Onte 521: «Como salir de esta»

/en , , , , , , /por

Aproveitando a fin de semana, completei a lectura de Como salir de esta, o magnífico ensaio sobre a crise económica en España do xornalista José Luis Gómez, editado por Actualia, un selo da editorial coruñesa Netbiblo do editor Carlos Iglesias. Aprendín unha barbaridade con este libro de divulgación económica escrito con prosa xornalística e espírito didáctico da mellor escola. Máis de duascentas páxinas trepidantes nas que se radiografía con claridade esta crise de débeda (sobre todo privada) á que se lle impuxo como mellor receita unha devaluación interna baseada nos tres principios da axenda alemá para España: «impostos máis altos, salarios máis baixos e moito desemprego».

O diagnóstico de Gómez afonda sobre os efectos das políticas de consolidación fiscal (o eufemismo técnico dos «recortes» dos servizos públicos, definidos aquí como «austericidade»)  que están provocando un aumento da desigualdade e da pobreza até os límites da exclusión social que ameaza a máis de once millóns de persoas. Crise que para o autor chantou raíces no modelo produtivo da burbulla inmobiliaria dos anos noventa do século pasado e nas dificultades actuais de crecemento, competitividade e produtividade do conxunto da economía española. A pesar de que Gómez non é un gurú nin falta que lle fai, arrisca enxergando unha saída para a crise baseada na corresponsabilidade, na equidade social e no rigor das politicas fiscais. Consciente que coa austeridade non abonda, propón políticas de crecemento inseridas nun plan de reformas en profundidade e ao longo prazo, no que é indispensable a implicación dos axentes sociais, destinadas a potenciar a produtividade e aumentar a competitividade. Para saír da crise precísase producir e exportar máis, realizando unha aposta decidida pola economía produtiva como camiño de creación de emprego. Gómez aposta, ademais, por un reforma profunda das administracións públicas e por unha nova política fiscal que grave as transacións financeiras, aplique máis impostos aos máis ricos e, sobre todo, combata a economía somerxida.

Mención á parte merece a coidada escrita dun texto concibido coma un complexo mosaico informativo, capaz de integrar datos, gráficos, reflexións e testemuñas moi diversas de economistas, xornalístas e políticos, ademais das moi escollidas citas literarias coas que o autor adoita pechar algúns dos parágrafos máis argumentativos e cada un dos capítulos. Un acerto! Un libro que aproveitei moito e recomendo vivamente. Parabéns para o autor e para os editores.

Transparencia e anticorrupción

/en , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo, a raíz da demisión de Anette Schavan, a ministra de Educación e Ciencia alemá, volvo sobre a cuestión da transparencia e a corrupción

A doutora Angela Merkel anunciou a demisión de Anette Schavan, a súa ministra de Educación e Ciencia. Nunha comparecencia de ambas as dúas diante dos xornalistas (con preguntas), a chanceler expresou que con “toda a dor do seu corazón” aceptaba a renuncia da ministra, unha das súas amigas e persoas de maior confianza dentro do seu gabinete, polo escándalo suscitado pola sospeita de plaxio da súa tese de doutoramento.

O escándalo apareceu no pasado mes de outubro, cando Schavan, até entón un modelo de servidora pública sobria e competente, debeu facer fronte a un estudo da Universidade Heinrich Heine de Düsseldorf que afirmaba que trinta das páxinas da súa tese de doutoramento en Pedagoxía, “Persoa e consciencia”, presentada en 1980, reunían “as características propias dun plaxio” e “unha intención de engano” tanto “no concepto global” como “nun número significativo de datos”. A pasada semana a Universidade de Düsseldorf invalidou o título académico da ministra, considerando probado que Schavan incluíu a mantenta no seu texto un traballo intelectual que non era seu. Tras a súa inevitable demisión, a pesar de ser moi gabada pola doutora Merkel polo desempeño público “extraordinario” á fronte do ministerio durante sete anos (e durante outros dez no estado federado de Baden Wüttemberg), Schavan anunciou a súa intención de recorrer por vía xudicial contra a decisión académica.

Máis alá das características xermánicas do caso, moi semellante ao que apartou en 2011 ao barón de Guttenberg do ministerio de defensa, privado tamén do título de doutor por plaxio, o “escándalo Schavan” amosa tanto o respecto profundísimo que na sociedade alemá se ten pola cultura, polo coñecemento, pola propiedade intelectual e polo sistema público de educación, coma polo respecto a un cargo de servizo público que non pode sofrir ningún tipo de danos nin sospeitas.

