Límites da cidade bonsai

No artigo da semana en Faro de Vigo reflexiono sobre o modelo de cidade ornamental presentado pola alcaldía viguesa coa intención de renovar o seu mandato.

alcaldiaO éxito popular do arranxo urbano deste Nadal levou ao concello a decidir prolongar algúns dos seus elementos lumínicos máis espectaculares, como paraugas e arcos de lucería, até a celebración dos desfiles do Entroido da metade do vindeiro mes de febreiro. Outrosí sucederá, neste caso de forma definitiva, coas xardineiras da porta do Sol e da praza da farola de Urzaiz e as colocadas en Príncipe, diante do Marco, coa intención “de mitigar o predominio das losetas”, a pesar de que a humanización destes espazos urbanos é recente. Con estas medidas, anunciadas cando se inauguraron de forma imprevista as escaleiras mecánicas da rúa da Segunda República (a pesar de non estar rematada a totalidade da obra proxectada), a alcaldía profundiza no seu modelo de cidade bonsai, esa cidade fermosa e ornamental, que a súa comunicación popularizou como a das “humanizacións”, durante os seus dous mandatos en minoría. Modelo co que levado a súa máxima expresión pretende recuncar un terceiro e mesmo un cuarto con maioría absoluta.

Coma se de Campos de Jordão se tratase, a cidade bonsai da Serra da Mantiqueira no estado de São Paulo, chamada a capital da Suíza brasileira, en Vigo estendemos sen problema ningún a celebración lumínica das festas de inverno case outros dous meses, alleos a austeridades e estreiteces deste tempo de devalo no que moito se ampliaron as desigualdades. E o peor do caso non é o dispendio que a continuidade da lumareira vai ocasionar, que aposto será defendido polos seus promotores coma un “importante” aforro, nin os efectos contaminantes provocados por este consumo enerxético, que aventuro serán considerados como marxinais, se non, e sobre todo, o pobre exemplo que, ás portas das eleccións municipais de maio, supón para a cidadanía viguesa o modelo político deste conformismo dominante.

Mais non nos enganemos, no Vigo de 2015 non existe outra primacía política que non sexa a establecida pola alcaldía. Hai tempo que Abel Caballero carece de oposición, abandonándose no Campo de Granada o diálogo, a concertación e a planificación estratéxica como criterios para o arranxo dos asuntos do común. Razón pola que pouco importa contradicir o calendario gregoriano, trasacordar os costumes do noso ciclo anual de festas ou esquecer o carácter austero e laborioso dunha cidade atlántica industrial nacida coma abella da ribeira.

Sempre tan antipáticos, os datos sobre a situación económica e social de Vigo e a súa área metropolitana ao remate de 2014 non son para botar máis foguetes que os imprescindibles nos votos de esperanza do aninovo. A pesar do seu descenso, as taxas de desemprego mantéñense moi por riba do 20 %, o que supón máis de 31.000 persoas inscritas en Vigo nos servizos públicos de emprego, cerca de 45.000 nos concellos da área metropolitana, e das que practicamente a metade non reciben ningún tipo de prestación. Co agravante de que se ven reducindo tamén a poboación activa, mesmo a pesar da (aínda) lixeira reactivación do sector naval e do anuncio do novo modelo da furgoneta de Citröen, que obrigará a unha diminución dos costes sociais da factoría matriz e das empresas do sector da automoción, coas consecuencias que iso suporá para os salarios dos seus traballadores.

Coma tampouco son para facer grandes alardes os datos publicados polo Ministerio de Facenda sobre os gastos en servizos públicos básicos que con 371,5 euros por veciño sitúan ao concello de Vigo na posición 2.212 do ránking estatal (por detrás dos da Coruña e Pontevedra) ou sobre o gasto en protección social por habitante que con 66,8 euros o sitúan no posto 2.945 (por detrás da Coruña). Nin tampouco o tan cativo desenvolvemento do planeamento de vivenda social e equipamento público previsto no PXOM nin as cifras de viaxeiros de Peinador que medraron un pouco no último ano, mais que continúan deixando a nosa terminal como a pechacancelas das tres galegas.

