Avaliación, cualificación, promoción e repetición na Educación Primaria

/en , , , /por

Algunhas noticias aparecidas nos medios impresos e dixitais sobre as instrucións das autoridades educativas para regular no actual estado de alarma o final deste curso non foron o suficientemente precisas na utilización de termos como «avaliación», «cualificación», «promoción» ou «repetición».

Coa intención de contribuír a evitar confusións futuras, expoñemos como están regulados cada un deles na actual lexislación educativa.

1–. Avaliación

A Orde de 9 de xuño de 2016 pola que se regula a avaliación e a promoción do alumnado de educación primaria considera a avaliación como unha das dimensións do ensino e aprendizaxe integrada na actividade ordinaria da aula e do centro sendo, ademais, un referente para valorar o progreso do alumnado, a mellora continua do proceso educativo e a adopción de medidas de atención á diversidade.

–. A avaliación afecta tanto a valoración dos procesos e dos resultados de aprendizaxe do alumnado como do exercicio da práctica docente.

–. A avaliación dos procesos de aprendizaxe do alumnado será continua e global, tendo en conta tanto o seu progreso en cada unha das áreas como na adquisición das competencias clave.

–. Na avaliación de aprendizaxes, procesos de ensinanza e da propia práctica docente utilizaranse os indicadores de logro contemplados nas programacións docentes.

–. Os referentes para a valoración do grao de adquisición das competencias e o logro de obxectivos de etapa en cada unha das áreas son os criterios de avaliación e os estándares de aprendizaxe establecidos no Decreto 105/2014 do 4 de setembro pola que se establece o currículo de educación primaria.

–. Ao comezo de cada curso escolar realizarase unha avaliación inicial (avaliación diagnóstica) para obter información sobre o grao de desenvolvemento das competencias clave. Contarase cos informes anteriores e coa información proporcionada pola familia.

–. Na avaliación do alumnado con necesidades específicas de apoio educativo que teña autorizada unha adaptación curricular utilizaranse os criterios de avaliación e os estándares de aprendizaxe establecidos en dita adaptación.

–. Ao longo de cada curso realizaranse polo menos tres sesións de avaliación nas que se valorará o nivel de rendemento do grupo e do alumnado e se adoptarán acordos en relación con eles.

2–. Cualificación

–. Os resultados da avaliación expresarán as valoracións negativas e positivas utilizando unha cualificación numérica nunha escala de un a dez.

–. Os resultados da avaliación das competencias clave reflectiranse na acta de avaliación final de cada curso expresándose nos termos de «Insuficiente (IN)«, para cualificacións negativas, e «Suficiente (SU)», «Ben (BE)», «Notable (NT)» ou «Sobresaliente (SB)», para as cualificacións positivas.

–. O profesorado titor informará por escrito destes resultados de cada unha destas sesións de avaliación aos proxenitores ou persoas que exerzan a titoría legal, así como da súa evolución académica e das medidas propostas para o reforzo e/ou recuperación. Cada centro adoptará o modelo de documento que considere máis axeitado para trasladar esta información.

3–. Promoción

–. O equipo docente do grupo decidirá de forma colexiada na sesión de avaliación final sobre a promoción do alumnado ao curso e etapa seguinte.

–. O alumno ou a alumna accederá ao curso ou á etapa seguinte sempre que se considere que logrou a progresión adecuada nos obxectivos de etapa e alcanzou o grao adecuado de adquisición das competencias correspondentes.

–. O alumnado que promocione de curso con algunha cualificación negativa debera seguir un plan específico de recuperación.

4–. Repetición

–. Cando un alumno ou unha alumna non promocione deberá permanecer un ano máis no mesmo curso (repetición).

–. A repetición considerase unha medida de carácter excepcional e tomarase tras esgotar o resto das medidas ordinarias de reforzo e apoio para resolver as dificultades de aprendizaxe do alumnado.

–. A repetición poderá adoptarse unha soa vez durante a etapa, oídos os proxenitores ou as persoas que exerzan a titoría legal.

–. A repetición deberá ir acompañada dun plan específico de reforzo ou recuperación e apoio a desenvolver no seguinte curso académico.

5–. Flexibilización

–. A escolarización en educación infantil ou en educación primaria poderá excepcionalmente aumentarse ou reducirse nun ano en función das NEE ou das altas capacidades do alumnado (Art. 17 do Decreto 229 /2011, do 7 de decembro polo que se regula a atención á diversidade do alumnado dos centros docentes da Comunidade Autónoma de Galicia).

