Onte 2056: A reinvención da biblioteca pública en Vigo

/en , , , , , /por

O mesmo día que Faro de Vigo publicaba que Vigo é a cidade galega menos dotada de libros, en relación ao seu número de habitantes (apenas 0,7 exemplares de publicacións impresas por veciño), lin unha reportaxe moi suxestiva na edición electrónica de La Presse (Québec) sobre como as bibliotecas públicas se reinventan en todo o mundo como ágoras que atraen cada vez un maior número de usuarios. Outro paradoxo deste Vigo puro milagre que necesita máis libros ca luces. Producida en tempos  de hibridación dixital e da ameaza de Amazon de monopolizar a distribución do libro (tanto impreso como dixital), esta reinvención do modelo de biblioteca pública pretende convertela nun espazo arquitectóinico singular que facilite o encontro cidadán e o acceso á información nos diversos formatos.

Novas bibliotecas, das que existen moitos modelos nos Estados Unidos e Canadá, mais tamén en Europa, concibidas como espazos de socialización interxeracional, accesibles e gratuítos para todos, dende os bebés ás persoas maiores, abertas en horarios alongados (algunhas até as 24 horas), que contan con salas de lectura, escritura, impresión e formación, espazos especializados para crianzas e para adolescentes, ludotecas, mediatecas, salas de videoxogos ou cinema, salas de exposicións e até cafetaría, entre outros servizos.

Vigo precisa reinventar a súa inexistente rede bibliotecaria pública, unha demanda cidadá non atendida dende hai tres décadas polos diversos gobernos municipais e as administracións do estado e autonómica, corresponsables da anemia bibliotecaria viguesa. Unha reinvención que pasa por abandonar o actual modelo municipal das salas de lectura,  “bibliotecas sen libros e sen bibliotecarias” (como a que abriu en Navia e como a que está previsto abrir en Teis), adoptando con carácter xeral o da exitosa Biblioteca Xosé Neira Vilas do Calvario, a mellor noticia para a cultura bibliotecaria viguesa da última década.

Mais pasa tamén por non estragar a posibilidade que abre o novo goberno de Sánchez no Goberno de España e facer efectivo o seu compromiso de construír a Biblioteca do Estado nos terreos cedidos polo concello no Chouzo. Unha biblioteca de nova xeración, concibida como as canadianas como espazo comunitario de acceso á información e á lectura hibridada. Unha gran biblioteca, xestionada pola Consellaría de Cultura, que substituiría como central á actual Juan Compañel, que debería integrarse na rede bibliotecaria municipal para dar servizo á cidadanía do Vigo Vello e do centro da cidade. Agardemos que nesta lexislatura a imprescindible reinvención das bibliotecas públicas viguesas non quede en auga de castañas.

Novela negra viguesa

/en , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a reflexionar sobre a etiqueta da «novela negra viguesa» e  as políticas de lectura do concello de Vigo:

A pesar de que acredito pouco na fiabilidade das etiquetas e clasificacións literarias, non nego o atractivo dalgunhas como a de «novela negra viguesa», reclamo utilizado tanto por algúns editores para reforzar os seus lanzamentos como pola propia rede bibliotecaria galega para facilitar as procuras das súas usuarias. Unha marca utilizada tamén por algúns críticos para representar o que entenden é o «boom» de Vigo como cidade de novela negra, espazo literario onde se ambientan os thrillers de publicación recente dalgúns novelistas vigueses como Pedro Feijoo («Os fillos do lume»), Domingo Villar («O último barco»), Ledicia Costas («Infamia»), Manuel Esteban («O meu nome é Ninguén»), Alicia Borrás («La voz rota»), Beto Luaces («Vicus. Un lugar aquelado») ou Daniel Cid («La gabardina azul»). En todas elas, dunha ou doutra forma, Vigo aparece na ficción como un espazo criminal de referencia, como a Vigata de Camilleri, o Ystad de Mankell, o Oslo de Jo Nesbo, a Fjällbacka de Camilla Läckberg, a Kiruna de Asa Larsson, a Atenas  de Márkaris, a Venecia de Donna León, o Baztán de Dolores Redondo ou a Compostela de Carlos Reigosa, o Oregón de Diego Ameixeiras ou o Ourense de Bieito Iglesias, tres dos mestres galegos do xénero negro.

