Territorios de intimidade

/en , , , , , , /por

Dedico o artigo semanal en Faro de Vigo á exposición «Territorios de intimidade. Artistas galegas baixo o franquismo 1940-1975» comisariada por Rosario Sarmiento e instalada no Auditorio de Galicia:

Aproveitei un día de lecer para viaxar a Compostela e visitar media ducia de exposicións, o que en Vigo xa non é posible. E das excelentes mostras, algunhas memorables como «Alba de Gloria. Unha experiencia» e «Castelao maxistral», foi a instalada no Auditorio de Galicia «Territorios de Intimidade. Artistas galegas baixo o franquismo 1940-1975» a que máis me sorprendeu e emocionou. Comisariada por Rosario Sarmiento, esta exposición escolma setenta obras de pintura, debuxo e escultura (procedentes a maior parte delas de coleccións privadas) de trece mulleres que contra vento e marea loitaron en Galicia por ser artistas durante aquelas décadas de represión e barbarie.

Unha mostra que completa o proxecto de Rosario Sarmiento de facer ese mapa (imprescindible) da creatividade das mulleres en Galicia durante o século XX, iniciado con «A arte inexistente», unha das primeiras exposicións de artes plásticas do Auditorio de Galicia (1995), e continuado máis recentemente coa tan exitosa e popular «Mulleres do silencio» no Marco de Vigo, en 2016, no que dúas décadas despois facía unha relectura da anterior, volvendo escolmar obras de artistas mulleres en Galicia no século XX, dende Maruja Mallo a Menchu Lamas, Berta Álvarez Cáccamo ou Ángela de la Cruz.

Para Sarmiento esta nova mostra trata non só de rescatar do esquecemento e en moitos casos do anonimato as creadoras plásticas galegas que traballaron durante as décadas do franquismo (Julia Minguillón, Lolita Díaz Baliño, Elena Colmeiro, Carmen Corredoyra, María Antonia Dans, Mercedes Ruibal, Elena Fernández Gago, María Victoria de la Fuente, Gloria de Llano, Rosina Llamas Fole, Fina Mantiñán, Beatriz Rey e Concha Vázquez), «senón tamén de achegar novas perspectivas temáticas desde as que analizar [investigar e poñer en valor] as súas obras». Todas viviron e traballaron nunha periferia, que non foi só xeográfica, tentando rachar coas súas formas de vida os estereotipos asociados neses anos á muller, relegada da esfera pública e sometida aos prexuízos machistas de raíña do privado, esposa e nai, a cargo dos labores domésticos e do coidado dos fillos. Desenvolveron carreiras artísticas profesionais ou actividades docentes nas que deberon superar todo tipo de dificultades e incomprensións, para Sarmiento «auténticas entelequias», que obrigaron a algunhas a marchar do país e ás outras a quedar mediatizadas polos prexuízos dunha sociedade conservadora e patriarcal que «antepoñía a súa condición de mulleres ás achegas e interese da súa obra».

Mais todas elas, como salienta a comisaria, «innovaron e penetraron en temáticas como a fantasía, o compromiso social ou o relato da súa contorna próxima». Coa intención de afondar nesa innovación temática, a exposición está artellada en cinco capítulos que se abren e pechan coa abordaxe do territorio asfixiante do privado. No adral da mostra unha cita da pintora viguesa María Victoria de la Fuente sintetiza o espírito do que se presenta á visitante: «Interésame a pintura que profundiza no circundante. […] Síntome incapaz de abordar en pintura o descoñecido. O descoñecido carece de significado para min». E diso trata este relato plástico, amosar o descoñecido para que deixe de selo, rescatar a obra de trece artistas mulleres (invisibles ou case invisibles) seguindo diversos fíos temáticos.

