Libro – Páxina 6

Perfil lector

13 de Xaneiro de 2015/en Artigos, Artigos Faro de Vigo, Bibliotecas, Cine, Cultura, Lectura, Libro, Libro_electrónico, Música, Teatro, Xornalismo/por bretemas

No artigo da semana en Faro de Vigo reflexiono sobre os datos do Barómetro do CIs do mes de decembro sobre a lectura e as preferencias culturais.

A publicación do barómetro do Centro de Investigacións Sociolóxicas (CIS) do pasado mes de decembro achega, entre outros temas sobre os que foron consultadas 2.447 persoas de 49 provincias, datos valiosos para coñecer o perfil lector e as preferencias culturais da sociedade española actual, sometida ás dificultades dunha situación económica mala ou moi mala para o 82 % das persoas preguntadas e inmersa nas incertezas provocadas polo tránsito entre os modelos de comunicación cultural impresa e dixital.

O primeiro que chamou a miña atención foi o dato do 65 % da poboación lectora de libros, situado xa bastante preto do 70 % da media europea (Islandia acada o 85 %) e lixeiramente por riba do 63 % do último dos estudos sobre hábitos de lectura e compra de libros da poboación maior de 14 anos, publicado pola Federación de Gremios de Editores de España a comezos de 2013. A pesar de que un 35 % das persoas consultadas polo CIS confesen que non len nunca ou case nunca un libro, hai pola contra un 29,3 % de cidadáns que len todos os días, como hai un 69,1 % que len decote os xornais, e un 82 % que len textos longos en Internet (webs, blogs ou redes sociais), porcentaxes elevadas que demostran que o hábito lector comeza a chantar raíces na nosa sociedade.

A lectura como actividade cultural interesa a un 61,7 % dos cidadáns consultados, porcentaxe só superada pola música (73,4 %) e polo cine (67,8 %). Como tamén é moi salientable que para o 61,6 % das persoas lectoras a distración e o goce sexan as razóns principais polas que dedican tempo á lectura, sendo o 23, 4 % as que len por estar máis informadas ou mellorar a súa cultura e o 15 % as que o fan obrigadas, sexa por razóns de estudo ou de traballo. Cifras desmitificadoras que sitúan o perfil lector actual no terreo das actividades de lecer e que quizais expliquen as razóns polas que a novela, e os seus diversos subxéneros (histórica, negra, romántica…), é o xénero preferido para o 72,4 % das persoas que se declaran lectoras. O que parece coherente co feito de que a elección do libro de lectura corresponde nun 58,4 % a un criterio personal, aínda que un 27,1 % confesa seguir as recomendacións de familiares e amizades, sendo para o 64 % dos enquisados o tema do libro o seu criterio principal de escolla.

Retrato do perfil lector que se completa con outro dato non menos relevante: o 91 % das persoas lectoras escollen a súa casa como o seu espazo preferido de lectura, e xa noutro rango moi inferior no traballo e nos transportes públicos, o que redunda no carácter da lectura como actividade cotián vencellada ao ámbito familiar e ás actividades que se realizan no tempo de descanso. O que quizais explique que só o 28,6 % recoñeza ter visitado nalgunha ocasión a biblioteca pública no último ano, mesmo a pesar da relevancia que estas institucións culturais están tendo na dinamización da lectura nas comunidades locais.

Outro dato significativo deste barómetro do CIS é a estimación de 8,6 como o número de libros lidos en España por habitante e ano, unha cifra que queda moi lonxe da doutros estados europeos con maior febre lectora como Finlandia (47), Islandia (40), Noruega (18) ou Alemaña (15). Como tamén é sorprendente que só o 50 % das persoas consultadas mercase algún libro no último ano, sendo 5,96 a cifra media de libros mercados por habitante e ano. Como non deixa de semellar chamativo que o 41,8 % das enquisadas declare que utilizou un libro como agasallo nalgunha ocasión.

No entorno actual de tránsito entre os soportes do libro impreso e dixital, é salientable que o 80 % das persoas lectoras expresen a súa preferencia polo libro impreso, o 11,1 % polo electrónico, e o 8,7 % utilice ambos os dous formatos, sendo o 22,70 % os que recoñecen contar na súa casa cun e-reader e o 38,7 % cunha “tableta”. Xaora, a porcentaxe aumenta no caso da lectura dixital dos xornais até o 28,2 % e até o 33 % o das persoas que consideran que no futuro o electrónico será o principal soporte de lectura, aínda que un 42 % cren que convivirán os libros analóxicos e os dixitais. Datos que convén relacionar co feito de que o 77 % das persoas consultadas recoñece conectarse todos os días a Internet sexa polo seu ordenador ou teléfono móbil. Comportamentos que expresan a consolidación da hibridación da lectura, como denominamos á coexistencia de soportes impresos e electrónicos, aínda que o modelo dixital se continúe concibindo polos lectores máis como un futuro inevitable ca como unha realidade en transformación.

