Onte 753: Cifras da edición galega en 2012 (II)

/en , , , , , , , , , /por

Como xa ven sucedendo adoito, o estudo de Comercio Interior del Libro en España 2012 amosa como o volume da edición e as vendas nas linguas cooficiais (catalán, éuscaro e galego) concéntrase entre o 80 % e o 90 % nos libros de Literatura, Texto, Literatura Infantil e Xuvenil e Ciencias Sociais. Así no caso dos libros editados en galego polos membros AGE o número dos publicados en 2012 destes catro xéneros (1.312) representa o 89,99 %, mentres que o seu número de exemplares producidos (1.743.000) foi o 90,92% do total, mentres a  súa facturación (19,86 millóns de €) supuxo o 92,03 %.

A edición literaria en galego (352 títulos, 326.000 exemplares) representou o 24,14 % dos títulos e o 17,00 % dos exemplares fabricados, mentres que as súas vendas (2,65 millóns de €) supuxeron apenas o 12,27 % do total das do libro en galego. Con respecto ao ano anterior, produciuse unha diminución do 7,12% do número de títulos, do 36,08% do número de exemplares e do 6,69% da facturación.

A novela, cunha tiraxe media de 1.005 exemplares, continúa sendo o xénero privilexiado da edición literaria en galego, tanto en número de títulos (181, o 12,41 %), de exemplares (326.000, o 17,00 %) como na súa facturación (2,17 millóns de €, o 10,06 %). Con respecto ao ano anterior, produciuse unha redución do número de títulos de case o 17,00 %, do de exemplares nun 8,43 %, mentres que a facturación medrou preto do 2,00 %. Como xa fixemos o pasado ano, é interesante comparar estes datos do mercado da novela en galego cos do conxunto deste subsector de ficción en España, que en 2012 editou 11.006 títulos, imprimiu 53 millóns de exemplares e facturou 518 millóns de €. Se desagregamos máis as cifras, comprobamos que a edición de novela en castelán facturou 477 millóns de € (o 21,90 % do seu mercado), en catalán 37 millóns de € (o 15,70 % do seu mercado total), sendo en galego apenas os citados 2,17 millóns de €. Noutras cifras, o número de novelas en castelán (9.574) multiplica as galegas por 52, o número de exemplares (49 millóns) por 150 e a súa facturación (477 millóns de €) por 219. Se facemos esta comparativa coa edición en catalán, o número de novelas editadas (1.130) sextuplica o das galegas, o número de exemplares fabricados (3.199.000) multiplícaas por nove e a facturación (37,16 millóns de €) faino case por dezasete. Ademais, se comparamos o mercado da novela en galego (2,17 millóns de €) co total do mercado libro en Galicia en 2012 (148,28 millóns de €) obtemos que a súa cota real no mercado galego do libro é do 1,46%, o que supón un  avance de dúas décimas con respecto ao pasado ano. Cifras que nos axudan a comprender a dimensión real do que ven sendo o noso xénero literario máis popular.

A edición de poesía e teatro en galego, con 52 títulos en 2012, representou o 3,56 % do total, o 3,28 % dos exemplares editados e o 0,88 % da facturación. Mentres que a edición de ensaio e estudos literarios en galego, con 120 títulos, supuxo o 8,23 % do total, o 4,22 % dos exemplares e o 1,34 % da facturación.

A edición infantil e xuvenil en galego con 429 títulos en 2012 representou o 29,42 % do total; con 352.000, o 18,36 % dos exemplares editados e con 3,92 millóns de €, o 18,16 % da facturación, Cifras que con respecto ao ano 2011 supoñen unha lixeira diminución do 2,27 % do número de títulos, mais no caso do número de exemplares fabricados unha importantísima redución do 46,00 %, como unha diminución na facturación nun 3,44 %. A

A edición de libro de texto en galego con 443 títulos en 2012 representou o 30,38 % do total dos editados; o seu millón de exemplares editados, o 52,58 % do total e os seus 13,06 millóns de €, o 60,51 % da facturación. Cifras que amosan o peso elevadísimo deste subsector de edición no conxunto do sector que, con respecto ao ano anterior, diminúe os seus títulos nun 9,03 %, aumenta un 8,60 % os exemplares fabricados e incrementa a súa facturación nun 15,06 %.

