Solsticio celta

/en , , , , , , /por

Na tarde do pasado sábado, o druída Claudio Giráldez preparou a celebración en Balaídos do primeiro sol de inverno, preludio da chegada de días máis longos e calorosos, o chamado «solsticio celta». O equipo que dirixe o de Cans ofreceu un partido fabuloso, completísimo no xogo despregado sobre a lameira e na proposta táctica deseñada na pizarra polo seu cadro técnico. Quizais tamén, o triunfo mellor traballado dos recentes, fronte á férrea Real Sociedad de Imanol Alguacil, un dos grandes deste campionato, que apenas recibira un gol nos últimos nove partidos e, non o esquezamos, levara os tres puntos na súas últimas seis visitas ao coliseo do Fragoso. Unha vitoria moi meritoria do Celta, lograda sen contar coa participación de Iago Aspas, o Merlín de Moaña, lixeiramente tocado, mantendo a cero a portaría de Guaita, coa que o druída da Louriña, un afouto erudito deste xogo de balón, consolida a finais da primeira volta o renacemento do equipo que dirixe dende o pasado mes de marzo. Presente saturnal de gratitude a unha bancada que quería agasallada dende a chegada do porriñés ao banco, manténdose á tensa, sen cesar de  medrar (no partido co equipo donostiarra, arredor de 23.000 almas) e de apoiar o seu proxecto de canteira nos días celestes de ledicia e nos celtistas de padeceres.

Tras o partido de auténtica canela diante do Mallorca, e a decepción seguinte no Sánchez Pizjuán como visitante, Giráldez, diante dos donostiarras volveu sorprender co seu once de gala no que incorporou a Alfon e Pablo Durán, acompañando a Borja Iglesias, na tripla atacante. Un acerto categórico e decisivo, xa que mentres o nove compostelán pelexaba a cara de can cos centrais txuri-urdin, nun traballo tan xeneroso como impagable para o equipo, ambos os dous canteiráns, obreiros do fútbol feitos así mesmos, cuxa presenza no cadro é unha aposta inequívoca do míster, ofreceron unha actuación extraordinaria, na que o estremo albaceteño, nunha tarde memorable abriu coas súas transicións veloces dende a dereita os escasos espazos na última liña visitante, e o dianteiro tomiñés, movéndose nas inmediacións da área, puxo o acerto no remate con dous fermosos (que puideron ser tres) goles de facturación coral. Actuacións brillantes que ningún dos dous esquecerá, ogallá que determinantes na súa traxectoria profesional, que poñen de manifesto a existencia dun estilo xiraldino de seu, ao que se adaptan os membros do cadro, por riba das individualidades.

Xaora, o éxito da proposta de Claudio estivo na capacidade de asumir a batalla de duelos individuais, que decote ofrece o equipo de Imanol como proposta aos seus rivais, na que os celestes non cederon en intensidade e capacidade de proporcionar axudas, abrindo polos laterais os espazos que precisaban Sergio Carreira (outra novidade) e Mingueza para progresar. Como decisiva foi a saída de balón ordenada por Marcos Alonso (un seguro de vida) e Javi Rodríguez, outro canteirán en estado de graza, de cuxas biqueiras saíu a asistencia que permitiu a Pablo Durán controlar en solitario e xutar de forma enérxica coa dereita dende fóra da área superando por vez primeira a Remiro. Contribución a conformar superioridades na que foron imprescindibles Moriba, coa súa disposición intelixente para avanzar sempre verticalmente e non perder batalla ningunha, por envurullado que fose o xogo, e a presenza invisible e solidaria de Beltrán corrixindo e apoiando coa pausa necesaria. Así chegou, cando remataba a primeira parte e máis apertaron os visitantes, o segundo tanto de Durán, froito dunha xogada cooperativa nacida nunha recuperación que permitiu unha parede entre Borja e Alfon que gañou profundidade na área e asistiu a Durán no pao longo para que marcase a porta baleira.

Con todo, o xogo máis coral do Celta desenvolveuse na segunda parte, cando Alguacil co marcador en desvantaxe propuxo unha batalla individual coa presenza de toda a súa artillaría: Oskarsson, Becker e o temible Kubo e os seus caneos. Giráldez non se asustou e confiou na intensidade dos seus alongando os primeiros trocos coa intención de defender o máis lonxe posible da meta de Guaita. Outro acerto, que superou por completo aos txuri-urdin e mesmo permitiu ampliar o marcador, cun terceiro gol de Pablo, anulado polo VAR automático, por pasar Borja a raspelo un balón, ou por oportunidades claras das que dispuxeron o compostelán e Alfon. Traballo solidario e disciplina que o Celta amosou nos minutos finais na defensa de dous perigosos balóns laterais, onde volveu destacar Starfelt, outro dos xogadores en mellor forma, que está contribuíndo a facer soñar a unha bancada que co asubío final gozou co morniño sol de inverno sobre o Campo do Fragoso. Boas festas no solsticio Celta!

