Listado de la etiqueta: ceferino_de_blas

«No fondo dos espellos» de X.L. Méndez Ferrín

/en , , , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á aparición de No fondo dos espellos (Universidade de Vigo 2021), libro que recolle unha parte dos textos de X.L. Méndez Ferrín publicados entre 2015 e 2020 na sección homónima de Faro de Vigo:

Non se pode entender a figura cimeira nas Letras Galegas de Xosé Luís Méndez Ferrín sen a súa monumental achega ao xornalismo literario en lingua galega nas páxinas de Faro de Vigo. Unha teimosa tarefa literaria iniciada polas súas colaboracións pioneiras en La Noche (1955-1965), dende aquelas primeiras pezas, «Pondal, forjador de mitos» (10-11-1955) e «Cada coenllo ao seu tobo» (14-06-1956), cando comezou os seus estudos universitarios en Compostela. Tarefa xornalística continuada baixo o heterónimo de Dosinda Areses, primeiro no xornal El Pueblo Gallego (1979), despois na Hoja del lunes de Vigo (1981) e no semanario A Nosa Terra (1982-1983), textos recollidos no libro Dosinda Areses. Prosas completas (Xerais 1998), un dos fitos literarios máis punxentes dos anos da Reforma Política.

Unha colaboración literaria que Ferrín iniciara en Faro de Vigo, sendo director Francisco Leal Insua, apenas con dezaseis anos co artigo «Por tierras lusitanas. Impresiones de una excursión» (24-04-1954), froito dunha viaxe académica a Lisboa dirixida polo profesor Francisco Cerviño Gesteira, cando remataba bacharelato no Instituto de Pontevedra, á que seguiu un segundo, «Cuatro posibilidades de teatro gallego» (01-07-1956). Textos ocasionais durante a dirección de Álvaro Cunqueiro, «De “Foz” a “Fox”» (26-08-1966) e «Socialización, municipalización o estatalización del suelo» (04-02-1967), continuados nalgunha das entregas dos suplementos de «Arte e Letras» (1983) e «Pharo the bego», onde publicou «Su o sol de Satán» (08-03-1986).

En 1984 comezou a aparecer semanalmente a súa sinatura en Faro del lunes cos artigos «A intelixencia ausente» (02-04-1984) e «Nina Hagen / Luxemburgo» (09-04-1984), e a partir de 1988 en Faro de Vigo, que entón dirixía Ceferino de Blas, onde inicia a columna «Segunda Feira» cos artigos «A caste de Celso Emilio» (28-11-1988) e «A victoria final de Rodolfo Llopis» (05-11-1988). Dende entón os seus artigos dos luns se converten en referentes indiscutibles nas páxinas do decano e da propia sociedade viguesa. Textos sempre orixinais, áxiles, ben documentados, escritos nun galego literario de estirpe popular no que expresa a súa teimosa defensa do patrimonio e da natureza ou a súa ollada adiantada sobre a actualidade política e social de todo o que nos atinxe.

Colaboracións que Ferrín ampliou aos venres na columna «Os camiños da vida» co artigo «Do Vigo morto» (21-10-1994) e ás fin de semana no popularísimo «Consultorio dos nomes e apelidos galegos» (2004-2007), recollido en libro de título homónimo (Xerais 2007), no que Ferrín amosou a súa sabedoría e espírito didáctico no eido da onomástica e da historia.  Páxina sabatina que mudou na sección «No fondo dos espellos» (2007-2020), iniciada por un artigo dedicado ao poeta, editor e inventor Alejandro Finisterre (17-02-2007) e por outro, «The importance of being Smith» (24-02-2007), onde ofreceu algunhas das mellor documentadas, máis fermosas e amenas mostras do seu pensamento e erudición cultural, recollida agora en parte no volume No fondo dos espellos. 2015-2020 (Universidade de Vigo 2021).

Unha compilación de 261 textos publicados dende 2015 ao 27 de xuño de 2020, no que a sección chegou ao seu remate, que conforman un océano textual biodiverso no que Ferrín afonda e dialoga sobre cuestións históricas, literarias e científicas, as súas temáticas preferidas dende aquela primeira crónica da viaxe iniciática a Lisboa, ampliadas en espiral cara a toponimia, onomástica, etimoloxía, xeografía, zooloxía (con especial interese pola entomoloxía, tan presente na súa obra narrativa), mais tamén cara a gastronomía, a mitoloxía, as artes escénicas, a edición gráfica e as artes visuais, entre outros saberes e disciplinas.