A edición de Ciencias Sociais en galego con 88 títulos en 2012 supuxo o 6,03 % do total, o 2,86 % dos exemplares editados e o 1,07 % da facturación. Mentres que a edición de libros Científico técnicos en galego con apenas 12 títulos en 2012 representou o 0,82 % do total, o 0,62 % dos exemplares editados e unha porcentaxe insignificante de facturación. O resto dos tipos da edición en galego (libros prácticos e de divugación, dicionarios e enciclopedias) supuxeron 146 títulos, o 10,01 %, 174.000 exemplares, o 9,07 % do total, e 1,72 millón de €, o 7,97 % da facturación.  

A edición en galego durante 2012 mantivo unha forte presenza dos tipos de edición de carácter escolar ou paraescolar, libro de texto e literatura infantil xuvenil, que representan o 59,80 % dos títulos editados, o 70,94 % dos exemplares fabricados e o 78,67 % da facturación.

Cando dispoñamos da Panorámica da edición de libros en España 2012, cos datos achegados do ISBN, poderemos detallar os datos referidos a libros traducidos e edición en soportes dixitais, categorías que non manexa o estudo de comercio interior do libro da FGEE.

 

Onte 752: Cifras da edición galega en 2012 (I)

/en , , , , , , , , , /por

No Líber presentouse a edición impresa do Comercio Interior del libro en España 2012, o estudo de referencia sobre o estado do sector editorial privado encargado pola Federación de Gremios de Editores de España e elaborado cos datos proporcionados polos diversos editores. Un informe que no conxunto do sector español amosa no pasado ano unha significativa redución das vendas do 10,90 % (2.471,48 millóns de euros); un decrecemento do 4,90 % no número de títulos editados  (79.175) e xa de apenas o 2,20 % dos exemplares fabricados (280 millóns). Cifras que se tomamos como referencia 2008, o ano de inicio da crise, supoñen unha redución das vendas do 22,00 % (714 millóns de euros) e do número de exemplares producidos do 15,00 % (49 millóns menos), sendo o número de títulos editados (79.175) semellante ao do ano 2010.

No caso da edición galega privada no seu conxunto os principais indicadores non presentan grandes novidades con respecto ao ano anterior. O número de títulos publicados polos editores privados galegos baixa un 12,40 % pasando dos 2.156 de 2011 (1.587 en galego, 540 en castelán e 28 noutras linguas) aos 1.888 de 2012 (1.458 en galego, 397 en castelán e 34 noutras linguas); tendencia á baixa que se intensifica no caso do número de exemplares fabricados que en 2011 foron 3.360.000 e no 2012 baixaron até 2.426.000, o que supón unha redución do 27,90 % (934.000 exemplares). Cifras que levan á que a tirada media do libro publicado en Galicia por editores privados se reduza nun 17,60 %, pasando dos 1.560 exemplares por título de 2011 aos 1.285 de 2012.

A edición en galego de editores privados acadou en 2012 os 1.848 títulos (1.458 publicados en Galicia, 334 en Madrid e 55 en Cataluña), o que supón unha redución do 3,85 %, xa que en 2011 os títulos foron 1.922 (1.587 en Galicia, 265 en Madrid, 67 en Cataluña, 1 en Euscadi e 2 en Andalucía). Cifras que expresan que no último ano o 78,9 % do libro en galego é editado en Galicia, o 18,1 % polos membros da Asociación de Editores de Madrid e o 3 % polo Gremi d’Editors de Catalunya. Datos que amosan, ademais, que os editores galegos reduciron nun 8,12 % os títulos en galego, que pasan dos 1.587 do ano 2011 aos 1.458 de 2012. Redución que no caso dos exemplares fabricados é do 18,07 %, pasando dos 2.340.000 exemplares de 2012 aos 1.917.000 de 2012 (423.000 exemplares). Cifras que sitúan a tirada media do libro editado en galego por editores privados en 2012 a 1.315, o que supón unha redución do 10,72 %, sendo superior á tirada media do libro editado en Galicia. O catálogo do conxunto do sector acadou en 2012 os 13.292 títulos, diminuíndo apenas un 5,00 % con respecto ano anterior. O catálogo do libro en galego situouse en 2012 nos 10.804 títulos, o que supón un incremento inferior ao 1,00 % con respecto a 2011 (10.708).