O primeiro, «A esfera privada: a familia e o fogar», onde se expón «Mi familia», un óleo de grandes dimensións no que Julia Minguillón representa a muller como esposa e nai, peza que constitúe a icona da exposición. O segundo, «A fabulación. O mundo onírico», onde sorprenden os debuxos de Lolita Díaz Baliño, mestra de María Antonia Dans, Gloria de Llano ou Rosina Llamas, autora dun desnudo de muller, que nos anos 70 ía moi contra corrente. O terceiro, «A realidade transformada», no que Fina Mantiñán e Beatriz Rey indagan na abstracción xeométrica e Elena Colmeiro innova coa construción de materiais cerámicos. O cuarto, «A arte como compromiso», onde impactan as pezas dramáticas de Mercedes Ruibal, «Chile en el corazón» e «La muerte de Allende». O quinto, «A muller e o traballo», onde destacan as labregas e mariñeiras de Concha Vázquez. Péchase a mostra con «Territorios de intimidade», capítulo que dá tamén nome á exposición, protagonizado por tres pintoras que traballaron con gran talento e tristeza o silencio dos espazos do íntimo creando paisaxes interiores, dende os conventos de Carmen Corredoyra aos fogares de Elena Fernández Gago e de María Victoria de la Fuente, que abordou tamén prospeccións na abstración.

«Territorios de intimidade» é unha exposición esencial na recuperación dun relato alternativo que sitúe ás nosas artistas no lugar da historia que merecen. Beizóns á Rosario Sarmiento por continuar afondado nesta tarefa.

Onte 1919: O Vindel en Vigo

/en , , , , /por

O feito de que onte o Pergamiño Vindel fose amosado no Museo do Mar de Alcabre durante apenas dous minutos e baixo unha luz moi tenue constitúe un fito histórico. Grazas á teimosía dos membros de Pertenza, unha asociación cultural galeguista viguesa, e da dispoñibilidade e sensibilidade da Universidade de Vigo poderemos contar durante seis meses cunha peza senlleira do noso patrimonio que constitúe unha das iconas da lingua galega e da identidade do propio país como tal. Un fito, mais tamén un modelo de cooperación do que convén tirar partido, moito máis nunha cidade como Vigo, sometida a un triste (como inducido) devalo cultural. O regreso do Vindel demostra que a iniciativa do asociacionismo cultural é capaz de mobilizar do seu conformismo ás institucións culturais públicas. Para tomar boa nota.

Despois do Vindel

/en , , , , , /por

Dedico o artigo da semana no Faro de Vigo á chegada do Pergamiño Vindel a Vigo:

A data de hoxe, 26 de setembro de 2017, na que procedente da Pierpont Morgan Library de Nova York chega a Vigo o “Pergamiño Vindel” quedará fixada na cronoloxía histórica desta cidade fundada hai séculos polo poeta Martín Códax. A nosa primeira alfaia bibliográfica, onde quedaron recollidas, dende finais do século XIII, as sete cantigas de amigo do trobeiro vigués, coa notación musical de seis delas, será exhibida no Museo do Mar de Alcabre durante os vindeiros seis meses no marco da exposición “Berce da nosa cultura”. Unha oportunidade única para que a cidadanía metropolitana coñeza in situ este documento literario excepcional, onde se identifica tanto o ADN da nosa lingua como a propia existencia da nosa cidade no territorio sagrado da ría de Vigo.

Como reflectiu a recente serie de artigos de “Faro de Vigo” non foi doado conseguir este histórico regreso á ría de Vigo do Vindel da man da Universidade de Vigo e da Consellaría de Cultura da Xunta de Galicia. Foi decisiva a xestión da Asociación Cultural Pertenza de Vigo que puxo en marcha en 2010 o proxecto “Monumento as Cantigas de Martín Códax. Cantor do Mar de Vigo” coa intención de celebrar o centenario do descubrimento do pergamiño polo libreiro conquense Pedro Vindel nun forro dun exemplar dunha obra de Cicerón copiada no século XIV. Xaora, foi a visita que fixo en marzo de 2015 á Biblioteca Morgan de Nova York un dos membros de Pertenza, o psiquiatra e vigués distinguido Cipriano Jiménez Casas, a que iniciou o proceso tan felizmente culminado hoxe. Unha iniciativa privada amosaba como era posible o soño de que o pergamiño viaxase a Vigo, mesmo a pesar do desleixo das institucións culturais viguesas e galegas que en 2014 nada fixeron e deixaron pasar sen pena nin gloria o ano do centenario.

