Cantares no Miñor

/en , , , , , , , , /por

No artigo da semana no Faro de Vigo volvo sobre o centenario dos coros tradicionais galegos e o festival Cantares no Miñor.

cantares_no_miñor_2015

O pasado 7 de marzo celebrouse no Auditorio de Afundación de Vigo (que debería recuperar o seu nome popular de “Rosalía de Castro”) Cantares no Miñor, o cuarto encontro anual de Coros Tradicionais organizado por Cantares do Brión, a agrupación musical creada hai seis anos no Centro Cultural de Vincios de Gondomar. Un serán memorable para a música galega de raíz no que, ademais dos organizadores, participou o Real Coro Toxos e Froles de Ferrol que o 29 de maio celebrará o centenario do seu primeiro concerto baixo a dirección de Manuel Lorenzo Barja.

Ao longo das máis de dúas horas de concerto, tanto durante a interpretación do repertorio clásico de Toxos e Froles, con temas como “Negra sombra” de Xoán Montes, “Os teus ollos” de Castro Chané, “A escala” de Pascual Veiga, coma no máis renovador de Cantares do Brión, con pezas como “Has de cantar” ou “Casto Sampedro”, composicións máis recentes do seu director Pablo Rial Salgueiro, incluídas no seu disco “Arruídos” (2014), percibimos a recuperación da tradición dos festivais musicais galeguistas e do espírito expansivo e agarimeiro que estas agrupacións corais mantiveron contra vento e marea durante un século.

Unha tradición que tivo a súa orixe en 1883 en Pontevedra seguindo o modelo acuñado polo boticario Perfecto Feijóo Poncet (o famoso dono do loro Ravachol) na agrupación Aires d’a Terra coa pretensión de dignificar as músicas aldeanas, no marco da recuperación do folclore. Patrón de enxebreza musical que deu pé ao nacemento de agrupacións semellantes noutras localidades galegas durante a segunda década do século XX, coincidindo co desenvolvemento das ideas galeguistas que levarían en 1916 á creación das Irmandades da Fala.

Son os casos de Toxos e Froles (1915) en Ferrol e de Cántigas e Aturuxos (1915) en Lugo, a agrupación nacida na Juventud Antoniana e dirixida polo violinista Xesús Rodríguez Fernández, a quen se lembra no seu centenario coa publicación dun libro cedé (Ouvirmos 2015) de Ramón González González, no que se inclúe vinte das súas gravacións, entre as que se atopa a primeira do himno galego realizada en 1918 pola Compañía del Gramófono de Barcelona. Coros pioneiros aos que seguiron outros como Cántigas da Terra (1916) na Coruña, que por ventura mantivo o seu pulo ininterrumpido até hoxe; Foliadas e Cantigas (1916) en Pontevedra; Agarimos da Terra (1916) en Mondariz; Agrupación Artística de Pontevedra (1917); Queixumes dos Pinos (1917) en Santiago; Agrupación Artística de Vigo (1918); Coral de Ruada (1918) de Ourense, Cantigas e Agarimos (1923) de Santiago e Cantigas e Frores (1948), tres agrupacións estas últimas que aínda manteñen a súa actividade.

Todos estes coros tradicionais, que coincidían decote en festivais que se celebraban en teatros (como o desaparecido Tamberlick de Vigo ou o Teatro Circo de Lugo) ou mesmo en prazas de touros como a da Coruña, respectaban patróns comúns. Un repertorio vinculado ás formas da música tradicional de noso: alalás, foliadas, muiñeiras, pandeiretadas, cantos de arrieiro…; a utilización habitual da lingua galega e de instrumentos tradicionais, incluídos os diatónicos (gaita e zanfona); a introdución de anacos de pezas teatrais, de zarzuelas galegas, así como de actuacións de danza tradicional, coidándose o emprego de decorados e iluminación axeitada; o coidado do vestiario tradicional dos participantes; a exaltación dos símbolos nacionais (himno e bandeira) foron os compoñentes principais dunha fórmula coral e asociativa que circulou de forma exitosa durante as tres primeiras décadas do século pasado nos escenarios galegos e tamén nos de alén mar, xa que como sinala a historiadora Lorena López Cobas, “ofrecía ao público emigrante a posibilidade de rememorar a súa terra natal por medio de música familiar e de recreación medioambiental”.

