Onte 1076: O mar interior de Prado

Aproveitando unha horiña que quedou entre xuntanzas, visitei onte Mar interior, a exposición retrospectiva da obra de Miguelanxo Prado instalada no segundo andar do Museo das Peregrinacións das Praterías. Comisariada por Fausto Isorna e producida por El Patito Editorial, a mostra de 59 pezas orixinais está dividida en dúas salas, a primeira dedicada aos seus traballos iniciais de ilustración e animación, a segunda aos protagonizados polo mar. Produciume particular emoción ver os orixinais das ilustracións de libros publicados por Xerais, dende as da edición de Retorno a Tagen Ata de 1986, pasando polas de Cos pés no aire, Contos de nadal, até as máis recentes de Fantasmas de luz. Como gustei das de Pedro y el lobo, sempre un dos meus traballos preferidos de Miguelanxo, ou da presenza fachendosa daquel Xabarín que entusiasmou a xeración de picariños galegos dos noventa. Xaora, a cerna da exposición está na segunda sala, onde se presentan algúns orixinais de Trazo de xiz de 1993, un dos títulos centrais na obra de Prado, así como os seus universos oceánicos, primeiro o da película De profundis de 2007, despois o de Ardalén, obra mestra coa que obtivo o Premio Nacional de Cómic do pasado ano. Aquí podemos gozar de todos os matices do seu universo mariño, traballados sobre o seu cromatismo lírico e o seu trazo narrativo tan característico dun contemporáneo con espírito de clásico. En ambas as dúas salas hai sorpresas e curiosidades, entre outras, algunhas edicións internacionais dos libros de cómic, os orixinais de cartelaría de festivais ou os deseños dos personaxes de Men in Black da factoría Spielberg. Mar interior constitúe un dos acontecementos culturais e literarios do ano en Galicia. Ben sería que puidese itinerar polo país adiante.

 

Onte 1024: Librosbanco en Londres

looking_glass

Quedei engaiolado coa reportaxe de The Guardian sobre os librosbanco en Londres, «Books about Town», unha desas marabillas ideadas polos poderes públicos no Reino Unido para o fomento da lectura. 50 bancos en forma de libro, dedicados cada un deles a un autor ou personaxe literario relacionado con Londres e ilustrados por un artista diferente, expóñense por toda a cidade durante os meses de xullo e agosto para ser poxados a comezos de outubro coa intención de obter fondos para The National Literacy Trust. Os promotores desta iniciativa, que lembra a Cowparade, pretenden que os londinienses e os visitantes gocen da experiencia de sentar nun libro cun libro na man. Os espazos públicos transfórmanse en espazos de lectura, a cidade nunha grande biblioteca ao aire libre, onde descubrir títulos, autores e ilustradores. Unha iniciativa para pasear polos parques públicos e sorprenderse cos libros e a literatura.

Coma no Reino Unido é adoito, os librosbanco poden ser patrocinados polas empresas privadas, sobre todo por editoras como Andersen Press que patrocina o bancoelmer de Mkee, ou Penguin que o fai co personaxe de Jacqueline Wilson. O catálogo de librosbanco é amplo, hai títulos do século XX como 1984 de Orwell, Febre nas bancadas de Horby, A máquina do tempo de Wells, outros clásicos como Os contos de Canterbury ou a  Alicia de Carroll. Hai rotas e concursos para localizalos, un completo programa de actividades literarias, ademais dun concurso promovido por The Guardian para escoller o librobanco número 51, ese que falta nunha escolma moi dificil de pechar, que será patrocinado polo propio xornal. Os librosbanco é outra desas iniciativas británicas de promoción lectora das que tanto temos que aprender. Paga a pena tirar dese fío.

Onte 1008: Culturgal 2014 en marcha

Cartaz-copiaPresentamos onte no Pazo da Cultura de Pontevedra o Culturgal 2014, que celebraremos alí do 5 ao 7 de decembro. A ampliación do perímetro de Culturgal,coa incorporación de novos expositores, disciplinas (singularmente a cultura gastronómica), públicos e a ocupación de todos os espazos do recinto; a constitución dun foro de encontro de creadores de todas as disciplinas, así como a procura dun modelo económico sostible para a feira, na que é imprescindible para a súa viabilidade a corresponsabilidade dos públicos e os patrocinios privados son os principais obxectivos que nos sinalamos os organizadores para esta edición. A obriga de Culturgal é todas as edicións sorprender,innovar e visibilizar os produtos e servizos das industriais culturais galegas en todos os seus eidos. Eis un proxecto ilusionante no que contribuiremos co noso esforozo.