Tamén foi decisivo para este regreso o compromiso incondicional asumido pola Universidade de Vigo, tanto polo Departamento de Filoloxía Galega e Latina como pola súa reitoría, como institución académica independente, asumindo así a primeira das condicións establecidas pola Fundación Morgan, ademais de aceptar despois tanto as condicións esixidas de custodia e conservación da peza, como as referidas ás actividades de promoción da súa exposición, entre elas a celebración dun congreso internacional sobre o pergamiño e a cultura literaria a el asociada. Unha responsabilidade que a institución universitaria viguesa compartiu coa Consellaría de Cultura e Educación, que cedeu as instalacións do Museo do Mar de Galicia e asumiu os gastos da exposición, despois de que o concello de Vigo, a primeira institución á que a Universidade de Vigo fixo a proposta, declinase liderar institucionalmente esta exposición nas instalacións do Marco, aducindo razóns económicas, o que tamén pasará ás páxinas da nosa historia local.

Pola relevancia deste tesouro, única mostra conservada do cancioneiro profano galaico portugués, xunto ao “Cancioneiro Sharrer”, que recolle sete pezas do rei Don Dinís, como polo interese das corenta pezas artísticas que o acompañan, entre pinturas, documentos e esculturas, na súa maioría do século XIII, a exposición do Vindel convertirá a Vigo durante uns meses na capital literaria galega portuguesa. Unha iniciativa cultural internacional que proxectará a Vigo no incipiente mercado do turismo literario, con especial relevancia para o público portugués, tanto o portuense como o lisboeta (favorecido pola conexión directa entre os aeroportos de Peinador e Portela). Mais a exposición debería ser tamén unha posibilidade de popularizar entre a cidadanía metropolitana, sobre todo entre os seus escolares, mesmo por medio dunha figura escultórica, a presenza urbana do poeta Martín Códax como o primeiro publicista da cidade nosa no mundo.

A exposición do Vindel debería axudar a que Vigo, unha cidade aínda con precaria dotación bibliotecaria, cunha feira do libro cativa e moi escaso apoio municipal á creación e difusión literarias, recuperase parte do terreo perdido na promoción das letras e da lectura. Un paradoxo inaceptable nunha cidade creada por un poeta, que por ventura continúa sendo a capital editorial de Galicia e que con intelixencia e vontade municipal podería consolidarse como capital mundial da poesía galego-portuguesa. Despois do Vindel e con este obxectivo, deberían estudarse pór en marcha iniciativas como a convocatoria anual dun premio internacional de poesía galego-portuguesa (bautizado como Martín Códax ou como Ría de Vigo) ou a realización de residencias poéticas internacionais na illa de San Simón. O regreso do Vindel constitúe un exercicio de autoestima e orgullo cidadán, mais non debería desaproveitarse a oportunidade que achega de proxección internacional do Vigo literario.

O Vindel a Vigo

/en , , , , , , /por

Volvo sobre a exposición do Pergamiño Vindel no artigo da seman en Faro de Vigo:

vindelO Pergamiño Vindel será exposto en Vigo. Grazas a un acordo entre a Universidade de Vigo (UDV) e a Consellaría de Cultura da Xunta de Galicia péchase, felizmente, a xestión iniciada pola viguesa Asociación Cultural Pertenza que solicitou á Pierpont Morgan Library Museum de Nova York a cesión temporal para a súa exposición en Vigo da que é unha das primeiras pezas do patrimonio galego e a icona literaria da cidade e da ría do poeta Martín Codax. Supérase así a paralización dun proxecto expositivo a celebrar no museo Marco, “Os tesouros da cidade”, anunciado hai uns meses pola universidade e o concello, que agora pasa a chamarse “Berce da nosa cultura” e que comisionado polo historiador Francisco Singul se desenvolverá no Museo do Mar de Galicia, propiedade da Xunta de Galicia.