Un fenómeno literario que sabemos non é novo, como demostra o excelente Mapa literario de Vigo, confeccionado de forma colaborativa polo lectorado da Biblioteca Pública Xosé Neira Vilas de Vigo, no que se identifican as obras narrativas localizadas no espazo metropolitano vigués dunha cada vez máis estensa relación de autorías, dende a escritora María Xosé Queizán, pasando por An Alfaia, Xosé Cid Cabido, Manuel Forcadela, Francisco Alonso, Elena Gallego, Manuel Veiga, Fran P.Lorenzo, María Reimóndez, Álex Alonso, Rexina Vega, Santiago Lopo, Francisco Castro, Clara do Roxo, Marga do Val, Anxo Fariña até o propio alcalde Abel Caballero, autor de «El invierno de las almas desterradas» (2004). Tanto nun caso como noutro, sen esquecer o carácter verniano da cidade, velaí o protagonismo da ría en «Vinte mil leguas baixo dos mares», o feito de que o Vigo metropolitano sexa convertido en arquetipo de localización literaria, constitúe unha noticia magnífica, xa que isto facilita a fidelización e ampliación do lectorado coa nosa literatura e a posibilidade de converter a Vigo en reclamo dun novo turismo literario, como xa sucede en tantos outros territorios literarios dos aquí citados.

Xaora, o entusiasmo por este novo fenómeno literario vigués, non pode agochar as carencias que Vigo arrastra en materia de políticas de lectura pública. Eivas endémicas en materia de bibliotecas que non van ser solucionadas da noite para a mañá, xa que a dotación para a biblioteca de Navia semella máis propia dunha sala de estudo ca dunha moderna biblioteca como o anuncio da construción da Biblioteca do Estado, agora nas Travesas, agardemos non sexa o inicio doutra das leas paralizantes entre o concello e a Xunta. Como tampouco é propio dunha «cidade literaria» que o concello de Vigo non conte con algún premio literario con dotación económica nin participe nalgún festival ou feira literaria, que facilite o contacto dos públicos lectores cos autores e autoras. Carencias menos comprensibles aínda nunha cidade que continúa sendo a capital editorial de Galicia e unha das cidades de referencia en España na edición de libros.

O fomento da lectura e o apoio á creación literaria e á industria editorial deben ser un dos eixos dunha política cultural estratéxica da que o Vigo metropolitano aínda carece. E para iso cómpre que o goberno municipal faga das políticas de lectura unha das súas prioridades, tamén orzamentarias, como fixeron os concellos da Coruña e Donostia, hoxe referentes no eido bibliotecario. Como sería posible volver a colocar a Vigo no mundo literario recuperando o Premio Celso Emilio Ferreiro, que recoñecía unha figura internacional da poesía, ou o Premio Martín Codax de poesía en lingua galega, homenaxeando ao fundador da propia cidade. Como sería posible volver a levar a poetas de todo o mundo ás Cíes, como se fixo en 1954 no III Congreso Internacional de Poesía, cuxa memoria Ceferino de Blas hai ben pouco recuperaba nesta páxinas de «Faro». Como é factible organizar un «Vigolé», un festival internacional anual de novela, apoiado no carácter verniano da cidade, concibido como espazo de encontro para os nosos narradores narradoras cos seus públicos. Como tamén o sería desenvolver un programa de residencia literaria, no marco da proxección de Vigo como destino turístico con valor cultural engadido, entre outras posibles iniciativas. En todo caso, non esquezamos que Vigo ten unha débeda coa súa literatura, hoxe un dos compoñentes máis orixinais da súa identidade contemporánea.

Un día para a lectura

/en , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao día do libro:

Celebramos este 23 de abril, día mundial do libro e do dereito de autor, nas datas máis decisivas da campaña das eleccións xerais. Unha oportunidade excelente, máis alá das imaxes publicitarias das candidaturas cos libros e coas rosas, para reflexionar sobre as políticas públicas sobre o libro e a lectura. Como tamén o é para reparar nas mudanzas profundas do concepto de lectura, que no seu sentido máis amplo constitúe o procedemento mediante o que interpretamos todo o que nos rodea.