Como xa antes adiantamos a facturación do comercio interior do libro en España foi no ano 2012 de 2.471,48 millóns de euros, dos que estima corresponden o 6,00 % a Galicia, 148,28 millóns de €, o que supón unha redución do mercado do libro en Galicia do 7,78 %. A facturación das editoras privadas galegas foi de 27,53 millóns de €, o que supón un lixeiro incremento con respecto ao ano anterior do 1,30 %. O estudo estima que a facturación do libro editado en galego en Galicia foi de 21,58 millóns de €, o que supón un incremento do 0,69 % con respecto a 2012. Tanto no caso do libro editado en Galicia (27,53 millóns de €) como o editado en galego (21,58 millóns de €), as librarías independentes  continúan sendo a canle de facturación privilexiada, nun 57,80 % no primeiro caso (15,90 millóns de €) e nun 60,30 % no segundo (13,01 millóns de €. Dos datos pode estimarse que as librarías e as cadeas de librarías galegas durante o ano 2012 venderon 95 millóns de euros, dosa cales corresponderon a libros editados en galego 14,5 millóns de euros. As vendas do libro en Galicia teñen un forte carácter estacional, concentrándose nun 62,6%no segundo semestre do ano. No que atinxe ao pagamento de dereitos de autor, en 2012 foron 1,49 millón de € (o 5,20 % das vendas), o que supón unha diminución do 4,48 % con respecto a 2011, ano no que os editores galegos pagaron 1,56 millón de € (o 5,80 % das vendas).

Se cruzamos estas cifras de facturación, obtemos que a cota de mercado en Galicia dos libros editados polos membros da Asociación Galega de Editores foi en 2012 do 18,56 %. A cota de mercado do libro editado en galego sería o 14,55 %, o que supón un incremento do 0,55 % con respecto ao ano anterior, supoñendo para a canle libreira o 15,26 % da súa facturación.

Se relacionamos estas cifras de facturación coas que o sector manexaba en 2008, –ano no que a facturación do sector acadou os 33,04 millóns de €), a redución foi do 16,76%, o que estimamos que a prezos constantes supoñería unha porcentaxe superior ao 30%. No caso da edición en galego, o sector non é capaz de superar sequera as cifras dos ano 2007 (21,98 millóns de €) e 2008 ( 23,27 millóns de €), as mellores marcas da súa historia. No caso do volume de edición, o número de exemplares fabricados, tanto para a edición en Galicia como para a edición en galego, é inferior ao de 2008.

O estudo de Comercio Interior de 2012 estima a perda de emprego no sector editorial privado galego no último ano nun 19,60 %, sendo 190 persoas as que forman parte dos cadros de persoal das empresas. Perdas que dende o ano 2008, cando se estimaba o emprego en 308 persoas, acumulan unha redución do 38%. O informe tamén evidencia a redución do número de empresas do sector con actividade, que se reduce a 39, moi lonxe das 45 do ano 2008.

Nunha segunda anotación, debullaremos os datos sobre a edición e facturación por xéneros do libro editado en Galicia.

Onte 737: Reimprímete

/en , , , , /por

Recupero a escrita no blog, tras tres días tolos de traballo en Madrid e na xornada Reimprímete, un foro de debate organizado polo Clúster do Produto Gráfico coa colaboración da Asociación Galega de Editores.