Como especial interese teñen outros destes textos de Ferrín de inequívoco carácter memorialístico e mesmo autobiográfico, claves para entender a historia do nacionalismo galego durante a ditadura, como «Constitución da UPG» (15-07-2017) e «Nacemento do PSG» (22-07-2017), por apenas citar dúas destas pezas. Como esoutras escritas para contribuír a construción da memoria de Vigo como cidade amada, protagonista dunha manchea de artigos, como o extraordinario «Vigo e Manuel Antonio» (05-08-2017), os varios dedicados a visita de Jules Verne e do Capitán Nemo, a serie dedicada ás tascas e cafés do Vigo ilustrado ou aos conflitos vigueses do 68, nos que a familia Valcárcel foi desposuída da concesión do tranvía, entre moitos outros.

Recomendo vivamente este libro arca e espiral, unha trabe de ouro na obra literaria incesante e continua que de forma asombrosa Ferrín ofrece semana a semana, dende hai case catro décadas, neste espazo liberdade que son as páxinas de Faro de Vigo.

Vigo, porta dourada de Galicia

/en , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo, ao fío da nova edición do libro Un verán en Galicia, ás viaxeiras que visitaron Vigo:

Desde que George Borrow a tarde do 27 de agosto de 1937 chegou a Vigo, moitos foron os viaxeiros que escribiron marabillas sobre a súa visita a cidade nosa, a súa badía e a súa vizosa contorna campesiña. Impresións do vendedor de biblias inglés recollidas no seu libro «The bible in Spain» (1843), traducido ao castelán por Manuel Azaña e do que existe versión en galego de Salvador García Bodaño dos capítulos referidos a nosa terra no libro «Viaxe por Galicia» (Xerais 1990, 2015), no que a pesar do fraco negocio que fixo en Vigo e de que a cidade contase apenas cunha libraría atendida por un barbeiro, non renuncia a salientar que a beleza da súa ría «non podía compararse con ningunha outra do mundo».

Afirmación que non emendaría o bretón Jules Verne, que visitou a cidade en 1878 e 1884 a bordo do seu iate «Saint Michel III» e mesmo antes de facelo lle dedicara, o que semella incrible, o capítulo 8º da 2ª parte de «Vinte mil leguas baixo os mares», titulado «A badía de Vigo», converténdose hai 150 anos no primeiro publicista literario de Vigo, ao tempo que facendo da nosa unha das principais cidades vernianas. Visitas que repetirían outras celebridades como Mata Hari, a mítica bailarina e espía neerlandesa que seguindo o relato dos xornalistas Manuel de la Fuente e Ceferino de Blas atracaría en Vigo até en catro ocasións, a derradeira en 1916, hospedándose no hotel Continental cando era seguida polos servizos secretos francés, inglés e alemán naquel Vigo portuario de referencia internacional.

Como tamén visitaría Vigo durante un par de días o inventor boloñés Guillermo Marconi que o 11 de maio de 1928 desembarcaría na Laxe a bordo do seu iate «Elettra». Crónica dunha visita, recuperada por Xosé María Álvarez Blázquez no libro «A cidade e os días» (Monterrey 1960, Xerais 2008), na que o inventor da radiotelefonía e a súa dona visitarían acompañados dos señores de Massó a factoría de Bueu e onde lles suxeriu a idea de formar un museo e biblioteca do mar. Visita que quedaría inmortalizada na segunda páxina do libro de outro da cidade e daría pé á polémica sobre o peche da estación de radiotelegrafía do monte Vixiador denunciada polos seus traballadores nas páxinas de «Faro de Vigo».

Particular interese publicitario para Vigo tivo a visita que hai un século fixo a fotógrafa norteamericana Ruth Matilda Anderson, recollida en centos de fotos e textos do seu libro «Pontevedra and La Coruña» (The Hispanic Society of America, 1939), documento bibliográfico extraordinario (do que non existe edición traducida) para recuperar as vistas do Vigo pétreo dende a propia ría e, sobre todo, a crónica do funcionamento da cidade e o retrato das xentes populares fotografadas na reportaxe do 17 de agosto de 1924 da festa de San Roque. Como tamén é moi valiosa a testemuña do escritor inglés Aubrey Fitz Gerald Bell recollida no libro «Spanish Galicia» (1922), traducido para o galego por Xosé María Gómez Clemente como «Galicia vista por un inglés» (Galaxia 1994), na que máis alá de gabar a beleza do emprazamento e as vistas da ría dende o pequeno santuario da Virxe da Guía sobre Os Canos, «unha das vistas máis bonitas de España», salienta daquel Vigo que a súa felicidade consiste «no traballo feito como arela» nas súas actividades industriais e portuarias.