Imaxinamos un comportamento político semellante naqueles servidores públicos, que exercen en España responsabilidades en concellarías, consellarías ou ministerios, sometidos a “sospeitas”, quizais máis graves, cando non están imputados polas instancias xudiciais? Imaxinamos que pensará a chanceler alemá –non esquezamos, a que decide sobre as políticas de consolidación fiscal españolas (a temible receita da nosa devaluación interna: “máis impostos, menos salarios, mais paro”)– sobre a estratexia de “laissez faire, laissez passser, le monde va de lui même” que Rajoy escolleu para abordar o escándalo que afecta á ministra Ana Mato e ao seu exmarido, funcionario do Partido Popular? Como non é doado imaxinar a confianza que á doutora Merkel pode proporcionarlle a lentitude xudicial coa que en España se aborda a investigación de escándalos económicos e fiscais como os de Bárcenas e as sospeitas de reparto de cartos en negro entre políticos.

É probable que na abordaxe distinta dos escándalos de corrupción, protagonizados por servidores públicos, unha baseada nun modelo ético calvinista de tolerancia cero, outra nunha actitude utilitarista de cohesión corporativa, resida un diferencial doutra invisible “prima de risco”, entre os estados europeos do norte e o noso. Un diferencial moral identificable no máis recente índice de percepción da corrupción, elaborado por Transparency International. Unha táboa de transparencia na que España ocupa a posición número 30, compartida con Botswana, por debaixo do resto dos países da Unión, coa excepción de Grecia, Portugal, Italia e Polonia, moi lonxe de Dinamarca, Finlandia, Nova Zelandia e Suecia, que ocupan os primeiros lugares.

Non abonda xa con lamentar a vergonza que supón o comportamento dalgúns políticos corruptos, nin denunciar a impunidade coa que poden chegar a actuar no noso entorno. Cómpre identificar cales son os factores que mellor combaten a corrupción, para poder erradicala como unha lacra para a democracia. Entre eses factores os expertos falan da existencia de leis de transparencia fortes, respectadas polos partidos parlamentarios, garantes da liberdade e pluralidade da prensa e de acceso da cidadanía á documentación pública. Como citan que a presenza feminina nos parlamentos e responsabilidades públicas se asocia a unha cultura de goberno máis transparente e a niveis de corrupción máis baixos. Como outro factor que evita a corrupción é unha estrutura política áxil con poucos niveis burocráticos. Como é indubidable que un sistema transparente de financiamento dos partidos e un sistema electoral máis aberto e territorializado favorecería unha menor corrupción. Como, e isto creo fundamental, un nivel elevado de alfabetización (e lectura) é o axente anticorrupción máis eficaz. Neste asunto da transparencia e da anticorrupción aquí queda moito por facer.

Onte 520: Merdeiros de Vigo

/en , , , , , , , , /por

Cada Entroido prodúceme maior fachenda a recuperación dos Merdeiros, a máscara tradicional do entroido vigués. Pasaron xa unha ducia de entroidos desque publiquei en Faro de Vigo (o 25 de febreiro de 2001) un artigo titulado «Escabicheiros de Vigo», no que daba conta desta máscara citada por Xocas nos seus traballos sobre o carnaval tradicional. Foron os membros da Asociación Veciñal de Teis os primeiros que intentaron recuperar o Merdeiro, proxecto no que logo se involucrou, dende 2004, ao cen por cen, a Asociación Cultural A Revolta, a grande artífice desta extraordinaria recuperación. Esta tarde estréase na rede un documental sobre este proxecto. Beizón a Xerardo Santomé, investigador do caso, e ao resto de recuperadores dos Merdeiros, fachenda viguesa.

ESCABICHEIROS DE VIGO

Galicia toda vive estes días o Entroido, o Antroido, o Carnaval, que tanto ten, a festa das festas de febreiro, o grande teatro da rúa, a parodia e a representación do mundo rutinario, o tempo da sensualidade da carne, dos praceres do comer e do beber.