Datos todos que obrigan a recoñecer a fraxilidade, cando non precariedade, económica e social na que se atopan tanto a cidade, como a súa área metropolitana, esoutro proxecto estratéxico varado en mar de ningures pola incapacidade dos responsables do concello e da Xunta de chegar a un acordo institucional, sequera para poñer en marcha o imprescindible servizo de transporte metropolitano.

Sei que nas próximas municipais a cerna do debate xirará arredor do engado do modelo de cidade bonsai presentado con fita de agasallo pola alcaldía. Xaora, non estaría de máis darlle unha volta de torca e lembrar se non sería viable unha cidade fermosa nas súas beirarrúas e espazos públicos, mais tamén inclusiva nas políticas sociais, educativas e culturais, capaz de artellar o seu entorno metropolitano como cidade industrial atlántica. Pagaría a pena ampliar os límites da cidade bonsai.

Onte 1196: Rosalía en Londres

bbc_singersO tradutor e editor Jonathan Dunne deunos onte unha noticia excelente para a literatura e cultura galegas: o vindeiro 15 de xaneiro o extraordinario coro BBC Singers e o xove guitarrista escocés Sean Shibe, dirixidos por Paul Brough, estrearán no seu concerto no St Paul’s Knightsbridge a composición que Daniel Saleeb preparou sobre o poema «Has de cantar» de Rosalía de Castro. Segundo Dunne, a primeira sección do poema será interpretaada en inglés, na tradución de Erin Moure de Cantares Gallegos, editada por Small Stations, a segunda en galego, tirada da edición de 1872. Con esta composición de música coral do poema en inglés da meniña gaiteira, unha das alfaias rosalianas, a literatura e a lingua galega abren outra xaneliña na súa difícil proxección e coñecemento no Reino Unido. Un fermoso agasallo musical para a noite de reis.

Onte 1195: A estrelada de Celso Emilio Ferreiro

Máis alá da controversia erudita arredor de se Celso Emilio naceu o día 4 ou o 5 de xaneiro de 1912, en todo caso na víspera de Reis, todos os seus biógrafos acreditan en que o poeta de Celanova chegou ao mundo cando os tempos estaban a mudar. El mesmo o recoñece nestes versos: «Moitas vegadas / a miña nai contoumo. / O día que ti naciches / houbo estrañas sinales no ceo. / Outro era entón o vento de xaneiro, / as pombas do solpor tornaban lentas / na serán sosegada.» Quizais por esa estrelada sosegada e afortunada daquel xaneiro de hai cento tres anos, Celso nunca perdeu a lumieira que acompañou a súa obra. Hoxe continua accesa en milleiros de persoas. Un caso case único na literatura galega. Convido hoxe a escoitar un extraordinario documento oral, as entrevistas que lle fixeron María Xosé Porteiro e Xosé Antonio Perozo en 1978. Ergamos un vaso de caíño na súa lembranza.

Onte 1194: Brétemas, 10 anos

Bretemas_03_01_2005

Tal día como onte de hai dez anos comecei estas Brétemas. Dende entón publiquei 4.667 entradas, fixéronse máis de dez mil comentarios e realizáronse varios millóns de visitas ás entradas do blog. Iniciado en Blogger, no marco do entusiasmo do blogomillo, pasou catro anos despois a Word Press, acollido primeiro pola xenerosidade de Blogaliza e logo, xa con dominio propio, aloxado por Pumpún, até que o pasado decembro migrou ao dominio punto gal.