A posta en valor desta tradición musical de fachendosa enxebreza (música, lingua e traxe de noso) é a razón de ser de festivais como Cantares no Miñor e de publicacións e exposicións dedicadas ás agrupacións que neste e nos vindeiros anos celebran o seu centenario. Unha proeza da teimosa vontade galeguista que merece ser recoñecida no marco da grande celebración nacional que o vindeiro ano debe supoñer o centenario das Irmandades da Fala. Unha fórmula musical da nosa tradición que merece ser anovada como pretende Cantares do Brión, a agrupación de sesenta persoas presidida por Xosé García Crego, que dende o seu nacemento incorpora novas composicións contemporáneas ao repertorio tradicional. Anceios aos que non son alleos os afáns do seu director e do resto dos seus compositores. Unha aparición a do coro miñorano que está reilusionando e contaxiando de novos azos a todo o movemento coral tradicional galego. Merecidos parabéns!

Onte 1266: Xurxo Souto premiado

/en , , , , , , , /por

XG00224001O premio Irmandade do Libro da Federación de Libreiros de Galicia outorgado a Contos do mar de Irlanda de Xurxo Souto como mellor libro do ano aledounos moito. Sabemos que recoñece tanto a calidade literaria dos relatos como a súa magnífica recepción pola crítica e polo lectorado (estamos preparando a 4ª edición, cando aínda non pasou un ano da súa aparición). Xaora, é xusto recoñecer o esforzo extraordinario de Xurxo Souto por dalo a coñecer e contar coa voz dos seus protagonistas. Máis de dúas ducias de actos de presentación por todo o país, celebradas tanto en portos coma vilas do interior, a maior parte deles organizados por librarías, e convertidas por Souto en espectáculo literario e cívico, capaz de contaxiar entusiasmo e fachenda, axudaron moito a singularizar e socializar este libro coral protagonizado polas traballadoreas e traballadores do mar de noso. Parabéns moi merecidos a Xurxo Souto que sabemos continúa en rota.

Campo do Fragoso CLXII

/en , , , /por

berizzo-le-2REGRESAN AS DÚBIDAS

As dúas derrotas consecutivas fronte ao Vilarreal e o Athletic Club poñen en evidencia as feblezas do Celta e as dificultades do seu adestrador para xestionar o seu banco durante as segundas partes. Máis alá da caprichosa arbitraxe de Matheu Lahoz e as súas ínfulas de estrela mediática, a pobrísima primeira parte dos de Berrizzo fixo que regresasen as dúbidas sobre un equipo que despois de seis meses de competición aínda non foi quen de equilibrar o seu xogo e, a pesar da súa excelente situación na táboa clasificatoria, de asegurar a permanencia na categoría, o seu obxectivo esencial.

Durante os primeiros sesenta minutos, os de Valverde superaron en todos os terreos aos nosos, lembrando o baño que tamén nos deran en Balaídos naquel nefasto partido de copa do día de Reis. Porén, os de Berizzo coa táboa de marcas adversa resucitaron, aínda que tarde. Foi inevitable lembrar que esta fora tamén a secuencia do sucedido no novo San Mamés no partido de volta de copa, cando sendo moi superiores aos nosos lles faltou un chisco máis de folgos e quizais de fe do seu adestrador para superar a eliminatoria. Coincidencias explicables de dous equipos que se coñecen e respectan moito, coma tamén as súas afeccións, a pesar de que o balance dos enfrontamentos recentes sexa moi favorable para os vascos.

