Onte – Páxina 83

Onte 1316: «Son noxento»

6 de Maio de 2015/en Autores, Feminismo, Narrativa, Onte, Presentacións, Xerais/por bretemas

Acompañei onte a María Xosé Queizán en Compostela na presentación na Feira do Libro de Son noxento, a súa décima novela. Coincidindo co 50 aniversario da publicación d’ A orella no burato na colección Illa Nova de Galaxia, Queizán presenta unha gran novela curta á marxe das temáticas da novela á moda. Unha narración intensísima sobre temas que até ágora foron considerados tabús por agocharse no ámbito do privado: a pedofilia, a violación, o incesto, a prostitución das menores e outras formas de violencia sobre as mulleres. Empregando moi sabiamente a técnica do monólogo interior, Suso, o noxento, confesa dende o cárcere a súa condición de auténtico depredador sexual masculino. Un personaxe que Queizán caracteriza apenas pola súa linguaxe violenta, un pederasta capaz de representar un catálogo de todos os machismos posibles. Un tipo abominabe, repugnante, un bocapodre perverso, que obriga ao lector ou lectora a enfrontarse coa crueldade e brutalidade da violencia machista. Unha novela impresionante e necesaria.

Onte 1315: A precocidade de Filgueira

5 de Maio de 2015/en 17_de_maio, Autores, Biografía, Cultura, Efemérides, Galeguismo, Novidades, Onte, Presentacións, Xerais/por bretemas

Na presentación no Liceo de Ourense dos seus libros dedicados a Filgueira Valverde, a monografía ilustrada de Ir Indo Edicións e a biografía intelectual de Xerais, o profesor Xesús Alonso Montero abordou a precocidade do polígrafo pontevedrés. «Filgueira Valverde foi unha personalidade moi precoz. Aos dez anos lía e tiña interiorizados poemas de Rosalía de Castro. Pouco despois leu a primeira biografía sobre Rosalía publicada polo pontevedrés Augusto González Besada. Sabemos que entre os doce e os trece anos estudou os tres tomos da historia de Santiago, textos áridos de grande erudición.» «Estudou dúas carreiras con brillantez, Dereito e Filosofía e Letras. Dende os quince anos colaborou nos periódicos e comezou a facer investigacións históricas e arqueolóxicas. Aos dezasete anos participou na creación do Seminario de Estudos Galegos, do que foi un dos seus principais referentes.» «proba a súa precocidade o feito de que aos dezaoito anos fose nomeado membro correspondente da Real Academia Galega, pola súa relevancia como investigador.»

Alonso Montero referiuse tamén a controversia que se produciu polo nomeamento de Filgueira como figura homenaxeada neste 17 de maio. «Nesta polémica sempre insisto nunha soa cousa: “Filgueira Valverde foi un obreiro da causa galega”, en expresión de Alexandre Bóveda.««Non esquezamos que Filgueira foi un dos fundadores do Seminario de Estudos Galegos, do Partido Galeguista, do que foi secretario técnico até 1933. Deuse de baixa por un razón moral de raíz eminentemente relixiosa, xa que para el o pacto do Partido Galeguista coa Frente Popular, era incompatible coas súa formulación católica.» «Mais o que se esquece é que Filgueira vota a prol do estatuto de Galicia o 28 de xuño, coma Bóveda e Castelao, non se dá de baixa do galeguismo.»

Ocupouse despois don Xesús de debullar o traballo polígráfico de Filgueira deténdose no seu estudo sobre a Cantiga CIII e na publicación da serie «Adral», nove volumes entre 1979 e 1996. «Adral é unha obra que honra a bibliografía galega de todos os tempos. Un ensaio ameno, áxil e ao mesmo tempo profundo. Cada peza é unha síntese didáctica sobre un tema artístico, literario, histórico ou etnográfico que Filgueira sempre tiña moi investigado, amosando que posuía tamén moi boa man como profesor.»

Onte 1314: «Quita ese micrófono de aí!»