Con todo, considero que é o libro de Catherine Gasquoine Hartley, «Spain Revisited. A Summer Holiday in Galician» (1911), traducido tamén por Xosé María Gómez Clemente como «Un verán en Galicia» (Galaxia 1999, Rinoceronte 2021), o que mellor retrata dende unha ollada externa tanto o Vigo contemporáneo de comezos do XX como en xeral a Galicia de hai un século. A diferenza doutras viaxeiras, Hartley non queda na epiderme da crónica das impresións dunha viaxe iniciada na entrada do barco correo «Hilary» «na fermosa ría de Vigo ao empardecer» cando no luscofusco se adiviñaba o trebón. Paseando polas empinadas rúas e escaleiras viguesas, nunha cidade na que se «sentía a vida por todos os recunchos», a escritora británica comprende que «está noutra España» ben distinta á que imaxinara e que precisa coñecer a historia e a orixe da súa xente (especialmente das súas mulleres), a cultura, incluída a lingua e a literatura do vello reino de Galicia.

Hartley define a Vigo como «porta dourada de Galicia», «unha cidade activa, fermosa e viva», mais tamén como «cidade inzada de contrastes», sendo o «vello Vigo a vila máis retorcida e incoherente que vin» e o «Vigo moderno a viva imaxe do renacemento de Galicia». Un retrato certeiro que salienta a actividade industrial viguesa como celme que conforma «un brillante mosaico entre os zafiros xemelgos do mar e o ceo».

É a de Hartley unha ollada literaria sobre Vigo que non perdeu actualidade ningunha e que recomendo vivamente visitar neste tempo de confusión.

Gogue e Davila expoñen en Príncipe

/en , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á exposición das viñetas de Gogue e Davila na rúa do Príncipe:

Comprobei varias veces que a exposición «Ilustrando. As historias do noso día a día», na que se escolman as mellores viñetas de Gogue e Davila en Faro de Vigo, entusiasma aos paseantes de todas as idades que parados apenas un segundos non poden evitar escarallarse de risa diante dalgún dos trece cubos colocados na rúa do Príncipe á altura do Marco. Unha mostra que saca á rúa o traballo destes dous mestres do humorismo gráfico galego, que levan varias décadas publicando diariamente nas páxinas acolledoras do decano as tiras de Floreano e o Bichero, facendo así unha crónica gráfica, paralela á textual, na que recollen as decepcións, os problemas e as esperanzas do noso devir cotián colectivo. Realizada por cada autor, entre os milleiros das pezas publicadas e recollida tamén en cadanseu libro (de coidada e atractiva edición), esta escolla de 116 viñetas amosa a utilidade de xénero tan xenuinamente galego como é a retranca para retratar da forma máis aguda posible, pero tamén máis agarimosa e inclusiva, a marcha dun país chamado Galicia e dunha cidade en estrépito como é Vigo, concibidos como centro do universo, que dan cada día un paso adiante e outro atrás, como aquela Penélope do poeta Díaz Castro.

O meco Gogue, quizais o mellor caricaturista galego do noso tempo, vencellado desde 1983 ao grupo promotor de «Can sen dono», revista satírica esencial do humorismo gráfico galego de fin do século XX, celebra con esta mostra viguesa os seus trinta anos publicando de forma ininterrompida nas páxinas de opinión de Faro a tira protagonizada por Floreano, o borrachiño defensor da tasa, embaixador universal do viño de Barrantes, probablemente o representante máis xenuíno da retranca de taberna. Un personaxe inspirado na figura de señor Emiliano, o avó do propio humorista, un mariñeiro do Grove, que tamén era filósofo. Con Floreano (que bebe sen ánimo de lucro) e con outros personaxes das tiras, como a súa muller Monchiña, o cura do Ramón, Epifanio, Cachiña, Charito ou a mosca Fly, utilizando sempre o rexistro da fala popular e eterna do Grove, o humorista meco creou un universo propio que conta con milleiros de lectores diarios no decano e con presenza, polo momento, en murais, estatuas, viños e conservas. Personaxes de identidades diversas, unidos no territorio da xenerosidade e dos afectos, onde apenas un aturuxo abonda para expresar un estado de ánimo colectivo.