A incorporación de Álex López foi a única novidade no cadro dun Celta que saíu a velas vir. Dende os primeiros lances, os leóns gañaron a batalla polo control do medio do campo e ameazaron coas gadoupas de Aduriz e as carreiras e caneos de Iñaki Williams, que toleou a Hugo Mallo, un xogador que tras as lesións aínda non se achegou nin a sombra do que foi. Un penalti dubidoso provocado polo arteiro Muniaín e un saque de recanto cabezado maxistralmente por Aduriz ao longueiro e aproveitado dende a segunda liña por San José abondaron para noquear aos de Berizzo na primeira media hora. Os bilbaínos deixaban a iniciativa ao Celta, mais cando os nosos entraban no seu campo eran desactivados grazas a unha presión colectiva brutal. Sobre cada celeste que pretendía abrir unha liña de pase, fose Krohn, Augusto ou Álex, aparecían decontado tres vermellobrancos. E ben sabemos que o Celta sen contar co control da bóla é un equipo inane, fráxil en defensa e previsible en ataque.

Tras a reanudación, a saída de Aduriz lesionado e a entrada de Santi Mina, cando faltaba media hora, viraron a deriva do partido. O pase de Orellana á posición de enganche foi esencial para que o Celta xuntase as súas liñas e comezase, por fin, a fabricar o seu fútbol. O canteirán puido marcar na súa primeira intervención, cando enfiou a Gorka e o porteiro despexou coa perna in extremis. Na seguinte xogada, o pase da morte de Krohn dende a mesma liña de fondo mereceu que aparecese un rematador. Mais sería na terceira, cando Orellana centrou sobre o segundo pao e apareceu alí Larrivey para marcar dunha soberbia cabezada. A remontada semellaba posible. O Athletic desapareceu do medio do campo e achantouse na súa área para defender de forma meduliana o resultado. Santi Mina, con moita diferenza o mellor dos nosos, e Nolito intentaban unha e outra vez entrar por candansúa banda.

Coma xa sucedera noutras ocasións, a bancada de Río protestou a xestión do partido de Berizzo que adiou os seus trocos até os derradeiros minutos, aparentemente alleo ao devir do reloxo. Mágoa que sobre o cronómetro Larrivey preferise intentar o seu segundo gol que procurar o remate de Nolito moito mellor colocado. Trinta minutos de xogo non abondaron, ao Celta faltoulle tempo e un pouco máis de alento para acadar o empate e mesmo unha vitoria ao seu alcance.

Onte 1265: «Poética» de Fran Alonso

/en , , , , , , , , , /por

poetica_fran_alonso

Non tivera oportunidade de recomendar Poética, o libro en liña que Fran Alonso acaba de publicar. Unha creación literaria extraordinaria, un fito no emprego literario das utilidades hipertexutais, sobre todo da intertextualidade e do carácter multimodal dos textos, que integran imaxes, audicións, vídeos en tres linguas (galego, español e portugués). Un hiperlibro de poemas, unha hiperpoética rotunda, unha obra con vontade de constituírse en arca e arquivo, referente da ciberpoesía, que sitúa a Fran Alonso no cabezaleiro da literatura e da edición do noso tempo. Xaora, a forza e rotundidade desta Poética, como a súa utilidade como recurso didáctivo e soporte de fomento da lectura e de hiperescritura de poesía fan deste libro electrónico un referente internacional con inequívoca vontade de crear unha nova tradición para a nosa literatura e edición. Todos os parabéns para Fran Alonso por este hiperlibro interminable, negación da banalidade, afirmación da vontade da escrita en espiral. Unha obra aberta sobre a que volveremos. Recoméndoa moi vivamente.

Onte 1264: Retos da LIX galega

/en , , , , , /por

Participamos onte na mesa redonda que sobre «A literatura infantil de onte a hoxe. Fortalezas e debilidades» se celebrou no Salón do Libro Infantil e Xuvenil de Pontevedra. Foi unha fortuna debater con Paz Castro, Romina Bal, Eulalia Agrelo, David Pintor e Xavier Senín sobre o momento de tránsito e incerteza que vive o sector do libro infantil. Chamoume moito a atención o elevado nivel de participación do público e o seu interese polo proceso de hibridación e os criterios que utilizamos os editores á hora de decidir as publicacións das diferentes obras. Tirei como conclusións principais a necesidade de traballar por unha maior comunicación entre os diversos sectores e pola posta en marcha dun proceso que leve á redacción dun plan estratéxico para conxunto do sector do libro, asumido polos poderes públicos (que non poden renunciar a súa responsabilidade no fomento da lectura) e por editores, creadores e mediadores.