4 de Maio de 2015/en Deporte, Dereitos_humanos, Medios, Onte, Política, Televisión, Xornalismo/por bretemas

No día mundial da liberdade de prensa, don Juan Carlos volveu demostrar o que entende por ese dereito da cidadanía e dos profesionais da comunicación. Cando na previa da carreira de MotoGP de Xérez o rei emérito falaba no paddock con Ángel Nieto, o xornalista Nico Abad decidiu meter o seu micro, o que levou a Juan Carlos a darlle unha gadoupada ao aparello e dicirlle de forma autoritariaria ao informador: «Quita ese micrófono de aí!» Apenas outra borbonada de quen xa xubilado non abandonou as formas doutrora nin renunciou aos privilexios que o obrigaron a renunciar á coroa. Xaora, non hai que acudir ao comportamento de Juan Carlos, para denunciar ataques frecuentes á liberdade de información que no marco da crise das empresas xornalísticas vive na inevitable autocensura dos profesionais instalados na maior precariedade e do conformismo resignado das súas direccións cos intereses dos poderosos. Como sinala tan atinadamente o excelente manifesto de Fernando Varela o que hoxe está ameazada na comunicación «é a posibilidade de construír sociedades mais libres e máis xustas nas que cidadáns formados poidan elixir, poidan tomar decisións debidamente informados.»

Onte 1313: Picasso comiqueiro

3 de Maio de 2015/en Artes Visuais, Autores, Cómic, Cultura, Exposicións, Museos, Onte, Vídeos/por bretemas

Na magnífica exposición O primeiro Picasso, instalada no Museo de Belas Artes da Coruña, paga moito deterse no espazo dedicado aos primeiros xornais editados na Coruña polo xenio malagueño cando apenas contada con doce anos. Refírome a Azul y Blanco e La Coruña, publicacións gráficas manuscritas das que se conservan cinco orixinais, e La Torre de Hercúles, da que só hai referencia documentada. Publicacións dun Picasso comiqueiro capaz de mesturar caricaturas e textos breves (ao xeito de telegramas) coa intención de documentar e criticar a vida social daquela Coruña cultural e politicamente efervescente durante os tres anos e medio da súa estancia (entre 1891 e 1895), así como algunha anécdota persoal sen transcedencia. Chama a atención a sutil ironía utilizada polo xove Picasso coruñés, mesmo próxima ao espírito retranqueiro galego, coma a súa habilidade para combinar imaxe e texto, anticipando así unha certa narrativa debuxada. Un Picasso comiqueiro por descubrir nunha exposición cun enfoque didáctico novidoso, moi interesante.

Onte 1312: O pregón de Manuel Portas na feira de Compostela

2 de Maio de 2015/en Autores, Beizóns, Cultura, Galeguismo, Lectura, Librarías, Libro, Lingua, Onte, Recurso_didáctico, Xerais/por bretemas

Magoa que Manuel Portas non puidese pronunciar onte o pregón que preparou para a inauguración da Feira do libro de Compostela. Unha peza literaria magnífica na que defendeu o libro («o libro sermpre será o libro»), a lingua, a creación literaria, as librarías e esixiu o compromiso das administracións co mundo do libro e das industrias culturais («que en Galicia supoñen o 2 % do PIB e 23.000 empregos»). Particularmente fermosas foron a súa metáfora da defensa da lingua representada na palabra donicela («agardo que neste país se siga acariñando o lombo da donicela coa dozura desta palabra e que nos seus libros os escritores, as escritoras, sigan a mentala así»), como as súas referencias ao Santiago literario («onde está a esencia cultural e a memoria histórica da galeguidade e do galeguismo»). Un gran texto este pregón de Portas, que onte tiven a fachenda de ler no seu nome por mor do pasamento de Concepción Barreira. As miñas beizóns para Manolo Portas en días tan dificiles para el e para a comunidade educativa do instituto Xelmírez I.

O texto do pregón pode lerse ou descargarse aquí.