Vigo posúe unha tradición entroideira que se remonta ás tres últimas décadas do século XIX. Xosé María Álvarez Blázquez deu conta en “La ciudad y los días”, un libro que é fonte inagotable de memoria local, dos grandes desfiles de comparsas que se celebraban na cidade dende o domingo de entroido ao mércores de cinza. Durante os catro días da festa, as comitivas carnavaleiras saían do Campo de Granada e baixaban por Pracer, seguindo polas rúas de Príncipe, Ramal e Victoria, ata chegar a Alameda, onde se instalaba un grande catafalco, unha monstruosa boca de dragón de onde saía o deus Momo e a súa corte de diaños. Daquela, os disfraces en voga eran os dos deuses mitolóxicos bufos: Orfeo, Baco, Saturno, Cupido, Venus, Xúpiter…, anque non faltaban tropas árabes, cosacos lanceiros, numerosos cabaleiros da cabalo e unha banda de música traxeada de indios guerreiros.

Dos Entroidos de hai cen anos conservamos vagas pegadas dunha máscara carnavalesca propiamente viguesa: a dos escabicheiros ou merdeiros. Xoaquín Lourenzo, o entrañable Xocas, dá conta destas figuras coas que no noso Barrio de Pescadores se satirizaban ou parodiaban cruelmente aos campesiños que viñan a Vigo a limpar os pozos negros e recoller os refugallos do peixe no peirao do Berbés, o escabiche.

Xocas describe a figura do escabicheiro como a dun enmascarado que se agachaba tras unha careta calquera e vestía traxe campesiño: camisa branca arremangada, chaleco e pantalón de pano a xogo, polainas e zapatillas brancas. A parte posterior do chaleco adoviábase cunha aplicación de tea que, como a dos cigarróns de Verín ou a dos peliqueiros de Laza, representaba símbolos astrais ou animais: o sol, a lúa, un burro, un galo, unha galiña… Na cabeza levaban un pucho hemisférico de pano branco cunha tira vermella ou verde no bordo e un sol ou unha lúa de pano cosidas no alto; sobre unha faixa azul, verde ou encarnada, pendurada dun cordel atado á cintura, abaneaba unha vasoira sen mango ou unha ristra de cebolas. O escabicheiro armábase sempre cunha vara e cun farol, que podían ser substituídos por unha vella vasoira ou por unha verza, xa que acostumaba a vagar en solitario polas rúas, choutando, como fan os Troteiros de Bande, diante da xente e botando para diante o seu colgarexo.

Os merdeiros ou escabicheiros desapareceron do Carnaval vigués antes da guerra civil, como tamén foron esmorecendo outros excesos da sátira e da enchenta das máscaras tradicionais, ao mesmo ritmo que se despoboaban as nosas aldeas. O carnaval urbano de bailes de casino e círculo recreativo, do bo gusto e das boas maneiras, de disfraces bonitos e caros, colleu a quenda nas preferencias dunha festa, fortemente enraizada na tradición cultural europea medieval que, a pesar das marxinacións e mesmo prohibicións que lle impuxo o franquismo, mantivo sempre o seu carácter popular e, en certa medida, transgresor e burlesco.

Desde hai vinte e tres anos o Entroido vigués recuperou o seu pulo perdido, ó que non foron alleos os esforzos de colectivos veciñais na creación de comparsas, como a dos benditos Tarteiras, ou o labor calado, pero eficacísimo, que realizaron os centros escolares na revitalización da festa. O apoio municipal na organización dos desfiles de comparsas e a entronización do Meco para presidir o Entroido supuxo a definitiva consolidación do noso Carnaval popular.

“Mascarita, mascarita!: coñéscesme?”, velaí o contrasinal do Carnaval de noso, o de milleiros de fundas de Citröen e de humildes maruxos, os disfraces máis populares entre a rapazallada toda, que baixa insubmisa ao Centro a pasear a súa alegría provocadora. O Meco, no que queimaremos tódalas nosas ruindades, perplexo debe estar por ser obrigado a abandonar o seu catafalco na Porta do Sol; a mesma decepción que teríamos os celtistas se fósemos obrigados a abandonar a gloriosa Praza da América para celebrar os inminentes campionatos de Copa e UEFA. Velaí vai esta cidade sen criterio e sen memoria. Feliz Entroido, escabicheiros de Vigo!

