Editores – Páxina 4

Bieito Ledo

1 de Novembro de 2023/en A Portada, Age, Artigos, Contafíos, Cultura, Edición, Editores, Galeguismo, Premios, Vigo/por bretemas

No acto de ditame da XLVIª edición dos Premios da Crítica de Galicia, no que se pronunciaron discursos de aceptación excepcionais, como os do profesor Carlos Callón, gañador da modalidade de Investigación, en defensa da lingua galega, da causa da paz no mundo e dunha Palestina libre, e o da arquitecta Teresa Táboas, gañadora en Artes Plásticas, a prol dunha arquitectura inclusiva ao servizo do benestar da comunidade, recoñeceuse tamén a traxectoria na institución de Bieito Ledo Cabido como presidente fundador da entidade promotora. Coincidindo co inicio dunha nova etapa na organización destes premios anuais á excelencia das producións culturais galegas, os máis antigos dos organizados no país, esta homenaxe ao veterano editor, xestor e activista cultural de Padroso, celebra o seu esforzo teimoso, incansable e xeneroso para manter a duración dun proxecto normalizador para a cultura galega, concibido dende o seu inicio (16 de maio de 1978) en man común, cando non existían as institucións autonómicas. Como salientou Víctor F. Freixanes no seu texto de adhesión á homenaxe en «Galicia sempre máis importante que poñer andar as ideas é conseguir que duren, medren e dean froitos». Efectivamente, recoñecer e agradecer a continuidade proporcionada por estas persoas-vértice de proxectos colectivos de construción nacional, como é o caso de Bieito Ledo cos Premios da Crítica de Galicia, ademais de fortalecer a comunidade de afectos e complicidades tecidas polo tempo, indispensable para o seu funcionamento, renova nos seus participantes azos e compromisos de futuro. Parabéns ao druída do carballo de Padroso que en fermosas palabras que lle dedicou a xornalista María Xosé Porteiro na súa laudatio «ensinounos que sempre hai un novo chanzo e novas metas que acadar, cando se fixan con acerto os obxectivos, se constrúen equipos fortes, se procuran alianzas e se traballa arreo». Unha receita saudable para tantos outros proxectos de construción do país de noso. Beizón, Bieito Ledo!

Publicado en Nós diario: 01/11/2023

Catálogo galego

4 de Outubro de 2023/en A Portada, Age, Artigos, Autores, Bibliotecas, Contafíos, Cultura, Edición, Editores, Librarías, Literatura infantil e xuvenil/por bretemas

Das cifras sobre a edición en galego, que presentei a pasada semana no XX Simposio o Libro e a Lectura da AGE, salientei tres que retratan o noso sector editorial nas últimas catro décadas. A primeira: os 16.600 títulos que en 2021 conformaban o catálogo do libro galego, cifra cinco veces superior á de hai trinta anos. A segunda: o 12,00 % como cota media do libro en galego no mercado do libro en Galicia, que se mantén con moi lixeiras flutuacións nas últimas dúas décadas. E a terceira: o millón e medio de euros que as editoras pagan cada ano en dereitos de autoría, cantidade, como a da facturación, entre os 15 e os 20 millóns, estable nos tres últimos lustros. Cifras que poderían completarse con outras significativas, sobre todo as referidas ao volume de edición e facturación por tipos de edición, que sitúan despois da pandemia á Literatura Infantil e Xuvenil como primeiro sector e á Literatura en continuo crecemento. Números que retratan o esforzo conxunto das editoras galegas (arredor das corenta empresas) por construír un catálogo colectivo amplo e atractivo, no marco da irrenunciable profesionalización dun sector con importantes problemas de visibilidade e autoestima. Sei que dos títulos do catálogo hai máis de 8.000 impresos dispoñibles nas librarías dixitais e outro milleiro en formato epub, atendendo ao proceso de hibridación, o que constitúe un éxito colectivo da sociedade lectora en galego. Non obstante, están cifras non poden ocultar as dificultades de sostibilidade dun sector con tiradas medias moi baixas e vendas cativas, que obrigan, non o esquezamos, a extremar o rigor e a austeridade na xestión das editoras e a necesidade para facer posible a súa continuidade de que sexan rendibles. O que é tarefa moi difícil nun mercado reducido a 180 librarías activas nun país carente dun plan de lectura e dunhas achegas públicas dignas para as súas creadoras literarias e para as empresas dunha cadea de valor considerada estratéxica para Galicia desde 2006.