Dende o inicio foi un blog persoal, con certa vontade memorialística de recoller a miña experiencia como editor de Xerais, razón pola que as súas preocupacións principais foron e continúan sendo os temas relacionados coa edición, a lectura, a lingua e a educación. Xaora, iso non impediu, madia leva!, que en Brétemas se escribise moito sobre política no marco desta crise devaluadora, de fútbol e doutras belas artes. Sen esquecer que tamén dende as orixes, o blog tivo unha intencionalidade de ensaiar e máis tarde desenvolver as posibilidades dunha escrita hipertextual, o máis económica, rica e atractiva que o tempo dispoñible diariamente me permitise.

Botando unha ollada cara atrás, é doado identificar as mudanzas que se foron producindo en Brétemas, provocadas polas do propio soporte e pola aparición das redes sociais e informativas, como pola propia hibridación do paradigma da comunicación cultural. O papel de Brétemas e do blogomillo mudaron coa chegada de Twitter, ao que me incorporei en febreiro de 2009, e de FB, onde migrou a conversa e se conformou unha nova comunidade lectora. A pesar diso, sempre acreditei no valor do blog coma cerne da miña identidade dixital, tanto pola posibilidade de achegar continuidade a varias series textuais (que sempre gustei en numerar) como «Onte» (un dietario con máis de tres anos de vida), «Campo de Granada» (artigos semanais que levo publicando en Faro de Vigo dende hai dezaseis anos con atención prefernete á cidade de Vigo) e «Campo do Fragoso» (crónicas dos partidos que o Celta xoga en Balaídos, das que me ocupa dende hai dez tempadas), como pola súa posibilidade como enorme arquivo dixital, utilidade extraordinaria na que teimei etiquetando o contido de cada anotación todo o que me foi posible.

Nunca esquecerei que cando iniciei o blog, o mesmo día que o meu benquerido Jaureguizar o facía cos seus Facendo amigos, non sabiamos sequera facer un hiperenlace. Dende entón, todo o que aprendín lendo e escribindo na rede non ten prezo. Bloguear é sinónimo de compartir e colaborar. Bloguear supón manterse permanentemente á espreita, compartindo e modulando unha voz dixital propia.

Abonda coa retórica do autobombo. Continuarei na escrita de Brétemas mentres teña algo que compartir, azos e tempo para facelo. A miña maior gratitude para todas as persoas que as len, critican, comentan, rechían e comparten. Seguimos…

Onte 1193: Adeuses en Alvedro

Aeropuerto de AlvedroEmocionoume onte ver na cafetaría do aeroporto de Alvedro a dous emigrantes maiores gozando dunha tapa de polbo antes de tomar o voo a Heathrow. Comían en silencio, bebendo a groliños da cadansúa copa de tinto, cunha tristeza que me pareceu desoladora. Como tamén o é que este enlace a Londres estea abarrotado de rapaces e rapazas novas, algunhas xa cos seus picariños no colo, o que demostra que, probablemente, xa decidiron construír as súas familias no Reino Unido. Galicia non é hoxe un país de oportunidades, por moito que lle pese ao seu presidente triunfalista, ao que ben lle viría pasar un par de horas de calquera destes mediodías en Alvedro e comprobar como emigra a nosa mocidade. Xaora, é difícil comprender, mesmo para os investigadores sociais, como un pobo cunha taxa de fecundidade tan baixa coma a nosa, continúa achegando continxentes emigratorios. Galicia desángrase en silencio, camiñando cara a súa desaparición como pobo e entidade política. Moito ensinan os adeuses de Alvedro.

Onte 1192: O ano sen pantalóns

el_año_sin_pantalonesAdoito ler cada ano un par de libros de non ficción estadounidenses, dese xénero híbrido tan dificilmente clasificable, entre os manuais de business e as biografías (haxiografías nalgúns casos) de novos triunfadores, que se ofrecen a esgalla nas librarías dos aeroportos. Despois da biografía de Jeff Bezos, na que souben que en Amazon non se utilizan nunca as presentacións en power point, subtituídas por composicións de 1000 palabras e notas de prensa de presentación de produto, metinme con certo escepticismo con El año sin pantalones, no que o xornalista e informático Scott Berkun relata a súa experiencia laboral dun ano como xefe dun dos equipos de Automattic, a empresa que xestiona WordPress.com, onde están aloxados millóns de blogs en todo o mundo. Confeso que o libro superou as miñas expectativas.