Artigo publicado na sección «Campo de Granada», Faro de Vigo, 25-02-2001

Campo do Fragoso CXXXIII

/en , , , /por

ENTROIDADA

Tras a entroidada que supuxo a segunda parte do Celta ninguén pode laiarse de que o paraguaio Valdez marcase no derradeiro minuto do desconto. Xa un minuto antes, Javi Varas salvara de forma prodixiosa outro balón que todos vimos dentro. Chovía sobre mollado, xa que os visitantes puideron ter marcado moito antes, cando o brasileiro Jonas xutou moi duro e Varas (magnífico toda a tarde) se estricou e foi capaz de desvíar a bóla fóra. Oportunidades froito dunha superioridade atacante abrumadora que os valencianistas teceron con paciencia ao longo do segundo período, conscientes que pechando os celestes na súa área nalgún momento atoparían un buraco para marcar. Pola contra, ao Celta fíxoselle longuísimo esta segunda parte, na que tivo moi pouco o balón. Os de Herrera sofriron unha barbaridade, sobre todo, cando tras a reanudación perderon a intensa batalla que até entón libraran con fortuna no medio do campo. Dende entón, encomendáronse na súa defensa meduliana aos auxilios da fortuna que nun sábado entroideiro lle puidese proporcionar o Meco. Porén, desta volta os ventos non lle foron propicios.

A primeira parte fóra moi nivelada. A entrada no equipo de Orellana, a derradeira fichaxe de inverno obrigou a retocar o debuxo táctico celeste. Oubiña quedaba como pivote detrás dunha medula na que Krohn e Alex López traballaban polo centro, Fabián e Augusto abrían diagonais polas bandas, deixando que arriba Iago se movese con liberdade para tender liñas con eles catro. Dende o asubío inicial, o Valencia quixo para si o balón. Ao Celta custoulle un cuarto de hora achegarse á porta de Guaita. Foi grazas á intensidade da presión dun motivadísimo Orellana, recibido pola bancada coma o seu merlo branco, cando no minuto 17 lle proporcionou a Aspas a posibilidade de superar ao porteiro cun chapeu de auténtica fantasía. O balón saíu fóra por centímetros. Pouco despois, foi un roubo de Iago o que facilitou un pase da morte sobre a área pequena ao que non chegou Augusto. Senllas excelentes oportunidades, froito da intensidade na presión, que se repetirían cinco minutos despois, cando Fabián e Iago volveron a tirar as súas paredes forzando varios saques de recanto seguidos. Foron os momentos nos que o Celta debeu marcar. Porén, o Valencia non se resignou en momento ningún. Case á media hora de xogo, Tino Costa finalizou cun bo pexegazo un ataque no que varios dianteiros valencianistas entraron como quixeron até a cociña galega. Aspas respondeu decontado cunha xutazo dende o vértice dereito da área grande que Guaita salvou coma un felino. O partido amosouse até o descanso intenso, moi nivelado, como unha grande batalla polo control do centro. Con todo, resultou premonitorio que no minuto do desconto un cabezazo do defensa Rami, tras un saque de falta, enviase o balón ao pao. Un anuncio do que sucedería corenta e cinco minutos despois.

Tras seis derrotas nos últimos nove partidos, o futuro do Celta na primeira categoría non parece moi prometedor. Os pilotos vermellos están prendidos. É innegable que o Celta ten un xogo interesante, mais carece do gol (o sal indispensable no fútbol), probablemente porque carece dun dianteiro nato (o do coreano Park é un rotundo fracaso, un chiste publicitario que pode custar moi caro). Como carece, tamén, dun mediocentro defensivo que axude a Oubiña nos labores de contención, sobre todo, nas segundas partes, cando o equipo, coma sucedeu onte, enfeblece coma o papel de fumar. Como semella que a dirección dende a banda non é nunca capaz de mellorar cos seus trocos a dirección do partido. Tras esta entroidada, o entrañable Paco Herrera non o vai ter doado, non.

Onte 519: O Garaxe Hermético

/en , , , , , , , , /por

Acompañar a Antonio Seijas na presentación da súa novela gráfica en Pontevedra permitiume coñecer as instalacións d’ O Garaxe Hermético, a Escola Profesional de Banda Deseñada e Ilustración dirixida por Kiko Da Silva. O Garaxe Hermético é, por incrible que pareza, outra desas fantasías posibles en Galicia. Un proxecto formativo privado que se está desenvolvendo grazas ao compromiso e o risco asumido por profesionais como Kiko Da Silva que cre nas posibilidades da industria cultural en Galicia. A calidade do cadro de profesorado, a excelencia dos seus cursos, a novidade das súas exposicións, as magníficas instalacións e recursos didácticos, todo está dirixido na escola pontevedresa a formar novos creadores gráficos. Gustoume a claridade coa que Da Silva definíu o seu proxecto formativo na presentación das Cartas de inverno de Seijas: «O Garaxe Hermético é un lugar onde se aprende e onde se ensina a contar historias utilizando os recursos da ilustración e da Banda Deseñada». Beizóns para Kiko e o seu cadro de profesorado. Longa vida para a fantasía d’ O Garaxe Hermético!

