Onte 675: «Costa da Morte», outro éxito de Zeitun Films

Costa da Morte (teaser 1) from lois patiño on Vimeo.

Soubemos onte que Costa da Morte, a primeira longametraxe (80 minutos) de Lois Patiño, foi seleccionada para participar na 66ª edición do  Festival Internacional de Cine de Locarno na súa sección competitiva «Cineastas do Presente». Un documental non estreado no que o realizador vigués realiza unha esculca sobre as relacións entre o ser humano e unha natureza impoñente utilizando as súas relacións visuais e sonoras. A participación de Costa da Morte en Locarno é unha nova proeza da produtora Zeitun Films, tras o éxito de Todos vós sodes capitáns de Oliver Laxe, Arraianos de Eloy Enciso e O quinto evanxeo de Gaspar Hauser de Alberto Gracia, películas multipremiadas en diversos festivais internacionais nos útimos tres anos. Un éxito ao que non é alleo o rigor e o coñecemento dos produtores, Felipe Laxe e Martin Pawley, que acreditan na «fantasía do novo cinema galego», simulando o eufemismo que decote utilizamos para referirnos ao noso sistema literario. A pesar da redución das axudas públicas e do escaso peso da creación fílmica nos estándares da cultura galega actual, as arriscadas propostas de Zeitun Films van abrindo o seu vieiro. Un síntoma esperanzador de vitalidade. Os nosos parabéns aos produtores e aos equipos de creación.

Onte 658: Sobre o estado da edición

Miss IPE tivo a deferencia de facerme unha entrevista para publicar no seu blog da editorial Ideas Propias. Agradecín a iniciativa tanto pola xenerosidade de incluír as miñas opinións no blog dunha das empresas do noso sector coma polo feito de obrigarme a volver a reflexionar sobre a actual situación do sector. Transcorrido xa a metade deste horribilis 2013, ás portas da preparación dos orzamentos do vindeiro ano e da posibilidade do comezo da implantación da lei Wert, non é doado expresarse coa mesura e o optimismo da vontade que a min me prestan. Todos os datos dos que dispoñemos amosan que nos últimos dezaoito meses se profundizou o retroceso nas vendas do conxunto do sector do libro, tamén do libro en galego, ao tempo que aumentou de forma moi significativa a oferta dixital. Senllas tendencias que consolidan a situación crítica do sector da edición neste momento de tránsito, xunto á práctica renuncia das administracións públicas de asumir as súas responsabilidades na promoción das políticas de lectura. Con todo, tras a paréntese do verán e das feiras do libro de Vigo e da Coruña, e xa cos datos do estudo de Comercio Interior do Libro 2012, que se publicará no vindeiro mes de setembro, poderemos facer un diagnóstico máis preciso dunha crise cada vez máis disruptiva.

Onte 648: Panificadora 2016

Antón Pulido, o grande pintor e amigo de meu, envíanos esta marabilla, a dixitalización dun augaforte do cartel anunciador da «Gran retrospectiva de Laxeiro» que se inaugurará o 23 de febreiro 2016 na Panificadora Centro Cultural de Vigo, coincidindo coa celebración dos 108 anos do nacemento do pintor de Donramiro e co viséximo cabodano do seu pasamento. Ten moita razón Pulido anticipando esta importante convocatoria. Máis aínda nestes días axitados nos que convén actualizar os nosos soños máis felices para esta cidade revolcada, que nalgunhas ocasión tanto nos doe. Que foi do proxecto de instalar na Panificadora a biblioteca do estado? Que foi do proxecto de recuperación integral da Panificadora para usos culturais e cívicos?

