquidar o partido en varias xogadas preciosas nas que só faltou un chisco de puntería. Movido con abraiante confianza por Sotelo, o Celta soubo encarar a Nyland. Starfelt tivo nas súas biqueiras no 46’ o segundo no remate dun saque de recanto. Pouco despois, tras un cano espectacular, Iago Aspas quedou só diante do porteiro, mágoa que non puidese rematar. Mesmo tras a expulsión de Tapia e a saída do terreo de xogo de Aspas e Sotelo, o que deixou sen canteiráns ningúns ao Celta, o que non viamos dende hai moitas tempadas, tivo no 79’ até tres ocasións clarísimas de Larsen e Bamba. Con todo, o Sevilla en superioridade numérica teimou e teimou en botar balóns á área buscando unha cabezada ou remate de En-Nesyri, furado que atoparon nun erro desafortunado de despexo de Mingueza no 86’. Empate que puido ser tamén vitoria sevillista se entra no tempo engadido un cacheirón de Rakitic que se foi a Marcador.

Tan desgraciado como afortunado empate deixa ao Celta de Benítez moi tocado no anímico, pola desconfianza no tratamento arbitral  do VAR que recibe, como tamén pola fraxilidade no deportivo que expresa, lastrada por erros non forzados como o de Renato Tapia, inxustificables nesta categoría. A crise deportiva, reflectida na táboa clasificatoria e na falta de respecto arbitral, agravouse onte de forma considerable. Marián Mouriño debe abordala con premura.

Publicado en Faro de Vigo: 05/11/2023