Onte 1979: Enrique X. Macías, 60 aniversario no CGAC

/en , , , , /por

Participamos onte no CGAC na sesión inaugural das Xornadas de Música Contemporánea 2018 na que lembramos o 60 aniversario de Enrique X. Macías. Antes da interpretación da Sonata (1989) do compositor vigués por parte de Isabel Pérez Dobarro, Mercedes Rosón, Carlos Villanueva, Javier Macías e eu mesmo retratamos a quen foi o noso amigo desaparecido hai vinte e tres anos. A organizadora destas xornadas, presentadas baixo o lema «Memoria, música e emoción», Mercedes Rosón lembrou que coñecera a Enrique en 1987 con motivo da organización destas primeiras xornadas. Definiuno como «persoa honesta, elegante, cosmopolita, formado polas artes». O profesor Carlos Villanueva insistiu no autodidactismo de Macías, «persoa rupturista, que loitou, pero sen bandeiras, moi belixerante, moi viaxeiro, cuxo recoñecemento foi incuestionable, belicoso, a quen moito lle gustaba escribir, capaz de criticar a unha orquestra que estreou a súa propia obra».

Villanueva valorou a gran capacidade de escritura de Macías: «escribiu moito, tamén, sobre a propia obra, asumindo o autodidactismo como forma de creación». «Ninguén pode negarlle a súa orixinalidade e unha capacidade de aprendizaxe tremenda. Creou unha linguaxe moi persoal, pero moi valorada pola crítica, como amosan os textos de Tomar Marco ou García Alcalde». Rematou Villanueva lembrando que Macías, a pesar das súas viaxes, «sempre quixo volver a Vigo, onde residía o celme da súa creación». Pola súa banda, Javier Macías fixo un emocionante retrato do seu irmán, confesando que na súa familia non existía tradición musical. «Lembro a Enrique como unha persoa inqueda e sensible, dende moi novo escoitaba a música a unha altura impresionante». Recordou os seus primeiros pasos en Xuventudes Musicais e as viaxes a Alemaña, Finlandia e Polonia en 1982 «que supuxeron unha esforzo moi grande, que só compensaban as súas ganas de compoñer».

Javier Macías reivindicou que «a música de de Enrique debería interpretarse sempre, non só nos aniversarios»; «o labor de Enrique supuxo un fito para a música galega, facilitando que os xoves compositores puidesen estrear as súa sobras». «A Enrique sempre lle gustou debater, aguantou moitas críticas. Foi escrupuloso co seu traballo, quería que a súa obra se executase moi ben». Rematou Javier Macías pregando que «a Enrique hai que miralo coa prisma da súa positividade». «Enrique necesitou ser creador, como demostrou na súa derradeira peza Clamores e alegrías, que por ventura foi estreada no Festival de Canarias».

O texto da miña intervención pode baixarse aquí en pdf (sete páxinas).

Onte 1978: Benedicto, sonata de amizades

/en , , , , , , , /por

Estremeceume a noticia do pasamento de Benedicto, un noso vello amigo, un dos mestres fundadores da Nova Escola Galega, cantor do entusiasmo colectivo, activista das causas da xustiza e da igualdade. Compartín con el os primeiros secretariados de NEG e o inicio do proxecto editorial de Vía Láctea do que sería un dos seus principais promotores. Colaborei con Benedicto na redacción e edición da unidade didáctica sobre o Jose Afonso (1987), de quen era embaixador en Galicia. Recuperei o contacto con el cando en 2008 publicamos Sonata de amigos, o seu emocionante libro de memorias no que como un dos fundador es de Voces Ceibes botou unha ollada serena cara atrás. Admirei sempre o seu optimismo da vontade e a súa capacidade de enxergar o horizonte, como cantaba na súa señora da guía; mais e sobre todo a súa teimosía para tecer afectos alí onde estivese. Lembrareino co afecto e respecto unánime coas que foi despedido nunha fermosa sonata de amizades.

Onte 1974: Ramón Chao, escritor rebelde

/en , , , , /por

Coñecín a Ramón Chao hai apenas dezaseis anos, da man do editor Carlos Díaz Martínez co que compartiu tantos días parisinos. Dende entón, Ramón tratoume como ese amigo de toda a vida que de cando en vez chamaba para dar novas dende París da súa máis recente tatuaxe, o que sabía era equivalente a publicación dun novo libro (e foron ben deles). Ramón Chao contaxiaba enerxía entusiasta en cada unha das actividades das que se ocupaba, fose o xornalismo rebelde, a tradución ao francés das obras de Manuel Rivas, ou a publicación das propias en galego sobre Prisciliano ou A Bela Otero. Xaora, foi o compromiso de recuperar en galego O lago de Como, a súa novela vilalbesa dos tempos difíciles de infancia no Hotel Chao, o que lembrarei con máis emoción de Ramón Chao, tamén pianista prodixioso, coma o protagonista da obra, tan rebelde como para axustar contas co propio pai. Todos os nosos abrazos e saudades nosas para os seus.