En definitiva, o barómetro do CIS presenta un perfil lector que vincula á lectura coas actividades culturais de lecer, como a música e o cine, sometidas todas á fraxilidade dun modelo que no caso do sector do libro aínda está moi lixeiramente hibridado. Mágoa que non contemos cun estudo galego no que se teña en conta a lectura na nosa lingua.

Onte 1161: Culturgal para o profesorado

30 de Novembro de 2014/en Culturgal, Educación, Eventos, Lectura, Libro, Libro de texto, Libro_electrónico, Onte, Recurso_didáctico, Tecnoloxías, Uncategorized/por bretemas

Dentro da programación do Culturgal 2014 non deben pasar desaparecibidos os programas formativos para profesionais. Particular relevancia ten o foro Culturgal para o profesorado de educación non universitaria, «Novas ideas na escola: das ferramentas TIC e outras tecnoloxías», que se celebrará ao longo da xornada do sábado, en sesións de mañán e tarde, nas salas de conferencias do Pazo da Cultura de Pontevedra. Un programa completísimo que abrirán a conferencia de Diego Rosales Galiñanes sobre a elección dun modelo de ensino dixital e a presentación da premiadísima aplicación Creappcuentos creada por unha empresa viguesa.

Nas primeiras sesións de tarde presentaranse as experiencias das bibliotecas escolares do Rosal e das Neves e da Biblioteca Municipal de Ribadavia. Así mesmo a Coordinadora Galega de ENDL organiza unha serie de obradoiros prácticos: o de iniciación ao audiovosual do IES As Barxas de Moaña a cargo de Seso Durán; o obradoiro de xoguetes tradicionais como recurso didáctico, a cargo de Xosé López e Xosé Manuel García e o obradoiro de radio escolar impartido polo profesorado e alumnado promotor de «Ponte en galego» a radio escolar do IES Breamo de Pontedeume.

Xa nas derradeiras sesións, os participantes poderán asistir á presentación da experiencia formativa «Un Artista na escola» de EducaBarrié ou ao debate sobre «A lectura e a lectura en galego», impulsada polo servizo de Bibliotecas Escolares da Xunta de Galicia e a Asociación de Bibliotecarios Municipais de Galicia, na que participarán a editora de OQO Eva Mejuto, á bibliotecaria de Caldas de Reis Rosa María Barreiro Novás, a asesora do servizo de Bibliotecas Escolares Pilar Sampedro e o escritor Pedro Feijoo. Unha xornada formativa completísima. Outro xeito de construír Culturgal.

Aquí pódese baixar o programa do Foro Culturgal para o profesorado e aquí enlazar co descritor da actividade recoñecida como formativa pola Consellaría de Educación.

Onte 1160: Día das librarías

29 de Novembro de 2014/en 17_de_maio, Autores, Comercio do libro, Cultura, Editores, Efemérides, Eventos, Goberno Feijoo, Lectura, Librarías, Libro, Literatura infantil e xuvenil, Onte, Presentacións/por bretemas

O Día das librarías celebrado onte pasou en Galicia sen pena nin gloria. Apenas un acto na libraría Pedreira, incluído dentro do programa «Venres nas librarías», iniciativas aquí e acolá de librarías entusiastas, algún escaparate preciso, algunhas referencias en twitter e un acto institucional en Ourense no que o actual conselleiro de Cultura e Educación entregou á directiva da Federación de Libreiros de Galicia un exemplar do Calendario do Libro e da Lectura 2015. Pobrísimo balance para o que debería ser unha data de referencia e colaboración para todo o sector do libro e a lectura (libraría, edición e creación) que ben precisa aproveitar a visibilidade e as faíscas de fulgor destas efemérides. Xaora, o feito que non aparecese a versión en galego do lema deste día das librarías, «Como vai sobrevir a ignorancia se está rodeada de libros?», promovido por CEGAL, constitúe apenas outro síntoma da preocupante anemia que na actualidade padece o sector libreiro galego. Nin o 24 de febreiro (día de Rosalía) nin o 2 de abril (día do libro infantil e xuvenil) nin o 23 de abril (día internacional do libro e dos dereitos de autor) nin o 17 de maio (día das letras galegas) nin a maioría das feiras do libro nin agora este derradeiro venres de novembro (coincidente co black friday) semellan ser oportunidades aproveitadas polo sector en Galicia para o seu encontro cos diversos públicos lectores. Fronte a semellante fatalismo conformista non se me ocorre outra receita que o entusiasmo e a colaboración inconformista daqueles libreiros/as, autores/as e editores/as que non nos damos por vencidos.