No entorno da comunicación contemporánea, onde se presentan xuntos os textos e os hipertextos, enriquecidos cos enlaces da web e das utilidades multimodais (audios e vídeos), como os usuarios mesturan o emprego dos soportes impresos (libros, xornais e revistas) co acceso ás pantallas dixitais dos máis diversos formatos (teléfonos, tablets, computadoras até os propios televisores), a lectura é a ferramenta coa que descodificar todo este mundo híbrido, a chave imprescindible para poder alí entender e participar. A lectura, un dos hábitos máis diferenciais da nosa condición humana, resulta máis necesaria ca nunca. A lectura non pode ser considerada como unha afección dunha minoría da poboación, á que lle gusta gozar da arte literaria en tempo de lecer. No novo paradigma da comunicación dixital, a lectura é unha competencia imprescindible da cidadanía, sendo a alfabetización dixital e a educocomunicación interxeracional unha responsabilidade ineludible dos poderes públicos. Un enfoque novidoso que comeza a agromar nalgúns programas do 28-A, mais que non apareceu, a pesar da súa importancia, entre as medidas que centran os debates electorais.

Joaquín Rodríguez, unha das voces máis autorizadas en España sobre os futuros do libro, escribía estes días que se algo poden facer as administracións públicas no terreo do libro é crear condicións para que medre e se consolide o número de lectores e lectoras competentes. E para conseguilo deben activar os recursos principais dos que dispoñen, o sistema educativo e os medios de comunicación públicos. Os poderes públicos deben colocar a lectura e a escritura, tanto impresa como dixital, na cerna do currículo tanto de educación primaria como de secundaria, así como deben introducir o fomento da lectura na axenda pública, sobre todo a utilizado polos medios de comunicación, á altura doutras expresións da vida saudable como o fomento do deporte, como se ven facendo no Reino Unido e o seu programa de clubes de lectura que mobiliza a milleiros de lectoras.

Experiencias de éxito de colocar a lectura no centro da actividade educativa obrigatoria existen no noso entorno, como a estratexia nacional de lectura de Finlandia, que atende de forma especial ás contornas familiares desfavorecidas con escaso contacto coa lectura e cos libros. Como tamén podería emularse o modelo de «Ler. Plano Nacional de Leitura» desenvolto en Portugal, que asume a lectura como unha prioridade política dos poderes públicos para toda unha década (2017-2027). Un plano de lectura transversal e coordinado, no que participan varios ministerios, xunto ás cámaras municipais e entidades privadas, cuxos obxectivos primeiros son favorecer a integración social por medio da lectura, a inclusión de persoas con necesidades específicas e o desenvolvemento articulado dunha cultura científica, literaria e artística. Un plano de lectura modélico que pon no centro o papel das bibliotecas públicas, das bibliotecas escolares e dos centros de ciencia viva, recoñecido como a chave da tan admirada e recente revolución educativa portuguesa.

Xaora neste día do libro en plena campaña electoral non se pode esquecer o compromiso da administración do estado co mundo da libraría, que vive os seus momentos máis difíciles, tras a diminución significativa da compra de libros, que non remonta dende a crise de 2009, e as mudanzas de hábitos do propio lectorado no novo entorno da lectura hibridada e da incorporación da edición ás industrias do lecer. As nosas librarías precisan dun plan de intervención urxente, como o que Macron artellou en Francia dotando de 15 millóns de euros para investir en mellora da infraestrutura libreira. Como é imprescindible a recuperación do programa de «Librarías con Selo de Calidade», que debería implicar, como sucede en Francia e Alemaña, contraprestacións fiscais e axudas directas para aquelas librarías que ofrecen en mellores condicións o libro ao seu lectorado.

Este 23 de abril, que volve encher as ramblas de libros e rosas (que envexa desoutro éxito da sociedade civil catalá e a súa mobilización lectora anual), é unha oportunidade magnífica para que os partidos presenten as súas propostas arredor da lectura, que non pode continuar fóra da nosa axenda pública.