Onte 647: Sés «co xenio destrozado»

Desque o venres merquei o disco en Andel estou enganchado Co xenio destrozado, o segundo cedé de Sés. Un disco xenial, marabilloso, memorable, potente. Unha voz engaiolante capaz de enluvarse en cada tipo de canción. A madurez dunha cantora e compositora en estado de graza. Unha ducia de temas imprescindibles, unha variedade musical espectacular, un catálogo dos ritmos máis clásicos do rock e da música popular hispanoamericana, dende a balada, a milonga, a rancheira, o blues, os ritmos doces do Caribe, mesmo o tango, até varias xeracións do rock and roll máis xenuíno. Un prodixioso catálogo musical no que aínda brillan máis unhas letras (todas elas rimadas por Sés) que avalan entre a denuncia da desiguldade, a reivindicación da esperanza e a proclamación do amor e o desamor máis arrebatado. Cancións inesquecibles como «Concordia de papel», «Milonga de aquí» (un auténtico manifesto dende a insurxencia dese este recuncho do mundo), «Rebelarse a conciencia», «Boto en falta unha ilusión», «Se non podo ir onde ti estás» ou «Unha mañá de setembro»… Este é un disco de denuncia do conformismo, un auténtico ciclón de entusiasmo do rock and blues. Cantando en galego, con letras significativas cen por cen, esta bluseira con alma de pandereteira, a Patti Smith de noso, aventuro vai abrir unha nova fronteira para a música en galego. Co xenio destrozado é un disco moi recomendable. Beizóns Sés!

Onte 646: O éxito do punto gal

A aprobación por parte do ICANN dos novos dominios punto gal e punto eus, para a lingua e cultura galegas e euscalduna, constitúe un éxito colectivo moi esperanzador. A partir de inicios de 2014 contaremos coa posibilidade de achegar un novo pulo á presenza da nosa lingua e do pobo galego na Internet. A consecución do punto gal terá unha consecuencia simbólica (Galicia,o seu pobo, a súa lingua e a súa cultura contarán cunha presenza diferenciada na rede universal), mais tamén impulsará a presenza do galego en Internet, xa que os beneficios xerados pola xestión do dominio serán reinvestidos nesta tarefa. Os promotores teimosos da iniciativa merecen todas as nosas beizóns e gratitude. Con todo, o académico Manuel González merece todos os parabéns. Na mesma semana que abriu o Portal das palabras, proxecto que codirixe, a asociación Punto Gal, da que é presidente, fundador e impulsor, obtén esoutro éxito. Senllos fitos históricos extraordinario para a lingua galega, que moito lle deben ao coñecemento e á capacidade de forxar proxectos colectivos do lingüista de Mazaricos. Coincidindo co trinta aniversario do aprobación da Lei de Normalización Lingüística, entre pasos adiante e algúns atrás, foi esta unha semana para a esperanza da lingua galega.

Na foto aparecen algúns dos membros da directiva da Asociación Punto Gal.

Onte 637: Premios da Crítica 2013

Onte puxemos en marcha a convocatoria dos Premios da Crítica Galicia 2013. Un proceso que, tras o traballo dos xurados das diferentes modalidades (Creación Literaria, Investigación, Iniciativas Culturais, Musica, Artes Plásticas e Artes Escénicas) durante os tres meses do verán, concluirá o sábado 19 de outubro, día no que darán a coñecer o seu ditame no seo dun xantar que se celebrará no hotel Os Escudos de Alcabre. A renovada Fundación dos Premios da Crítica Galicia, presidida polos infatigables Bieito Ledo e Antón Pulido, amosa que en Galicia tamén son viables os espazos plurais interxeracionais e independentes que traballan para acrisolar a tradición nacional dende o diálogo coas expresións culturais contemporáneas. O relanzamento da actividade do colectivo vai máis alá da convocatoria dos seus premios anuais. A consolidación da súa xeira de «Sabados Culturais», que esta semana abordará un moi interesante debate sobre a traxectoria das artes plásticas en Galicia durante as tres últimas décadas, testemuña a recuperación do dinamismo deste colectivo que celebra esta primavera o seu triséximo sexto aniversario.

Onte 630: Galician literature

Foi unha fortuna compartir os últimos días un par de conversas con Jonathan Dunne, o grande embaixador da literatura galega no entorno anglófono. Nesta semana da súa estancia en Galicia, ademais de intervir no congreso rosaliano do Consello da Cultura Galega, participou nas presentacións en Compostela da edición en inglés de Cantares gallegos, como editor de Small Stations Press, e onte na da Anthology of Galician Literature, da que foi editor e en parte tradutor, obra coeditada por Galaxia e Xerais en colaboración coa Xunta de Galicia.