Os vigueses e viguesas por fin poderemos gozar da experiencia de coñecer ao vivo unha das nosas alfaias máis valiosas, o orixinal do pergamiño do século XIII, que contén as sete cantigas de amigo atribuídas a Martín Codax, acompañadas dos pentagramas musicais de seis delas. Un fito histórico para Vigo que se convertirá entre outubro de 2017 e marzo de 2018 en capital da cultura literaria lusófona, ademais de importante atracción do turismo cultural, especialmente, portugués. Un regreso do pergamiño ao seu berce que contribuirá a esculcar sobre a orixe da propia lingua e literatura galegas, no congreso que se celebrará con motivo dunha exposición que, ademais, ollará sobre a orixe  dunha cidade que Cunqueiro dicía fora creada por un poeta, Martín Codax, a quen o cronista Álvarez Blázquez consideraba o vigués máis universal de todos os tempos. En definitiva, a chegada do Vindel constituirá un gran acontecemento, quizais, o máis importante da historia cultural viguesa do que vai de século.

Porén, chama a atención que o concello de Vigo renunciase a participar nunha iniciativa tan salientable para a historia da cidade metropolitana e cuxa importancia foi recoñecida no seu día pola alcaldía. Unha ausencia que dificilmente pode ser xustificada polas dificultades do concello para achegar 400.000 euros, cantidade na que se valoraba o custe da exposición do Vindel no Marco, xa que podería reducirse utilizando outras instalacións públicas, como a Casa das Artes, recabando a axuda do mecenado privado e, sobre todo, o apoio doutras institucións como a Deputación de Pontevedra, a Xunta de Galicia ou o propio Ministerio de Cultura. O regreso do Vindel a Vigo ben merecía un gran acordo de colaboración interinstitucional.

Pola contra, intúo que a incomodidade municipal coa exposición do Vindel é explicable polas desavinzas existentes entre o concello e a universidade viguesa sobre o futuro do Campus do Mar nos terreos da ETEA en Teis. Un proxecto estratéxico liderado pola UDV e promovido polas tres universidades galegas, o Consello Superior de Investigacións Científicas (CSIC), o Instituto Español de Oceanografía (IEO), chamado a transformar o que foron unha parte das instalacións da Armada en Teis nun espazo científico e de emprendemento tecnolóxico internacional. Un proxecto bloqueado hoxe polos desacordos políticos entre a alcaldía e a delegada do estado da Zona Franca, actual propietaria dos terreos, que podería obrigar á UDV, despois de agardar case unha década, a buscar unha sede alternativa fóra de Vigo. Outro conflito interinstitucional (sen aparente solución) entre o concello de Vigo, a Xunta de Galicia e a Zona Franca que, como sucede coa lea metropolitana, máis alá das razóns de cada unha das partes (que non corresponde aquí dirimir), prexudica á cidadanía, sexa paralizando a recuperación do barrio de Teis ou poñendo en perigo un proxecto universitario, imprescindible para que Vigo conserve o seu liderado no eido da investigación mariña.

Xaora, o trasacordo sobre o Vindel é outro síntoma da crise da política cultural municipal, tanto no que atinxe aos criterios da programación de eventos e festivais como ao futuro das súas instalacións museísticas. É indubidable que non axudou a que o concello participase no regreso do Vindel a incerteza sobre o futuro do Marco, tras o remate do período do actual director, nin tampouco a indefinición dos contidos expositivos da Casa das Palabras de Samil.

En todo caso, diante da importancia da chegada do Vindel, sabendo que o trasacordo é unha figura da nosa tradición cultural, agardo que se amplíe a tea dos acordos interinstitucionais de xeito que o concello de Vigo se incorpore tamén a ela, canto menos participando na difusión e no aproveitamento didáctico dun evento que debe constituír un punto de encontro e de orgullo de todos os vigueses e viguesas.