 

O estado da lectura

/en , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana no Faro de Vigo a comentar algúns dos datos que entendo máis significativos do barómetro «Hábitos de Lectura y Compra de Libros en España. 2018», preparado pola Federación de Gremios de Editores de España:

Dos datos achegados polo barómetro «Hábitos de Lectura y Compra de Libros en España. 2018», preparado pola Federación de Gremios de Editores de España, hai canto menos unha ducia deles que merecen ser coñecidos polo seu valor para representar o estado actual da lectura en todas as súas manifestacións (de lecer, de traballo, de estudo ou de actualidade), en todo tipo de persoas lectoras, así como pola súa capacidade para tomarlle o pulso ao estado dos sectores da edición de libros, revistas e xornais, nun momento decisivo de dixitalización dos soportes utilizados pola primeira das industriais culturais españolas. Un estudo que repara ademais no estado da lectura nas diversas linguas oficiais españolas, o que interesa á edición en galego.

O primeiro que chama a atención é a elevada porcentaxe de poboación lectora maior de catorce anos, xa que o 96,1 % das persoas consultadas len algún tipo de texto, en calquera formato ou soporte, impreso ou dixital, polo menos unha vez ao trimestre. Cifra que supón un incremento de seis puntos con respecto á do ano 2010, acadando no caso da lectura de xornais impresos o 73,9 % (unha diminución de catro puntos), na de libros o 67,2 % (un incremento de case sete), na de textos longos en internet, sexa en webs ou rede sociais o 56,4 % (un incremento de case 20 puntos) e na de revistas o 34,9 % (perdendo case 14 puntos). Noutras palabras nos últimos oito anos incrementouse o número de persoas lectoras adultas até porcentaxes históricas, o que demostra que en España nunca se leu tanto nin en soportes tan diversos, comportamento ao que non é alleo o uso das tecnoloxías dixitais que, a pesar do que se adoita dicir, contribúen ao incremento dos índices de lectura.

O segundo fenómeno no que cómpre reparar é que a maioría das persoas lectoras son lectoras frecuentes (93,1 %), se por iso entendemos ás que len todas as semanas. Fidelización lectora que se produce en todos os tipos de lectura: xornais, 69,8 %; libros 55,5 %; webs, 38,8 %; redes sociais, 52,2 %; revistas 18,8%. Cadora convén matizar que neste comportamento lector hai diferenzas significativas de xénero, sendo a porcentaxe de lectoras de libros do 70,7 % e o de lectores do 63,7 %; mentres que no caso dos xornais a cifra de lectores é do 80,8 % e de lectoras de 67,1 %. As mulleres len máis libros e menos xornais e os homes á viceversa. Como tamén, coa excepción moi significativa da lectura de prensa, a porcentaxe de lectoras vai diminuíndo segundo aumenta a súa idade. O 52,0% das persoas entre 14 e 24 anos declaran ler os xornais polo menos unha vez ao trimestre, mentres entre as maiores de 65 anos esa porcentaxe chega ao 74,8 %. No caso da lectura de libros, a porcentaxe de lectoras de 14 a 24 anos é do 89 %, mentres ca nas de máis de 65 apenas é do 46,5 %. A mocidade le máis libros e menos xornais e as persoas maiores á viceversa.

Outro fenómeno moi significativo do estado da lectura en España é que, a pesar de que o 99,8 % le en castelán, o 44,5 % da poboación consultada faino en dúas os máis linguas, sexa de forma habitual ou ocasional. Unha porcentaxe de lectura plurilingüe nada desprezable que demostra o peso que, tantas veces se oculta, da lectura nas linguas cooficiais (o catalán 20,3 %, o  galego 3,5 % e o éuscaro 2,2 %). Cifras que no caso noso levan á reflexión, xa que sendo en Galicia o 72,4 % as lectoras habituais ou ocasionais en galego, só o 7,3 % das maiores de catorce anos afirma que o último libro que leu estaba escrito en galego. Iso si, lamentando o 33,7 % das consultadas que non o fixera en galego polo feito de non estar editado no noso idioma, o que expresa que o público considera aínda insuficiente a oferta editorial existente en galego.