–. A flexibilización considérase unha medida extraordinaria de atención á diversidade e require conformidade dos proxenitores ou titores legais, informe do departamento de orientación, proposta de adaptación curricular, informe da inspección educativa e autorización da dirección territorial.

Texto publicado nas webs do CEIP de Laredo e CEIP de Cedeira.

Pensando nas crianzas

/en , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo para propoñer unha reflexión sobre o estado das crianzas na corentena:

As crianzas, os picariñas e as picariñas, os nenos e as nenas, os e as adolescentes, son as grandes esquecidas desta corentena. Hai máis dun mes que están pechadas hora tras hora nas súas casas –as menores de 15 anos son en España un colectivo de sete millóns de persoas, menos de trescentas mil en Galicia, máis de trinta mil en Vigo–, vivindo unha experiencia inédita, tanto para elas como para os seus proxenitores, que para unhas e outros será inesquecible e, como todas as vivencias de infancia, terán repercusións ao longo de toda a súa vida. Reclusión que sabemos é aínda máis incómoda e difícil naqueles domicilios cuxo tamaño reducido ou as condicións familiares non lles permite apenas moverse ou cando non dispoñen de ordenador ou conexión internet (entre o 10 % e o 15 % dos fogares), o que lles impide estar en contacto co profesorado e cos compañeiros do seu colexio. Dificultades que se multiplican para aquelas con diversidade funcional ou necesidades específicas de apoio educativo privadas de súbito do profesorado presencial (insubstituíble) cos que contaban nos seus centros educativos.

A pesar de que na pandemia non son unha poboación de risco, as crianzas forman parte do colectivo de persoas vulnerables que precisan máis atención e coidados. Necesidades e dereitos da infancia que nun exercicio desproporcionado de «adultocentrismo» foron suspendidos polo estado de alarma, quedando dende entón baixo a responsabilidade exclusiva e mellor entender dos seus proxenitores. Unhas condicións de confinamento que neste primeiro mes non tiveron en conta as necesidades vitais dos nenos e nenas como a de poder camiñar e moverse con certa liberdade gozando da luz natural e sol durante algún momento do día. Un exercicio psicomotriz que contribúe ao desenvolvemento óseo e neuronal, ao regulamento do ciclo do sono e da vixilia ou do control emocional. Condicións de reclusión que explican as dificultades que coñecemos de rapaces saturados de pantallas con dificultades estes días para prender o sono ou das súas mudanzas frecuentes de humor, irritabilidade, tristeza e melancolía cando vence o día, expresións emocionais do seu enfado e frustración por non poder saír dunha casa que pasou para eles de ser un espazo de refuxio a converterse nun espazo ameazador.

Sen menoscabo do respecto rigoroso do confinamento, non sería ningún disparate que os responsables científicos e políticos valorasen autorizar –como recomenda a Organización Mundial da Saúde e como xa sucede noutros países, como Francia, Suíza ou Alemaña– que os nenos e as nenas saísen cada día de modo ordenado a dar un paseo con algúns dos seus proxenitores cerca da súa casa mantendo a distancia social de seguridade. Sei que os rapaces e as rapazas, mesmo a cativada de infantil, debidamente orientada, son xeralmente persoas empáticas e razoables, ás que cando se lles pide e se lles explican as cousas e os seus perigos, colaboran de forma entusiasta e responsable. Modificar as nosas regras de confinamento pensando nas crianzas, como xa se fixo nos primeiros días do estado de alarma coas persoas con diversidade funcional, axudaría a fortalecer a saúde emocional das menores e a que elas asumiran a responsabilidade de xestionar o risco que se lles solicita. Mais e sobre todo ofrecería unha ollada máis inclusiva sobre a organización colectiva dos coidados as nosas criaturas, unha magnífica lección para a saída desta crise.

Reflexión semellante merece a organización do remate deste excepcional curso académico. Aínda que as aprendizaxes e cualificacións son fundamentais para o futuro dos escolares, nunha situación tan crítica como a actual non son o máis importante. E esa flexibilidade debe ser asumida polas autoridades educativas á hora da organización da fin de curso, na que os contidos curriculares e as cualificacións deben ser consideradas un requisito administrativo para pechalo. Un período no que o profesorado dentro das posibilidades coas que conta cada centro debe continuar asumindo que a súa prioridade é acompañar emocional e socialmente ao seu alumnado e a cada unha das familias, para que ningunha delas quede excluída e todas sintan o orgullo de formar parte da mesma comunidade educativa. Un acompañamento docente orientado a axudar a cada alumno a interpretar e expresar por medio de textos, debuxos ou gravacións esta vivencia traumática do confinamento e integrala así no relato das súas vidas, extraendo as ensinanzas positivas posibles. En definitiva, concibir o remate deste confinamento como unha situación excepcional na que se estreitan lazos familiares e a casa se transforma nun laboratorio de aprendizaxe onde descubrir cousas e compartir experiencias que contribúan a autonomía e o desenvolvemento persoal, sen dúbida, os contidos máis decisivos de calquera dos currículos. Pensemos nas crianzas.