Onte 969: Con Teresa González Costa no Grove

Virginia_Bersabe_Carlos_Besada_Teresa-Gonzalez_08-05-2014

Magnífica presentación a do serán de onte na Galería Besada do Grove d’ Os santos nunca dormen, a novela máis recente de Teresa González Costa. Coincidindo tamén coa inauguración de «Almas de cántaro», unha impresionante exposición da pintora sevillana Virginia Bersabé, Teresa regresou ao seu Grove natal para reivindicar «que esta novela desenvólvese nun lugar que me habitou dende hai moito, unha vila sen nome onde o tempo fica parado, no Atlántis, ventre de balea, un casa de hóspedes onde se aloxan persoas extravagantes, magníficas, capaces de vivir poeticamente, personaxes libertarios, conscientes que na vida todo flúe coma a balea branca».

Citou despois Teresa algúns dos temas da novela: a angustia, as perdas persoais, como a guerra civil que deixou pegadas. «Quixen escribir unha traxedia. non un drama, onde non faltase a presenza do humor. A obra fala do odio e as súas consecuencias». «Na novela hai reflexións profundas e varias intrigas persoais que se cruzan». «Abordei a memoria como reparación e conciliación». «Na novela as fronteiras entre o real, o fantástico e onírico están esvaídas. Jeremías, restaurador de imaxes, aquí de seres humanos tamén, entra nun mundo de dimensións inesperadas, a través de “vivencias atlánticas”. Restaura e será restaurado. Os santos nunca dormen fala da vida coa intención de que o corazón da balea volva bater. A vida existe para ser vivida».

Dedicou Teresa unha parte da súa intervención a expresar a gratitude cos autores aos que debe moito esta obra: Melville, Nicolas Bouvier, Dionisio Pereira, Mark Twain e algúns autores franceses. Tamén ás conversas con Alfonso Abel, Loli Virulegio, Arximiro Fernández e coa súa visaboa da que tirei o título, «os santos nunca dormen». lembrou ao señor Jorge, un artesán compostelán co que falou toda unha mañá, que lle ensinou o anxo con lentes, fotografado na cuberta.

Para rematar leu o poema «O tempo» que escribiu para esta presentación.

 

O Tempo

Hai quen di
que o tempo
o pon todo
no seu sitio
pero tamén
é certo
que ás veces
hai que axudalo
porque o Tempo
vai ás présas
e non sempre
se decata
dos detalles.
Outras veces
parece
que chega tarde,
o Tempo
purga o tempo
toma o seu tempo
co seu chapeu
repleto de distracións,
e entón a demora
pode durar
demasiado
para quen agarda.
Hai que axudalo,
ao Tempo
e escribirlle cousas,
pequenos ou grandes
recordatorios
para a súa
libraría persoal,
poemas
historias
grandes ou pequenas
debuxos
para que o tempo
tome o seu tempo
da contemplación.
Hai que ofrecerlle un sorriso
e un intre
de xenerosidade
e de sinceridade.
Ás veces
o Tempo
o pon todo
no seu sitio,
pero outras
veces non.
É entón
cando hai que botarlle
un cabo
como se di
aínda que só
sexa
para non ter
a sensación
de perder
o verdadeiro Tempo.

O Grove 8, maio, 2014

 

 

Onte 937: «As meigas de Lupa», o booktrailer

Espectacular é o booktrailer preparado por La Cosa Gráfica para o libro As meigas de Lupa de María Solar. Sobre a base da BSO de David Alonso Garzón, o equipo de Julio C. Seijas utilizou a técnica do teatro de sombras e dos libros pop up para recrear algunhas das secuencias da novela. Sobre fondos de papel recortado, os actores do grupo Achádego de Lugo recrearon os personaxes da obra. Poucas veces a edición dun libro (en papel e epub) convocou tantos elementos que contribúan a súa visibilización, unha banda sonora orixinal completa, un booktrailer con participación de actores e coidado tratamento da imaxe e unha exposición de espírito didáctico sobre este proceso no Museo Interactivo de Lugo. É difícil para o editor atopar as palabras para expresar a súa gratitude pola xenerosidade e o talento creativo de tantas persoas participantes nos tres proxectos arredor deste libro de María Solar. Beizóns.