Por último, o barómetro achega moitos datos sobre a lectura de libros. O 61,8 % das persoas consultadas len libros por lecer no seu tempo libre, sendo o 32,6 % lectoras frecuentes que len case todos os días, unha porcentaxe que aumentou sete puntos nos últimos dez anos e expresa a consolidación do hábito lector nun terzo da poboación adulta. Actividade que se desenvolve no fogar onde se forman bibliotecas familiares que contan con máis de douscentos exemplares de media. Como semella significativo para entender o valor do libro na nosa sociedade que o 54,7 % confese ter recibido un libro de agasallo no último ano.

Como resulta inevitable reparar no peso da lectura dixital, utilizada polo 78,3 % dos consultados, que confesan utilizar o ordenador (48,9 %), a tablet (27,9 %), o móbil (31,4 %) ou o seu e-reader (19,8 %) para ler libros (28,7 %), xornais (46,3%), webs (56,4%) ou redes sociais (55,5%).  Confórmase así un perfil de lectora dixital pura ou hibridada (le tamén en papel), que supón máis dun terzo das persoas lectoras frecuentes, outro índice significativo do proceso de dixitalización acentuado na última década.

Hipertextos 010/2019: Biblioteca pública e compromiso social

/en , , , , , /por

 

«Na biblioteca Bon Pastor imos máis alá do fomento da lectura. Entendemos que os rapaces perden moitas oportunidades de inserción social e laboral nun futuro, se non saben ler. Para nós o fomento lector, pasalo ben cos libros, é unha garantía de comprensión lectora.»

Virginia Cierco. Directora da Biblioteca Bon Pastor, Barcelona.

Recomendo esta magnífica peza (19 minutos) titulada «Medrar lendo» da Fundación Biblioteca Social sobre o papel comunitario da biblioteca pública na integración da infancia en risco de exclusión social. As bibliotecas como espazos integradores e inclusivos de encontro e de paz, como motores da civilidade no barrio e na cidade. Un documental fermoso no que se recollen catro experiencias de bibliotecas con compromiso social: as bibliotecas de acollida, as bibliotecas con servizo ao hospital, a hora do conto inclusivo…

Experiencias todas elas premiadas nas últimas edicións do Premio «Biblioteca pública e compromiso social», entre as que está unha experiencia galega, «Canto Conta Cambados» da Biblioteca Municipal de Cambados Luís Rei (moi recomendable este vídeo de 5 minutos sobre ela). Un premio do que foi finalista na edición de 2018 a Biblioteca Municipal de Verín coa súa experiencia «Voluntariado cultural con chic@as para el fomento da lectura».

Vía  Txetxu Barandiarán, fonte inagotable de auga limpa lectora.

 

Hipertextos 008/2019: Reto lector «12 meses, 12 libros»

/en , , , , , , , /por

Co comezo do ano nas redes sociais publícanse propostas de retos lectores, a maior parte deles baixo a fórmula de «12 meses, 12 libros». A verdade é que os criterios para a escolla das lecturas son moi diversos e nalgúns casos un chisco arbitrarios, mais todos procuran a fidelización ho hábito lector na diversidade de xéneros e temas, ao tempo que deixan a cadaquén a maior liberdade para para satisfacelos. Retos no que o lectora ou a lectora asume a diversidade da oferta libreira ou bibliotecaria como unha nova oportunidade para deixarse sorprender.

En todo caso, propostas como as que fai a Axencia de Lectura do Concello de san Sadurniño e o seu reto lector para 2019 constitúen un aliciente para o fomento da lectura que merecen ser compartidos.

Reto lector 2019 para lectoras adultas

A biblioteca pública lánzanos un reto que nos volva enganchar á lectura en papel. No caso das persoas adultas a proposta que fai é a de ler alomenos 14 libros entre xaneiro e decembro de 2019. Danos liberdade de elección, pero pon algunhas condicións á hora de facela.