Onte 2067: «Ex Libris. The New York Public Library»

/en , , , , , , , , , /por

Nunca esquecerei a visita que fixemos a sede da quinta avenida da Biblioteca Municipal de New York. A imaxe daquel policía maior de cor facendo taichi no xardín da biblioteca permanece aínda na memoria daqueles dias felices de turistas en Manhattan. Lembranzas anovadas durante as tres horas e cuarto de Ex libris, o extraordinario e monumental documental do mestre Frederick Wiseman, un fluír de vida cotián novaiorquina, tamén unha emocionante gabanza da lectura e do valor da biblioteca pública como institución de integración comunitaria.

A película é unha lambetada audiovisual, na que se entrenobelan longas intervencións orais (presentacións de libros, conversas con autores, xuntanzas do persoal bibliotecario, discursos, clubes de lectura…), que vai conformando un alegato a prol do acceso democrático ao coñecemento e a participación do lectorado (a cidadanía) na xestión da propia institución.  Un autorretrato da propia biblioteca publica concibida como unha  catedral laica, aberta no corazón da cidade dende hai máis dun século ao avance do coñecemento e ao fluír das artes todas. Mais tamén a instánea dunha institución en crise nun momento de mudanza profunda (2016-2017) que se prepara para transformarse nunha rede que permite ao lectorado de todas as condicións (funcionais, sociais e xeracionais) o acceso información e a lectura en soportes diversos. Unha transformación proxectada sobre dous retos: o primeiro, o carácter hibridado e descentralizado dos servizos e, o segundo, a intencionalidade inclusiva de cada unha das súas actuacións. Todo un programa para calquera cidade do noso tempo. Recomendo esta alfaia do cine documental, indisensable para letraferidos e amantes dos libros como para profesionais da edición e da biblioteca.

Tras a crueldade de abril

/en , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a reflexionar sobre as mudanzas que esta provocando a pandemia

Na terceira semana da corentena os paxariños volveron ás tileiras conservadas ao comezo da Gran Vía. Escoitar os seus rechouchíos dende o balcón pareceume un agasallo da natureza contra a tristeza e o pesimismo, un pequeno milagre moi de agradecer nestes días de reclusión obrigada e de cifras nefastas na portada dos xornais. Un acontecemento extraordinario que nunca imaxinamos sucedería nun espazo urbano de estrépito, o do aire máis contaminado da cidade, presidido até agora polo renxido do tráfico constante e o rebulir da maquinaria no bulevar desaparecido. Apenas instantes fugaces de entusiasmo que nos fixeron esbozar un sorriso, un aceno que alivia a crueldade deste abril de pandemia, anuncio dunha crise global para o planeta de consecuencias imprevisibles.

Un andazo que estourou case sen avisar como outra desas noticias que nunca nos van afectar na nosa comodidade rutineira, mais que hoxe diante da nosa inocente perplexidade arrasa milleiros de vidas, sobre todo dos nosos maiores, na soidade das ucis de hospitais ao límite ou de residencias das que tan pouco sabiamos. Unha doenza que se estendeu a grande velocidade polos cinco continentes, capaz de modificar en apenas tres meses a vida de boa parte dos habitantes dun planeta, que até agora criamos global e para sempre intercomunicado. Unha pandemia que nos recluíu na casa de súbito, poñendo en perigo millóns de empregos, proxectos, competicións deportivas e as máis diversas actividades económicas, sociais e culturais. Unha crise sanitaria abordada só dende a iniciativa pública que revolucionou o contido das axendas políticas, dende a local á mundial, monopolizando a atención e os fluxos de información (incluídas fake news e bulos interesados) sobre calquera outra cuestión. Unha situación crítica que obriga a enfrontarnos a algúns interrogantes de urxencia para os que tampouco semellan existir certezas.

Os primeiros teñen que ver coa recuperación da normalidade perdida, se por iso entendemos volver a saír á rúa con confianza e liberdade, así como recuperar traballos e actividades educativas e sociais. Un proceso que as autoridades e os científicos aventuran será gradual, se deberá desenvolver devagariño e cuxo calendario dependerá da eficacia das medidas de mitigación da pandemia e da capacidade de resistencia ao colapso do noso sistema sanitario público. Un proceso polo tanto non exento de incerteza e, probablemente, polémico, no que as mellores receitas para soportar o cansazo e a ansiedade sexa contar cunhas boas doses de paciencia e calma, ademais de manter o respecto estrito das medidas de confinamento, de distancia social e hixiene para evitar o contaxio, así como de asumir o levantamento progresivo das restricións de determinadas actividades económicas e comunitarias, establecidas polas autoridades en cada momento.