Onte 1152: O libro nos medios

21 de Novembro de 2014/en Editores, Eventos, Lectura, Libro, Medios, Onte, Promoción do libro, Radio, Televisión, Xornalismo/por bretemas

Participamos onte na xornada que a Asociación Galega de Editores dedicou a debater arredor do libro e da lectura nos medios, con especial atención ao caso galego. Como era de supoñer, inseridos ambos os dous sectores no proceso de mudanza do seu modelo de actividade e negocio, as catro mesas de debate movéronse nas incertezas dos matices dos grises e, nalgúns casos, no carácter apocalíptico dos negros. Non é doado resumir as achegas da ducia de intervenientes que abordaron as relacións entre os medios impresos e dixitais, a radio e a televisión co actual proceso de hibridación do sector do libro e da lectura. Xaora, tiramos a conclusión da necesidade no marco actual de devalo dos ingresos publicitarios e mudanza do paradigma da comunicación cultural de afondar no concepto de lectura e no de atopar novos modelos de distribución do contido dixital.

Dedicouse a primeira das mesas a reflexionar sobre a cuestión máis xeral, «A cultura nos medios. O caso galego». Xosé Manuel Pereiro confesou que «non cría no xornalismo cultural» e que para el «todo xornalismo debía estar mechado de cultura». «O xornalismo impreso do futuro será cultural ou non será». Camilo Franco cualificou a información actual dos medios sobre cultura como «resignada e con sentido do espectáculo», «preténdese transmitir un discurso brando, non molestemos á xente con novelas e complicacións». Subliñou que para os medios galegos «o que aparece en galego ten carácter cultural. Conciben que Galicia é un país subordinado e a cultura galega é subordinada». Apelou Franco á responsabilidade colectiva, «que comeza nun mesmo», e considerou que hoxe á pregunta non é «”Que poden facer os medios pola cultura galega?” senón “Que pode facer a cultura galega polos medios?”» Manolo Gago comezou afirmando que «vivimos unha crise do negocio publicitario nos medios, non do xornalismo». Presentou datos contundentes sobre a crise de audiencia dos medios de prensa convencional en Galicia, que afecta tamén aos seus medios dixitais, nos que, pola contra, se aumenta o tempo de lectura, xa que «o cliente dos medios dixitais muda o seu comportamento, cunha lectura máis repousada». Afirmou Gago que «os contidos culturais de ámbito galego supoñen apenas o 22 % dos ofrecidos polos medios galegos». Gago ofreceu como escenario prospectivo dos medios en Galicia a eliminación nos medios da información «commodity», a preservación da información sobre Galicia (como espazo de infleuncia), o fortalecemento da información local (onde hai un maio mercado publicitario), e a promoción de áreas potenciais. Insistiu Gago que para el «non existe un público cultural, existen audiencias específicas para a literattura, a ciencia, a música, o audiovisual», así como no papel das redes sociais, onde se fai a conversa, e no papel do xornalista con identidade propia.

A segunda mesa redonda dedicouse a presentación das experiencias sobre a abordaxe do libro e da lectura na rede. Montse Dopico presentou o seu Magazine Cultural Galego e apostou pola especialización da información cultural no eido dixital. César Lorenzo, responsable de Biosbardia, cualificou «o silenciamento do libro galego como unha operación política, con especial incidencia sobre o libro literario». Lorenzo considerou «a fragmentación en internet como unha oportunidade» e apostou por «unha información con rigor, independencia e profundidade». Raquel C. Pinto, membro do equipo de Disquecool, defendeu a internet como salvación para a cultura galega. Para ela «a literatura galega ten un serio problema de imaxe. Precisa que a fagan sexi, divertida, que a convertan en cool, atractiva, sedutora, o que mola, o que consumimos». Por último, Nacho Alonso presentou a experiencia da revista literaria dixital Fervenzas literarias apostando pola posibilidade de que os proxectos dos participantes na mesa puidesen colaborar, «xa que precisamos capacidade de referenciarnos sobre nós mesmos».