  • un dos libros ha de ser unha novidade da biblioteca;
  • outro será de non ficción;
  • o terceiro deberá ter recibido un premio literario galego;
  • tamén teremos que ler algunha obra protagonizada por unha muller;
  • obrigatorio tamén ler algún autor ou autora que gañase o Nobel;
  • hai que ler unha obra de poesía;
  • en sexto lugar pide que leamos un álbum ilustrado ou novela gráfica;
  • un clásico;
  • o libro favorito en galego dunha amizade ou familiar;
  • algunha obra dun ou dunha homenaxeada polas Letras Galegas;
  • ler tamén algo escrito por nomes da literatura hispanoamericana;
  • un libro que fose levado ao cine;
  • unha novela histórica
  • e, por último, unha obra de teatro.

Reto lector 2019 para a rapazada

  • unha novidade;
  • un que narre episodios da vida real;
  • outro de misterio ou medo;
  • un cómic;
  • unha obra protagonizada por un animal;
  • un libro de aventuras;
  • unha obra con premio literario galego
  • e outra con premio literario infantil;
  • un conto clásico;
  • un libro de fantasía;
  • outro de poesía
  • e, como remate da lista, unha obra relacionada con calquera aspecto científico.

Hipertextos 002/2019: lectura no metro

/en , , , , , /por

Txetxu Barandiarán publica no seu perfil de FB esta fotografía preguntando cales son os formatos polos que aposta a infancia en Londres. E abofé que nesta instantánea recente chama moito a atención tanto a voracidade lectora da rapazada nun entorno urbano como o feito de que non aparezan pantallas por ningures. Polo significativo protagonismo das crianzas a foto merece ser incluída no meu arquivo de imaxes sobre a lectura, mais tamén como expresión da lentitude do proceso de hibridación da edición infantil, que continúa sendo protagonizada de forma abrumadadora polos formatos impresos.

Beneficios da lectura

/en , , , , , , , , /por

Con motivo da Feira do Libro de Vigo dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á beneficiosa relación entre cerebro e lectura:

Máis alá da emoción que supuxo lembrar o pasamento do meu amigo o mestre Xabier DoCampo, do pregón que pronunciei na Porta do Sol na inauguración da Feira do Libro de Vigo non esquecerei nin o escaso interese institucional que este acto mereceu para os responsables do concello de Vigo nin a sorprendente polémica suscitada nas redes sociais por unha das miñas afirmacións: «Ler tal ou cal novela de Pedro Feijoo ou Ledicia Costas estimula a conectividade cerebral durante semanas». Unha frase que no contexto da apertura desta festa viguesa dos libros –evento que ocupa un espazo urbano de privilexio– pretendía apenas salientar que a lectura é unha actividade cerebralmente saudable e que os libros son unha creación memorable dos seres humanos indispensable para garantir o benestar de calquera comunidade.

No entanto, a miña afirmación non era tampouco inocente xa que como ten sinalado Juan Mata, profesor da Universidade de Granada, nun artigo esencial, «Neurociencia, lectura y literatura infantil» (2016), nos últimos anos foron varias as investigacións no eido da neurociencia que afondan arredor das complexas relacións entre a lectura e o cerebro. Estudos sobre as transformacións que a aprendizaxe da lectura provoca no cerebro, tanto en idades temperás como nas adultas, mais tamén outros moi orixinais que axudan a entender o que sucede no cerebro cando lemos e en que medida as ficcións repercuten nas persoas lectoras, incluídas as máis novas.

Cita o profesor Juan Mata que nunha investigación realizada con picariños de 3 a 5 anos utilizando imaxes de resonancia magnética, o equipo do doutor John S.Hutton (2015) do Hospital de Cincinnati comprobou que, ao escoitar novos contos, os nenos e nenas aos que se lles lía decote na casa amosaban nos resultados das resonancias unha activación máis elevada das áreas cerebrais relacionadas coa formación de imaxes mentais e co procesamento semántico ca aqueloutros que carecían desa experiencia oral preliteraria. Unha circunstancia que condicionará a aprendizaxe posterior da lectura. Secasí, ninguén pon en dúbida hoxe que a aprendizaxe da lectura provoca mudanzas profundas na estrutura cerebral, xa que a adquisición desta destreza non está predeterminada xeneticamente, como sucede coa fala, e o cerebro debe readaptar os circuítos neuronais a funcións específicas da lectura como as relacionadas co recoñecemento visual e coa tarefa de identificación de letras e palabras cos sons da lingua. Un proceso complexo de aprendizaxe que xustifica a importancia de lerlle aos bebés en voz alta dende o seu nacemento e salienta a importancia do contacto dos picariños cos libros e coa narración oral dende as idades temperás.