Mais outros interrogantes e dilemas afectan a como vai mudar o mundo, que sen dúbida mudará, despois de semellante paralización planetaria, na que identificamos riscos distópicos no escenario mundial. O reinicio das actividades económicas estará moi determinado polo endurecemento das fronteiras, que provocará a limitación da mobilidade de persoas e mercadorías dun a doutro continente: descenderá o comercio mundial?; que pasará co turismo ou cos intercambios educativos e culturais?; que sucederá cos fluxos de persoas migrantes?; como afectará á redución das emisións e á axenda da ONU de loita contra o cambio climático?; xeralizarase o teletraballo, que impacto terá sobre as relacións sociais e na dixitalización das empresas?

Mais tamén non sería descartable que tras o covid-19 se recompuxera o mapa xeopolítico: sobrevivirá a Unión Europea a este difícil transo?; China sairá reforzada no seu liderado?; os Estados Unidos de Trump adoptarán unha nova deriva? Interrogantes que tamén suscita o impacto da pandemia sobre a propia gobernanza nos sistemas democráticos do capitalismo liberal: pasada a cerna da crise, reforzaranse as políticas públicas (sanidade, ciencia, educación, dependencia…) ou incrementarse a desigualdade?; en aras da seguridade sanitaria, correrán perigo ás liberdades cívicas, reforzaranse as tendencias centralizadoras?; no río revolto provocado polo malestar do proceso, os autoritarismos ou populismos de extrema dereita, non poderían procurar a súa oportunidade?

Mudanzas que despois de meses de confinamento é previsible afecten tamén ao que constitúe a cerna da nosa convivencia, tanto nas nosas relacións interpersoais como á propia expresión dos nosos afectos: consolidaranse as medidas de distancia social?; reforzaranse as respostas solidarias ou abrirase paso un novo individualismo?; como expresaremos o malestar e o noso entusiasmo?

Sete + unha propostas de lecer en familia

/en , , , , , /por

Tras tres semanas de confinamento na casa traballando en actividades escolares, esta é unha semana de descanso na que podemos privilexiar as activades de lecer en familia.

Cremos que sería unha boa idea que cada familia reserve un momento de cada unha das xornadas para que todos os seus membros compartan unha actividade de lecer.

Entre as moitas posibilidades existentes propoñemos

1–. Concerto de rock en familia: «Rokeando na casa con Pakolas» .

A gozar a tope, chimpar, choutar e bailar… vaia planazo, Rock con Pakolas (Paco Cerdeira) e todas as súas cancións de animais con cola (ou sen ela ;-p!)

Duración: 38 minutos. Precísase conexión a internet e pantalla (tele, ordenador, tablet ou teléfono).

2–. Contacontos en familia: «Unha árbore misteriosa».

Espazo de contos para escoitar na casa durante a corentena aberto polo grupo Itinerantes do Vento.

«Dentro do edificio onde naceu a Árbore viven moitos personaxes, e se cadra aínda non os coñecemos todos. Cada un ten a súa propia maneira de ser, pero a curiosidade por saber da procedencia da semente é a mesma. Os que son máis curiosos queren saber que é o que hai alá arriba, no cumio da árbore. Así, os primeiros en gabear polo tronco son Matilde, Ton e Cósmico o gato, que viven a primeira das aventuras. A medida que o Vento vai contando historias, iremos descubrindo máis personaxes. Cantos serán?»

Duración de cada sesión: de 10 a 28 minutos. Precísase conexión a internet e pantalla (tele, ordenador, tablet ou teléfono).

3–. Teatro en familia: «Rubicundo», peza de teatro dos Ghazafellos.

Obra teatral do grupo Ghazafellos, adaptación do libro Rubicundo de María Canosa, editado por Xerais e finalista do Premio Merlín de Literatura Infantil 2014. Forma parte das actividades de Afundación na Casa.

«Todas as noites Rubicundo sae na súa bicicleta enriba da árbore do seu xardín rumbo á noite pecha. Semella que ninguén repara neste personaxe con gabán e sombreiro de copa. Ninguén agás a curiosa e soñadora Erea, disposta a chegar ata o final daquel misterio.

Unha historia sobre a amizade, a constancia e a poesía que nos anima a perseguir os nosos soños sen límites nin distancias. Unha posta en escena chea de sorpresas que pasan pola música, os monicreques, a acrobacia e o claqué, entre outros».