Pubicado en Nós diario: 04/10/2023

Datos da edición en galego (1983-2023)

26 de Setembro de 2023/en A Portada, Age, Cultura, Edición, Editores, Recurso_didáctico/por bretemas

Para arquivo e consulta pode baixarse en pdf o documento Datos da edición en galego (1983-2023) que utilizarei no Simposio O Libro e a lectura da AGE (27/09/2023).

Llegim!

16 de Agosto de 2023/en A Portada, Artigos, Bibliotecas, Clubs_lectura, Contafíos, Cultura, Edición, Editores, Educación, Informes, Lectura, Lecturas, Librarías, Libro, Política, Promoción do libro/por bretemas

O Consell de Govern da Generalitat de Catalunya do 14 de xullo aprobou «Llegim!», plan nacional do libro e da lectura, froito dun proceso de diálogo e planificación compartido polas consellerías de Cultura e Educación, no que participaron os membros do Consello nacional de lectura pertencentes a un cento de entidades públicas e sectores culturais e educativos privados. Dotado con 58 millóns de euros, Llegim! asume como obxectivos xerais que en 2030 o 76 % da poboación catalá maior de 14 anos lea un libro cada trimestre, o 65 % lea unha vez por semana e que o 40 % lea en catalán. Un plan artellado arredor de catro eixos de actuación (Fomento do hábito lector, Dereito á lectura e atención á diversidade, Soporte ao ecosistema do libro e Gobernanza) que inclúe tanto o diagnóstico nunha ducia de ámbitos relacionados coa lectura e a industria do libro como 73 actuacións concretas, con cadanseu orzamento, calendario de execución e indicadores de seguimento e avaliación. Dende Galicia máis ca dotación e concreción orzamentaria asumida, chama a atención do plan de lectura catalán o seu novidoso enfoque transversal e interdepartamental, xustificado por unha actualización da definición de lectura, que non pode quedar hoxe reducida aos libros e textos escritos e obriga a recoñecer a diversidade de contornas, contidos e formatos do feito lector contemporáneo. Como provoca envexa o procedemento participativo e consensuado co que foi elaborado, que lembra ao utilizado hai vinte anos cando se xestou a modélica Lei 17/2006 do libro e da lectura de Galicia que, por certo, a este teor establecía no seu artigo nº 4 a «elaboración, con audiencia aos axentes do libro, ou en colaboración con eles, de plans e programas de actuación anuais ou plurianuais», e na disposición adicional primeira a obriga do goberno de presentar no Parlamento nun prazo de seis meses un plan de fomento da lectura, compromiso, coma tantos outros daquel modélico e pioneiro texto, que quedou en augas de bacallau.

Publicado en Nós diario: 16/08/2023

Gálix

2 de Agosto de 2023/en A Portada, Artigos, Contafíos, Cultura, Edición, Editores, Literatura infantil e xuvenil, Promoción do libro/por bretemas