A primeira mesa redonda da tarde dedicouse ao libro na radio e na televisión. Ana Romaní presentou nunha fermosa intervención a experiencia de vinte e cinco anos do Diario Cultural da Radio Galega, insistindo en que «a información e a cultura é un dereito e non un privilexio en tempos de ventura». KIko Novoa presentou a experiencia da introdución de contidos literarios no seu programa Galicia por diante da Radio Galega. Henrique Sanfiz, responsable de Radio Fene e Radiofusión, presentou a experiencia de programas como «A Biblioteca Infinda». Pechou o simposio a mesa redonda sobre o libro e a lectura nos xornais. Carme Vidal presentou a experiencia de Sermos Galiza e reivindicou o espazo da cultura nos medios xeralistas. Para ela «o peso da cultura galega responde a liña editorial co medio difunde». Jaureguizar, xornalista da sección de Cultura de El Progreso, propuxo explorar novas formas de ler nunha alianza entre editores e xornalistas. Xesús Fraga, xornalista de Cultura de La Voz de Galicia, reflexionou sobre a crise do modelo no que estamos inmersos.«Creo que os xornais estamos perdendo a preminencia comunicacional, xa non somos o referente sólido, incuestionable. Ao libro estalle pasando algo semellante. A fragmentación, a atomización, a brevidade da lectura actual poñen en cuestión o seu modelo»

Onte 1151: Do papel ao xesto

20 de Novembro de 2014/en Artes Visuais, Cultura, Culturgal, Libro, Onte, Presentacións/por bretemas

Presentamos onte en Pontevedra «Do papel ao xesto. Libros de artistas e outras diverxencias», unha exposición colectiva que formará parte da programación do Culturgal 2014 como unha extensión diverxente cara ás artes plásticas e visuais. Comisariada por Antón Sobral e Paula Cabaleiro, patrocinada pola Deputación de Pontevedra, ofrécese por vez primeira no país unha grande exposición na que 50 artistas e poetas visuais transforman os libros en obxectos artísticos. O libro como obxecto concibido aquí como posibilidade, como deriva transgresora do artista. Libros intervidos por un proceso de contrución ou deconstrución sobre libros xa existentes. Libros construídos como peza escultórica (algúns de até dous metros) para ser contemplados, que alude ao seu carácter como contedor de historias. Ou lbros deconstruídos dende distintas olladas e empregando técnicas diversas para ofrecer unha nova lectura. Unha exposición moi prometedora, que afonda no proceso de construción dun Culturgal transversal e corresponsable, onde todas as expresións da creación e da industria cultural galega teñen o seu espazo e o seu protagonismo. Como sinalou Xosé Aldea, director de Culturgal, «esta exposición achega á innovación e a sorpresa a Culturgal para seguir atraendo ao público».

Onte 1147: Os dereitos das lectoras

16 de Novembro de 2014/en Autores, Dereitos_humanos, Ensaio, Ilustración, Lectura, Libro, Literacidade, Onte, Promoción do libro, Recurso_didáctico, Twitter, Xerais/por bretemas

Foi onte Agustín Fernández Paz quen rescatou en twitter o cartel que sir Quentin Blake preparou en 2006 dos dereitos da persoa lectora fixados en 1992 por Daniel Pennac. Un texto esencial recollido en Como unha novela, un ensaio que publicaramos decontado en Xerais na versión galega de Emma Lazare e Moncha Fuentes. Transcorridas dúas décadas, o xenial decálogo de Pennac non perdeu actualidade, aínda que merecería ser actualizado tras as modificacións introducidas polo proceso de hibridación da lectura tras a irrupción dos soportes dixitais e formatos hipertextuais. Como tamén convén non esquecer a advertencia final manuscrita por Blake: «10 dereitos e unha advertencia: “Non te rías de quen non le ou nunca o fará nunca”.» Recupero a versión galega do decálogo, un excelente recurso didáctico, ao que habería que engadir como coda necesaria a primeira frase coa que Daniel Pennac inicia Como unha novela: «O verbo ler non admite o imperativo»

1. Dereito a non ler.
2. Dereito a saltar as páxinas.
3. Dereito a non terminar un libro.
4. Dereito a reler.
5. Dereito a non ler calquera cousa.
6. Dereito ao bobarysmo (doenza de transmisión textual).
7. Dereito a ler en calquera sitio.
8. Dereito a ler ao rebusco.
9. Dereito a ler en voz alta.
10. Dereito a calar.

Onte 1122: Cifras da edición en galego en 2013

20 de Outubro de 2014/en Age, Artigos_Galicia_Confidencial, Comercio do libro, Cultura, Edición, Editores, Educación, Goberno Feijoo, Goberno Rajoy, Libro, Lingua, Literatura infantil e xuvenil, Onte, Política/por bretemas

Como sucedeu ao longo da década, o estudo de Comercio Interior del Libro en España 2013 amosa como o volume da edición nas linguas cooficiais concéntrase nos libros de Literatura, Texto e Literatura Infantil e Xuvenil, sendo en catalán o 83,9 % dos títulos, en éuscaro o 97,6 % e en galego o o 85, 7 %. Xaora, no caso dos libros editados en galego polos membros AGE o número dos publicados en 2013 destes tres xéneros «paraescolares» (1.120) representa o 85,7%, mentres que o número de exemplares producidos (1.564.000) o 87,26 % do total, supoñendo a súa facturación (18,40 millóns de €) o 89,8 % do mercado. Cifras todas elas que testemuñan que no entorno da crise non se modificou a forte dependencia do libro editado en galego con respecto ao mercado escolar e paraescolar.