Onte 1838: O Vindel vai a Vigo

/en , , , , , , , , , /por

1280px-Martim_Codax_Cantigas_de_Amigo-1024x742

Merece os maiores parabéns o acordo da Universidade de Vigo e da Consellaría de Cultura que permitirá expoñer o Pergamiño Vindel no Museo do Mar de Alcabre entre outubro de 2017 e marzo de 2018. Péchase así, felizmente, a xestión iniciada pola Asociación Cultural Pertenza de Vigo que solicitou á Pierpont Morgan Library de Nova York a cesión temporal para a súa exposición en Vigo da que é unha das primeiras pezas do patrimonio literario galego e icona da cidade e da ría de Martín Codax. Unha exposición e un programa de actividades literarias, musicais e artísticas que convertirá a Vigo durante uns meses en capital literaria da lusofonía, ademais de importante atracción do turismo cultural portugués. Mágoa que o o concello de Vigo renunciase a participar nun fito histórico para Galicia e para a propia cidade. Apenas outra doa perdida máis no triste devalo cultural dunha cidade deitada nos brazos do conformismo cesarista. Beizón para os responsables da Universidade de Vigo e da Consellaría de Cultura pola súa xenerosa colaboración interinstitucional, unha cultura de acordos que tanto precisamos en Vigo.

Galicia cen

/en , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á exposición Galicia cen organizada polo Consello da Cultura Galega en Vigo.

e227c46_logonegro_inicio_1No actual panorama cultural vigués non pode pasar desapercibida a exposición “Galicia 100. Obxectos para contar unha cultura” aberta até o 25 de marzo na Sala de Exposicións do Teatro Afundación de Vigo (o popular Teatro García Barbón). Organizada polo Consello da Cultura Galega (CCG), contando coa colaboración de Afundación e ABANCA, esta mostra ensaia unha fórmula de divulgación histórica, inserida na tradición museística anglosaxona, coa que se pretende un achegamento novidoso ao relato da historia de Galicia.

Manuel Gago, o comisario da exposición, contando coa asesoría dun grupo moi prestixioso de historiadores e documentalistas vinculados ao CCG, procurou centos de obxectos históricos (pezas arqueolóxicas e artísticas, documentos impresos, ferramentas, armas, máquinas, vehículos, roupas…) e entre todos eles escolmou (o que non debeu ser unha tarefa doada) cen pezas icónicas capaces por si mesmas de contar a historia do noso país. Ordenounas cronoloxicamente e agrupounas por grandes e pequenos temas, procurando suscitar o diálogo entre elas a través dos séculos e suscitar o interese do propio visitante.

Artelláronse así os contidos dun proxecto divulgativo multisoporte que ofrece ao público unha exposición itinerante, inaugurada en Compostela o pasado mes de maio; un catálogo, que se pode adquirir en formato de libro impreso ou descargar gratuitamente en pdf; unha aplicación para dispositivos móbiles e unha web na que se poden consultar modelos 3D e animacións. Ademais, o público adulto ten a posibilidade de participar en visitas guiadas á exposición todos os xoves (ás 7 da tarde) e os escolares de todos os niveis educativos nos obradoiros (“A cápsula do tempo”, “Galicia nun quebracabezas de cen pezas” ) concertados con seus centros.

“Galicia cen” admite unha lectura cronolóxica, criterio co que está ordenado o catálogo. Unha viaxe no tempo iniciada coas Ferramentas líticas de Porto Maior preto do Miño, correspondentes ao Paleolítico Inferior; o Colar da Chousa Nova da cultura megalítica feito de variscita, e  a “Estela antropomórfica” de hai seis mil anos, a primeira representación do trasmundo. Un periplo que remata coas Reixas do pazo Baión, un dos primeiros trazos do empoderamento das mulleres do noso tempo, o Cartel de festas dunha verbena de 2015 e o Xabarín de Miguelanxo Prado, a número cen, icona das xeracións nacidas nas décadas de entre séculos.

Xaora, o visitante poderá facer unha lectura transversal, artellada arredor de sete espazos temáticos da exposición. Non faltarán sorpresas nas pezas que pode atopar en cada un deles. No Territorio: a Moeda do rei suevo Requiario, o Mapamundi do Beato de Osma ou o Teodolito co que Domingo Fontán deseñou o seu mapa. No Poder: A Mariscala, a cadea asociada ao mito de Pardo de Cela, ou o Mosquetón do guerrilleiro Foucellas. No trasmundo: un xugo do século IX, o máis antigo do que se ten noticia. Nas Transicións: o Machado de talón, as premoedas de finais do Bronce ou Traxe de feira de comezos do século XX. Nos Códigos: o “Códice Calixitino” (nunha edición facsimilar de 1993) ou a Máquina de escribir utilizada por Emilia Pardo Bazán. Nas Redes. A Ámboa de cerámica de Gundivós ou o baúl dun emigrante. E na Comunidade: a Campá do Hospital do Santo Antonio ou unha vaixela de Sargadelos.

