Onte 630: Galician literature

/en , , , , , , , , , , , , /por

Foi unha fortuna compartir os últimos días un par de conversas con Jonathan Dunne, o grande embaixador da literatura galega no entorno anglófono. Nesta semana da súa estancia en Galicia, ademais de intervir no congreso rosaliano do Consello da Cultura Galega, participou nas presentacións en Compostela da edición en inglés de Cantares gallegos, como editor de Small Stations Press, e onte na da Anthology of Galician Literature, da que foi editor e en parte tradutor, obra coeditada por Galaxia e Xerais en colaboración coa Xunta de Galicia.

Na presentación na Biblioteca Ánxel Casal, Dunne presentou o panorama da situación da literatura galega en inglés, a que considerou coma o mellor vehículo de difusión internacional. «Publicáronse en inglés, até hoxe, 52 títulos da literatura galega. O primeiro foi unha antoloxía de poemas de Rosalía de Castro, preparada por Xosé Filgueira Valverde, traducida por Charles David Ley e publicada en 1964 polo Ministerio de Asuntos Exteriores. Houbo que esperar vinte e cinco anos até publicar o seguinte. Na década dos noventa foron nove títulos, na de 2000 vinte e un e no que levamos de década outros vinte e un. Un crecemento exponencial da dispoñibilidade da literatura galega no mundo. O que amosa que estamos no bo camiño».

Despois explicou Dunne as características deste segundo volume da Anthology of Galician Literatura, que reúne sesenta textos doutros tantos autores e autoras publicados entre 1981 e 2011. «O limiar vai dirixido a un lector e a un editor do mundo que non teñen coñecemento da literatura galega. É un volume moi actual, xa que os dous terzos dos textos foron publicados na década de 2000. Achega unha idea do que se esta a escribir en lingua galega. Xustamento foi este o propósito do libro. As escolmas foron realizadas polos autores e autoras vivos (54).  Ademais de textos narrativos, están presentes o resto dos xéneros, a literatura infantil e xuvenil, a poesía, a literatura dramática e o ensaio, cunha atención á antropoloxía, a teoloxía e o nacionalismo. No limiar exprésanse os criterios utilizados na selección dos autores e autoras: cubrir todos os xéneros, as opinións doutros autores e da crítica, a presenza noutras escolmas e mesmo noutros traballos meus, os premios literarios acadados e a reputación internacional de autores como Manuel Rivas, Domingo Villar ou Chus Pato, que contan xa con diversas traducións. En todo caso, “calidade” e “distribución” son dúas palabras que entendo claves na política cultural presentes nesta obra».

Rematou Dunne presentando Portico of Galician Literature, o portal web que xestiona coa colaboración da Consellaría de Cultura, onde se presenta en inglés a literatura galega aos editores de todo o mundo. Salientou que ate o momento estaban presente oito autores, que serían dez a finais deste ano. Inclúese unha presentación de cada autor e unha tradución de mostra de cincuenta páxinas dunha das súas obras, «xustamente o que lle interesa a un editor».

O labor de Dunne como tradutor, editor e promotor da literatura galega no mundo está sendo fulcral. Merece apoio do sector editorial privado e dos nosos poderes públicos. Parabéns Jonathan!

Grazas a Fran P. Lorenzo pola súa información da presentación.

Onte 616: Baixón

/en , , , , , , /por

Padézoo case todos os anos. Cando chega o dezasete, dáme o baixón. O peor é que sei cal é a orixe do meu desacougo. Non dou encaixado a retórica de gabanzas e ditirambos, mentres a lingua e a industria cultural se derrama á intemperie. Tampouco encaixo ben os pronunciamentos sobre o futuro da lingua no que persoas con responsabilidade pública se presentan como meros espectadores. Nin son capaz, tampouco, de aceptar a liturxización por un día dalgúns medios de comunicación, mentres que aqueloutros que utilizan sempre o galego non reciben sequera a esmola da publicidade institucional. Anóxame. Porén, en días de baixón, agradécense as iniciativas inconformistas, que por fortuna abrollan aquí e acolá, como a que dende onte promovemos na rede os editores galegos (grazas a Ana Mouriño polo deseño), as que o Foro Peinador promove para galeguizar a economía ou, entre tantas outras, a dos medios en galego que se organizan. Agradécense as declaracións de afouteza e dignidade como as de Belén Quintáns coma mesmo esta jaureguina, froito, quizais, dun baixón coma o meu. A pesar do ballón e do baixón, este serán das Letras viaxaremos a Lugo para presentar na Feira do Libro o novo libro de Antonio Reigosa e a multipremiada biografía de Celso Emilio Ferreiro que preparou Ramón Nicolás. Avante!