A kermesse de Antón Pulido

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao meu admirado amigo o pintor Antón Pulido.

Tras anos de dedicación xenerosa á docencia e á xestión cultural, despois de presentar os seus cadros con grande éxito en galerías e feiras de Taipei, Beijing, Shangai, Seúl e Roma, o pintor Antón Pulido ofrece baixo o título “Kermesse” unha grande exposición nas salas do Sexto Edificio do Museo de Pontevedra. O artista de Chaos de Amoeiro reuniu corenta lenzos inéditos de produción recente, aos que engadiu unha coidadísima escolma de pezas da súa traxectoria anterior, coa intención de presentar a súa esencia pictórica actual. Unha mostra memorable, magnífica, coidada ao detalle, que coincide coa madurez creativa e artística dun ser humano xigante, de xenerosidade e bondade desbordada, afincado en Vigo dende hai case tres décadas, que conta por milleiros os seus amigos e admiradores. Unha exposición emocionante para o espectador que percorre as magníficas instalacións do museo provincial abraiado pola sinfonía de cor rotunda e polo relato visual, unha exaltación gozosa da enerxía da vida, non exenta das doses de dramatismo e tristeza que lle son propias ao tempo que vivimos.

“Kermesse” –un termo flamenco que fai referencia a “festa popular”, que poderiamos traducir en galego como “danza”, “boureo”, “bourela” ou mesmo “festiña”– tamén é o título escollido por Pulido para trinta dos seus cadros, aos que non diferenza máis que por un número de serie. Dende unha abstración que o artista foi decantando ao longo dunha década, cada unha destas kermesses representa, en tempos de desacougo e soidade, a ledicia da vida e a vontade de sermos en comunidade. Cada kermesse é un xesto visual transformado en emoción, esa actitude de acollida xenerosa e de escoita paciente que destila a presenza de Pulido alí onde se atope. Cada kermesse é, tamén, un latexar cromático, caracterizado polo xogo de texturas e pola dominancia das cores vermellas e negras, representando ambas as dúas facianas da festa popular, a da cara e a da máscara,  a do profano e a do sagrado, a do eros e a do tanatos. Cada kermesse é, como sinala o profesor Antón Castro, coordinador da exposición, “un modelo de representar a vida e a arte, conciliando o equilibrio entre a natureza e o home, vertebrando os seus estados de ánimo nas atmosferas festivas e non festivas”. Cada kermesse é máis ca un cadro, é tamén un convite de tradición epicúrea a abandonar calquera tipo de conformismo ou fatalismo paralizantes e atreverse a explorar o sentido positivo da vida, non exento de riscos, coma Pulido propón nese impresionante prato de “Percebes” (2008), un cadro onde podemos identificar a orixe desta serie última de abstración poética tan depurada.

Non esquece Pulido na exposición pontevedresa ofrecer unha escolma moi breve da súa pintura máis expresionista, sobre todo a que caracterizou a súa produción dende os anos noventa, protagonizada pola representación da figura humana, fose nos seus extraordinarios retratos e autorretratos, nas representacións realistas dos labores e faenas populares, coma nesoutros camiñantes e músicos solitarios á beira do abismo ou esas inquedantes mulleres núas deitadas na praia. Pezas moi contundentes nas que a cor continúa sendo esencial na composición e no xesto. Na mostra destacan “Abismo” (1990), “Noite azul” (1992), “Soño II” (1993), “Músico” (2008) e “Durmindo nas ondas” (2008), óleos que conteñen nos seus límites un relato mudo, cadros que se ofrecen coma un espazo para a experiencia activa do espectador que a partir de detalles cromáticos pode imaxinar vidas, descubrir misterios e ensaiar melodías.

A música é outro elemento moi presente na biografía de Antón Pulido, dende os primeiros anos de formación en Ourense e nos que aprendeu as harmonías do canto gregoriano, que se incorpora á toda a súa obra pictórica. Non só pola presenza decote de músicos nos seus cadros, dacabalo da serie de abismos, camiñantes e soidades, coma pola asunción da experiencia rítmica no desenvolvemento do xesto gráfico e pola utilización das formas musicais na escolla da súa paleta cromática. Música e pintura na encrucillada creativa do artista, espazo e pentagrama coma territorios de creación, experimentación e investigación sonora e plástica. Un prodixio de creación sinestésica e polifónica que sabemos está ao alcance de moi poucos.