Onte 1263: Noite da Edición 2015

/en , , , , , , , /por

noite_da_edicion_2015

No Pazo da Cultura de Pontevedra celebrouse a Noite da Edición 2015 na que se entregaron os premios aos mellores libros do pasado ano, outorgados polos membros da Asociación Galega de Editores. Nesta edición homenaxeouse ao editor Telmo Eiriz, propietario de Galinova que celebra o vinte e cinco aniversario da súa actividade. Antes de comezar a cerimonia, Anxos Riveiro, concelleira de Cultura de Pontevedra guiounos polo Salón do Libro Infantil e Xuvenil, que na súa XVI edición dedica a súas actividades ao tránsito Da Ciencia á Ficción.

A cerimonia foi conducida polas poetas Lucia Aldao e María Lado con grande axilidade e humor, o que moito axudou a ganduxar as numerosas intervencións da noite. Comezou Laura Rodríguez, presidenta da nosa asociación, sinalando con claridade meridiana as importantes dificultades do sector editorial en Galicia e convidando a participar na campaña de promoción da lectura #eusiqueleo promovida pola AGE durante os meses da vindeira primavera dos libros. O noso admirado Alfonso García Sanmartín, ex-presidente da AGE, fixo a laudatio do labor editorial de Telmo Eiriz, quen nas súas palabras de resposta convidou a defender o libro impreso en papel.

Kalandraka, Alvarellos, Baía e Xerais levaron os galardóns nas diversas modalidades, correspondendo a María Reimóndez o premio Xosé María Álvarez Blázquez á mellor autora do ano. O seu discurso brillantísimo homenaxenado a Begoña Caamaño, que recibira o mesmo premio dous anos antes, e reclamando unha maior implicación do sector editorial na publicación de textos de mulleres e na igualdade real, foi un dos momentos máis relevantes. Como tamén o foron as palabras de Agustín Fernández Paz, cando agradeceu o Ánxel Casal ao mellor libro de ficción por A viaxe de Gagarin, denunciando os prexuízos que se volven verquer sobre a literatura e sobre a lingua galega. Foron tamén momentos moi bonitos para nós, as palabras de gratitude de Helena Pérez, en nome de Xerais, despois de recibir o premio Xosé Neira Vilas ao mellor libro infantil por Escarlatina, a cociñeira defunta, así como as da súa autora, Ledicia Costas cando colocou o seu aclamadísimo libro no territorio dos que procuran a igualdade de facto entre os mozos e as mozas, neste caso entre os grandes da cociña.

Particular relevancia para os editores galegos ten en cada Noite da Edición o premio Francisco Fernández del Riego co que a xunta directiva da nosa asociación recoñece unha iniciativa cultural ou editorial externa ao noso colectivo. O premio foi nesta edición para as Bibliotecas Escolares de Galicia polo seu labor continuado e compartido de fomento da lectura, promovido e alentado dende o equipo da Asesoría de Bibliotecas Escolares, formado por Cristina Novoa, Pilar Sampedro e Xosé Luís Barreiro. Un recoñecemento necesario, para un traballo de máis dun milleiro de profesores e profesoras que merece a maior gratitude dos editores.

 

Onte 1262: «Atravesar o fantasma»

/en , , , , , /por

B_7BcXqWUAEUOrF

XG00231501Encheuse onte o terceiro andar da Libraría Couceiro de Santiago no acto de presentación de Atravesar o fantasma, o primeiro libro de poemas de Carlos Callón. Comezou o acto coa estrea do vídeopoema «O desexo está na pantalla», unha peza audiovisual de minuto e medio sobre un poema do libro, dirixida por Alberte Paz Calo e Alba Romero Diéguez, interpretada por Antón Blanco Casás e Luis Miguel Gendre. Interviu despois Fran Conde, profesor da Facultade de Filosofía, que leu un texto composto con versos dos poemas de Atravesar o fantasma. Confesou que o libro lle gustara moito. «Non sei se os poemas de Carlos son optimistas ou pesimistas, mais sei que están cheos d madurez. Servíronme de espello, porque comparten o enigma do diván, o enigma do corpo do outro en forma de sete.» «Este libro é como pasar polo teatro sen aplausos quebrando o diván, que é unha forma de definir a psicanálise.» «Un libro que toma conciencia da pulsión da morte en freudiano, do goce en lacaniano, e das tentacións suicidas en calloniano.» «A psicanálise coma experiencia para literaturizar o medo, para buscar as palabras que faltan.» «No libro o desexo é o baleiro entre as liñas.» «”O lobo constrúe casas e destrúe soños”, quizais sexa o verso que mellor o define» apuntou Fran Cando para despois rematar o seu discurso dicindo que «este é un libro cheo de espellos, un lugar onde buscar a propia identidade, que sabemos está na propia procura, que non é outra cousa que a psicanálise.»