Onte 615: «En principio foi o verso»

/en , , , , , , , , , , , /por

Tivo interese a inauguración de «En principio foi o verso», a exposición sobre Rosalía de Castro e o sequiscentenario da publicación de Cantares gallegos. A presenza dun grupo de afectados polas preferentes disuadiu no último minuto ao presidente Feijoo de participar nun acto que se desenvolveu con grande respecto á dignidade da nosa autora primeira. Concibida co rigor documental e a sobriedade visual de todos os traballos do deseñador Pepe Barro, a exposición propón unha completa viaxe á iconografía rosaliana, dende os seus retratos e fotografías, pasando por manuscritos e primeiras edicións das súas obras, até o seu proceso de mitificación como icona nacional. Tamén está moi presente na mostra un achegamento ao Vigo das décadas de 1850 e 1860, o de Alejandro Chao e Juan Compañel, cando aquí agromaba o pensamento demócrata e galeguista nos xornais que eles editaban, primeiro La Oliva e despois El Miño. Non esqueceu Barro o decisivo papel do editor Compañel na proeza rosaliana, así como o dos seus sucesores no século XX, que fixeron de Vigo a capital editorial de Galicia. Foi este un recanto da exposición que como editor galego moito agradecín. Sei que axudará a comprender o papel de editores como Xohán Ledo (portadista de Galaxia e autor dos carteis das primeiras celebracións do Día das Letras), Eugenio Barrientos (fundador da editorial Cíes e descubridor de Marcial Lafuente Estefanía), Xosé María Álvarez Blázquez (fundador de Monterrey e edicións Castrelos) e Francisco Fernández del Riego (o obreiro da editorial Galaxia durante os anos do franquismo), así como doutros editores vigueses  do noso tempo como Bieito Ledo e Carlos del Pulgar. Xa no que atinxe ao espazo dedicado a Xerais, deixoume un chisco melancólico ver exposto un exemplar de Matemáticas de 1º de BUP do colectivo Vacaloura,o primeiro título da nosa editorial, tamén o primeiro libro de texto en galego para a área de Matemáticas. Editado en 1979, aquel libro sería hoxe un texto prohibido, de edición imposible, xa que así o determina o actual decreto de plurilingüismo. Outra vez, un paso adiante, outro atrás, Galicia tecendo o seu soño. Parabéns a Pepe Barro e Anxo Angueira, responsables primeiros destoutra iniciativa rosaliana. Recomendo vivamente visitar a exposición.

Onte 614: ILP Valentín Paz Andrade

/en , , , , /por

Levei unha alegría cando souben da aprobación por unanimidade do Parlamento Galego da toma en consideración da Iniciativa Lexislativa Popular Valentín Paz Andrade. O ensino preferente da lingua portuguesa no noso sistema educativo non universitario e a promoción da nosa lingua na lusofonia e da cultura portuguesa en Galicia supoñen un feito histórico. Lembrei de contado ao meu amigo Nelson de Matos, que vive uns momentos moi díficiles. Nelson, o editor portugués que máis se ten preocupado pola literatura galega actual (publicou a Rivas, Fernández Paz e Rosa Aneiros, entre outros autores e autoras de noso), adoita definir a relación entre Galicia e Portugal coma a de «dous irmáns virados de costas». A partir da aprobación desta iniciativa política, os irmáns deben recoñecerse de fronte colléndose das mans para percorrer un camiño compartido. Non hai dúbida que dentro da estratexia de proxección exterior da cultura e da economía galega os espazos da lusofonía (tanto o peninsular, Brasil, coma os territorios africanos) constitúen os nosos obxectivos preferentes. Outrosí sucede coa comunicación, transferencia e colaboración coa industria cultural lusófona (cinema, televisión, literatura, música…) onde tamén deberiamos atopar os nosos primeiros parceiros. Parabéns a Morell e ao resto dos promotores duna iniciativa política e económica que abre unha xanela de esperanza para Galicia.

De Rosalía a Vidal Bolaño

/en , , , , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo lembro como se xerou a creación cultural do Día das Letras Galegas e a necesidade de achegarlle un novo pulo.