Creador das tiras de humor O Bichero, O Fotomatón, O Toxo e O Afiador, sempre para as páxinas de Faro de Vigo, xornal no que comezou a traballar como infografista e ilustrador, o morraseiro bueués Luis Davila, celebra con esta mostra de rúa os vinte primeiros anos do Bichero, o seu personaxe nacido para as páxinas da edición do Morrazo do Faro. Probablemente sexa a tira máis popular, aclamada e reproducida viralmente do humorismo gráfico galego actual, tanto polo feito de que os personaxes do Bichero como Tucho e Mucha, Merceditas ou Sinda sexan a expresión máis xenuína da retranca contemporánea, capaz de manifestarse no furancho, no vitrasa, na praia ou nas aulas universitarias, como pola seu tratamento intelixentemente irónico e socialmente comprometido da nosa actualidade política, económico ou deportiva. Contador de historias nunha única imaxe, utilizando até o límite todas as posibilidades creativas dos diálogos ou monólogos, como facían outros mestres do humorismo galego como Castelao, Quesada, Siro ou Xosé Lois, Davila ofrece cada mañá o seu potente editorial capaz de conectar con públicos interxeracionais, onde nunca falta unha boa dose de tenrura e crítica, tan necesarias en tempos de crispación e conformismo.

A mostra «Ilustrando» celebra, ademais, a aposta de Faro de Vigo polo humorismo gráfico, un sinal de identidade do xornal dende que en 1923 o gran publicista e caricaturista Federico Ribas comezase a publicar alí as súas viñetas e dous anos despois Castelao continuase coas súas «Cousas da vida». Un fenómeno estudado por Ceferino de Blas no seu libro «90 anos de humor gráfico» (Faro de Vigo, 2013), que viviu a súa idade de ouro durante a Ditadura de Primo de Rivera e a Segunda República, interrompido, como tantas outras manifestacións do libre pensamento na Ditadura de Franco. Xaora, Faro recuperou o humorismo gráfico con determinación a partir de 1961 publicando as viñetas de Fernando Quesada,  que con cada peza lle foi gañando á censura franquista os límites da temática dos seus chistes, o que lle permitiu explorar na mina da cultura tradicional e empregar, xa dende 1970, a lingua galega como a principal das súas chispas. Un traballo pioneiro, ao que acompañaron despois plumas novas como as de Bofill e Aguilera, os predecesores do éxito que agora celebramos. Recomendo moi vivamente a exposición e os libros de Gogue e Davila.

Onte 826: Homenaxe a Cameselle

/en , , , , /por

A presentación do libro Cameselle. Crónica fotográfica de Vigo (1975-2005) no Club Faro de Vigo constituíu unha homenaxe moi emocionante ao fotográfo Guillermo Cameselle. Gustoume o retrato humano que do fotógrafo de Lavadores perfilou o seu compañeiro o xornalista Luis Piñero, que revelou o carácter aprensivo de Guillermo, con quen compartiu reportaxes inesquecibles. Foi moi oportuna a reclamación de Piñero para que o concello de Vigo incluíse no seu rueiro o nome de «Fotógrafo Guillermo Cameselle». Pola súa banda Ceferino de Blas, director e responsable de Faro de Vigo durante máis de dúas décadas, encadrou a Cameselle como o cabezaleiro da terceira xeración de fotógrafos de Faro de Vigo. «Cameselle foi fotógrafo e fotógrafo de Faro de Vigo, con todo o qu eiso supón de continuidade e legado. Tras a primeira xeración de fotógrafos do xornal, á que vai de 1920 ao final da guerra, formada por Gil, Ksado, Pacheco, Llanos (pai), Sarabia e Pintos; despois da segunda, comprendido entre 1940 e 1970, da que formaron parte Llanos (fillo), Tomás Siorty, Bene e Magar, Cameselle iniciou na década de 1970 a terceira». «Cameselle foi un fotoxornalista integral, o fotógrafo dos luns ao sol, o que se ocupou do proceso de reconversión industrial». Pechou a quenda de intervencións, Fernando Cameselle, o fillo máis novo de Guillermo, que fixo un retrato moi emocionante do seu pai. Pechou o acto a proxección dun centenar das fotos publicadas no libro e uns minutos da gravación da cerimonia de entrega do Premio Galicia Comunicación que recibiu Cameslle en 2005. Gran Cameslle!!!

O Vigo de Cameselle

/en , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao libro antolóxico do fotógrafo Guillermo Cameselle, que será presentado o mércores 18 de decembro, ás 20:00 horas no Club Faro de Vigo.

Coincidindo co primeiro aniversario do pasamento de Guillermo Cameselle, Xerais acaba de publicar un libro antolóxico do seu traballo como fotoxornalista de “Faro de Vigo”. Fermosamente prologada por Ceferino de Blas, mestre de xornalistas e responsable de Faro nas últimas décadas, a obra recompila en 440 páxinas arredor de 800 fotografías, escolmadas entre máis de 30.000, que conforman unha impresionante e emocionante crónica gráfica de Vigo e da súa área metropolitana dende 1975 a 2005, un período histórico decisivo no que a nosa abella da ribeira, coincidindo coa restauración monárquica e co inicio do período autonómico, sufriu unha durísima reconversión industrial e mudou case completamente a pel do seu tecido urbano.