Xaora, tamén hai investigacións, como as promovidas polo equipo do profesor Berns da Universidade de Emory en Atlanta (2013), que amosan como a lectura dunha novela provoca un incremento significativo da conectividade neuronal na rexión da córtex somatosensorial e motora e como esa alta conectividade se mantén durante os días seguintes a súa lectura. E iso é así na medida en que as persoas lectoras mentres len un relato, ademais de comprender o significado das palabras viven emocionalmente o que esas palabras lle contan, o que non quere dicir outra cousas que a lectura de ficción ten implicacións cerebrais que van máis alá do lecer que provoca.

David Comer Kidd e Emanuele Castano nun proxecto da Universidade de Harvard (2013) amosaron, no que acuñaron como Teoría da Mente, que a lectura de textos de ficción mellora a capacidade de detectar, comprender ou predecir desexos, intencións, pensamentos, crenzas ou emocións doutras persoas, o que nos permite non só darlles sentido senón simular esas condutas, poñernos no lugar doutras persoas para entendelas mellor. Comer e Castano non dubidan en afirmar que «a ficción literaria repercute de forma significativa na vida das persoas lectoras».  Como as investigacións de Mar e Oatley (2011) confirman que a lectura de narracións de ficción ten efectos emocionais notables na maneira de sentir, antes, durante e despois da lectura.

Todas as evidencias amosan que a lectura de textos literarios activa numerosas áreas do cerebro e modifica a súa estrutura. Todas as investigacións coinciden en salientar os beneficios da lectura como chave para favorecer a saúde do cerebro. Noutras palabras, a lectura de textos de ficción inflúe no pensamento, nas emocións e no comportamento dos lectores e lectoras. O que lemos inflúe no que somos. «A literatura nace e esfiaña a vida», como lle escoitamos unha vez ao chorado mestre DoCampo. Recomendo que nestes días acudan sen medo ás actividades literarias que se desenvolven na Porta do Libro, onde está instalada a Feira do Sol. Boas e saudables lecturas de verán!

Onte 1981: Pregón da Feira do Libro de Vigo

/en , , , , , , , , , , , , , , /por

Onte tiven a honra de pronunciar o pregón da Feira do Libro de Vigo, un dos maiores orgullos dos que gocei na miña vida de editor. Xaora, puiden comprobar, outra vez máis, o escaso interese institucional do acto para os responsables do concello de Vigo.

Deixo o texto en pdf no que homenaxeo ao editor vigués Eugenio Barrientos «Tetilla», fundador da proeza que foi a editorial Cíes de literatura popular, e reclamo dignidade para o libro galego como sector estratéxico para Galicia. Un texto, homenaxe ao mestre Xabier DoCampo, no que tamén reflexiono sobre o valor actual do libro e da lectura e no que propoño a recuperación do proxecto de Vigo llegit, como festival internacional do libro de Vigo. Agradezo o agarimo das persoas amigas que me acompañaron nesta xornada coa que sei pecho unha etapa profesional na que pretendín defender a edición en galego como un piar para o futuro da nosa lingua e da nosa cultura.

Texto do pregón en pdf.

Unha década de Espazo Lectura

/en , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao décimono aniversario de Espazo Lectura:

Non se entende a capacidade de resistencia da edición en Galicia sen contar coas achegas que durante a última década recibiu de iniciativas de fomento da lectura. Non hai dúbida que entre elas hai que citar o plan de mellora de bibliotecas escolares, promovido pola Consellaría de Cultura e Educación dende 2004, que cos seus clubes de lectura e as súas actividades de animación está transformando a dinámica lectora de varios centos de centros públicos do país. Como tamén hai que facelo co Salón do Libro Infantil e Xuvenil de Pontevedra, que dende 1999 desenvolveu un modelo de intervención lectora sobre unha cidade que pretende mudar a súa pel dende a atención preferente ás crianzas. Sen esquecer, o modelo de corresponsabilidade interinstitucional e intergremial acuñado por Culturgal, a feira das industrias culturais de Galicia, que dende 2007 se celebra no Pazo da Cultura de Pontevedra, recoñecida pola Fundación Contemporánea como “o mellor acontecemento cultural do ano en Galicia”, onde o libro ten protagonismo de seu.