Publicado en Faro de Vigo: 23/12/2024

Os Baltar

/en , , , , , , /por

Primitivo Carbajo é autor de tres dos libros de investigación xornalística máis interesantes da historia da nosa edición actual. O primeiro, Paco Vázquez, a pegada dun príncipe (Xerais 1993), a biografía non autorizada do entón todopoderoso alcalde, asinada co seu compañeiro Luis Pita, será lembrado por non ser aceptado en todos os puntos de venda da cidade herculina. O segundo, Salgheirón (Morgante 2021), crónica do conflito urbanístico da finca Massó de Cangas, desvelou as corruptelas da promotora da urbanización ao tempo que amosou o papel da resistencia veciñal. Agora, no terceiro, Os Baltar. A senda do caciquismo na democracia plena (Morgante 2024), do que é co-autor xunto a Cristina Huete, ofrece o relato xornalístico inédito de seis décadas de caciquismo moderno na provincia de Ourense, dende o brote con Eugenio Gómez Franqueira, o fundador de Corén, de Acción Política Orensana e promotor de Coalición Galega, até hoxe. Libro fascinante, escrito co pulo e coa precisión necesarias para ofrecer unha longa reportaxe reveladora sobre como procederon José Luis Baltar Pumar, o político do trombón e da boina, que soubo tourear a Manuel Fraga, e o seu fillo, Manuel Baltar Blanco, fogueado durante anos como sucesor, que cando chegou o seu momento quixo imprimir o glamur que lle faltaba ao proxecto paterno, mais que a pesar de contar co 7 como talismán e guieiro, sería relevado pola súa afección a velocidade. E así, nobelando o relato cunha documentación exhaustiva, no texto principal e nas notas a rodapé, revélase a  complexa trama de clientelismo e do pelotón de enchufados da deputación ourensá, da maraña de corruptelas e comisións, das denuncias e das condenas, dos favores pagados en efectivo pola tropa de alcaldes e deputados provinciais que apoiaban a familia Baltar. Un libro moi recomendable, un dos acertos editoriais do ano no eido da non ficción, que merece todos os nosos parabéns para Huete e Carbajo como para o valente editor Moisés Barcia por tan oportuna publicación.

Publicado en Nós diario: 18/12/2024

AVE polo Miño

/en , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a alternativa de AVE polo Miño:

De regreso dunha breve estancia en Madrid, comprobei como funciona a liña do AVE que ao mediodía une a capital con Vigo. Experiencia dunha viaxe de 3 horas e 55 minutos entre Chamartín Clara Campoamor e Urzaiz, que mellorou en 2 minutos o horario previsto, o que imaxino Renfe considera óptimo. No entanto, con semellante duración, comparada coa doutras cidades galegas, esta liña non pode ser considerada de Alta Velocidade, superando aínda as 3 horas e 35 minutos prometidas polo ministro Puente cando foi inaugurada o 21 de maio. 20 minutos a maiores do compromiso asumido por Fomento que, como comprobamos co reloxo na man, non foron alleos ás obras da variante exterior de Taboadela, que obrigan a que dende alí a operación de aproximación a Ourense (apenas 8 Km) leve 23 minutos. Como o traxecto entre Ourense e Vigo, utilizando o baipás de Conxo (sen parar en Compostela) leva 1 hora e 31 minutos, incluídas as paradas de 8 minutos en Vilagarcía e de 3 en Pontevedra. Tempos que serán mellorados cando finalicen as obras de Taboadela, superando a construción de dous viadutos e o túnel de Rante, mais nunca antes de comezos de 2027.

Mentres, os viaxeiros que se dirixen a Meseta, con inicio e remate en Vigo Urzaiz, non terán máis remedio que armarse de santa paciencia e conformarse, digan o que digan os responsables de Fomento, que até Ourense hai unha hora e media de viaxe, a Zamora tres e a Madrid catro. Conexión ferroviaria precaria e discriminatoria para a cidade de Vigo á que apenas se lle promete o apósito da variante por Cerdedo, dende hai dúas décadas toda unha cuestión de fe, a pesar de que nos orzamentos Fomento apenas contemplou partidas para os seus estudos hidrolóxicos e de impacto ambiental, mais que no caso de que fose finalmente adiante o proxecto construtivo os técnicos estiman que a apertura da liña se produciría no horizonte de 2044 (ben sabemos que vinte anos non son nada). Tampouco son moi optimistas os mellores prazos para finalizar a Saída Sur en túnel dende Urzaiz até a fronteira portuguesa, tramo clave na comunicación de Vigo con Valença, Braga, Aeroporto Sa Carneiro e Porto, que, a pesar das promesas máis recentes do Goberno de España, os técnicos co calendario na man sitúan no horizonte de 2034 (dez anos), como sinalaba Víctor P. Currás nestas páxinas de Faro de Vigo. Datas moi testanas que, por máis voltas que pretendan darlles os responsables do concello de Vigo e da Xunta de Galicia, agoiran un atraso competitivo para a nosa área metropolitana e a continuidade da utilización habitual do transporte aéreo con Madrid, que tampouco ten unha oferta de voos para botar foguetes, a pesar da súa elevada pegada de carbono.