Deste primeiro «Reimprímete» entusiasmoume a conferencia pronunciada por Juan Cruz, tanto polo seu espectacular fulgor narrativo relatando os seus inicios na escritura coma pola reflexión arredor da tinta, metáfora para el da lentitude e «patrón invisible« da escritura. Un texto que pagará a pena ler devagariño cando o publique. Brillante e entusiasta foi Juan Cruz tamén participando nos debates moi vivos suscitados polas ponencias de Teodoro Sancristán, presentando éxito da última Feira do Libro de Madrid  (con 3.600 actos de firma e 60 casetas de librarías con fondo especializado), de Alberto Pérez Abreu, que expuso o exitoso modelo de silo único de distribucións Arnoia, e de Ana Prado, a responsable de contidos de Netex, que presentou o modelo de dixitalización educativa desta empresa de Oleiros, hoxe referente internacional nas cuestións de edición educativa dixital. Debates que, ben é certo, acougaron na sesión da tarde, nas presentacións de Xosé Ballesteros do proxecto de edición especializada de Kalandraka e de Ángeles Montecelo do proxecto de servizos gráficos de Tórculo.

A primeira conclusión deste «Reimprímete» foi que o sector das Artes Gráficas e da Edición asume o proceso actual de hibridación da súa actividade, na que coexisten os soportes e os formatos textuais e hipertextuais. Hai espazo para impresión en papel, mais é imprescindible para editores e empresas de artes gráficas participar no proceso de dixitalización. Sen dúbida que é hoxe o libro impreso o que mantén a actual cadea de valor do sector do libro e da propia edición dixital, como tamén o é que esta carece en Europa dun modelo de negocio sostible, fóra da distribución que destes contidos dixitais realizan as tres multinacionais estadounidenses (Amazon, Apple e Google). No «Reimprímete» diagnosticouse o carácter sistémico dunha crise que, dende 2008, coincidindo coa «crise económica», fixo diminuír as vendas da edición impresa entre un 20 e un 30 por cento. Tampouco se esqueceu a cuestión dos dereitos e da retribución dos autores, como das posibilidades ca Impresión Baixa Demanda pode achegar para manter un catálogo cultural de referencia. Con todo, o compromiso de manter un foro de interlocución aberto e permanente entre todos os diferentes compoñentes do sector do libro e do produto gráfico (Edición, Impresión, Libraría, Creación e Mediación) foi o resultado máis esperanzador desta longa xornada de traballo, que agardamos teña continuidade o vindeiro ano.

Onte 733: Ryanair e os libros

/en , , , , /por

Chamoume moito a atención este chío publicado onte por Mario Beramendi no que recuperaba unha noticia curiosa publicada en novembro do pasado ano por La Voz de Galicia. Unha muller foi obrigada no aeroporto de Manises a abandonar un avión de Ryanair, que ía iniciar o voo entre Valencia e Santiago, a causa de levar unha bolsiña cun libro e un póster, obxectos considerados como pezas de equipaxe polos que debía pagar unha taxa de 50 euros. O feito de considerar estes produtos impresos á mesma altura ca unha maleta ou cun bolso amosa unha moi escasa consideración coa cultura do libro e co afán da lectura por parte dos responsables da compañía irlandesa, como non agocha o seu voraz afán recadatorio. O máis chocante do caso é que esta prepotente compañía, denunciada en numerosas ocasións por este tipo de abusos e irregularidades, recibe importantes axudas públicas en España, entre as que cómpre salientar as subvencións da Xunta de Galicia para manter as súas liñas con Lavacolla. Ben sería que fose obrigada polas autoridades tanto a respectar a normativa da seguridade aeroportuaria como o dereito dos cidadáns a non desprenderse dos seus obxectos persoais, sexa un libro, teléfono ou lector portátil. Mágoa que nestes voos de Ryanair, subvencionados con fondos públicos, se defenda máis o xogo da lotaría ca a posibilidade da lectura.