A seguir interviu a xornalista Montse Dopico que antes de comezar a conversa co autor cualificou o libro de activista, «forma parte dunha tendencia da literatura galega actual da afirmación do político dende o íntimo», «Un libro que reivindica o dereito á diferenza. Carlos Callón quere ser un activista do desexo e perseguilo». Na súa primeira intervención Callón defendeu a escritura de elexías. «Hai unha frase de Lacan que debería imprimirse en camisolas: ˝Un só pode sentirse culpable de non seguir o desexo”. Eu a poesía que desexo escribir é esta, a pesar de que poeta a quen lle pasei no seu momento algúns destes poemas díxome que “escribir elexías é unha patraña”. Eu penso que chorarmos polas nosas propias perdas é algo indispensable.»

Cando Dopico preguntou sobre as pulsións de vida e de morte que atravesaban todo o libro, Callón afirmou que «todos os meus libros teñen vontade comunicativa, quizais coa excepción do primeiro, sobre a poesía galega de Lorenzo Varela. Este tamén. Son consciente que ten niveis de lectura e o que comprenda cada lector ben entendido está.» «En todo caso son cosciente que “Atravesar o fantasma”, o título do libro,  é un concepto lacaniano. Todo o texto está transido de Lacan.»

Preguntado por Dopico sobre a súa reivindicación dunha sexualidade disidente, Callón confesou que «a miña experiencia homosexual hai vinte anos é moi diferente a dos meus alumnos. Para entender esta mudanza foi radical o caso de Jesús Vázquez “o Bo”. No libro hai poemas daquela época que lembran que non hai eros sen tánatos, tanto para a homosexualidade coma para a heterosexualidade. Eu conto dende min, falo de min, mesmo cando o fago de forma incosciente. Quero que o libro se lea como un poema que fala de min e dende min.» «Non hai eros sen tánatos, continuar vivo é continuar ferido», lembrou facendo referencia ao derradeiro poema dun libro onde as cifras teñen importancia: «35 poemas cando cumprín 35 anos, cinco partes con sete poemas cada unha.» Rematou Callón a súa derradeira intervención dicindo: «unha das mensaxes do libro é a de recoñecermos as fendas, as faltas e que sen ferida non hai vida. Mellor é sabermos e recoñecermos que non hai vida sen ferida.»

Onte 1261: «Medo político e control social na retagarda franquista»

/en , , , , , , , /por

image1

XG00214401Presentouse onte na Casa do Libro de Vigo Medo político e control social na retagarda franquista a voluminosa investigación do historiador Lucio Martinez Pereda publicada na serie «Memoria» da colección Xerais Crónica. Correu a presentación da obra a cargo de Ramón Nicolás que comezou confesando que a lectura do libro o sorprendera e inquedara, »axudándome a a valorar outras lecturas da literatura galega sobre o medo, a represión, as delacións, sobre todo as que se fixeron no ámbito docente». Sinalou Nicolás como na obra se fai fincapé nos mecanismos da chamada «represión fría», denunciándose as dificultades que teñen hoxe os investigadores para realizar o seu traballo tras a destrución de documentación e depuración de aquivos realizada nos primeiros anos da Reforma Política. Rematou a súa intervención Ramón Nicolás realizando un exercicio de lectura de xéneros comparados sobre o asunto das delacións, mesturando con grande mestría anacos da obra de Martínez Pereda con textos da literatura galega como Agosto do 36 de Xosé Fernández Ferreiro, Alba de mulleres de Carme Blanco, Home sen nome de Suso de Toro, Arrraianos de X.L. Méndez Ferrín, Corredores de sombra de Agustín Fernández Paz, A loita continua de Claudio R. Fer, O sol na crista do galo de Manuel Lueiro Rei, Longa noite de pedra de Celso Emilio Ferreiro e Sentinela alerta de María Xosé Queizán.