Onte 1943: No aniversario de Celso Emilio e Elixio Rodríguez

/en , , , , , , , /por

Poucas veces raparamos na coincidencia na data do 4 de xaneiro do nacemento de Elixio Rodríguez e Celso Emilio Ferreiro, o primeiro en Grou en 1910 e o poeta de Celanova en 1912. Dúas figuras daquelas Mocidades do galeguismo republicán das Terras de Celanova e a Baixa Limia, como tamén ao de Xosé Velo (1916) , que tras o seu pasamento conservan a súa vixencia e todo o interese para a súa obra.

Celso Emilio, fonte inesgotable na que continúa bebendo cada xeración, constitúe o modelo de poeta natural, o bardo popular contemporáneo da segunda metade do século vinte, capaz de dialogar co seu tempo, facéndoo con toda a fondura e complexidade, o que lle obrigou a asumir tantos riscos e múltiples dificultades vitais.

Elixio Rodríguez, a quen tiven a fortuna de coñecer hai agora  trinta anos, cando traballei como mestre de Primaria en Bande, deixou nas súas memorias (Matádeo mañán), un testemuño excepcional da súa afouteza nos días difíciles da guerra e do exilio, unha parte da nosa memoria colectiva a rescatar.

Elixio e Celso Emilio compartiron angueiras  e compromisos para facer posible que xermolase un anovado nacionalismo galego dende a esquerda, como tamén contribuíron, un México e outro en Venezuela, á construción cultural da diáspora galega. Lembramos con saudades a Celso e a don Elixio (así o chamabamos sempre) e convidamos a visitar as súas obras.

Onte 1860: Miguel Suárez Abel, azos de tenrura

/en , , , /por

Miguel_Suárez_AbelEntristeceunos o pasamento do bo de Miguel Suárez Abel, un escritor no que identifiquei o intelixente optimismo da vontade e a xenerosa entrega para a amizade. Coñecino cando editamos Sabor a ti (Xerais, 1992), unha novela que foi finalista do premio Xerais e que moito lle ampliou as portas que abrira con Turbo (Xerais, 1988), o premio Blanco Amor co que se dera a coñecer. Gustoume sempre como columnista, quizais o eido literario onde a súa ollada de lector humanista e cosmopolita era máis lúcida, non exenta de orgullo pola tradición nin de aguillón crítico contra a inxustiza. Eis ese derradeiro e memorable artigo, “O rato roe óso“, no que con sinceridade e afouteza relataba como se preparaba para a morte, “apaciguando e calmando os temores máis negros e fundados”. Lembraremos a Miguel pola súa dignidade e por tantos azos de tenrura que agasallou ao longo da súa vida. Saudades e abrazos intensos, Miguel!

Guardar

Guardar

Guardar

Onte 1840: Palmira in memoriam

/en , , , , , , /por

PalmiraSoubemos da noticia do falecemento de Palmira González Boullosa o pasado 9 de febreiro e da preparación dun acto de lembranza para o vindeiro mes de maio. Mestra, escritora e lectora letraferida, Palmira foi unha das pioneiras esquecidas da Literatura Infantil e Xuvenil galega, tanto polo seu traballo como folclorista. moi atenta a recuperación da tradición oral, coma polas súas sorprendentes novelas de fantasía, na mellor tradición artúrica. Deuse a coñecer cos seus volumes de folclorista para os picariños, Adiviñas (1985), Mentiras (1986), Arrolos (1986) e ¿Quen panda? (1986), publicados por Galaxia na súa colección Tartaruga, que tanto e tanto utilizamos nas nosas clases de Preescolar de finais dos oitenta. Gañadora da segunda edición do premio Merlín pola novela A princesa Lua e o enigma de Kián (Xerais, 1988), á que seguiu Brandón, fillo de Ferreol (Xerais, 1993),traballaba devagariño en Brixit e Xenevra, co que remataría a triloxía, que bautizou de Cumiodouro.

Xaora, en Xerais lembraremos sempre a Palmira por Cando o rei por aquí pasou (1997), un libro fermosísimo (hoxe unha auténtica alfaia de bibliófilos), no que antologou os seus cadernos de folclore galego de toda unha vida e ilustrou con fermosas mariquiñas da que era coleccionista.  Sabemos que deixa un extraordinario romanceiro galego inédito, que non quixo publicar, desque algún crítico dubidou da existencia do xénero na nosa lingua. Poeta serodia, en 1992 obtivo o Premio Eusebio Lorenzo Baleirón por Asoladamente, o teu nome. Comprometida sempre coa renovación pedagóxica, foi, xunto a Mari Luz Liste, fundadora do Colexio Andersen e profesora do centro até 1987, onde puxo en práctica boa parte das súas ideas educativas sobre a lectura. As súas guías de lecturas para o Nadal constituíron un modelo de colaboración do centro educativo e as familias no fomento da lectura. Mestra das pombas e das palabras, nunca esqueceremos as súas frecuentes preguntas reflexións nas nosas presentacións en Librouro ou na Casa do Libro. Lembrarémola con saudades. Con todos os abrazos para as súas fillas.