Neste contexto de fracaso, no que a cidade de Vigo queda descolgada da Alta Velocidade durante as dúas vindeiras décadas, tamén dun debate político moi polarizado polas intervencións da alcaldía e da presidencia da Xunta con evidentes intencións electorais en ambos os dous casos, no que con escasa fortuna se xuntaron allos con maravallos, o rescate do proxecto do AVE pola liña do Miño proposta por ex-ferroviarios de Adif, que colaboraron no proxecto de soterramento de Urzaiz, constitúe unha alternativa técnica novidosa que debía ser valorada polos responsables do Ministerio de Fomento. Máis aínda cando integra na mesma liña os proxectos da Saída Sur e o da Meseta, capaz de reducir a viaxe entre Vigo e Ourense a 45 minutos (a metade do que leva hoxe polo baipás de Conxo), o que permitiría que a conexión de Vigo con Madrid quedase finalmente por debaixo das 3 horas, tempo semellante ao que levaría unir a capital española con Porto. Unha proposta de vía altas prestacións, que sería utilizada tanto para viaxeiros (a unha velocidade de 300 Km/h) e tráfico de mercadorías (100 Km/h) que para os seus promotores tería un custe construtivo (1.600 millóns de euros) e impacto medioambiental inferiores aos da variante de Cerdedo (2.300 millóns de euros), ademais da vantaxe engadida de poder ir facéndose por fases e empregando o trazado actual polo Miño para as conexións co novo trazado.

Esta posibilidade de gañarlle tempo aos mellores prazos previstos para a variante por Cerdedo, integrando a liña de Alta Velocidade de Galicia e Portugal coa de Ourense polo Miño, non debería quedar no caixón das boas ideas esquecidas do Ministerio de Fomento. Como non debería considerarse na polémica política das infraestruturas se é máis prioritaria a posta en marcha da liña de Portugal ca directa de Vigo coa Meseta, cando ambas as dúas son necesarias, no marco dunha mobilidade sostible, para o futuro do Vigo metropolitano. Porén, resulta imprescindible que o proxecto de ambas as dúas liñas ferroviarias conte cun apoio sen fisuras de todas as forzas políticas, entidades económicas, sociais e veciñais, o que cómpre reforzar.

Doutrina 79/2010

/en , , , , , , , /por

Tras a soada dimisión e abandono do partido de Daniel Chapela, coordinador de Cultura do PPdeG, como dos milleiros de persoas que reclamaron nas rúas de Compostela un novo rumbo para o galego, reduciuse o espazo para acadar o «pacto pola lingua» comprometido por José López Campos, conselleiro da nova carteira de Cultura, Lingua e Xuventude. No entanto, semella que para poñelo en marcha son moitos os obstáculos que no seu propio partido debe superar quen foi carismático alcalde da Estrada durante tres mandatos: dende a lectura interesada dos datos da «Enquisa estrutural a fogares sobre coñecemento e uso do galego (IGE, 2023)» que fixo Valentín García, o seu secretario xeral da Lingua, até a teimuda negativa de Alfonso Rueda de abandonar a doutrina da «imposición del gallego», acuñada na manifestación de Galicia bilingüe do 8 de febreiro de 2009, á que acudiu como secretario xeral do PPdeG, no marco daquela sucia precampaña electoral, na que Feijóo non dubidou en utilizar este tipo de mentiras de pé de banco, que unha vez no poder xustificou a rotura do consenso acadado en 2004 arredor do Plan Xeral de Normalización da Lingua Galega e a imposición unilateral do «decretazo» 79/2010 de Plurilingüismo.

Tras catorce anos, o argumentario do PPdeG non se moveu un ápice das posicións españolistas da «doutrina da imposición», que lle funcionou no marco da súa estratexia de polarización mediática madrileña, tanto no entorno do «proçes» como da oposición aos gobernos de Pedro Sánchez. Compréndese así que os resultados da implantación do decreto 79/2010, desenvolvemento na educación lingüística desta doutrina centralizadora, non fosen nunca avaliados, a pesar de que así está establecido na disposición adicional quinta. Como os gobernos de Feijóo e Rueda fixeron caso omiso das reclamacións das expertas do Consello de Europa para que a Xunta de Galicia cumprise coa Carta Europea das Linguas Rexionais e Minoritarias, no que atinxe a existencia da posibilidade de escolarización en galego nas primeiras idades e  na imposibilidade de utilizalo como lingua vehicular das matemáticas e do resto das materias científicas e tecnolóxicas.