A edición literaria en galego en 2013 (367 títulos, 263 mil ex.e unha tirada media de 717 ex,) representou 28,1 % dos títulos e o 14,6 % dos exemplares, mentres as súas vendas (2,58 millóns de €) supuxeron apenas o 12,6 % das totais do libro en galego. Con respecto ao ano anterior produciuse un lixeiro incremento de títulos do 4,26 %, unha importante redución do 19,32 % do número de exemplares (63.000 menos) e unha baixa da facturación do 2,64 % (apenas 70.000 €). Se fixesemos a comparación con 2011 (399 títulos, 509 mil ex., unha tirada media de 1.573 e unha facturación de 2,84 millóns de €), acentúanse esta tendencia. Xaora, o libro literario en galego nos dous últimos anos mantén a súa diversidade de edición e facturación, a costa de reducir o seu volume de edición e a tirada media arredor do 50 %.

A edición de poesía e teatro en galego, con 51 títulos en 2013 e unha tirada media de 764 exemplares, representou o 3,9 % do total dos títulos, o 2,2 % dos exemplares fabricados e o 0,9 % da facturación (180.000 €). Mentres que a edición de ensaio e estudos literarios en galego, con 101 títulos e unha tirada media de 643 exemplares, supuxo o 7,7 % do total, o 3,6 % dos exemplares e o 1,3 % da facturación.

Deteñámonos no caso da novela, o mercado privilexiado da edición literaria en galego. En 2013 publicáronse en galego, entre novidades e reimpresión, 215 títulos, o 16,5 % do total da edición; fabricáronse 159.000 exemplares, o 8,8 % do volume total de produción, o que supón unha tirada media de 740 exemplares por título; e facturáronse 2,14 millóns de €, que supoñen o 10,5 % do total d eingresos a prezo de capa. Se comparamos estes datos cos do ano anterior, comprobamos que aumentou o número de títulos nun 18 %, baixaron os exemplares fabricados nun 51,22 %, reducíndose a facturación apenas nun 1,38 %. En definitiva, a novela que supón o 58, 58 % dos titulos literarios en galego, mantén a tendencia xeral de redución do volume de fabricación e de tiradas medias como estratexia dos editores para asegurar a diversidade da edición e a súa cifra de facturación. Un fenómeno facilitado polos actuais procedementos de impresión dixital e de baixa tirada que permiten realizar tiradas inferiores aos 400 exemplares a prezos asequibles.

Como xa fixemos en anos anteriores, é interesante comparar estes datos do mercado da novela en galego cos do conxunto deste subsector de ficción en España, que en 2013 editou 9.773 títulos, imprimiu 43 millóns de exemplares e facturou 426,27 millóns de €. Se desagregamos máis estas cifras, comprobamos que a edición de novela en castelán facturou 382,27 millóns de € (o 20 % do seu mercado), en catalán 39,93 millóns de € (o 19,6 % do seu mercado total), sendo en galego apenas os citados 2,14 millóns de €. Noutras cifras, o número de novelas en castelán (8.227) multiplica as galegas por 38, o número de exemplares (40 millóns) por 251 e a súa facturación (382, 27 millóns de €) por 178. Se facemos esta comparativa coa edición en catalán, o número de novelas editadas (1.164) case sextuplica o das galegas, o número de exemplares fabricados (2.940.000) multiplícaas por dezaoito e a facturación (39,93 millóns de €) faino case por dezanove. Ademais, se comparamos o mercado da novela en galego (2,14 millóns de €) co total do mercado libro en Galicia en 2013 (139,646 millóns de €) obtemos que a súa cota real no mercado galego do libro é do 1,53%, o que supón un avance de sete décimas con respecto ao pasado ano, sendo a cota de mercado do libro literario galego no seu conxunto do 1,84 %. Cifras que nos axudan a comprender a cativa dimensión do mercdo literario galego e mesmo do seu xénero máis popular.