Lucio Martínez Pereda leu a súa intervención que supuxo, como sinalou despois na súa quenda dende o público Méndez Ferrín «unha auténtica lección sobre os mecanismos da represión fría». Comezou Lucio sinalando que a súa intención fora «historiar aspectos até agora pouco coñecidos como a represión fría, esa caligrafía máis fina e branda, mais executada pola ditadura cun plano moi predeterminado, para ampliar o número de persoas represaliadas e para constituírse en ameaza constante». «A instauración dunha atmosfera de medo rendabilizaba os mecanismos de represión quente e cohesionaba á poboación indiferente.» Detívose despois o autor en abordar a cuestión da delación, das denuncias anónimas, que penetraron en todo o tecido social, reflexionando sobre a necesidade de estudar a fondo o colaboracionismo, coma se fixo en Francia e Alemaña.

Repasou despois outras formas desta represión fría como as incautacións e requisas e os expolios ás bibliotecas, para deterse no funcionamento dos xulgados de responsabilidades políticas, nas comisións de depuracións de funcionarios públicos e na persecución da masonería, á que se dedica a terceira parte da investigación. «A proxección da culpa sobre familiares e herdeiros, que herdaban os castigos económicos das vítimas, adiouse ate os anos sesenta», sinalou o autor para poñer en evidencia a brutalidade desta represión económica.

Xaora, dedicou o treito final da súa intervención a criticar o relato da equidistancia e da simetría das responsabilidades que Manuel Fraga e De la Cierva instauraron como único posible desde o Tardofranquismo, onde considera residiu a cerna da chamada Reforma Política que «non foi consensuada, foi imposta». Denunciou a destrución de fontes documentais decretada por Suárez en 1977 e a política de «cerrojazo documental» do actual goberno de Rajoy que deixou acabada por inanición a Lei de Memoria Histórica». Rematou sinalando Martínez Pereda que «non temos un problema de memoria histórica, temos un problema de Historia».

Onte 1260: Festival da Biosfera

/en , , , , , , /por

festival_biosferaPareceume magnífico o Festival da Biosfera, un evento científico, social e artístico arredor da cultura da auga e dos bosques, que se fará na cidade de Lugo do 14 ao 29 de marzo. Dúas ducias de actividades para celebrar o día da poesía e o día internacional dos bosques (ambos o 21 de marzo), e o día mundial da auga (o 22 de marzo). Unha reunión de científicos, artistas e activistas que dende unha perspectiva transversal pretenden pór en valor, preservar e difundir a enorme riqueza da cultura da agua. Entre as as actividades deste singular festival están presentacións de libros (entre elas a d’ O Miño. Un caudal de historia), conferencias (como a de Joaquín Araújo), exposicións (como a de «Peixes, pescadores e pesqueiras»), animación («A Barca dos Contos» de Anxo Moure) ou visitas a espazos de interese dirixidas a públicos diversos. Parabéns á Área de Medio Ambiente da Deputación de Lugo, que financia o programa, e a Ouvirmos, responsable da magnífica idea e da súa produción.

Crise das artes escénicas

/en , , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo abordo a situación das artes escénicas ao fío do informe do Observatorio da Cultura Galega.

l17c7f1A publicación a pasada semana do “Panorama estatístico das artes escénicas” preparado polo Observatorio da Cultura Galega do Consello da Cultura Galega amosa a crise profunda deste sector cultural en Galicia. Uns datos que non deixan lugar a dúbidas sobre o momento crítico que sofren todas as actividades profesionais e afeccionadas relacionadas co teatro, a danza clásica e contemporánea, o teatro de monicreques, o mimo, a maxia e o circo. Os datos son contundentes. De 2009 a 2013 perdéronse case o 50 % das representacións teatrais en Galicia, que pasaron das 2.944 ás 1.495; como tamén se reduciu nun 38 % o número de espectadores e espectadoras, o que supuxo unha perda de 225.000 entradas, e baixou a recadación nun 26 %, uns 900.000 euros, con respecto a unha facturación do sector teatral que en 2009 chegou a ser superior aos tres millóns de euros.