Fillo de Cameselle, o famoso responsable do mantemento do estadio de Balaídos, Guillermo iniciou a súa profesión como fotógrafo da man de Manuel Novoa e Manuel García Castro “Magar” que con apenas vinte e poucos anos o introduciron como colaborador da axencia EFE e da delegación de TVE en Vigo. A partir de 1974, Cameselle entrou a formar parte do cadro de fotógrafos do decano, no que desenvolvería toda a súa traxectoria profesional e onde se forxou como un dos grandes do fotoxornalismo galego. Profesional de actitude sempre xenerosa, cun pulso vital impregnado dun pesimismo responsable, que ben coñecían os seus compañeiros de redacción, decontado foi adquirindo un estilo característico nas súas fotos identificables por unha composición coidada, atenta á xeometría e ao respecto das regras da dimensión áurea. Máis alá da rotina do disparo sobre o inmediato, obrigada polas urxencias do xornal, Cameselle esforzouse en ofrecer un traballo rotundo, baseado nunha ollada conmovedora sobre a realidade, non exenta do humor e dunha ironía moi sutil que ás veces chegaba aos límites do esperpento. A presenza de detalles case imperceptibles, nos que semellaba só el reparaba (o seu toque xenial), achegaban a cada unha das súas fotos un sorprendente engadido de orixinalidade e elegancia.

Cameselle foi modelo dun fotoxornalista afouto capaz de recoller a aceleración dun instante e de comprometerse cos afáns da cidadanía. Nas súas fotos atopamos o celme do Vigo rebelde e revolcado da reconversión naval dos oitenta, da que foi o seu cronista gráfico máis destacado, e das loitas obreiras e sociais no anfiteatro cívico de Urzaiz. No libro antolóxico aparecen fotos da protesta dos obreiros de Ascón no estadio de Balaídos en abril de 1978, das súas accións contundentes na mesma ponte de Rande ou de cando o 8 de xaneiro de 1985 ocuparon o catamarán e o conduciron a porto seguro. Fotos de forza extraordinaria coma as da reportaxe sobre a loita das mariscadoras da praia do Castelete, polas que recibiu en 1990 o primeiro premio “Galicia y el mar”, ou as da batalla que en decembro de 2002 os mariñeiros da ría libraron en Cíes contra o chapapote do “Prestige”. Fotos estremecedoras dos campamentos xitanos do Vigo dos oitenta, ou das mulleres sen teito, abrigadas nos escaparates de Príncipe. Exemplos de dignidade dun fotógrafo humilde e discretísimo, merecedor en 2005 do Premio Galicia de Xornalismo por este seu inquebrantable compromiso cívico cunha información profundamente humana, afastada de calquera tinte de amarelismo oportunista.

Namorado do mar, a ría de Vigo é a paisaxe protagonista dalgunha das súas fotos máis fermosas, dende aquelas da arquitectura móbil dos transatlánticos aparecendo entre o noso sky line, pasando por outras nas que expresa a potencia das guindastres dos estaleiros e a euforizante maruxía da lonxa do Berbés, até aqueloutras da beleza liviá das embarcacións da vela deportiva e das esforzadas traíñas. Fotógrafo primeiro dunha cidade polideportiva con vocación de sede olímpica, destaca o traballo de seguimento que fixo do incrible eurocelta de entre séculos, con fotos inesquecibles para a memoria celeste. Outro tanto acontece coas súas pezas dos concertos do Vigo da movida ou das festas populares (curros, entroidos, romaxes, procesións, paparotas e outros desfiles) nos que Cameselle deitou a súa ollada máis dionisíaca e divertida.  Mais foi no retrato outro xénero onde tamén Guillermo amosou a súa xenerosidade, tanto cando fotografou aos políticos e aos famosos con piedade e (nalgunhas ocasións) con retranca, coma cando o fixo co agarimo e coa tenrura que para el merecían os anónimos, os picariños e os vellos, os primeiros heroes das súas fotos.

O grande traballo en “Faro de Vigo” de Guillermo Cameselle obrigaba a ofrecer este primeiro libro antolóxico, que cremos contribuirá á construción da memoria do vivido por varias xeracións de vigueses. Mais merece tamén unha gran exposición na Casa das Artes como homenaxe e recoñecemento cidadán a súa proeza.