Tras sete anos a cargo de Xosé Antonio Perozo, o editor de Cuarto de Inverno David Cortizo asumiu a presidencia da Asociación Galega do Libro Infantil e Xuvenil (Gálix). Unha noticia excelente para o sector do libro e da lectura en Galicia xa que supón unha renovación xeracional (necesaria) e azos renovados para as iniciativas desta asociación sen ánimo de lucro, fundada o 14 de xaneiro de 1989 coa intención de «defender e promover a cultura e lingua galegas a través da literatura infantil e xuvenil». Unha causa asumida dende a primeira presidencia do mestre David Otero, como das posteriores de Xabier DoCampo, Pilar Sampedro, Manuel Figueiras, entre outras, comprometidas todas na promoción e visibilidade social do libro e infantil e xuvenil en galego, superando os prexuízos de consideralo unha modalidade editorial menor e a lix como un xénero literario subalterno, ademais de asumir a representación galega na Organización Española para o Libro Infantil e Xuvenil (OEPLI) e na Organización Internacional para o Libro Xuvenil (IBBY), creada en Zurich hai setenta anos coa intención de promover o entendemento internacional a través dos libros para crianzas, que celebrou en Compostela (2010) aquel seu memorable trixésimo segundo congreso, baixo o lema «A forza das minorías». Agradécese o compromiso de continuidade asumido polo equipo de Cortizo, no que se integran autoras, ilustradoras, editoras e mediadoras da lectura, que aventura un relanzamento e unha presentación novidosa para un sector clave para a edición en lingua galega, que supón máis dun terzo da facturación, dos títulos publicados e do catálogo dispoñible nas librarías, como para a formación do lectorado autónomo neofalante e do lectorado literario adolescente, tarefas as que contribúe coas súas actividades formativas e iniciativas de mediación. Gratitudes a Perozo polo xeneroso e resistente desempeño en anos moi difíciles, parabéns e azos a Cortizo e o seu equipo polo camiño de esperanza aberto para a lix nosa.

Publicado en Nós diario: 02-08-2023

Viñetas desde o Atlántico

26 de Xullo de 2023/en A Portada, Artes Visuais, Artigos, Cidades, Cómic, Contafíos, Cultura, Edición, Editores, Librarías, Libro, Literatura infantil e xuvenil, Promoción do libro, Recurso_didáctico/por bretemas

A dúas semanas da apertura prevista de Viñetas desde o Atlántico nada se sabe dos contidos do programa do festival de cómic da Coruña. Unha situación a todas as luces anómala, denunciada polo editor e autor Kiko da Silva que veu alertando da precariedade na que quedaba a organización do certame dende que no mes de marzo Miguelanxo Prado, fundador e director de todas as edicións, presentara a súa renuncia ao concello da Coruña, administración que se ocupou do seu sostemento económico e infraestrutura, a través da concellaría de Cultura e do equipo de organización de exposicións do Kiosko Alfonso. Nacido coa ambición de achegar a linguaxe da banda deseñada á sociedade galega, máis alá do público afeccionado, ademais de dar visibilidade á creación galega de cómic e ilustración, durante vinte e cinco anos «Viñetas» conseguiu localizar a Galicia no mapa mundial da banda deseñada e colocar a semana coruñesa como referencia ineludible no calendario internacional dos eventos de cómic. Un éxito popular e profesional incuestionable, atribuíble en moi boa medida ao talento e a implicación persoal de Prado, que a pesar do orzamento reducido e conxelado e a asfixiante rixidez administrativa, conseguiu preservar os principios fundacionais acordados en 1998 co concello coruñés de ofrecer un programa para todos os públicos, acoller con agarimo aos artistas convidados e remuneralos de forma digna polos seus servizos e presentar nas mellores condicións os materiais expositivos. Con estes vimbios Prado conseguiu unha cita que xa é patrimonio da Coruña, que como sucedeu noutros eventos culturais de éxito, como Culturgal e O Salón do Libro, ambos os dous en Pontevedra, debe agora enfrontar en condicións incertas unha nova etapa, conservando a ambición inicial e a identidade conformada, mais tamén utilizando un novo modelo de xestión que faga compatibles os patrocinios públicos e a actividade comercial do sector. Velaí o reto moi complexo da nova etapa de Viñetas desde o Atlántico.