Antón Pulido é o pintor do vento, é o músico da cor cálida, é o poeta da abstración emotiva, é o narrador da realidade no abismo, un artista total e apaixonado que procura a beleza até a gorida onde se atopa. Visitar “Kermesse” é unha magnífica oportunidade para gozar e descubrir a obra dun dos máis importantes e orixinais pintores galegos de entre séculos. Recomendo moi vivamente visitar esta exposición, unha das mellores que se teñen celebrado en Galicia durante a última década. Beizón, Antón!

Onte 786: Na Casa del lector

Non me decepcionou a Casa del Lector na visitiña que fixen aproveitando unha viaxe de traballo a Madrid. Gustoume a intervención urbanística e cultural do Matadero Madrid, un modelo que podería ser emulado para a recuperación do espazo da Panificadora de Vigo. Gustoume a arquitectura interior da institución dirixida polo galego César Antonio Molina, sobre todo no arranxo dos espazos para a lectura (onde non apareza o nome de biblioteca). É, sobre todo, gustoume a exposición «La Villa de los Papiros», un auténtico luxo sobre esta biblioteca da Antiguidade clásica, sepultada no ano 79 pola erupción do Vesubio, a única daquel tempo que chegou aos nosos días, Unha exposoción na que se percibe a pegada da filosofía epicúrea e o tránsito entre o rolo de papiro ao códice de pergameo que viviu a sociedade romana do primeiro século da nosa era. A peza principal da exposición é o fresco de Terencio Neo e a súa muller, unha das imaxes pompeianas mais famosas e tamén unha das iconas da historia da lectura. Unha ilustración que resume o que era o mundo dos libros e da lectura privada no século primeiro. Reparemos en que ambos os dous personaxes teñen nas súas mans os dous formatos de libro máis comúns no mundo antigo: o rolo de papiro e a taboíña de cera. Como significativo tamén é o feito que a moza terme dun stilus, un útil de escritura; mentres que no papiro do que se cre maxistrado novo pendure un titulus, a etiqueta na que se adoitaban escribir as primerias palabras da obra. Unha exposición interesantísima sobre a lectura na antiguidade, que axuda a entender as mudanzas da lectura do noso tempo. Paga a pena unha vista devagariño á Casa del Lector. Vilveremos.

Onte 636: Os mil ríos de Manuel Sendón e Fran Herbello

Os fotógrafos Fran Herbello e Manuel Sendón inauguraron onte no Museo do Mar de Galicia a primeira das mostras do seu proxecto Mil ríos. Dedicada á expedición ao río Verdugo e a travesía en piragua da ría de Vigo, primeiro dende Bouzas e logo dende Cangas, a mostra presenta os rexistros fotográficos e o sucos do GPS dunha exploración e investigación sobre o territorio, dunha vivencia sobre senllas expedicións realizadas na ría de Vigo.

Foi Fran Herbello quen relatou a orixe do proxecto: «Hai dous anos e medio comezamos as nosas expedicións para coñecer os ríos galegos na nosa piragua. Dende entón levamos quince expedicións. Aquel proxecto deportivo comezou a facerse máis complexo. Engadímoslle GPS e unha cámara de fotos. Sei que ten un certo punto de chaladura domingueira, mais somos conscientes que ten outros aspectos que lle dan peso sendo máis potente do que poida parecer. O GPS fai un debuxo suxerente, coma o que fan os rapaces nas paredes. Con todo, para nós o que máis importou foi a vivencia da viaxe, mais que o seu rexistro. Vivencia que recollemos en cada un dos cadernos de bitácora do blog do proxecto no que a narramos».

As palabras de Manuel Sendón abondaron na importancia da vivencia. «As excursión foron sempre a forma de coñecemento directo do territorio. Agora facémolo por forma de representacións da fotografía ou do cinema. Neste proxecto o importante para nós era retomar a vivencia do territorio, coma fixeran os membros de Nós que patearon todo o país». Referiuse despois Sendón á diferenza de «percibir a ría desde o nivel da auga», unha das singularidades das fotos desta mostra sobre o traballo do Verdugo. Rematou falando da continuidade do proxecto: «Cando fagamos a de Cambados, presentaremos os materiais da remontada do Umia. Cando vaiamos a Ferrol, serán os do Xuvia. Queremos devolver o que producimos a cada lugar onde fomos. O proxecto é aberto, mais cremos que finalmente podería facerse unha exposición cos materiais de todas expedicións e quizais mesmo un libro».