Na presentación na Biblioteca Ánxel Casal, Dunne presentou o panorama da situación da literatura galega en inglés, a que considerou coma o mellor vehículo de difusión internacional. «Publicáronse en inglés, até hoxe, 52 títulos da literatura galega. O primeiro foi unha antoloxía de poemas de Rosalía de Castro, preparada por Xosé Filgueira Valverde, traducida por Charles David Ley e publicada en 1964 polo Ministerio de Asuntos Exteriores. Houbo que esperar vinte e cinco anos até publicar o seguinte. Na década dos noventa foron nove títulos, na de 2000 vinte e un e no que levamos de década outros vinte e un. Un crecemento exponencial da dispoñibilidade da literatura galega no mundo. O que amosa que estamos no bo camiño».

Despois explicou Dunne as características deste segundo volume da Anthology of Galician Literatura, que reúne sesenta textos doutros tantos autores e autoras publicados entre 1981 e 2011. «O limiar vai dirixido a un lector e a un editor do mundo que non teñen coñecemento da literatura galega. É un volume moi actual, xa que os dous terzos dos textos foron publicados na década de 2000. Achega unha idea do que se esta a escribir en lingua galega. Xustamento foi este o propósito do libro. As escolmas foron realizadas polos autores e autoras vivos (54).  Ademais de textos narrativos, están presentes o resto dos xéneros, a literatura infantil e xuvenil, a poesía, a literatura dramática e o ensaio, cunha atención á antropoloxía, a teoloxía e o nacionalismo. No limiar exprésanse os criterios utilizados na selección dos autores e autoras: cubrir todos os xéneros, as opinións doutros autores e da crítica, a presenza noutras escolmas e mesmo noutros traballos meus, os premios literarios acadados e a reputación internacional de autores como Manuel Rivas, Domingo Villar ou Chus Pato, que contan xa con diversas traducións. En todo caso, “calidade” e “distribución” son dúas palabras que entendo claves na política cultural presentes nesta obra».

Rematou Dunne presentando Portico of Galician Literature, o portal web que xestiona coa colaboración da Consellaría de Cultura, onde se presenta en inglés a literatura galega aos editores de todo o mundo. Salientou que ate o momento estaban presente oito autores, que serían dez a finais deste ano. Inclúese unha presentación de cada autor e unha tradución de mostra de cincuenta páxinas dunha das súas obras, «xustamente o que lle interesa a un editor».

O labor de Dunne como tradutor, editor e promotor da literatura galega no mundo está sendo fulcral. Merece apoio do sector editorial privado e dos nosos poderes públicos. Parabéns Jonathan!

Grazas a Fran P. Lorenzo pola súa información da presentación.

Onte 616: Baixón

Padézoo case todos os anos. Cando chega o dezasete, dáme o baixón. O peor é que sei cal é a orixe do meu desacougo. Non dou encaixado a retórica de gabanzas e ditirambos, mentres a lingua e a industria cultural se derrama á intemperie. Tampouco encaixo ben os pronunciamentos sobre o futuro da lingua no que persoas con responsabilidade pública se presentan como meros espectadores. Nin son capaz, tampouco, de aceptar a liturxización por un día dalgúns medios de comunicación, mentres que aqueloutros que utilizan sempre o galego non reciben sequera a esmola da publicidade institucional. Anóxame. Porén, en días de baixón, agradécense as iniciativas inconformistas, que por fortuna abrollan aquí e acolá, como a que dende onte promovemos na rede os editores galegos (grazas a Ana Mouriño polo deseño), as que o Foro Peinador promove para galeguizar a economía ou, entre tantas outras, a dos medios en galego que se organizan. Agradécense as declaracións de afouteza e dignidade como as de Belén Quintáns coma mesmo esta jaureguina, froito, quizais, dun baixón coma o meu. A pesar do ballón e do baixón, este serán das Letras viaxaremos a Lugo para presentar na Feira do Libro o novo libro de Antonio Reigosa e a multipremiada biografía de Celso Emilio Ferreiro que preparou Ramón Nicolás. Avante!