Publicado en Nós diario: 26/07/2023

Novela de praia

19 de Xullo de 2023/en A Portada, Age, Artigos, Contafíos, Cultura, Edición, Editores, Lectura, Librarías, Narrativa, Promoción do libro/por bretemas

Espallouse por Twitter unha curiosa oferta de libros usados baixo a etiqueta de «novela de praia». A pesar de parecerme un pouco caro o saldo destes libros a granel, tres euros un exemplar, cinco por dous, divertiume que o alfarrabista anónimo crease unha tipoloxía de edición, que permanecía inédita, sen encomendarse ao criterio de academia crítica ningunha ou sequera emulando a promoción do márketing dalgunha editora inconformista coa visibilidade do seu catálogo. Porén, o que máis me gustou do caso é que a recomendación de levar novelas á praia fose utilizada poucos días despois na rede de Musk para animar á lectura (e compra) dunha recente novela galega «ben escrita e con moito humor», coincidencia probablemente só atribuíble as sereas do azar. Emporiso, anunciamos que a «novela de praia» chegou a literatura galega, que non vai ser todo «novela negra», e como outros fenómenos da nosa contorna editorial, por cativo que sexa o seu mercado, terá vontade de continuidade. Con semellante precedente imaxino que as editoras galegas de referencia terán en conta este nicho de mercado na preparación dos seus futuros plans editoriais, como xa teñen asumidos os lanzamentos de nadal ou letras galegas. Fóra da brincadeira desta coincidencia, a serendipia amosa o perigo de utilizar etiquetas para a produción editorial, máis aínda da literaria, que poden chegar a confundir aos públicos lectores. Claro está que non hai razón ningunha para que as novelas lidas na praia sexan apenas produtos de lectura ou libros artisticamente menores. As novelas de praia son as que as lectoras deciden levar ao areal, un espazo lector para calquera tipo de textos e soportes. Recomendo ler na praia, e facelo da forma máis confortable que coñezo, empregando cadeira, parasol e a protección solar necesaria. As editoras galegas continúan ofrecendo unha oferta moi diversa de novidades de novelas ben escritas, con humor, intriga, reflexión, memoria, emoción… para gozar tamén nos nosos areais.

Publicado en Nós diario: 19/07/2023

Outro Vigo do libro

4 de Xullo de 2023/en A Portada, Artigos, Artigos Faro de Vigo, Bibliotecas, Cidades, Cultura, Edición, Editores, Festas, Librarías, Polémicas, Promoción do libro, Vigo/por bretemas

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao fracaso da instalación da Feira do Libro de Vigo no Calvario:

O traslado da Feira do Libro de Vigo á rúa peonil do Calvario resultou un fracaso. A participación de apenas nove expositoras, das que só seis eran vendedoras, a ausencia das librarías viguesas máis dinámicas e comprometidas co libro galego, a incomodidade da instalación, tanto do estreito corredor para a circulación do público como dunha carpa de actos cativa, así como as molestas interferencias dos cheiros dunha chamada «Fiesta de la alegría», coa que compartiu un espazo público, en boa parte valado por obras, foron circunstancias que provocaron as queixas das lectoras que até alí se desprazaron e moi especialmente de autoras, editoras e dalgúns veteranos libreiros. En definitiva, o novo emprazamento escollido no Calvario pola Federación de Librarías de Galicia e o concello de Vigo non reuniu as condicións e a dignidade necesarias para celebrar a que debería ser a festa dos libros de Vigo, unha das actividades principais da axenda cultural anual da cidade.