Duración: 58 minutos. Precísase conexión a internet e pantalla (tele, ordenador, tablet ou teléfono).

4–. Ciencia en familia: «Experiencias e experimentos para para entreterse na casa».

Propóñense 50 xogos sensoriais a realizar na casa con materiais habituais nos fogares: masa de sal, plastilina caseira, mestura de cores, arcodavella de densidades, correntes de azucre, ensartas macarróns, rescate de obxectos, volcán…

Duración: 60 minutos. Materiais habituais nos fogares.

5–. Lectura en familia: «Eu quedo na casa».

Un contiño de Ramón D. Veiga, ilustrado por Iván R., sobre a situación que se vive nas casas onde hai nenos e nenas durante os días de confinamento. Para ler na pantalla (formato issuu).

Duración: 10 minutos (aproximadamente). Precísase conexión a internet e pantalla (tele, ordenador, tablet ou teléfono).

6–. Cociña familia: «Facemos un roscón de pascua» coa receita de Bolboretas no bandullo.

Na semana dos roscóns de pascua, preparamos a nosa en familia. Pode seguirse algunha das receitas tradicionais ou a que nos proponen os blogueiros de Bolboretas no bandullo de cociña con crianzas.

Duración: unha tarde. Precísase fariña, manteiga, azucre, ovos, leite, fermento, sal e froitas cristalizadas para decorar.

7–. Cine en familia: «Tarde de cine»

Complétase a semana de lecer cunha tarde de cine. É importante que a escolla do título sexa un acordo de familia. Non está de máis consultar os títulos disponibles na televisión ou nalgunhas das plataformas audiovisuais.

Duración: 120 minutos. Precísase conexión a internet e pantalla (tele, ordenador, tablet ou teléfono).

7 + 1–. CoronaHaking Laredo: «Atréveste a hacker o coronavirus con 1o retos STEAM?»

Atréveste a sacar a inventora que levas dentro? Actividades STEM para poder hackear os problemas do coronavirus na nosa vida diaria. Ciencia, tecnoloxía, matemáticas, enxeñería, imaxinación….todo vale…eres quen de hackear os nosos 10 retos o coronavirus?

Texto publicado nas webs do CEIP Laredo e CEIP Cedeira.

Beneficios da lectura na corentena

/en , , , , , /por

Durante estes días de corentena, a lectura de libros pode ser para crianzas e maiores unhas das mellores posibilidades para ocupar o tempo.

Certo é que as circunstancias do confinamento, a medida que pasan as semanas, fanse máis incómodas, o que pode provocar a aparición da ansiedade e do estrés. Como tamén o uso continuado e máis intenso do habitual de internet, da radio e da televisión pode provocar unha certa saturación informativa.

Segundo o Laboratorio Contemporáneo de Fomento da Lectura da Fundación Germán Sánchez Ruipérez a lectura sen interrupcións que ofrece un libro é un remedio eficaz para contrarrestar tanto a fatiga dixital, froito dunha interacción máis intensa do habitual nas redes sociais, como a sobrecarga dixital vinculada ao «medo a perderse algo» acentuado en situacións como a da pandemia do COVID-19. Noutras palabras, a lectura de libros neste período de corentena é un factor de equilibrio entre fatiga dixital e infoxicación.

As investigacións recentes sinalan outros beneficios da lectura de libros a aquelas persoas que non poden saír da casa:

1–. A lectura de libros axuda a desconectar e a combater o aburrimento. Unha forma de saír da monotonía, de evasión momentánea.

2–. Os libros son excelentes compañeiros de vida. Os libros fan que non nos sintamos soas. A lectura facilita sentirnos persoas acompañadas, entretidas e mesmo entendidas.

3–. A lectura de libros crea vínculos con persoas achegadas ou que compartan inquietudes. A lectura é un acto individual que cando remata convida a ser compartida na familia ou de forma colectiva nas redes sociais.

4–. A lectura de libros activa a memoria e a concentración e favorece a capacidade de pensamento crítico e razoamento.

5–. A lectura de libros prevén o estrés e combate o insomnio. A lectura pode ser un antídoto contra a ansiedade provocada polo confinamento, xa que favorece a relaxación e desvía a atención cara outros temas e lugares.

Beneficios da lectura de libros na corentena que se engaden a outros que nun está demais lembrar, como actividade clave no desenvolvemento educacional, persoal e emocional das persoas.

Texto publicado nas webs do CEIP Laredo e CEIP Cedeira.