Con todo, a posición conformista do goberno galego, amparada pola compracencia pesimista dalgúns sectores do propio galeguismo, coa situación de claro retroceso de uso do galego no sistema educativo, fíxose insostible cando no pasado mes de outubro o IGE publicou a súa enquisa que amosaba un retroceso histórico do uso do galego en todos os ámbitos, espazos, tramos de idade, con especial intensidade nos referidos á poboación escolar. Datos que conforman un cadro de emerxencia que, comparados cos de consultas anteriores, agoiran que en 2050 o galego estaría nas portas da súa extinción. Dramáticos son algún dos datos referidos á educación lingüística, que poñen de manifesto o fracaso do decretazo popular: apenas o 16,19 % do alumnado entre 5-16 anos recoñecen falar galego e o 59,87 % non saben falalo. Cifras alarmantes que amosan non se logrou o obxectivo fixado no currículo do ensino obrigatorio de acadar ao fin de etapa idéntica competencia en ambas linguas cooficiais. Como dramático para o futuro da cultura galega é que apenas o 15,33 % das persoas maiores utilice o galego na escritura, práctica hiper castelanizada; sen menoscabo de que apenas o 4,79 % das maiores de 16 anos le libros en galego.

Non vai ser doado no actual marco da política española que o PPdeG de Rueda aposte pola estratexia galeguista, que suporía abandonar a mentira da «doutrina de imposición del gallego» e a presentar os resultados do decreto 79/2010, que aventuro entón sería derrogado. Escenario moi optimista que colocaría o contador a cero e obrigaría a procurar un novo consenso, onde os tres partidos presentes no parlamento, as institucións culturais e entidades socio educativas estarían obrigados a mollarse (o plan de 2004 axudaría pouco), tanto no referido a acordar un modelo de educación lingüística, a cerna desta deboura, como a fixar as medidas estratéxicas do fomento do seu uso. O guión pesimista xa é o coñecido dende 2010, aborrecible de  lembrar.

Publicado en Luzes nº 134, novembro 2024

Casal

/en , , , , , , , , , , , /por

Cando en agosto de 1927 Ánxel Casal abandona a editorial Lar, que queda en mans de Carré, e funda a editorial e imprenta Nós, no seu domicilio da coruñesa rúa Real, dá o paso decisivo para dotar por primeira vez a Galicia, coa lingua galega como vehículo de comunicación, dunha estrutura editorial normalizada, tanto no que atinxe ao desenvolvemento dun catálogo literario monolingüe, incorporando textos e publicacións esenciais para a cultura galega moderna, como na presentación desas obras, sobre todo das súas capas e formatos, na liña da tendencia da edición europea daquel entón, marcada pola francesa Gallimard ou pola española Compañía Iberoamericana de Publicaciones (CIP). Iniciaba Casal un labor de xigante, consolidado cando na primavera de 1931 traslada a súa oficina de imprenta e edición a Compostela, primeiro, á rúa das Hortas, onde vivía o seu amigo, tamén cómplice de tantas iniciativas, o pintor e escenógrafo, Camilo Díaz Baliño, despois, en abril de 1933, trasladada aos baixos da rúa do Vilar nº 15. Foi Castelao quen sentenciou aquilo de que Casal «fixo por Galicia máis do que todos nós», probablemente para salientar a dimensión e a diversidade do catálogo editorial de Nós («libriños novos, humildes e limpos no seu formato») desenvolvido en menos dunha década, como doutras impresións de revistas, pasquíns e cartelaría política varia, actividades propias do seu carácter de indiscutible editor nacional. Publicacións que para Ernesto Vázquez Souza, un dos mellores coñecedores da súa traxectoria, «comunican a vontade de transcendencia que lle outorgou ao seu traballo». Un século despois de iniciada aquela proeza, ás portas de celebrar un novo día da edición galega, o 17 de decembro, fixado na data do seu nacemento na Coruña, continúa emocionando comprobar o impulso que este editor pioneiro, xeneroso e comprometido imprimiu á edición galega moderna. Casal foi, sen dúbida, unha das figuras máis senlleiras da historia cultural de Galicia, merecedor sempre de ser homenaxeado.