Xaora, nesta relación de iniciativas de éxito do fomento da lectura pública, non pode faltar a de Espazo Lectura (en diante EL), a asociación do Val Miñor sen ánimo de lucro que ten por finalidade o fomento e a animación da lectura, con atención moi singular e constante á lectura en lingua galega e no apoio ao libro galego. Creada o 26 de xaneiro de 2008, aínda que as súas sesións de contos do Contomar comezaran en febreiro de 2006, vencelladas á ANPA do CRA Antía Cal de Gondomar, EL conseguiu en apenas unha década constituír unha comunidade lectora en Gondomar, toda unha xeración que comparte libros e lecturas, así como diversas actividades comunitarias arredor da creación literaria e da lectura como vínculo de socialización. Unha asociación de voluntariado formada por corenta activistas da lectura e duascentas persoas e institucións, entre elas boa parte das editoras galegas e centros escolares do Val Miñor, que axiña se convertiu en referente e recibiu numerosos recoñecementos e premios, entre eles o da Mellor Iniciativa Cultural de Fomento da Lectura, outorgada na Gala do Libro de 2016.

Dende a súa creación EL concibiu a lectura non só como unha actividade individual silenciosa, que require da soidade e da concentración para a conquista dos textos, senón tamén como unha actividade socializadora e compartida de reflexión crítica, que en palabras de Concha Costas, a súa primeira presidenta e fundadora, “nos permita entender o mundo no que vivimos e sentirnos parte da comunidade á que pertencemos”. Eis, a razón de ser de Espazo Lectura, o nome tan afortunado escollido para unha iniciativa que pretende que a lectura se transforme en espazo para a vida, onde é posible gozar da ledicia argallada polo balbordo entusiasta dos picariños lectores co acougo proporcionado polos textos impresos ou dixitais que corren nas pantallas: En definitiva, como sinalou Alberto Manguel, EL asume que “non temos máis remedio que ler”, xa que “ler, case tanto como respirar, é a nosa función esencial”.

Esa é a convicción que move a programación anual de actividades e de clubes de lectura de EL, na que levan participado centos de autores e autoras galegos: Contomar, contacontos de 3 a 9 anos; Os mércores da Casa da Lectura, sesións de dinamización lectora na sede da asociación en Donas; Contos en cueiros, para bebés de 0-3 anos; Lendo contigo, para pais e nais e nenos e nenas de 7 a 11 anos; Comando le, para rapaces e rapazas a partir de 12 anos; Sete vidas e Lecturas debuxadas (cómic), para persoas adultas. Con idéntica intención organiza a “Noite na biblioteca” e a “Fogueira dos versos”, noites fermosas e máxicas que cada ano abren o verán coa luz dos libros e da poesía, a “Sentada lectora”, que en 2012 enfarrapou de libros e lectores e lectoras unha das prazas de Gondomar, ou as dez edicións do “Dar de ler como quen dá de beber”, actividade itinerante que cada 23 de abril leva a lectura a lugares onde non adoita estar presente.

E froito dese compromiso coa lectura pública, a asemblea de EL acordou en maio suspender as actividades na Biblioteca Municipal e renunciar á reserva de crédito do concello de Gondomar destinado a pagar as visitas dos autores participantes na programación da biblioteca preparada por EL. Un conflito que ten a súa orixe na precariedade de funcionamento e das instalacións da biblioteca municipal de Gondomar e no desinterese da alcaldía actual e do seu equipo de goberno por recuperar o diálogo con EL, que conta co apoio do pleno e coa solidariedade dos centros do Val Miñor. A loita por unha biblioteca digna en Gondomar resume hoxe o compromiso desta modélica asociación de voluntariado de fomento da lectura, que merece na súa primeira década de vida todas as beizóns e gratitudes.