Onte 518: A pegada lingüística e cultural

/en , , , /por

No magnífico coloquio organizado en Expo-l@ngues 2013 polo Centre Maurits Coppieters quedei interesadísimo coa ponencia que presentou Jordi Balta i Portolés sobre «A pegada lingüística e cultural». O investigador catalán transfire a noción de pegada ecolóxica (o que sería o impacto da acción humana sobre os recursos naturais ao servizo dunha comunidade) aos eidos das políticas lingüísticas e culturais. Nocións que para el están unidas ambas as dúas ás da equidade interxeracional (debemos velar que a seguinte xeración teña o mesmo nivel de recursos e benestar que as anteriores) e de desenvolvemento sostible.

Balta xustifica este concepto de «pegada lingüistica e cultural» polo recoñecemento que nos documentos internacionais se realizou nas últimas décadas dos factores lingüísticos e culturais, xunto aos sociais, económicos e medioambientais, como indispensables para o desenvolvemento humano sostible. Balta considera que é indispensable garantir a equidade xeracional sobre as capacidades lingüisticas e culturais dunha comunidade. Para conseguilo propuxo desenvolver cinco principios: Primeiro, equidade interxeracional, o que obriga a unha visión a longo prazo. Segundo, equidade intraxeracional, o que obriga a garantir o acceso para todas as comunidades e para todos os seus membros. Terceiro, recoñecemento do valor das identidades culturais. Cuarto, cautela, xa que as medidas sobre as políticas lingüísticas e culturais poden ter consecuencias irreversibles. Quinto, holístico, o que obriga a interconectalas con todos os outros elementos, os sociais, económicos e medioambietais. Un enfoque sobre o que paga pena volver e profundizar nos seus documentos.

Test Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer

/en /por

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adip

Onte 517: Expo-l@angues 2013

/en , , , , /por

Convidado polo Centre Maurits Coppieters, a instancias da Fundación Galiza Sempre, cheguei no serán de onte a Expo-l@ngues 2013 para representar a Galicia nunha mesa redonda sobre «Edición e linguas minorizadas». Tras tres décadas de actividade, este salón parisino sobre as linguas do mundo e o mundo das linguas, dedica esta edición ao impacto do dixital sobre as linguas. A análise das consecuencias do tránsito entre paradigmas da comunicación cultural sobre a difusión das linguas, a súa aprendizaxe e uso é fulcral para o futuro de cada unha delas. Ademais de participar no coloquio, hoxe terei oportunidade de visitar un salón –no que participan sobre todo libreiros, editores, institucións e empresas de servizos lingüísticos– que semella moi atractivo, sobre todo no que atinxe ao ensino e didáctica das linguas. Na primeira ollada chamoume a atención que dentro da representación institucional das nosas linguas oficiais, ademais do Instituto Cervantes, o Institut Ramon Llul e o Etxepare, estivese o IPEX (Instituto de Promoción Exterior de Castela A Mancha). A Xunta de Galicia non participa nesta edición.

Actualización (8-02-2013): Galería de fotos de Expol@ngues 2013.

Onte 516: Luciña

/en , , , /por

Dende onte o mundo é un chisco máis xusto. A Cámara dos Comúns aprobou a legalización do matrimonio entre persoas do mesmo sexo en Inglaterra e Gales. Aquela conquista de dereitos cívís da que foron pioneiros os Países Baixos e Bélxica e, en 2005, o primeiro goberno Zapatero, a pesar das fortes resistencias conservadoras, moi especialmente das igrexas, vai estendéndose por Europa e algúns estados americanos. Esta lei británica constitúe un avance importante na conquista da igualdade real, mesmo a pesar das súas carencias, sobre todo no que atinxe aos dereitos das persoas transexuais ou as parellas lésbicas na procura de dereitos reprodutivos non contemplados neste texto. Unha luciña prendida na escuridade europea.