A edición infantil e xuvenil en galego con 399 en 2013 e unha tirada media de 1.133 exemplares representou o 30,5 % do total; con 452.000 exemplares o 25, 1% dos fabricados e con 4,31 millóns de € o 21 % da facturación. Con respecto ao ano anterior as porcentaxes medraron en todas as tres variables, apenas un punto no número de títulos publicados (que baixaron en 30); máis de sete no de exemplares, que subiron en cen mil, como na facturación que se incrementou nun 9,94 % (300.000 euros). Cifras que amosan o crecemento e mellora da edición infantil en galego no entorno da crise do sector.

A edición de libro de texto en galego con 354 títulos en 2013 e unha tirada media 2.395 exemplares representou o 27,1 % do total dos editados; 849.000 fabricados, o 47,2 % do total e os seus 11,51 millóns de €, o 56,2 % da facturación. Cifras que amosan o peso elevadísimo deste subsector de edición no conxunto do sector mais que, con respecto ao ano anterior, diminúe en todas as tres variables, nun 20 % no número de títulos, nun 15 % no de exemplares fabricados e nun 11,83 % a súa facturación.

A edición de Ciencias Sociais en galego con 70 títulos en 2013 e unha tirada media de 768 exemplares supuxo o 5,3 % do total, o 3 % dos fabricados e o 1,2 % da facturación. Mentres que a edición de libros Científico técnicos en galego con apenas 4 títulos en 2013 representou o 0,3 % do total, o 0,6 % dos exemplares editados e unha porcentaxe insignificante de facturación. O resto dos tipos da edición en galego (libros prácticos e de divugación, dicionarios e enciclopedias) supuxeron 113 títulos, o 8,7 %; 171.000 exemplares fabricados, o 9,5 % do total, e 1,34 millón de €, o 8,6 % da facturación.

Cando dispoñamos da Panorámica da edición de libros en España 2013, cos datos achegados do ISBN, poderemos detallar os datos referidos a libros traducidos e edición en soportes dixitais, categorías que polo momento non manexa o estudo de comercio interior do libro da FGEE.

Publicado en Galicia confidencial.

Onte 1121: Cifras da edición galega en 2013

19 de Outubro de 2014/en Age, Artigos_Galicia_Confidencial, Comercio do libro, Cultura, Edición, Editores, Goberno Feijoo, Goberno Rajoy, Librarías, Libro, Onte, Política/por bretemas

Despois do adianto do pasado verán dalgúns datos de facturación, por fin contamos coa edición completa do Comercio Interior del libro en España 2013, o estudo de referencia sobre o estado do sector editorial privado encargado pola Federación de Gremios de Editores de España e elaborado cos datos proporcionados polos diversos editores. Un informe que no conxunto do sector español amosa no pasado ano 2013 unha significativa redución das vendas do 11,7 % (2.181,97 millóns de €), o que supón 289,51 millóns de € menos ca o ano anterior; unha perda do 9,6 % dos exemplares vendidos (153.828), 16,4 millóns de exemplares menos vendidos no mercado interior; un decrecemento do 3,5 % no número de títulos editados (76.434) e dun 12,1 % dos exemplares fabricados (246 millóns), trinta e seis millóns de exemplares menos ca en 2012. Cifras que se tomamos como referencia 2008, o ano de inicio da crise, supoñen unha redución das vendas do 31,70 % (máis de mil millóns de €) e do número de exemplares producidos do 27,1 % (85 millóns menos), sendo o número de títulos editados (76.434) semellante ao do ano 2009. O sector da edición española en cinco anos de crise perdeu un terzo da súa facturación e da súa tirada, un severísimo exercicio de enmagrecemento.

No caso da edición galega privada, a realizada polos membros da Asociación Galega de Editores, os principais indicadores tamén presentan no seu conxunto considerables reducións. O número de títulos publicados polos editores privados galegos baixa un 10,9 %, pasando dos 1.888 de 2012 (1.458 en galego, 397 en castelán e 34 noutras linguas) aos 1.682 de 2013 (1346 en galego, 315 en castelán e 21 noutras linguas). Tendencia á baixa que se produce tamén no caso do número de exemplares fabricados que en 2012 foron 2.426.000 e en 2013 2.275.000, o que supón unha redución do 6,22 % (151.000 exemplares). Cifras que paradoxicamente levan á que a tirada media do libro publicado en Galicia por editores privados se incremente nun 5,21 %, pasando dos 1.285 exemplares por título de 2012 aos 1.352 de 2013.