Onte 1311: Asemblea de editores

1 de Maio de 2015/en Age, Bibliotecas, Editores, Onte/por bretemas

Tivemos onte asemblea da Asociación Galega de Editores para debater cun pouco devagar a difícil situación do sector do libro e a lectura en Galicia. Tres foron as principais cuestións abordadas. A primeira, o modelo de compra de novidades editoriais en lingua galega para bibliotecas públicas, cuxa dotación diminuíu dende 2008 nun 72 % e cuxo sistema discrecional de adxudicación privilexia os xéneros máis demandados, deixando fóra á maior parte dos títulos de ensaio e poesía por «non ser considerados prioritarios». A segunda, as dificultades de visibilidade para o libro galego e a redución alarmante dos seus puntos de venda, ás que non son alleas nin a crise profunda do sector da libraría nin o modelo actual de feiras de libro, que precisa de moi profundas mudanzas. E a terceira, a reflexión sobre a propia situación da asociación de editores e a súa estratexia de alianzas e acordos intersectoriais para facerlle fronte unha situación crítica para o mercado interior do libro en Galicia. Foi unha asemblea esperanzadora para o noso sector.

Onte 1310: Premio Blanco Amor en Redondela

30 de Abril de 2015/en Autores, Cultura, Narrativa, Novidades, Onte, Presentacións, Xerais/por bretemas

Presentamos onte en Redondela Cabalos e lobos, a novela de Fran P. Lorenzo gañadora da XXXII edición do Premio Blanco Amor. Nesta ocasión Fran utilizou os catro booktrailers que preparou Mónica Ares para enfiar a súa intervención sobre unha novela na que confesou pretendeu mesturar tres planos, «o histórico, o íntimo e o espacial.» Xustificou o título como «metáfora do comportamento das persoas en tempos de conflito» e reivindicou a arquitectura de Francisco Castro Represas como «arquitectura patrimonial racionalista.» Nunha das súas referencias a Vigo utilizou unha frase que me pareceu memorable. «Vigo é unha cidade onde todo o mundo garda memoria das súas ofensas.» Na presentación participou tamén Javier Bas, alcalde de Redondela, que insistiu na importancia da iniciativa municipalista do premio Blanco Amor, rescatado polo seu concello o pasado ano 2014, que no actual será convocado pola Deputación de Ourense.

Onte 1309: «Cabalos e lobos» en Compostela

29 de Abril de 2015/en Autores, Memoria, Narrativa, Onte, Presentacións, Promoción do libro, Vigo, Xerais/por bretemas

Foi unha beizón comprobar coma máis dun cento de persoas participaron onte en Compostela na presentación de Cabalos e lobos, a novela de Fran P. Lorenzo. Unha comunidade de lectores e lectoras que seguiu o fío da moi interesante conversa literaria que mantiveron a xornalista Belén Regueira e o autor sobre a novela gañadora do premio Blanco Amor de 2014.

Comezou a conversa arredor da portada do libro, que para o autor «cifra todo o que está novela». «O edificio Albo do arquitecto Francisco Castro Represas, situado entre Urzáiz e Gran Vía, proporciona a estructura, é o epicentro sobre o que fun engadindo historias nas que pretendín facer un resume do século XX en Vigo. Dende que unha familia chega no ano 14 até o estourido urbano, demográfico e industrial posterior. Na novela quixen vencellar o plano histórico co íntimo.» «Co protagonismo do edificio de Gran Vía número 2 pretendín reivindicar a figura do arquitecto racionalista Castro Represas, unha figura hoxe esquecida que deixou a súa pegada tamén en edificacións industriais como a fábrica de Álvarez, hoxe desparecida. A miña novela é un relato arquitectónico, razón pola que incluín un mapa da cidade de Vigo que pode servir de guía para seguir o relato, mais que tamén entendo lle enfade outro valor.»

«A miña intención foi abordar a relación dunha cidade cos seus habitantes. É Vigo, mais podería ser calquera outra cidade. Quixen abordar a cuestión de como habitamos a cidade e como a cidade habítanos a nós.» «No caso de Vigo, nas dúas primeiras décadas do século pasado había unha expectativa sobre o que podería ser a cidade con case un millón de habitantes, que se truncou coa Guerra Civil. Con todo, hai unha renuncia explícita a ser nostálxico.» «Pretendín conectar Vigo con Europa a través dunha familia estranxeira, neste caso unha familia alemá que tiña o seu orixe en Lübeck.»