Onte 615: «En principio foi o verso»

Tivo interese a inauguración de «En principio foi o verso», a exposición sobre Rosalía de Castro e o sequiscentenario da publicación de Cantares gallegos. A presenza dun grupo de afectados polas preferentes disuadiu no último minuto ao presidente Feijoo de participar nun acto que se desenvolveu con grande respecto á dignidade da nosa autora primeira. Concibida co rigor documental e a sobriedade visual de todos os traballos do deseñador Pepe Barro, a exposición propón unha completa viaxe á iconografía rosaliana, dende os seus retratos e fotografías, pasando por manuscritos e primeiras edicións das súas obras, até o seu proceso de mitificación como icona nacional. Tamén está moi presente na mostra un achegamento ao Vigo das décadas de 1850 e 1860, o de Alejandro Chao e Juan Compañel, cando aquí agromaba o pensamento demócrata e galeguista nos xornais que eles editaban, primeiro La Oliva e despois El Miño. Non esqueceu Barro o decisivo papel do editor Compañel na proeza rosaliana, así como o dos seus sucesores no século XX, que fixeron de Vigo a capital editorial de Galicia. Foi este un recanto da exposición que como editor galego moito agradecín. Sei que axudará a comprender o papel de editores como Xohán Ledo (portadista de Galaxia e autor dos carteis das primeiras celebracións do Día das Letras), Eugenio Barrientos (fundador da editorial Cíes e descubridor de Marcial Lafuente Estefanía), Xosé María Álvarez Blázquez (fundador de Monterrey e edicións Castrelos) e Francisco Fernández del Riego (o obreiro da editorial Galaxia durante os anos do franquismo), así como doutros editores vigueses  do noso tempo como Bieito Ledo e Carlos del Pulgar. Xa no que atinxe ao espazo dedicado a Xerais, deixoume un chisco melancólico ver exposto un exemplar de Matemáticas de 1º de BUP do colectivo Vacaloura,o primeiro título da nosa editorial, tamén o primeiro libro de texto en galego para a área de Matemáticas. Editado en 1979, aquel libro sería hoxe un texto prohibido, de edición imposible, xa que así o determina o actual decreto de plurilingüismo. Outra vez, un paso adiante, outro atrás, Galicia tecendo o seu soño. Parabéns a Pepe Barro e Anxo Angueira, responsables primeiros destoutra iniciativa rosaliana. Recomendo vivamente visitar a exposición.

Onte 614: ILP Valentín Paz Andrade

Levei unha alegría cando souben da aprobación por unanimidade do Parlamento Galego da toma en consideración da Iniciativa Lexislativa Popular Valentín Paz Andrade. O ensino preferente da lingua portuguesa no noso sistema educativo non universitario e a promoción da nosa lingua na lusofonia e da cultura portuguesa en Galicia supoñen un feito histórico. Lembrei de contado ao meu amigo Nelson de Matos, que vive uns momentos moi díficiles. Nelson, o editor portugués que máis se ten preocupado pola literatura galega actual (publicou a Rivas, Fernández Paz e Rosa Aneiros, entre outros autores e autoras de noso), adoita definir a relación entre Galicia e Portugal coma a de «dous irmáns virados de costas». A partir da aprobación desta iniciativa política, os irmáns deben recoñecerse de fronte colléndose das mans para percorrer un camiño compartido. Non hai dúbida que dentro da estratexia de proxección exterior da cultura e da economía galega os espazos da lusofonía (tanto o peninsular, Brasil, coma os territorios africanos) constitúen os nosos obxectivos preferentes. Outrosí sucede coa comunicación, transferencia e colaboración coa industria cultural lusófona (cinema, televisión, literatura, música…) onde tamén deberiamos atopar os nosos primeiros parceiros. Parabéns a Morell e ao resto dos promotores duna iniciativa política e económica que abre unha xanela de esperanza para Galicia.