 

Pautas para reducir o impacto psicolóxico do confinamento

/en , , , /por

O SERGAS, en colaboración co Colexio Oficial de Psicoloxía de Galicia, publicou onte un valioso documento que ten por obxectivo proporcionar á poboación ferramentas de afrontamento para reducir o impacto psicolóxico do confinamento por Coronavirus.

Polo seu interese resumimos tanto as recomendacións xerais como aqueloutras especificas para persoas con diversidade funcional e para os nenos e nenas.

Recomendacións xerais

1–. Ter claro o motivo do confinamento: impedir a expansión do virus, ademais de coidar de nós mesmos, da nosa familia, da nosa veciñanza e da nosa comunidade.

2–. Todos e todas sentimos a incerteza de non saber canto tempo durará o confinamento nin o que pasará despois, o que pode provocar certa angustia, agobio ou menos de máis ou menos intensidade.

3–. Necesitamos información suficiente e veraz de fontes oficiais. Ollo aos bulos que poden crearnos máis angustia.

4–. A familia debe acordar que espazos e que tempos se van a compartir e cales se van a reservar a cada membro para estar a soas.

5–. Utilizar os medios de comunicación dispoñibles para manter o contacto coas persoas queridas que non conviven con nós.

6– O confinamento é unha oportunidade para facer esas cousas que non faciamos «porque non tiñamos tempo».

7–. Atendamos ao noso propio coidado como o das persoas coas que convivimos no que atinxe a realizar actividade, respectar unha dieta equilibrada, vestiario, rutinas horarias… Non esquezamos o coidado das persoas da nosa comunidade.

Recomendacións a persoas con diversidade funcional

1–. Explicarlles de forma clara e sinxela a situación que estamos vivindo e as razóns polas que debemos mudar algunhas rutinas. Lembrarllo, se fose necesario, evitando dar información que incremente os seus medos ou preocupacións.

2–. Atender aos seus posibles cambios no seu comportamento (enfado, agresividade, rabia, axitación…). Facilitar a expresión das súas emocións. Escoitar e tranquilizar e, se fose necesario, solicitar axuda a profesionais da saúde.

3–. Manter os mesmos horarios e rutinas habituais, ademais de ensinarlles a respectar as recomendacións de coidado e hixiene para protexerse do virus.

4–. En caso de necesidade saber que poden saír á rúa acompañados, ao abeiro do disposto no artigo 7 do RD 463/2020 de 14 de marzo.

Recomendacións a nenos e nenas

1–. Preguntémoslles o que saben e o que lles preocupa do que está pasando.

2–. Debemos dicirlles sempre a verdade e adaptar as explicacións a súa idade.

3–. Cando teñan algunha dúbida que non sabemos responder ou que creamos que facelo pode angustialos, recoñecer que as persoas adultas non o sabemos todo.

4–. Saber que o malestar das crianzas é esperable e que se pode expresar a través de sensacións corporais (malestar físico, falta de apetito, nerviosismo….), medos (a contaxiarse eles ou algún membro da familia), expresións de sentimentos de ira, enfado ou celos, dificultades para conciliar o sono…

5–. Recoñecer as súas preocupacións para poder darlles unha resposta tranquilizadora, mantendo a calma e transmitíndolle confianza.

6–. Recoñecer con paciencia o posible malestar das persoas adolescentes axudándoas a canalizar os seus posibles enfados.

Reflexións finais

1– Ser realistas: a situación pode durar máis do que se espera.

2–. O humor é unha vía de saída diante do malestar e a incerteza.

3–. Asumir que é o que depende de nós: cumprir as medidas, planificar o que facemos, xestionar o que sentimos.

4–. Identificar e agradecer as pequenas cousas das que podemos gozar.

5–. Tratar de descubrir «o bo do malo».

6–. Coidémonos!

O documento completo pode descargarse aquí.

Texto publicado nas webs do CEIP Laredo e CEIP Cedeira.

Aplausos

/en , , , , /por

Dedico o artigo semanal en Faro de Vigo á cerimonia vespertina do aplauso sanitario