A edición en galego de editores privados acadou en 2013 os 1.747 títulos (1.346 publicados en Galicia, 324 en Madrid e 78 en Cataluña), o que supón unha redución do 5,46 %, xa que en 2012 os títulos foron 1.848 títulos (1.458 publicados en Galicia, 334 en Madrid e 55 en Cataluña). Cifras que expresan que no último ano o 77,0 % do libro en galego é editado en Galicia, o 18,54 % polos membros da Asociación de Editores de Madrid e o 4,46 % polo Gremi d’Editors de Catalunya. Datos que amosan, ademais, que os editores galegos reduciron nun 7,68 % os títulos en galego, que pasan dos 1.458 de 2012 aos 1.346 de 2013. Redución que no caso dos exemplares fabricados é do 6,15 %, pasando dos 1.917.000 de 2013 aos 1.799.000 de 2013 (118.000 exemplares). Cifras que sitúan a tirada media do libro editado en galego por editores privados en 2013 en 1.378, o que supón un incremento do 4,7%, sendo tamén un chisquiño superior á tirada media do libro editado en Galicia, 1.394. O catálogo do conxunto do sector acadou en 2013 os 13.945 títulos, aumentando un 4,91 % con respecto ano anterior (13.292). O catálogo do libro en galego situouse en 2013 nos 11.332 títulos, o que supón un incremento do 4,62 % con respecto a 2012 (10.804).

Como xa antes adiantamos a facturación do comercio interior do libro en España foi no ano 2013 de 2.181,97 millóns de euros, dos que o estudo estima corresponden a Galicia o 6,4 % (un incremento de catro décimas sobre o ano anterior), 139,646 millóns de €, o que supón unha redución do mercado do libro en Galicia do 5,82 % (8,63 millóns de euros), en todo caso inferior á do conxunto do estado.

A facturación das editoras privadas galegas foi de 24,66 millóns de €, unha redución do 10,42 % con respecto ao ano anterior (27,53 millóns de €). O estudo estima que a facturación do libro editado en galego en Galicia foi de 20,49 millóns de €, unha redución do 5,05 % con respecto a 2013 (21,58 millóns de €). Tanto no caso do libro editado en Galicia (24,66 millóns de €) como o editado en galego (20,49 millóns de €), as librarías independentes continúan sendo a canle de facturación privilexiada, nun 61,0 % no primeiro caso (15,04 millóns de €) e nun 58,30 % no segundo (11,94 millóns de €). Dos datos pode estimarse que as librarías e as cadeas de librarías galegas durante o ano 2013 venderon 85 millóns de €, o que supoñería que o 17,69 % das súas vendas corresponderon a libros editados en Galicia e o 14,04 % a libros en galego editados en Galicia. As vendas do libro en Galicia teñen un forte carácter estacional, concentrándose nun 61,8 % no segundo semestre do ano. No que atinxe ao pagamento de dereitos de autor, en 2013 foron 1,39 millón de € (o 5,30 % das vendas), unha diminución do 6,71 % con respecto a 2012, ano no que os editores galegos pagaron aos seus autores 1,49 millón de € (o 5,20 % das vendas).

Se cruzamos estas cifras de facturación, obtemos que a cota de mercado en Galicia dos libros editados polos membros da Asociación Galega de Editores foi en 2013 do 17,65 %, o que supón unha lixeira dimunición con respecto a 2012 (18,56 %). A cota de mercado do libro editado en galego sería o 14,67 %, o que supón un incremento do 0,12 % con respecto ao ano anterior, supoñendo como xa adiantamos para a canle libreira o 14,04 % da súa facturación.

Se relacionamos estas cifras de facturación coas de 2008, ano no que a facturación do sector acadou os 33,04 millóns de €, a redución foi do 26,16%, o que estimamos que a prezos constantes supoñería unha porcentaxe arredor do 30 %. No caso da edición en galego, sendo a facturación en 2008 de 23,27 millóns de €, a máis elevada até hoxe, a redución é do 8,61 %. No caso do volume de edición, o número de exemplares fabricados, tanto para a edición en Galicia como para a edición en galego, continúa sendo inferior ao de 2008.

O estudo de Comercio Interior de 2013 estima que, despois da forte redución do persoal no ano 2012 (un 19,40 % dos cadros de persoal) en 2013 non se produciu perda de emprego no sector editorial galego, sendo 189 persoas as que traballan nas empresas da Asociación Galega de Editores das 12.241 do conxunto do sector no estado. O informe sinala que en Galicia son 40 as empresas participantes no estudo das que o 52,6 % forman parte dun grupo editorial.

Concluíndo. O sector da edición privada en Galicia, que forma parte da Asociación Galega de Editores, no ano 2013 continuou reducindo o seu número de títulos nun 10,9 %, o de exemplares fabricados nun 6,22 % e a súa facturación nun 10,42 %, valores semellantes ás do conxunto do sector. No caso da edición en galego, está redución tamén se produce, aínda que sexa de forma máis moderada, xa que os títulos decreceron nun 5,46 %, os exemplares nun 6,15 % e a facturación nun 5,05 %.