Publicado en Nós diario: 11/12/2024

Fusilados no Castro

/en , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a lembrar aos doce fusilados o 10 de decembro de 1936 no monte do Castro:

Lembramos hoxe aos doce veciños, dous de Vigo e dez de Lavadores, que no romper do día 10 de decembro de 1936 foron fusilados nas inmediacións do castelo do Castro, rexistrándose a súa morte «a causa de hemorraxia interna». Unha ducia de persoas xulgadas por rebelión militar co resultado de sentenza a pena de morte, incluídas entre as vinte e cinco da causa 539/36 aberta a raíz dos sucesos do 22 de xullo de 1936 (até agora nunca aclarados), membros daquela resistencia popular, que defendía a legalidade republicana nas barricadas de Lavadores –nos Choróns, logo no mercado do Calvario, e por último no Sello– e asaltou a casa do Seixo do empresario da litografía da conserva Estanislao Núñez Barrios, presidente da Federación Gremial de Patróns de Vigo e membro da Cámara de Comercio que, tras defenderse dende o interior a tiros, foi baleado nunha leira próxima.

Unha ducia de represaliados, condenados o 26 de novembro a pena de morte, tras un consello de guerra sen garantías procesais, espertados na madrugada do 10 de decembro, apenas tres horas antes de coñecer o seu fatal destino, sen poder sequera despedirse dos seus familiares, no maior dos fusilamentos masivos en Vigo naqueles meses de terror fascista. Sabemos que saíron do cárcere de Príncipe por unha porta traseira e foron introducidos nunha camioneta que ao amencer os levou ás instalacións militares do castelo do Castro, onde os agardaba un pelotón de execución. Lugar onde se chantou en 2010 un monólito e unha placa que recorda que alí e nas súas proximidades foron executadas 136 persoas, entre agosto de 1936 e abril de 1942, vítimas da violencia fascista.

Daquelas horas de terror apenas quedan outros testemuños que os nomes destas vítimas de varias quendas de descargas de fusilería, que recollemos do arquivo do proxecto historiográfico Nomes e Voces da Universidade de Santiago: Constante Moreda Vázquez (45 anos), barbeiro e gaiteiro; o seu irmán, José Moreda Vázquez (48), contratista de obras; o pai de ambos os dous, Manuel Moreda Outeiral (79); Fernando Costas Méndez (23), carpinteiro; Manuel Acuña Gómez, o «Carabellón» (26), pintor; Luis Ferreira Vieitez (36); José González Andreu (34), zapateiro; Fernando Lago Fernández (34), carpinteiro; Luis Martínez Román (39), albanel; Antonio Sayar Carrera (26), labrego; Manuel Núñez Álvarez, «Cachamuíña» (23), panadeiro e Urbano Rodríguez Moledo (34), funcionario de arbitrios e escritor.

Secasí, a represión sobre os Moreda, membros dunha familia traballadora comprometida politicamente co PC, sobre a que se cebou a violencia fascista, comezara o 20 de xullo cando na lectura do bando do Capitán Carreró na Porta do Sol, a tropa abriu fogo sobre as concentradas, sen previo aviso, coa mala fortuna de que unha bala lle rebentou o corazón a Lenin Moreda, un mociño de quince anos, sobriño de Constante e José, sendo a primeira vítima viguesa tras o alzamento fascista. Familia do barrio de Riomao moi popular en Lavadores, tanto polo feito de que Constante, coñecido polo alcume cariñoso de «o Charito», establecera a súa barbaría no barrio do Sello, en Cabral, como polo seu carácter de músico, gaiteiro virtuoso e mestre de futuros grandes intérpretes, colaborador da agrupación «Queixume dos Pinos» de Lavadores e de «Airiños do mar de Teis», fundador do grupo «Airiños de Cabral», xunto ao seu discípulo Manuel Oliveira Blanco, futuro membro dos «Morenos» de Lavadores, constituíndo a primeira agrupación con dúas gaitas ao xeito rías baixas.

Compromiso coa cultura de noso que mantiña tamén Urbano Rodríguez Moledo, escritor en lingua galega vinculado coas Irmandades da Fala, activista sindical da UGT, presidente do Ateneo Cultural e Deportivo de Lavadores, onde dirixiu o cadro de declamación «Máximo Gorki». Figura republicana que permaneceu esquecida durante sete décadas, rescatada pola escritora Xina Vega na súa novela Cardume (Premio Xerais 2007) e na súa edición d’ A volta da perdida (Edicións do Castro 2007), traxedia rural de Moledo, estreada en 1933 pola sociedade «La Aurora» de Sárdoma.

Transcorridos oitenta e oitos anos daquela ignominia do 10 de decembro, a familia Moreda, sempre comprometida coa memoria antifascista, teimando en saber sobre todas as circunstancias daquela represión feroz, sobre a que nunca se comprobaron todos os feitos e na que só existe a acusación dunha persoa (cando no propio sistema xudicial franquista serían necesarias, canto menos, dúas), presenta hoxe en Vigo a causa xudicial recuperada no Arquivo Militar de Ferrol e a Oficina da Memoria que abriu para poder consultala de forma libre na rede. Documentación que a partir de agora falará por si mesma e agardemos facilite a lexítima reparación que merecen as familias dos fusilados no Castro, a quen hoxe homenaxeamos.