Onte 593: Tras o día do libro

/en , , , , , , , , , /por

Foi o de onte un Día do libro intenso. Pola mañá acompañei a Agustín Fernández Paz na presentación en Pontevedra de Desde unha estrela distante. Foi esperanzador comprobar como falaban galego a maioría dos rapaces e rapazas de dúas clases de terceiro dun colexio público do centro de Pontevedra. No serán participei na presentación en Vigo da edición de Cantares Gallegos, preparada por Anxo Angueira, coa que iniciamos en Xerais a publicación da obra completa de Rosalía de Castro e celebramos o cento cincuenta aniversario da proeza de Xoán Compañel. Foi unha presentación vibrante, tanto polo discurso extraordinario de Anxo Angueira coma polas intervencións de Alba Rodríguez, unha alumna de segundo de bacharelato que cantou dúas pezas rosalianas da súa autoría asolagando de emoción o auditorio do concello. Ademais de participar nos actos, ao longo do día atendimos moitas chamadas de medios, sobre todo radiofónicos, interesados nos contidos do Chamamento que os editores galegos realizamos reclamando a recuperación efectiva do carácter estratéxico do sector do libro. Moi lonxe da repercursión que a efeméride ten noutras comunidades, é innegable que onte identificamos en Galicia unha certa activación do carácter reivindicativo e mobilizador do 23 de abril. Así o testemuñan os xornais facéndose eco da grande cantidade de actividades promovidas polas bibliotecas públicas, centros escolares e clubs de lectura. A achega dos humoristas gráficos galegos foi un agasallo que axuda na tarefa de incorporar a cuestión do futuro do libro e da lectura na axenda pública.

Día do Libro

/en , , , , , , , , /por

Dedico o artigo de Faro de Vigo desta semana a celebración do 23 de abril, Día do libro e dos dereitos de autor.

Mañá, 23 de abril, celébrase en máis dun cento de países o “Día do libro e dos dereitos de autor”, unha efeméride creada pola Unesco en 1995 coa intención de homenaxear o libro “animando a todo o mundo, sobre todo ás persoas máis novas, a descubrir o pracer da lectura e a respectar a insubstituíble achega dos autores ao progreso social e cultural”. Promovida internacionalmente polo sector editorial español, que xa a viña celebrando dende 1930, coincidindo coa data do falecemento en 1616 de Cervantes, Shakespeare e o Inca Garcilaso de la Vega (unha chiscadela da historia) e coa festa cívica catalá do Sant Jordi, o 23 de abril é a grande festa do libro, das librarías e bibliotecas, do fomento da lectura, da tradución e do respecto á propiedade intelectual. Unha celebración que nesta edición centrarase na promoción da frase “Ler para vivir” (#lerparavivir) nas redes sociais e nos actos organizados en Bangkok, cidade tailandesa declarada capital mundial do libro 2013.

Para a Unesco, é innegable o poder de convocatoria que ten o libro en todo o mundo “para transmitir a cultura dos pobos e os soños dun futuro mellor”. Baixo as súa diversidade de fasquías e formatos ao longo da historia, o libro é unha das creacións máis egrexas que fixo a humanidade, a soá que cada cultura modula en cadansúa lingua. O libro é unha creación xenial da humanidade concibida para xerar a lectura, unha actividade cognitiva individual,  enmarcada nun contexto social, que Alberto Manguel considera nos define como especie, capaz de transformar a cada unha das persoas e capaz de axudar a mudar o mundo ofrecéndolle coherencia e sentido. Razóns polas que o acceso de toda a cidadanía en igualdade de condicións á riqueza dos libros, expresada na súa diversidade lingüística e cultural, constitúe un obxectivo para a comunidade internacional e unha responsabilidade irrenunciable dos poderes públicos de cada un dos estados. Esa bibliodiversidade é un patrimonio común de toda a humanidade a preservar que, como sinala o manifesto da Unesco, “fai do libro moito máis ca un obxecto puramente material, a máis fermosa invención do ser humano para o intercambio de ideas máis alá das fronteiras do espazo e do tempo”.