Regueira interpelou ao autor sobre o título da novela. «Fálase moito da guerra. Creo que non hai nada máis desmoralizante que perder a propia casa, queda un se nada.« «As datas marcan o tapiz da historia relatada. Todo o que acontece está contrastado, como o concerto da Filharmónica de Berlín no ano 44 no García Barbón ou o desembarco do fotógrafo Erich Andres ou como na ría fondeou o Cap Arcona. Pretendín exhumar moita memoria que estaba perdida.»

Na última fase da conversa, Belén e Fran abordaron a caracterización da obra como novela rosa e melodrama, así como os referentes musicais e literarios utilizados polo autor. «Quixen colocar todas as formas de amor no mesmo plano. Na novela fálase do básico, que é o amor. Reivíndicase o melodrama, a novela rosa, como xéneros da literatura popular. Sei que o sistema literario galego ofrece xeralmente cousas moi pudorosas. Aquí fun a tumba aberta, non me gardei nada.» «Entre todas as historias de amor da novela a miña preferida é a de tío Álvaro e Bruno, creo que é unha historia que non estaba narrada.» Rematou Fran confesando que o libro de Luís Pimental Sombra de aire na herba, publicado en Vigo en 1959, tivera un peso simbólico moi importante na novela.

Onte 1308: Biografía intelectual

28 de Abril de 2015/en 17_de_maio, Autores, Biografía, Cultura, Novidades, Onte, Presentacións, Xerais/por bretemas

No Museo de Pontevedra presentamos onte Xosé Filgueira Valverde. Biografía intelectual de Xesús Alonso Montero. Tras as palabras limiares de Fernando Filgueira, Carlos Valle, director do museo e discípulo do polígrafo pontevedrés, presentou o libro de Alonso Montero como «máis ca unha biografía intelectual de Filgueira, xa que se trata dunha radiografía intelectual da cultura dun país ao longo de case un seculo.» «Xosé Filgueira Valverde non viviu o século pasivamente, non foi un observador, foi un magnífico actor dese século denso do que fomos herdeiros.» Valle cualificou o libro como «atípico, xa que comeza cunha cronoloxía e unha escola de xuizos sobre Flgueira, antes do seu prólogo galeato.» Valle destacou a importancia da segunda parte da obra, a dedicada aos escritores homenaxeados coas Letras Galegas e o 36, «só con ese capítulo abondaría o libro», e da terceira, dedicada a estancia de Filgueira en Lugo. Gabou despois a sorprende erudición presente ao longo de todo o volume. «O libro de Alonso Montero é unha resposta moi contundente a quen cuestionou a liberdade da Academia Galega para elixir a figura de Filgueira para este 17 de maio.» «Este é un libro que resume datos xa coñecidos, mais que tamén ofrece outros novos, froito da investigación de Alonso Montero.» Rematou Valle sinalando que «este libro marca un punto de inflexión no achegamento á figura de Filgueira Valverde e ao tempo histórico no que lle tocou ser protagonista, malgré lui.»

Onte 1307: Sondaxes

27 de Abril de 2015/en Cidades, Eleccións, Onte, Política, Vigo/por bretemas

Non me atrevo a valorar a fiabilidade das sondaxes publicadas onte por La Voz de Galicia. Xaora, alertan sobre tendencias electoriais que non me parecen disparatadas. Primeira: as posibles maiorías absolutas de Abel Caballero e Miguel Anxo Lores, que se sitúan moi por riba da tendencia á baixa dos seus partidos no resto das cidades. Segunda: a necesidade que terá o PP de apoiarse na súa marca branca de Cidadáns para poder manter un par de alcaldías. Terceira: as importantes dificultades das Mareas, coa excepción da liderada por Martiño Noriega en Compostela e quizais á da de Xulio Ferreiro na Coruña, de contar cos votos vertebrados por Podemos noutras convocatorias. No entanto, a un mes da convocatoria, con estas sondaxes todos terán razóns para a esperanza. O Partido Popular podería conservar os mobles cun par de alcaldías, repartíndose o resto o PSOE, o BNG e as Mareas. Bendita fragmentación!