Unha deterioración desta feira, creada por libreiros como don Antón Patiño hai case cincuenta anos na Alameda, iniciada hai unha década cando abandonou a súa localización fundacional e comezou un percorrido errático por diversos emprazamentos da rúa Príncipe, fose arredor do Marco ou da Porta do Sol, que nunca resultaron plenamente satisfactorios nin para os organizadores nin para o concello de Vigo. Como tampouco na edición deste ano foi satisfactorio o adianto das datas de celebración abandonando a tradicional primeira decena de xullo. Emporiso, a Feira do Libro de Vigo foi perdendo visibilidade social e relevancia na axenda viguesa, mesmo a pesar dos teimosos esforzos das editoras viguesas por ofrecer un programa atractivo de presentacións e sinaturas, conscientes do éxito que en todas as cidades suscita agora este tipo de encontros presenciais protagonizados polos autores e autoras. Mais como se dun novo prexuízo murguiano se tratase, en cuestión de libros Vigo é un sitio distinto e vai a recú da tendencia doutras cidades galegas que como A Coruña mantén con pulo (non exento de dificultades) a súa feira do libro de agosto, cunha participación de expositores que multiplica por catro á viguesa, ou Compostela ou Pontevedra que crearon cadansúa festa do libro e da lectura de novo cuño. En Vigo nin unha cousa nin a outra.

E o mesmo sucede cando de bibliotecas viguesas falamos, outro sitio distinto para o actual goberno municipal que identifica como bibliotecas públicas o que en realidade son salas de lectura e estudo e acceso gratuíto a internet. Unha estraña doenza viguesa, esta de abrir “bibliotecas” sen libros nin fondos hemerográficos nin servizos de fomento da lectura nin persoal técnico bibliotecario, para unha cidade incapaz no que vai de século de acordar entre as súas administracións a construción de vez dunha biblioteca pública do estado á que ten dereito. Un fracaso entendible polo curtocircuíto existente entre a alcaldía e a presidencia da Xunta de Galicia para abordar esta cuestión, como outras infraestruturas culturais, educativas e deportivas, mais non por iso xustificable nunha cidade que continúa sendo referente no sector da edición de libros en Galicia e no estado, mais que carece dun plan ou programa ou documento estratéxico municipal que oriente as políticas culturais e de lectura na perspectiva das profundas mudanzas de hibridación da sociedade posdixital. Como Vigo continúa sendo sitio distinto no funcionamento do seu carenciado arquivo municipal, o que provoca as queixas de investigadores e amantes da historia e memoria locais.

O inicio dun novo mandato do goberno municipal é unha oportunidade magnífica para que a alcaldía reorientase a súa estratexia bibliotecaria e de fomento do libro e da creación literaria. E por ventura semella que o estado das arcas do Campo de Granada permitirían dotar de fondos bibliográficos e de persoal bibliotecario as futuras bibliotecas municipais de Navia, Teis e Bouzas que probablemente, como xa sucede coa Xosé Neira Vilas, atenderían a máis de 20.000 socios e socias (de todas as idades), cifras superiores ás abonadas ao Celta centenario. Como a situación económica do concello semella propicia para ofrecer un calendario de eventos literarios, entre os que non debería faltar nin celebración dunha feira (festa) do libro nun espazo céntrico e recollido (quizais nos paseos portuarios) nin a creación en outono do festival internacional «Vigo noir» de narrativa criminal. Sen esquecer a recuperación da convocatoria, como xa temos proposto, do Premio Internacional de Poesía Celso Emilio Ferreiro, que volvería a poñer a Vigo no escaparate literario. Por insistir que non quede, sabemos que outro Vigo do libro, das bibliotecas e da lectura é posible.

Un libro na man

22 de Xuño de 2023/en A Portada, Age, Artigos, Autores, Bibliotecas, Contafíos, Cultura, Edición, Editores, Goberno Feijoo, Iniciativas, Lectura, Librarías, Libro, Promoción do libro/por bretemas