Nas rutinas familiares da corentena o momento máis agardado da xornada é o do aplauso vespertino das oito. Apenas un par de minutos de apoio mutuo nos que a veciñanza se recoñece e saúda en fiestras e balcóns e celebra a fortuna de continuar un día máis sen novidade facendo fronte a unha inesperada circunstancia planetaria que a todas obrigou a modificar de forma radical as súas vidas. Un contacto apenas visual, acompañado nalgúns casos de asubíos, cancións ou percusións improvisadas, que expresa a esperanza de superar xuntas uns días de incerteza e medo nos que se loita contra algo invisible que a calquera pode matar. Aplausos solidarios nacidos para recoñecer a afouteza e a dedicación do labor do persoal sanitario e do resto de traballadores e traballadoras esenciais que coidan da nosa saúde, seguridade e benestar. Aplausos que fenden o silencio das rúas baleiras que constitúen unha inxección de optimismo para todas as persoas que loitan contra a propagación do contaxio, sexa as que o fan nos hospitais, nos centros de saúde, nas ambulancias ou laboratorios como as que tamén contribúen quedando na casa respectando tan incómodo confinamento domiciliario. Aplausos de fraternidade que quedarán na nosa memoria futura como a mellor expresión dunha desventura común vivida nuns días nos que agromaba o entusiasmo da primavera.

Aquela iniciativa puntual dun minuto de aplausos cidadáns, convocada por mensaxería instantánea e redes sociais hai pouco máis de dúas semanas en Madrid e Gasteiz, onde saltaron dous dos brotes iniciais da epidemia na península, co inicio do estado de alarma transformouse en práctica habitual en todas as cidades para recoñecer o traballo impagable do persoal do servizo público de saúde, tamén vítimas do contaxio. Un xusto recoñecemento ao sistema sanitario público nun momento inédito de emerxencia que probablemente chega tarde tras unha década de recortes continuados  e privatizacións que debilitaron e precarizaron a súa estrutura de profesionais, sobre todo na atención primaria, como os medios dispoñibles no seu conxunto. Carencias angustiosas de persoal médico e de enfermaría, mais tamén de medios (equipos de protección individual, probas diagnósticas ou aparellos de UCI…), que nestas circunstancias pavorosas e nunca vividas se están poñendo a proba, ameazando con colapsar o sistema, cando o virus se está, aquí como no resto dos estados da nosa contorna, amosando tan imprevisto como desapiadado.

Aplausos de solidariedade que moito se agradecen tamén nas residencias de maiores, como podemos comprobar cada serán na nosa rúa, outras das institucións golpeadas con máis crueldade por esta crise, tanto polo número elevadísimo de vítimas mortais e casos activos como pola incerteza inevitable que se vive dentro de todas elas. Residencias que forman parte da rede de coidados do sistema público de atención á dependencia que como sucedeu co sanitario foi dende 2012 moi danada tanto pola política de recortes e redución do déficit público como pola febre privatizadora de empresas transnacionais e fondos de capital risco que as consideran unha fonte segura de ingresos. A ausencia dramática en moitos destes centros de persoal cualificado, tanto de atención xerocultora como sanitaria, de equipos de protección individual, os soldos escasos das traballadoras, a rotación constante dos seus cadros de persoal, a externalización de boa parte dos seus servizos ou a falta de controles públicos do seu funcionamento foron denunciados como principais problemas dun sector que vive á intemperie os seus días dramáticos.

Aplausos interxeracionais, nos que participan as crianzas e as persoas maiores, que reclaman o valor precioso do sistema público de coidados dos sectores sanitario, educativo e de atención a maiores e persoas dependentes. Un valor que non se poderá desprezar cando se debatan as medidas para saír desta crise global, que non pode ser considerada como outra catástrofe económica máis a engadir ás provocadas polo capitalismo impaciente deste século XXI ou ás complexas relacións que a humanidade mantén coa saúde do planeta, onde probablemente puidese atoparse a orixe do virus asasino. Como sinalou o veterano pensador francés Alain Touraine, a saída posible pasa por deseñar «unha sociedade de servizos entre humanos», o que empurrará cara arriba ás persoas coidadoras, que sabemos son de forma maioritaria mulleres. Un mundo no que, como sinala o filósofo Daniel Innerarity, teremos que facernos a vivir con moitas cousas que descoñecemos, «onde as decisións son arriscadas e a información incompleta». Cadora, con estes aplausos diarios, como advertiu o escritor Manuel Rivas, tamén contribuímos a «manter a salvo a esperanza, é tan pequeniña!».

 

A xestión das emocións na corentena

/en , , , /por

Nesta situación excepcional de confinamento, os pais e nais das crianzas de Educación Infantil e Primaria, ademais de organizar as rutinas diarias, conservando os seus hábitos de alimentación, lecer e sono saudables, son as pezas fundamentais da súa seguridade afectiva e desenvolvemento emocional. Os menores non son alleos ao que está sucedendo e nesta situación senten emocións como enfado, alegría, tristeza ou incluso medo e inseguridade, que requiren ser xestionadas.