A exposición admite tamén unha lectura por territorios. Entre as pezas procedentes do Vigo metropolitano identificamos a Ara ao deus Berobreo (século III-IV), procedente do Morrazo; unha páxina do manuscrito de “Cantares Gallegos”, que Rosalía de Castro entregou a Juan Compañel; algúns exemplares da revista “Vida Gallega” (1909-1938) de Jaime Solá; a portada de “El Pueblo Gallego” do día que se plebiscitou o Estatuto; latas de conservas de principios do século XX; a bicicleta de Delio Rodríguez, dos anos 60; a botella verde de Auga de Mondariz; a máquina de coser de Refrey (1952) ou os petos da Caja de Ahorros Municipal de Vigo (os populares “porquiños”) de comezos dos oitenta.

Inevitablemente, o visitante pode botar en falta algunhas pezas tamén emblemáticas como considerar irrelevantes algunhas das expostas. Non lle faltará razón. Porén, estes son riscos asumidos polos promotores desta exposición concibida para espertar a autoestima e o orgullo e provocar a curiosidade polo relato do país. Obxectivos acadados de longo por un proxecto innovador na divulgación histórica en Galicia que abre vieiros para a súa emulación noutras mostras. Unha exposición moi recomendable para pequenos e maiores, que achega doses de emoción, sorpresa, memoria, humor e coñecemento.

Ksal, o pintor da curva de San Gregorio

/en , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao programa Vigo, cidade de cor e á exposición dedicada aopintor Ksal instalada no Instituto Camoens de Vigo.

Dende hai menos dun mes, chama moito a atención na rúa Tomás Alonso o mural que Lula Goce pintou sobre unha das fachadas do número 20, no edificio situado ao inicio da curva de San Gregorio. Un díptico dunha forza multicromática hipnótica, enmarcado na tendencia do debuxo hiperrealista fotográfico, protagonizado polas figuras dunha nena e dun neno de olladas soñadoras con cadanseu ramo de elementos naturais no colo, o dela de gallas e o del de flores que lembran un corazón, sobre un pé floral no que as liñas dialogan sobre fondos brancos, verdes e vermellos. Unha instalación artística moi fermosa que, como esoutras recentes, tamén extraordinarias de Liqen na rúa Hispanidade, de Ramón Trigo nas escaleiras de Marqués de Valterra ou de Antón Pulido na praza de Peniche, forma parte do programa municipal “Vigo, cidade de cor” de recuperación artística de fachadas e espazos públicos degradados en distintos barrios de Vigo, encargado a artistas de diversas xeracións e estéticas, sen dúbida, merecedor dos máis intensos parabéns.

Intervención que no caso da pintora, ilustradora e deseñadora de Baiona humaniza unha fachada ao pé dun espazo onde a Asociación Veciñal Curva de San Gregorio reclama a instalación dun parque público e un miradoiro nun lugar tan característico do vello Coia de abaixo e da propia cidade. Un outeiro sobre a ribeira que en Vigo coñecemos pola fotografía emblemática de Pacheco de 1920, na que o tranvía número sete que baixa de Peniche supera o relanzo e avanza destino a Bouzas. Unha postal utilizada en numerosas ocasións para expresar visualmente a que bautizamos aquí como “síndrome Siboney”, unha doenza da saudade viguesa provocada pola perda prematura do tranvía, o noso primeiro transporte metropolitano, como para presentar a ribeira primixenia, antes de que se acometesen os recheos portuarios de Beiramar, que enguliron a praia de San Francisco e as da parroquia de san Martiño de Coia, onde se foron instalando os primeiros estaleiros industriais da ría.