Canela!

/en , , , , , , , /por

Un dos éxitos do Celta desta tempada é a comuñón da afección co adestrador e o seu cadro técnico, os mellores coñecedores do estado do alcoube da Madroa e Afouteza, que cada vez con maior frecuencia sorprende coa aparición de novas alfaias. Sendo así, tras a actuación de Fer López no partido de Copa no Helmántico, dando un recital de xogo e dous goles en apenas vinte e sete minutos, o elegante mediapunta cocheno do Fortuna quería aliñado xa en Primeira, anhelo da afección que Claudio entendeu perfectamente, convertendo o partido co temible Mallorca de Jagoba Arrasate na oportunidade axeitada para incorporalo no once de gala, aproveitando para darlle descanso (merecido e necesario) ao mesmo Iago Aspas. Debut, porén, agredoce dun rapaz de vinte anos con trazos de figuriña, que fai soñar ao celtismo con contar decontado con relevo da canteira para o Merlín de Moaña, noite que pasará a historia pola desventura dunha lesión, probablemente unha inoportuna escordadura de nocello, apenas transcorridos corenta minutos, tras unha actuación moi prometedora e solvente, na que cada vez que tocaba a pelota foi para mellorar a xogada, o que promete moitas outras actuacións memorables no futuro.

Coa excepción desta estrea de Fer, Claudio aliñou fronte ao equipo balear o que ven sendo a súa defensa preferida, onde se consolida con todo merecemento o canteirán Javi Rodríguez, cada vez máis seguro na contención e protagonista no ataque, nunha noite na que os seus compañeiros Starfelt e Marcos Alonso, estiveron tamén a un nivel óptimo, completando o partido a porta baleira (un éxito a salientar), tras unha batalla durísima nas alturas cos manghallóns visitantes o canadense Larin e o kosovar Muriqui. Como tampouco sorprendeu o míster de Cans coa aliñación de Moriba, que co seu sentido vertical do xogo e as súas cacheiradas dende a segunda liña achega sempre ao equipo moito picante ofensivo, xunto a do capitán Fran Beltrán, o noso xigante discreto, que fixo outro dos seus partidos memorables, chusando a pelota onde era necesario en cada momento e gañando ducias de duelos. Como era previsible que Claudio mantivese a Mingueza e a Hugo Álvarez nas bandas, hoxe por hoxe dúas das pezas máis cobizadas da competición, coa intención de combinar coa novidosa tripla atacante que, ademais do canteirán debutante, formaron Williot, na noite da sexta feira un pouco furaolas de máis, e Borja Iglesias que librou unha batalla tremenda (e desigual) cos centrais visitantes, moi consentidos polo árbitro.

Con estes vimbios, o Celta saíu moi intenso e concentrado disposto co seu característico xogo asociativo e presión alta a conter unha proposta antagónica de fútbol directo e moi físico dos discípulos de Jagoba. Unha confrontación táctica na que os de Giráldez souberon ser moi pacientes, comprometidos en disputar os duelos e procurar corridas de transición. Pasada media hora, na disputa dun deses balóns gañados por Beltrán, tras un saque de banda de Mingueza, e acelerados pola habilidade de Fer, primeiro sobre Williot e despois de Moriba, o esférico chegou a banda de Hugo Álvarez que coa súa desvergoña habitual xutou ao pao longo. Un gol coral, pura canela, caneliña da boa!, como dicimos en Vigo para expresar unha virghallada, unha excelente xogada. Gol que decidiu aos visitantes a dar un pase adiante, nuns minutos de certo descoido dos nosos, coincidindo coa lesión de Fer, que por fortuna foron superados grazas as intervencións de Guaita que atallou unha gran cabezada de Raíllo e dous remates de Larin.

O descanso sentoulle ben aos celestes, que saíron centradísimos, xa con Aspas na lameira, para defender os centros laterais e o previsible xogo desordenado dos visitantes. O de Moaña asumiu a responsabilidade da dirección do xogo, que con paciencia e sen perder orde e intensidade, acabou aburrindo aos visitantes, que xa introduciran no terreo a toda súa artillaría aérea. Coa entrada de Alfon e Douvikas, que achegaron novos azos, e coa expulsión de Raíllo, chegaron máis oportunidades, como a que no 80’ aproveitou Aspas para marcar o segundo, tras outra transición coral. Marcador que puido ampliar Douvikas até en dúas oportunidades, cando a bancada cantaba a rianxeira (que con tanto respecto se utiliza en Balaídos) e os de Claudio facían en cada xogada barro coas orellas. Outra noite feliz en Balaídos, onde se percibe unha identificación extraordinaria entre o celtismo, que en cada partido abarrota o torreiro do Fragoso, e un equipo no que funciona a alquimia de Claudio de xuntar futbolistas veteranos de calidade con canteiráns de moito futuro formados na escola celeste. Unha tempada na que abonda, tanto para o club como para o celtismo, aspirar ao acougo e a gozar en Balaídos deste xogo canela.