Unha situación excepcional que brinda a oportunidade a pais e nais a estar máis presentes nas vidas das súas crianzas, dedicando tempo a falar, xogar e mesmo a aburrirse xuntos. Unha situación que proporciona a posibilidade de poñer en marcha na familia as estratexias da intelixencia emocional, o que facilitaría que os menores adquirisen niveis máis elevados de tolerancia á frustración e resiliencia.

A corentena, aínda que poida parecer estraño, pode axudar a que as crianzas coñezan no seu fogar o valor de palabras como empatía, solidariedade, respecto ou tolerancia. Máis aínda, a longo prazo este incómodo confinamento é posible que as axude a facer fronte aos retos da vida diaria e dos momentos de crise coma o que estamos sufrimos.

Con esta intención, Elena Fernández Serrano, orientadora educativa do noso centro o pasado curso, propón unha serie de pautas que poden axudar ás familias do alumnado de Infantil e Primaria a xestión emocional desta crise do coronavirus:

1–.Falar as crianzas con franqueza e sinceridade sobre a situación, o que xerará nelas confianza e seguridade.

2–. Utilizar unha linguaxe adaptada a súa idade, utilizando os termos e os datos científicos dispoñibles.

3–. Utilizar fontes fiables evitando bulos ou datos alarmistas, que poden provocar nos máis pequenos maior ansiedade e preocupación.

4–. Seguir as recomendacións das autoridades sanitarias sobre as medidas de prevención do contaxio (lavado das mans).

5–. Escoitar as súas dúbidas e responder as súas preguntas de forma clara, variando os temas de conversa.

6–. Identificar os pensamentos que poidan xerarlles malestar, o que pode axudar aos proxenitores a proporcionar respostas axeitadas que contribúan a mellorar o estado emocional dos pequenos.

7–. Recoñecer e aceptar as emocións, algo que afecta tanto ás persoas adultas como ás menores. Non hai emocións malas nin boas, todas axudan a adaptarnos á realidade.

8–. Intentar manter unha actitude optimista e alegre. Unha boa xestión emocional axudará a manter unha mellor saúde física de toda a familia.

Texto publicado nas webs do CEIP Laredo e CEIP Cedeira.

 

O xogo do coronavirus e outros recursos na rede

/en , , , , , /por

Entre os recursos dispoñibles na rede para crianzas sobre o coronavirus e a corentena na casa paga a pena recomendar media ducia dos que consideramos de maior interese para o noso alumnado de Infantil e Primaria.

1–. «O xogo do coronavirus», vídeo dun minuto e medio de duración. Creado polo enfermeiro Santiago Santana na canle en YouTube do Consello General de Enfermaría propón as crianzas a forma correcta de lavar as mans como a medida preventiva máis importante fronte ao coronavirus. O xornal El País publicou un artigo no que explica o reto que pretende consolidar un hábito esencial, máis aínda neste momento.

2–. Aulas galegas, portal educativo sen ánimo de lucro no que se ofrecen recursos en lingua galega para os diversos niveis educativos e áreas curriculares. Aconsellamos moi especialmente o seu espazo dedicado ao alumnado con necesidades específicas de apoio educativo, onde de poden ver contos, actividades con lingua de signos…

3–. Retrincos de cores, caderno emocional (descargable en pdf), elaborado polo Grupo de intervención Psicolóxica en Catástrofes do Colexio Oficial de Psicoloxía de Galicia e moi útil para abordar esta emerxencia sanitaria a través do debuxo.

4–. Academia de Inventores, un espazo de YouTube, promovido pola editorial Edelvives, no que se están emitindo en liña clases de robótica, programación, mecánica e ciencia, todos os días ás 17:00 horas.

Cada día da semana aborda un nivel: os luns, os Baby inventores (3-5 anos); os martes, os Mini inventores (6-8 anos), os mércores, os Inventores junior (9-11 anos), os xoves, os Inventores Senior (12-14 anos) e os venres, os Inventores Master (15-18 anos).

5–. «¿Que es el Coronavirus?», vídeo de dous minutos e medio de duracion. Preparado pola pola canle de YouTube Happy Learning Español explica aos nenos e nenas en que consiste o coronavirus, cales son as súas consecuencias e que se debe facer para evitar o contaxio. Nesta canle hai un amplo abano de vídeos didácticos para o alumnado de Primaria.

6-. «Iniciativas e actividades para levar mellor o illamento», espazo do blog Con los niños y adolescentes na mochila, no que se ofrece á familia un amplísimo repertorio de actividades para compartir na casa durante a corentena: contacontos, manualidades, guías de experimentos en vivo en Instagram, ximnasia e actividades físicas, lecturas ou viaxes virtuais a museos ou exposicións.

Texto publicado nas webs do CEIP Laredo e CEIP Cedeira.