1920Tranvia-en-la-curva-de-San-Gregorio

Unha postal de Pacheco onde aparece no seu ángulo inferior esquerdo a figura dun cativiño nacido no barrio, José Casal Cerqueira, que anos despois se convertiría en mecánico naval maior e no pintor do traballo no mar, que asinaba cada un dos seus cadros como Ksal. Unha historia moi emocionante deste xefe de máquinas vigués, recuperada polo escritor e músico Xurxo Souto no relato “O neno da curva de San Gregorio”, incluído no libro “Contos do mar de Irlanda” (Xerais, 2014). Pepe Casal, despois de estudar na Escola de Artes e Oficios e traballar como carpinteiro no estaleiro Santo Domingo, foi ao mar aos dezasete anos. As súas fillas Maricarme e Mariluz contan que dende entón sempre lle gustara simultanear o traballo cos estudos. Pintaba e preparaba maquetas e xoguetes para elas, tanto en terra, no seu estudio camarote da casa de Esturáns, como a bordo dos bacalloeiros que mareaban en Terranova durante oito meses de xeo, chegando a expoñer os seus cadros na illa francesa de Saint-Pierre et Miquelon, onde recibiu premios e recoñecementos, mais en vida (morreu en 2001) nunca puido facelo na súa propia terra.

Ksal_autorretratoNos seus cadros Ksal recollía paisaxes terrícolas e escenas do traballo do mar, como unha copada en alta mar, un barco arrastrando a súa parella, mais tamén paisaxes de bateas, escenas das mariscadoras na ría ou das edificacións do seu propio barrio natal. Ksal foi o pintor da galerna, dunha ollada que avanzaba en diagonal entre as ondas, capaz de presentar as parellas que navegaban atravesadas entre lombos de auga e mariñeiros traballando en perspectivas oblicuas, mais tamén de ofrecer escenas íntimas do cotián, como a do cociñeiro pelando patacas ou os mariñeiros no comedor. Xurxo Souto, o descubridor desta tan singular obra pictórica, dispersa en moitas casas de Vigo, do Morrazo e de Terranova, xa que Ksal agasallaba os seus cadros aos seus compañeiros, considera que mentres “Lugrís creou un océano sen tempo, un palimpsesto de auga, Ksal é pintor do momento do mar, do instante, da onda, do pantocazo, dunha realidade convulsa, da que arrinca pingas de eternidade”, para concluír que “Ksal é un océano para os ollos, Van Gogh en azul-Terranova”.

Por ventura, o señor Pepe Casal, o pintor do mar que andou ao mar, ese picariño que identificamos na postal de Pacheco da curva de San Gregorio, xa conta dende o pasado venres coa exposición dunha parte da súa obra pictórica na súa cidade, na sala de exposicións do Instituto Camoens na Casa Arines. Unha iniciativa magnífica da Asociación Cultural e Veciñal do Casco Vello que, ademais, será acompañada por un programa de concertos, proxeccións e intervencións nos que cada venres se homenaxeará a figura do noso pintor mariñeiro. Recomendo moi vivamente esta sorprendente exposición de Ksal.

Onte 1742: «Zoo Xan. Criaturas de Xan López Domínguez»

/en , , , , , , , /por

Aproveitando a viaxe a Madrid desta semana visitei a mostra «Zoo Xan. Criaturas de Xan López Domínguez» instalada no Museo ABC. Unha exposición composta por cinco personaxes ilustrados por López Domínguez (o camaleón malcarado, a galiña churra, a cebra picuda, o leopardo avicultor, a xirafa soñadora) para libros publicados por Edelvives, que compoñen un universo de criaturas onde se atopa boa parte do seu ADN artístico. A exposición inclúe varios muros informativos, onde narra a súa traxectoria, rescatando a súa implicación en Xofre, o primeiro fanzine publicado en Galicia (1979), xunto a Fran Jaraba e Miguelanxo Prado, e presenta dous estilos de traballo singulares dentro da súa traxectoria: o uso do negro e a inversión da luz e o traballo a liña sen cor. Unha exposición que remite á transgresión dos propios límites da ficción, un percorrido que permite acceder as leis creativas do ilustrador lucense e gozar da natureza da súa obra. Agardemos que tan excelente exposición viaxe a Galicia. Xan é un dos grandes do noso tempo.