Publicado en Faro de Vigo 08/12/2024

FIl Guadalaxara

/en , , , , , , , , , , , , /por

Das feiras internacionais do libro nas que teño participado, sempre foi a miña preferida a Fil de Guadalaxara, no estado de Jalisco, organizada dende 1987 pola Fundación Universidade de Guadalaxara, durante nove días, a partir do derradeiro sábado de novembro. Unha feira de venda e compra de dereitos e licenzas editoriais de luns a mércores, a maior das de fala castelá, mais onde os públicos lectores son sempre benvidos, o que a converte nunha impresionante e entusiasta festa da lectura en todas as súas modalidades, diversidade de linguas, formatos editoriais e expresións artísticas. Feira que cada edición conta cun país, rexión ou cidade convidada, que ofrece o seu desembarco literario, nesta de 2024 España e en 2025 Barcelona, como cada día homenaxea a un profesional da industria do libro, comezado coa entrega do Premio FIL de Literatura de Linguas Romances, dotado de 150.000 dólares, outorgado este ano ao novelista mozambicano Mia Couto, que entre outras actividades manterá un encontro estrela cun milleiro lectoras e lectores novas. Actividades que se suceden nun programa de vertixe artellado para dar resposta aos distintos públicos, dende o literario e o infantil e xuvenil até o dos promotores de lectura, sen menoscabo da atención específica para a edición científica, de pensamento ou temática de actualidade. Aposta pola lectura pública, concibida como competencia transformadora de cidadanía, na que por ventura este ano a nosa edición estará representada polas intervencións dos editores Henrique Alvarellos, que ditará a conferencia «Cen anos de edición moderna en galego», e Xosé Ballesteros, que presentará o Premio Internacional Compostela de Álbums ilustrados. Como autoras en lingua galega como Ledicia Costas, Ismael Ramos, Antía Otero, Dores Tembrás, Bea Lema ou Eva Mejuto participarán en diversas actividades e encontros co lectorado mexicano. Como imaxinamos foi memorable o concerto de Sés no Foro da Fil, un palco musical de privilexio, sempre empático e cheo a rebentar.

Publicado en Nós diario: 04/12/2024

Museo de Vigo

/en , , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao plan estratéxico da rede de museos municipais de Vigo:

O Plan Estratéxico da rede de museos municipais de Vigo, formada polo Museo de Castrelos, Verbum, Pinacoteca, Casa Galega de Cultura e Casa das Artes, así como o incremento nun 25 % das partidas orzamentarias de 2025 destinadas a súa posta en marcha, supón un cambio de orientación tan radical como esperanzador da até agora rutineira política de museos do goberno municipal de Abel Caballero. Cinco museos que reorganizan os usos e instalación das súas coleccións no período 2024-2026, atendendo aos criterios de identidade, memoria e contemporaneidade, coa intención de facelas máis atractivas para os diversos públicos como centros formativos, de investigación, divulgación e lecer.

Así, o Museo Quiñones de León do Parque de Castrelos –ás portas da celebración do centenario da súa pertenza ao concello– quedará como museo monográfico centrado no valor do seu edificio e dos seus xardíns. O Verbum, creado en Samil con fondos europeos en 2003 como Casa de Palabras e proxectado como centro interactivo arredor da comunicación, tras anos de abandono e fracaso do deseño expositivo, converterase en museo da cidade, dedicado á historia de Vigo, con especial atención á organizar as coleccións arqueolóxicas, até agora depositadas en Castrelos. A Pinacoteca Francisco Fernández del Riego, aberta en 2011, tras reconverter na rúa Ferraría o Pazo de Arias Taboada, acollerá a colección Colmeiro e exposicións pictóricas temporais. A Casa das Artes, inaugurada en 1990 no edificio do Banco de España, manterá a súa función de espazo municipal principal de exposicións temporais e sede de coleccións municipais como o Arquivo Pacheco, o legado do pintor Luis Torras e a Fundación Laxeiro. Mentres a Casa Galega da Cultura na praza da Princesa continuará como espazo expositivo temporal, auditorio e sede da Biblioteca Penzol e da Biblioteca e do Museo Fernández del Riego. Rede á que se deberían incorporar as musealizacións do monte do Castro (Poboado castrexo e Muralla) e da vila romana de Mirambell no Vao.