Retroceso notable da actividade teatral en Galicia que levou tanto a diminución do número de festivais escénicos como o de compañías, reducidas nun 20 %, a pesar de que o noso país con 213 compañías estables ocupa a quinta posición dentro das Comunidades Autónomas, supoñendo o 6,6 % das existentes en España, porcentaxe felizmente por riba do da nosa poboación. Un retroceso de actividade artística que se produce tamén en termos moi semellantes nas relacionadas coa danza e coas outras expresións das artes escénicas.

Quizais o máis alarmante deste informe do Consello da Cultura Galega sexa o relativo ao consumo cultural dos fogares galegos en espectáculos. Un dato que con 36,5 euros por ano (2013) sitúa a Galicia no derradeiro lugar entre todas as comunidades autónomas, mesmo por detrás de Estremadura (46,5 euros) e de Castela-León (48,6), moi lonxe da media española de 77,8 euros. Un consumo en continuo retroceso dende 2007, cando supuxo en Galicia unha cantidade de case 74 millóns de euros, mais reducida a 39 millóns en 2013, o que representa unha severa diminución do 47,15 %.

Porcentaxes estatísticas que expresan dúas cuestións relevantes. A primeira, que na actualidade os galegos e as galegas gastamos en espectáculos bastante menos (arredor da metade) ca maioría dos cidadáns doutras comunidades. A segunda, que reducimos este consumo, tamén a case a metade, durante o período da denominada crise económica. Baixa importante do consumo que levaron ao sector profesional das artes escénicas á redución do seu nivel de emprego (sendo na actualidade arredor das 1.800 persoas as afiliadas á Seguridade Social en Galicia na rama de actividades de creación artística e espectáculos), á diminución dos seus ingresos de explotación, ao aumento das perdas das empresas e a un endebedamento moi alto, xa por riba do 100%.

Tras esta importante redución do consumo e da actividade das artes escénicas en Galicia están os efectos devastadores do incremento do IVE cultural, que dende o mes de setembro de 2012 pasou do 8 % ao 21 %, cuxos efectos se fixeron sentir tamén sobre outros sectores das industriais culturais, como o do cine, o da música en vivo e o da comercialización de libros electrónicos. Un incremento fiscal denunciado de forma teimosa polos sectores da industria cultural e do lecer co famoso berro de silencio, ese xesto de levar un dedo á boca para expresar que se pretende calar a cultura, que a pesar de que nunca acadou a recadación que pretendía o ministro Montoro non ten trazas de ser modificada polo goberno de Mariano Rajoy.

Mais tamén sobre esta profunda involución das artes escénicas en Galicia está o desinterese da actual Xunta de Galicia polo conxunto da actividade cultural en galego, expresada na persistencia do recorte das súas axudas e o escaso interese sobre o futuro dos seus sectores. Durante as últimas tempadas, o teatro que se fai en Galicia e en galego, coa excepción dalgúns festivais, está practicamente desaparecido das carteleiras convencionais (abonda ver a programación de teatro galego recente en Vigo), o que lesiona tanto o dereito dos espectadores e espectadoras a ver este tipo de funcións coma o de actores, actrices e profesionais da escena galega a desenvolver a súa actividade.

Para saír deste auténtico precipicio, as artes escénicas en Galicia, sobre todo o sector teatral, precisa dun plan estratéxico que recupere un nivel mínimo de actividade. Como xa expresamos noutras ocasións é posible optimizar a rede de salas para ampliar o número de funcións e espectadores. É posible introducir medidas de estímulo directo para o público, como as do bono cultura, ensaiadas noutras comunidades. Como é posible priorizar o apoio a este sector cultural, onde continúa existindo un emprego importante, sobre a quimera de “relanzar” a programación da Cidade da Cultura, que como era previsible continúa desangrando os orzamentos da Consellaría de Cultura.