O máis interesante do libro de Berkun é a testemuña en primeira persoa de quen experimentou un modelo de traballo colaborativo, distribuído e en remoto e despois reflexiona de forma crítica e distanciada sobre as consecuencias que ten para a autonomía, empoderamento e confianza dos traballadores. En Automattic os empregados dos diversos equipos poden traballar onde e como eles queiran (de aí o título do libro) sen apenas utilizar o correo electrónico. A comunicación entre os membros de cada equipo faise por medio de vídeoconferencias en Skype, de textos compartidos en P2 (o sistema de blogueo rápido de WP) e en IRC, a veterana canle de conversa, ademais das catro ou cinco quedadas duns cantos días en diversos lugares do mundo para traballar xuntos de forma presencial. Todos os traballadores sen excepción inician a súa andaina na empresa pasando polo equipo de soporte, atendendo reclamacións e solucionando problemas aos clientes. En definitiva, unha nova cultura do traballo para unha nova relación cos clientes.

A intencionalidade da obra, escrita con inusual vigor narrativo, utilizando os recursos da autoficción, é subliñar que «as empresas progresistas», así as cualifica o autor, deben estar abertas á idea de que a tecnoloxía pode devolver parte do significado do concepto de «traballo» que perdimos: o seu carácter artesán, o de ser unha actividade da que se sintan orgullosas as persoas que a realizan, ou o de considerar as empresas como institucións que contan con valores profundos que perduran no tempo. O que non sería pouco, tal como se van conformando as empresas no entorno actual da devaluación e da perda de dereitos laborais. Un libro de negocios interesante.

Onte 1191: 2015, l’ Any de les biblioteques

Any_de_les_bibliotequesA Generalitat de Catalunya declarou 2015 como o ano das bibliotecas, unha celebración que coincide co primeiro centenario da creación da rede de bibliotecas da Mancomunitat de Catalunya. Aquel proxecto de crear bibliotecas en todo o territorio de Cataluña, redactado  por Eugeni d’ Ors co «afán de estender a cultura e a formación a todo o país», máis alá da rede de bibliotecas públicas provinciais, supuxo o primeiro modelo de bibliotecas públicas municipais do estado. A celebración do ano das bibliotecas, ademais de homenaxear a esta experiencia centenaria, supón poñer en valor o que é a primeira institución cultural de cada comunidade local. Bibliotecas como puntos de encontro interxeracional, cuxa finalidade é achegar á toda a cidadanía en condicións de igualdade acceso á información e fomentar a lectura na comunidade que conforma.

Galicia tamén precisa o seu ano das bibliotecas, que lle proporcione un novo pulo a unha rede que leva resistindo de forma heroica seis anos de asfixia económica, sofrindo severísimos recortes orzamentarios (mesmo a pesar daquel 2010 estragado como ano da lectura), ao tempo que incrementando o número dos seus usuarios. Precariedade económica que continuará en 2015, xa que o seu orzamento para actividades e novas adquisicións continuará estancado, diminuíndo outros 100.000 euros a cantidade prevista pola Consellaría de Cultura para a adquisición de novidades editoriais impresas. Unha situración de privilexio, se a comparamos coa prevista para arquivos, cuxo orzamento diminúe un 8 %, a pesar da aprobación da Lei de Arquivos de 2014.

Neste contexto de precariedade bibliotecaria, sería moi significativa a implicación por simbólica que fose do presidente da Xunta, como fixo Artur Mas, en calidade de presidente do «Any de les biblioteques». Moito valorariamos un xesto de amizade de Feijoo co sector do libro e a lectura coma onte fixo co da automoción. Fago os meus votos por un ano das bibliotecas en Galicia.