Nova estratexia para a importante rede de museos municipais, que constitúe arredor da metade da oferta dos museos vigueses de carácter público e privado, cos que debería artellar fórmulas de colaboración e complementariedade. En primeiro lugar, co Museo Marco de Príncipe e o Museo Etnográfico Liste da Pastora, onde o concello de Vigo é o principal mecenas. Máis tamén co Museo do Mar de Galicia de Alcabre, do Centro Arqueolóxico Salinae de Rosalía de Castro, da anunciada sede do CGAC no Casco Vello ou do futuro Teatro Cine Fraga, dependentes todos da Xunta de Galicia. Como tamén coas iniciativas do importante Arquivo do Porto de Vigo ou do observatorio submarino Nautilis, ambas as dúas da Autoridade Portuaria.

Sen esquecer contar cos centros e coleccións privadas existentes en Vigo. Velaí os espazos expositivos da sede de Afundación de Policarpo Sanz, o Museo do Celta en Balaídos, o Museo Anfaco da industria conserveira, instalado no Campus das Lagoas da Universidade de Vigo, a colección de vehículos fabricados na planta do Grupo  Stellantis (un auténtico museo do automóbil nas últimas seis décadas), a colección de traballos da ourivaría Hernández, as pezas de louza de Álvarez ou as maquetas dos estaleiros da ría (inicio posible dun museo de artes decorativas).

Panorama dos museos vigueses no que habería que contar coa recuperación do Centro Galego de Fotografía e Cinema do Casco Vello, proxecto incomprensiblemente sacrificado para instalar a sede administrativa da Deputación, onde albergar o impresionante patrimonio audiovisual vigués e galego, poñendo de vez en valor a fototeca viguesa e galega, dende o arquivo Pacheco, a colección Vigovisións, pasando polos fondos dos grandes fotógrafos afeccionados vigueses como Terré, Rainiero Fernández até o regreso de coleccións fotográficas como as do Arquivo Llanos, hoxe no Museo Etnográfico de Ribadavia.

Todos estes museos públicos e coleccións privadas conforman de facto o auténtico Museo de Vigo, ese que hoxe non existe nin na documentación nin aparece no rueiro, mais que como ampla rede de colaboración se presenta para gozo da veciñanza e dos que nos visitan, constituíndo un patrimonio de valor incalculable que coas súas luces propias se estende pola cidade enteira. Secasí non sería disparate ningún que ese Museo de Vigo puidese contar con sede de seu, como Centro de Interpretación do Vigo Metropolitano (CIVM), instalado nunha Panificadora por fin recuperada, como icona do Vigo do século XXI. A creación dos contidos de Historia de Vigo para o novo Verbum, renomeado como Museo da cidade de Vigo, con criterios museográficos actuais, presentado tamén de forma virtual, constitúe unha oportunidade magnífica para iniciar os contidos do futuro CIVM da Panificadora.

Apiario

/en , , , , , , , , , , , /por

Apiario celebra o seu décimo aniversario coa presentación en Culturgal d´O libro das abellas, obra na que participan vinte e un das súas autoras convidados a escribir un texto sobre o mundo da abella, símbolo do proxecto de Antía Otero e Dores Tembrás. Aparecido en 2014, en plena crise da edición, Apiario naceu coa singularidade de compartir formación literaria con edición independente, fórmula coa foron construíndo a súa abellariza desde a que reclaman a esencia modeladora das palabras e reivindican a creatividade e oficio artesán das oficinas de edición. Unha aposta radical polo libro impreso e pola singularidade de cada título, deseñado dende cero, o que obriga ás editoras, tras conversa demorada coas autoras, a escoller formato, tratamento tipográfico e o deseño de interiores que mellor axeita co texto. Labor que atinxe tamén ao procedemento de impresión e á escolla de papeis e materiais de acabamento, sempre coa intención de evitar a rutina e facer de cada libro un obxecto valioso, único e perdurable.  Procedemento co que Otero e Tembrás construíron o seu catálogo, organizado en media ducia de coleccións, na que destaca «Cera labrada», a de poesía, apenas quince títulos, entre os que se atopan algúns dos máis premiados e mellor recibidos pola crítica como reclamados polo lectorado. Distribuídos directamente pola editora, apoiados nun entorno audiovisual (booktrailers) e de redes coidado e atractivo, así como do acompañamento incondicional das editoras no seu percorrido libreiro, sen contar apenas con axudas públicas, o capital de Apiario reside na calidade, excelencia e orixinalidade dos seus libros, da súa comunicación e dos seus cursos formativos.  Xaora, Apiario comparte o seu éxito con outras editoras independentes galegas que tamém coidan a edición con primor, ofrecendo boas lecturas e libros fermosos, probablemente a mellor receita para facer fronte á hibridación dixital e seducir ao lectorado literario. Parabéns a Apiario por esta primeira década de cera labrada.

Publicado en Nós diario: 27/11/2024