Esta efeméride non pode ser allea ás profundas transformacións que está vivindo o libro. Un tránsito entre o paradigma da edición impresa, fixado hai apenas cinco séculos pola imprenta gutemberiana, cara ao paradigma da edición dixital, desenvolvido polas utilidades hipertextuais e a disrupción que supuxo internet para facilitar o acceso á información e ao coñecemento. Un tránsito que provoca a coexistencia do libro nos formatos impresos e dixitais (libros impresos e libros dixitais) nunha hibridación enriquecedora e moi estimulante para o lectorado e para os profesionais da edición. Mais tamén, un proceso de mudanza non exento de problemas, sobre todo os que atinxen aos perigos da uniformización cultural que pode supoñer o control da distribución dos contidos dixitais en mans dunhas poucas empresas (estadounidenses) e as dificultades para crear unha nova cadea de valor sostible para a edición dixital compatible cos dereitos de autores e editores.

Neste 23 de abril, instalados ademais en plena crise deflaccionaria, con efectos moi virulentos sobre a redución das vendas do sector do libro, non podemos esquecer que a industria editorial achega un valor importante na xeración de emprego, na produtividade e na innovación. En termos económicos, con 23.000 millóns de euros de facturación, o sector do libro constitúe hoxe a primeira industria cultural en Europa, por diante da música, do cine e das artes escéncias. Outrosí sucede en España, onde a industria e o comercio do libro, ademais da súa indubidable contribución ao pluralismo cultural e lingüístico, é tamén a primeira industria cultural (2.772 millóns de euros de facturación), mais tamén a que menos achegas públicas recibe.

Con motivo deste día do libro, os editores galegos fixemos un chamamento á cidadanía e aos poderes públicos a prol dunha política estratéxica para  o libro e a lectura en Galicia. A posta en marcha dun plan de apoio á rede de librarías, a creación do bono cultura como instrumento de incentivación do consumo cultural, a ampliación e mellora da rede bibliotecaria pública, o apoio á rede de bibliotecas escolares, a creación dunha oficina para a promoción da literatura e do libro galego no mundo, a realización dun plan de fomento de lectura son algunha das medidas que os editores galegos reclamamos aos poderes públicos para facer efectivo o recoñecemento do sector profesional do libro como estratéxico e prioritario para Galicia, xa recollido na Lei do Libro e a Lectura de Galicia, aprobada por unanimidade do Parlamento Galego en 2006. Feliz día do libro!

Chamamento dos Editores Galegos no Día do Libro

/en , , , , , , /por

Con motivo da celebración do 23 de abril, Día do Libro e dos Dereitos de Autor, a Asociación Galega de Editores acordou realizar un chamamento social a favor do libro e a lectura, co fin de que se recoñeza social e políticamente o papel trascendental que o libro e a lectura teñen no desenvolvemento das persoas e dos países. Por ese motivo a entidade que representa aos editores galegos fixo público hoxe o seu documento estratéxico e un decálogo que resume as reinvindicacións do sector diante das administracións. As institucións públicas teñen a obriga constitucional e estatutaria de protexer os bens culturais e as industrias que fan posible que eses bens se difundan entre a cidadanía.

  1. Chamamento a prol da posta en marcha dunha política estratéxica para o sector do libro.
  2. Documento Estratéxico da Asociación Galega de Editores.

Onte 564: Libro híbrido

/en , , , , , , , , /por

Javier Celaya repara no seu blog na experiencia deste libro híbrido, un libro impreso en papel que pode conectarse a unha pantalla mediante un cable USB. Este invento do deseñador polaco Waldek Wegrzyn, bautizado como «Elektrobiblioteka», ten unha tinta condutora que lle permite a conexión á web e a lectura dos contidos na pantalla dun ordenador. A pesar da súa aparente rixidez, este prototipo anuncia a aparición doutros produtos editoriais que asumen a hibridación. a coexistencia dos soportes e das utilidades de ambos os dous paradigmas da edición, como unha das posibilidades deste momento de tránsito. A experiencia de edición expandida, iniciada nun soporte impreso e continuada e ampliada noutro, ensaia a nosa humilde escala estes intentos de hibridación. As posibilidades de utilización da realidade aumentada e dos códigos QR poden tamén abrir posibilidades interesantes a este novo tipo de edición hibridada.