Onte 1678: Camiño aberto para Lueiro

/en , , , , , , , /por

5

Participamos onte na mesa redonda sobre a narrativa de Manuel Lueiro, O segundo acto do ciclo  que durante todos os xoves deste mes de maio se desenvolve no marco da excelente exposición Camiño aberto, instalada Pazo da Cultura de Pontevedra, comisariada por Ramón Rozas e concibida por Carmen Carreiro, con motivo da celebración do centenario do escritor Manuel Lueiro Rey. Unha sesión literaria magnífica, na que interviron Ramón Nicolás e Modesto Hermida, que serviu de presentación da nova edición de Xerais de Non debían medrar, a noveliña de infancia de Lueiro, unha das pezas narrativas máis importantes da súa traxectoria.

Particular interese tivo para nós a intervención do profesor Modesto Hermida García, amigo e camarada de Lueiro e estudoso da súa obra narrativa, que comezou expresando a necesidade de “restaurar a memoria e os valores literarios de Manuel Lueiro Rey”. “Foi un autor premiado onde aparecía, fose España ou América, mais é sorprendente que a pesar de ser tan premiado e divulgado non acabou de enraizar no sistema literario nin educativo galego, quizais por que os seus defensores non souberon divulgalo mellor”. A seguir Modesto Hermida leu algunha das referencias que se teñen feito de Lueiro por parte de autores do seu tempo. “Ferrín destacou que Lueiro era un autor que ao simbolizar a realidade pretendía subvertila, é un poeta subversivo, Lueiro”. Citou, despois, as emocionantes palabras do profesor Herminio Barreiro, outro dos grandes amigos de Lueiro: “Poeta, sentimento de poeta, razón de poeta, conduta de poeta, soidade de poeta, tristeza de poeta, ledicia de poeta, amor de poeta, paixón de poeta.. esa era a razón vital de Manuel Lueiro”. “Ferrín, Basilio Losada, Xesús Alonso Montero, Luís Seoane, Lorenzo Varela, mesmo Benedetti escribiron marabillas de Lueiro, aínda que non o fixeron como merecía a súa obra literaria.”

XG00259301Modesto Hermida salientou que “Manuel Lueiro posuía, fundamentalmente, sen merma de calquera outro rasgo definitorio, unha apaixonada vocación de escritor, concibida como unha necesidade estética, como un medio liberador da súa intención creativa, como unha proxección ao tormento de ser dunha personalidade posuída polo canto e pola estrela”. Xaora, Hermida detívose na análise de Non debían medrar, “unha obra na que debe ser valorada a novidade estrutural que supón que entre os relatos de infancia que teñen autonomía de seu, Lueiro compuxera unha novela engarzada pola pomba, un elemento determinista que xurdiu da súa capacidade como narrador”. “Hoxé é seguramente posible facer unha análise desa pomba que provocar reaccións e circunstancias, manchándose de bulleiro social nun ámbito de comrpomiso”. Rematou Modesto Hermida salientando que “a obra de Lueiro bifúrcase entre o home comprometido que escribe e o escritor de tema de compromiso  non de todo ben tratado pola crítica dos observadores”.

Onte 1585: Canta bichería!

/en , , , , , , /por

Cartel_salon_2016@0,5xCoa publicación d’ As peripecias de Extravaganza Pérez, o libro de Ledicia Costas, ilustrado por Óscar Villán, abre a xanela o Salón do Libro Infantil e Xuvenil de Pontevedra que centrado arredor do lema «Canta bichería!» se celebrará do 1 ao 23 de abril no Pazo da Cultura. Esta nova obra de Ledicia Costas, protagonizada por unha nena de moito carácter, nacida con gafas, que posúe a capacidade de comunicarse de modo sutil cos animais, propón unha viaxe por distintos ecosistemas onde viven as faunas máis diversas, servindo así como referente de moitas das actividades e exposicións. Tras dezasete edicións, o salón pontevedrés, que abre a primavera dos libros, entre o día do libro infantil e xuvenil (2 de abril) e o día do libro (23), consolidouse como referente en Galicia das actividades de fomento da lectura e da abordaxe temática da literatura infantil. A publicación do libro de Costas e Villán, a mudanza de datas e algunha outra importante novidade por desvelar, abren unha nova etapa no Salón que tan ben dirixe a concelleira Anxos Riveiro.