Un proxecto artístico e deportivo a seguir de dous dos nosos máis grandes fotógrafos. Paga a pena visitar o (alicaído) Museo do Mar de Vigo.

Onte 619: Das Cousas de Xoán Balboa

O amigo Xoán Ramiro Cuba, responsable do Servizo de Publicacións da Deputación de Lugo, agasalloume un exemplar de Das Cousas de Xoán Balboa, un magnífico catálogo da mostra antolóxica sobre a obra do ilustrador, esmaltista, e fotógrafo lucense falecido en 2009. Vinculado profesionalmente como restaurador ao Museo Provincial de Lugo, Balboa ilustrou trinta libros, a maior parte de autores lucenses, como Paco Martín, Darío Xohán Cabana ou Lois Diéguez. No obstante, como ilustrador quedará para sempre na miña memoria como a man que lle puxo cara e ollos frontais (e tamén pombas) a Ramón Lamote, ese xenial profesor de chairego e debuxante de soños co que Paco Martín fundou a nosa actual literatura infantil e xuvenil. Pola súa banda, Balboa contribuíu a fundar a ilustración galega contemporánea, tanto por este traballo alboral (1985) coma polo que realizou entre 1974 e 1975, tamén ao carón de Paco Martín e Ulises Sarry, para aquel soño que foi Axóuxere. Semanario do neno galego, o suplemento infantil de La Región. Como tamén axudou, moi ao comezo dos anos setenta, á renovación do portadismo editorial galego con algunhas capas (de fasquía popeira) de Ediciones Celta de Lugo. Agardo que na nosa historia da edición galega do século XX, aínda por facer, figuras como Xoán Balboa sexan valoradas coa relevancia que merecen. Non hai dúbida que este ilustrador que «soñou pombas lixeiras, cálidas, co esperanza de aniñasen nos corazóns mozos» (palabras do seu amigo Paco Martín) debe ser incluído dentro da Xeración Lamote. Das Cousas de Xoán Balboa é un catálogo que moito merece a pena gardar na biblioteca.

Onte 615: «En principio foi o verso»

Tivo interese a inauguración de «En principio foi o verso», a exposición sobre Rosalía de Castro e o sequiscentenario da publicación de Cantares gallegos. A presenza dun grupo de afectados polas preferentes disuadiu no último minuto ao presidente Feijoo de participar nun acto que se desenvolveu con grande respecto á dignidade da nosa autora primeira. Concibida co rigor documental e a sobriedade visual de todos os traballos do deseñador Pepe Barro, a exposición propón unha completa viaxe á iconografía rosaliana, dende os seus retratos e fotografías, pasando por manuscritos e primeiras edicións das súas obras, até o seu proceso de mitificación como icona nacional. Tamén está moi presente na mostra un achegamento ao Vigo das décadas de 1850 e 1860, o de Alejandro Chao e Juan Compañel, cando aquí agromaba o pensamento demócrata e galeguista nos xornais que eles editaban, primeiro La Oliva e despois El Miño. Non esqueceu Barro o decisivo papel do editor Compañel na proeza rosaliana, así como o dos seus sucesores no século XX, que fixeron de Vigo a capital editorial de Galicia. Foi este un recanto da exposición que como editor galego moito agradecín. Sei que axudará a comprender o papel de editores como Xohán Ledo (portadista de Galaxia e autor dos carteis das primeiras celebracións do Día das Letras), Eugenio Barrientos (fundador da editorial Cíes e descubridor de Marcial Lafuente Estefanía), Xosé María Álvarez Blázquez (fundador de Monterrey e edicións Castrelos) e Francisco Fernández del Riego (o obreiro da editorial Galaxia durante os anos do franquismo), así como doutros editores vigueses  do noso tempo como Bieito Ledo e Carlos del Pulgar. Xa no que atinxe ao espazo dedicado a Xerais, deixoume un chisco melancólico ver exposto un exemplar de Matemáticas de 1º de BUP do colectivo Vacaloura,o primeiro título da nosa editorial, tamén o primeiro libro de texto en galego para a área de Matemáticas. Editado en 1979, aquel libro sería hoxe un texto prohibido, de edición imposible, xa que así o determina o actual decreto de plurilingüismo. Outra vez, un paso adiante, outro atrás, Galicia tecendo o seu soño. Parabéns a Pepe Barro e Anxo Angueira, responsables primeiros destoutra iniciativa rosaliana. Recomendo vivamente visitar a exposición.