Onte 1803: A semente de Bibiano

/en , , , , /por

Que tristeza tan grande a do pasamento do noso admirado Bibiano, o mestre da ledicia permanente, posuidor dunha ollada esperanza e unha vontade entusiasta. Bibiano é un dos referentes da educación sentimental da nosa xeración. “Estamos chegando ao amor“, “Agora entramos nós” ou “Samba pra mocedade” (a versión do poema de Viaxe ao país dos ananos de Celso Emilio) están entre as cancións do noso celme. Xaora, Bibiano foi a faísca necesaria que prendeu a música popular galega das últimas catro décadas. Como cantautor e membro de Voces Ceibes foi un pioneiro (incomprendido), adiantándose ao que chegaría nos 80 con Siniestro, Os Resentidos, MIlladoiro e a movida viguesa, que viviu xa como emprendedor das iniciativas máis diversas. Produtor e argalleiro de tinglados vigueses, conservou o seu compromiso de obreiro do metal, membro do pecé e de comisións, un jichiño simpático e entusiasta até o lirismo. Así o lembrarei, preguntándome, cada vez que coincidiamos, pola saída da segunda parte do libro de Voces Ceibes do seu amigo Araguas. Bibiano enfrontouse a historia e respirou no presente. Foi un deses jichos que deixou semente e non parou de remar, non tiña medo ao temporal.

Emociona hoxe ver o documental sobre Bibiano de Josefina Molina (1977).

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Onte 1774: Fermín Bouza, un dos poucos imprescindibles

/en , /por

Fermin_BouzasNon é doado encaixar o pasamento de Fermín Bouza, o grande mestre galeguista da esperanza. Como chiou onte Manuel Rivas «Fermín era luminoso e valente, un punto de luz cruzaba o escuro», así se presentaba cando chegaba de Madrid cos azos e o entusiasmo que aquí sempre tanta falta facía para poñer en marcha os proxectos de país. Admirabamos a Fermín como poeta e narrador galego, cunha obra aínda en boa medida inédita, que sempre me anunciaba. Seguiámolo pola súa agudeza como analista político e social capaz de convertir o seu blog, «O voto con botas» nunha lumieira entre tanta confusión conformista, vital en batallas colectivas como as da dignificación do idioma. E, sobre todo, queriámolo pola súa xenerosidade desbordada coa que nos agarimaba en cada encontro. Xosé Manuel Pereiro lamentaba onte, con todo a razón, que Fermín Bouza foi un mestre que Galicia nunca soubo aproveitar. Unha perda grande e dolorosa dun dos poucos imprescindibles. Beizón, Fermín!

Recomendo moi vivamente o obituario que lle escribiu Manuel Rivas.

Onte 1744: Agustín, o mestre de soños

/en , , , , , /por

capaLuzes33-34A providencia laica provoca coincidencias fortuitas que nos emocionan. Onte coincidiu a publicación na rede do catálogo de obras de Agustín Fernández Paz en Xerais, que coidou con tanto agarimo Celia Torres, coa aparición do número 33-34 da revista Luzes que dedica a portada ao mestre Agustín e inclúe artigos sobre a súa figura do xornalista César Lorenzo, do escritor Xabier Docampo e unha lembranza miña como editor. E se non abondasen as coincidencias, onte tamén enviamos a fabricar a «edición cen mil» de Cartas de inverno, ilustrada por Antonio Seijas, e O soño do Merlo Branco, unha nova versión do conto publicado en 1999 pola editorial Everest, desta volta ilustrada por Lucía Cobo, dúas obras revisadas por Agustín durante os seus últimos meses. Coincidencias que nos provocan saudades, un baleiro de ausencia imposible de agochar, mais tamén nos obrigan a enxergar o horizonte como con certeza el faría. O mestre de soños sempre ao noso carón.

Onte 1741: Saudades e gratitude a Laredo Verdejo

/en , , , , /por

Triste nova a do pasamento de Xosé Luís Laredo Verdejo, o autor de Galicia enteira, a guía de Galicia nunha ducia de volumes que en dúas series diferentes publicou Xerais, a primeira entre 1980 e 1987, na colección Montes e Fontes creada por Xulián Maure, e a segunda no remate dos noventa, deseñada polo Grupo Revisión. Tanto para unha coma para a outra, Laredo percorreu todos os camiños de Galicia, tamén os arredados, no seu todo terreo, fotografando e tomando boa nota. Coa descrición detallada de paisaxes e monumentos, dando conta da súa forma de acceso, sempre fiable, froito dunha curiosidade apaixonada e dun gran afán didáctico, Laredo expresaba un amor moi fondo polo seu país. Galicia enteira formou a unha xeración de galeguistas na descuberta da terra nosa, no coñecemento da súa xeografía e da súa historia, dos espazos naturais e das pezas senlleiras. Unha ducia de volumes que quedarán como arcas do orgullo galego, preparadas con enorme xenerosidade polo padre Laredo, a quen lembraremos con gratitude e saudade.