Nunha segunda anotación, debullaremos os datos sobre a edición e facturación por xéneros do libro editado en galego.

Publicado en Galicia confidencial.

Onte 1107: A marca do editor

5 de Outubro de 2014/en Autores, Críticas, Edición, Editores, Ensaio, Lectura, Libro, Novidades, Onte/por bretemas

Roberto Calasso, o editor de Adelphi, fixo en Cien cartas a un desconocido unha escolma dos seus textos de contracuberta ou lapela. Agora, no libro publicado tamén en Anagrama, La marca del editor, expresa a súa poética da edición cultural, para el un xénero literario híbrido, e a súa concepción da empresa editorial como unha forma e unha marca. Un ensaio no que aposta polo editor de libros únicos, eses títulos que poden correr risco de non ser editados, mais tamén por que son agarimados polo traballo do editor que deixa neles a súa marca, sexa na escolla tipográfica, na composición da páxina ou na elección dunha imaxe adecuada para a cuberta. Un editor que vai deixando a marca na confección dun catálogo, onde se pode ler a súa auténtica autobiografía. Interesoume moito a insistencia de Calasso sobre o valor do libro como obxecto, concedendo singular importancia ao deseño das portadas no actual proceso de hibridación editorial: «a portada é a lembranza de que a mente pode actuar tamén sobre a base analóxica, sen detremento da dixital».

Son moi luminosas as súas reflexións sobre a relación de complicidade entre cada colección editorial e o seu anónimo, complexo e perceptivo público, que non é outra cousa que a relación do editor cos lectores e lectoras: «a complicidade con persoas que non se coñecen pode crearse só sobre a base das reiteradas experiencias de non desilusión». Noutras palabras, o editor ten a obriga de non decepcionar aos seguidores das súas coleccións, minimizando os seus libros errados. Como tamén son importantes para forxar e continuar esa complicidade o xeito no que son presentados os libros e o contexto onde aparecen; dúas funcións esenciais do editor, a da comunicación e promoción editoriais.

En libro tan suxestivo para os que somos profesionais da edición, que non podo máis que recomendar a editores e letraferidos, recupero para o arquivo dixital unhas cantas afirmacións memorables:

«Un bo editor é aquel que publica aproximadamente unha décima parte dos libros que quixera e quizais debería publicar.»

«Unha boa editorial sería a que supostamente publica, dentro do posible, só bos libros. Ou sexa, libros dos que o editor tende a estar orgulloso e non a avergonzarse.»

«Propoño que se considere a arte da edición como unha forma de bricolaxe.»

«Unha cultura literaria recoñécese tamén polo aspecto dos seus libros».

Onte 1066: Volver ás librarías

14 de Agosto de 2014/en Edición, Internet, Librarías, Libro, Libro_electrónico, Onte, Promoción do libro/por bretemas

Mentres continúa «a guerra mundial da edición» entre Amazon e Hachette Book Group, cuxo episodio máis recente foi a carta de novecentos autores propoñendo á distribuidora de Bezzos que retirase o seu boicot ao editor, que consideran tamén «unha represalia selectiva» sobre os autores, aparecen nos Estados Unidos iniciativas de promoción das librarías como alternativa á hexemonía monopolista do xigante da distribución en internet. Até onte non reparara nun simpático artigo publicado no pasado mes de xuño pola revista Esquire (cultura, lecer e tendencias) no que propón ao seu lectorado que se atreva a deixar Amazon e volver frecuentar as librarías independentes. O xornalista, Stepen Marche, ao que non lle falta o humor, emprega un chisco de retranca, para propoñer con toda claridade: «se puideches deixar de fumar, podes deixar Amazon sempre que se sigan estes catro pasos». Un camiño que resumo moi libremente do seguinte teor. Primeiro: «colle o tempo preciso para acudir a unha libraría»; «pasar unha hora nunha libraría curioseando é un auténtico pracer». Segundo: «non leves un título na cabeza, aproveita a estancia na libraría para mercar algo que te chame alí a atención». Terceiro: «fala cos libreiros que son bos lectores e saberán recomendarche»: Cuarto: «déixate sorprender, á libraría cómpre ir abertos para nercar títulos e autores descoñecidos, deixarnos seducir por unha palabra ou por unha cuberta…» Consellos que por coñecidos nunca está de máis lembrar. No marco da crise do libro galego, que nun artigo en Sermos Galiza o editor Francisco Castro considera crítica, cómpre facer convites e chamamentos atractivos coma este de Esquire para volver ás librarías ou ás feiras do libro, como a que hoxe se inaugura en Viveiro.