Coincidindo coa publicación do Manifesto da revista Luzes do mes de maio dedicado á precaria situación do libro galego, Manuel Rivas lanzou nas redes unha iniciativa viral baixo a consigna: «A mellor protesta, un libro na man». Dende entón foron numerosas as fotos de persoas erguendo un libro coa intención de expresar o seu malestar pola ausencia en Galicia de políticas sobre o libro e a lectura e apoiar así a un sector (autorías, editoras, impresoras, librarías, bibliotecas e mediadoras), que foi o gran esquecido do goberno galego durante unha «década escura» para a lingua nosa. Imaxes de libros galegos en alto que expresan, ademais, a biodiversidade dunha oferta editorial, cada vez máis ampla e coidada, como o carácter insurxente do libro como ben cultural e crítico e perturbador da lectura como actividade individual (artística, formativa e informativa) con dimensión cívica e transcendencia política. Iniciativa que reclama a recuperación daquel amplo espazo de acordo (sectorial e político) acadado hai dúas décadas e recollido logo na Lei do libro e a lectura (2006). Consenso que os gobernos de Feijoo e Rueda desandaron, amparados nos recortes esixidos pola crise de débeda e logo polas penalidades da pandemia. E así, reduciron con contundencia (nalgúns casos até nun 80 %) os fondos destinados ás políticas públicas de lectura e de fomento do galego, con especial incidencia para os programas de adquisición de novidades editoriais en galego para bibliotecas públicas e de apoio a edicións de interese cultural e social. Hoxe o libro galego precisa saír do gueto no que pretenderon arrecunchalo, recuperar a presenza e brillo nas librarías, medios e redes, incrementar os índices de vendas e de lectura, proxectar a exportación das súas creacións… En resumo, precisa recuperar o seu carácter estratéxico, como primeira industria cultural en galego. Reclamalo empuñando un libro constitúe unha protesta pacífica até o lirismo. Convido a compartila coa etiqueta #UnLibroNaMan.

Publicado en Nós diario: 21/006/2023

Sector estratéxico

14 de Xuño de 2023/en A Portada, Artigos, Contafíos, Cultura, Edición, Editores, Efemérides, Goberno Feijoo, Libro, Recurso_didáctico, Xerais/por bretemas

Neste mes celébrase o corenta aniversario da Asociación Galega de Editoras (AGE), primeira asociación profesional do sector do libro. Foron cinco as asinantes da acta fundacional, Galaxia, Xerais, Alvarellos, Xistral e Sotelo Blanco, ás que se sumaron outras catro entidades, Escola Aberta, Fundación Barrié, Imprenta Neira e Libro de Oro (Librouro). Presidida primeiro por Bieito Ledo, xerente de Galaxia, e despois por Luís Mariño, director de Xerais, ao fío das posibilidades que abría o desenvolvemento autonómico e o ensino da lingua galega, a AGE traballou coa dupla intención de crear unha industria editorial e ampliar o público para o libro editado en galego, o que supoñía abandonar o resistencialismo que, coa excepción das edicións Castrelos, caracterizaba daquela ao sector. Obxectivos aos que nunca renunciaron as nosas editoras, capaces de ofrecer hoxe un catálogo de máis de 10.000 títulos dos diversos xéneros e tipoloxías e vender dende entón máis de vinte millóns de exemplares, un esforzo compartido na actualidade por case medio cento de editoras. Cifras que non poden agochar o reducido mercado interior do libro galego, apenas o 11,2 % (incluído o de texto), porcentaxe cativa para un sector declarado «estratéxico para Galicia» na Lei do Libro e a lectura (2006), a que quedou en papel mollado co primeiro dos gobernos de Feijoo. Incumprimento que abriu unha fenda entre as teimudas reclamacións da AGE e as políticas cativas dos gobernos de Feijoo e Rueda, as únicas presidencias da Xunta de Galicia que nunca recibiron ás directivas da asociación de editoras, rompendo así os tradicionais encontros anuais con Fraga e Touriño. «Que queren os editores?» preguntoulle Feijoo ao conselleiro Roberto Varela, cando en 2010 a AGE solicitou ser recibida en San Caetano. Dende entón as directivas das editoras agardaron ser convocadas para reiterar a atención que merece un sector estratéxico para a lingua e cultura nosas como para a conformación da propia identidade do país.

Publicado en Nós diario: 14/06/2023

Recomendo

Últimas anotacións