O vindeiro 17 de maio celebramos o Día das Letras Galega en homenaxe a Roberto Vidal Bolaño, a figura que representa a dignidade insubornable do teatro galego, o máis prolífico autor da historia da dramaturxia na nosa lingua e un dos escritores principais da literatura galega do derradeiro cuarto do século XX. Unha celebración coincidente co sequiscentenario de “Cantares gallegos”, o libro fundacional de Rosalía de Castro, orixe tamén desta efeméride, creada a raíz do centenario da súa publicación no obradoiro tipográfico que Xoán Compañel Rivas tiña na viguesa rúa Real. A lembranza e exaltación de Rosalía e Vidal Bolaño centran, pois, o intenso programa de actividades deste día (semana e mes) das letras galegas, desenvolvido en todo o país, sobre todo dende a iniciativa civil de asociacións culturais e centros educativos, no que non pode faltar espazo para a reivindicación dun estatus de dignidade para a lingua galega.

Debémoslle a don Paco del Riego a creación do 17 de maio. Unha proeza que ten relatado en diversas ocasións. “Tendo Galicia unha lingua e unha literatura de seu, debería contar tamén cunha data simbólica consagrada á rememoración exaltatoria da mesma. Dándolle voltas ao asunto, andivemos á precura dun día que tivese un acento significativo na historia da nosa cultura. Nesa andaina, batemos co 17 de maio no que Rosalía de Castro lle adicou a Fernán Caballero, en 1863, a súa obra “Cantares gallegos”. Foi así como resolvemos identificar a data devandita, coincidente co centenario do volume rosaliano, denominándoa Día das Letras Galegas”.

Del Riego procurou o apoio da Academia Galega para esta idea, que algúns numerarios non quixeron subscribir. Si o fixeron Manuel Gómez Román e Xesús Ferro Couselo que o 20 de marzo de 1963 asinaron a proposta redactada por don Paco. Un documento para a historia da nosa lingua onde se argumentaba que o libro rosaliano fora a primeira obra mestra coa que contou a Literatura galega contemporánea, “fornecéndolle prestixio universal á propia fala como instrumento de creación literaria”. Que a celebración do acontecemento significaba “transmitir ao país a mensaxe contida nos Cantares”. Que a Academia, como órgano oficial da cultura autóctona, “debería consagrar o simbolismo da data, con carácter de perdurabilidade, nunha celebración anual”. Que se contaría deste xeito, para o porvir, “cunha xornada adicada oficialmente a honrar os libros galegos e aos seus autores”.  “Que cumpría abrir camiños para esparexer e anchear o ámbito da lectura na lingua do país”. Unha proposta irrefutable que foi aprobada por unanimidade o 28 de abril de 1963 pola xunta xeral ordinaria da RAG, sendo máis tarde autorizada polas autoridades franquistas.

A creación cultural do 17 de maio foi en 1963 outra xenialidade de Paco del Riego. Tivo unha indubidable significatividade histórica, xa que non só se celebraba a proeza de Rosalía de Castro e o editor Compañel, senón que tamén abría un vieiro (que dende entón nunca se interrompiu), coa intención de crear unha tradición de libros e escritores, “sombras exemplares que serviron a Galicia a través da lingua propia” (palabras de don Paco), poñendo en vixencia a súa obra, axudando a que “a nosa buxola non perda rumbo de continuidade”. Naquel primeiro ano, en 1963, como testemuña un foto histórica de Magar, xa houbo un acto oficial en Vigo, a entrega por parte de membros da Academia Galega dun exemplar de “Cantares gallegos” (probablemente a edición do centenario preparada por Fermín Bouza Brey e editada por Galaxia) ao tenente alcalde Varela Grandal.

O significado e a natureza da celebración da efeméride foi collendo relevancia e mudando na medida en que o fixeron as condicións socio-políticas. Un proceso no seu conxunto exitoso, mais non exento de polémicas, tanto polas figuras elixidas pola Academia coma pola rotineira ritualización culturalista coa que se celebrou institucionalmente a partir de 1991, cando a data foi declarada festiva pola Xunta de Galicia. Unha deriva felizmente quebrada pola Academia nos últimos anos coa elección de figuras como Lois Pereiro e Vidal Bodaño e coa realización de novidosas actividades de comunicación dixital.

Coincidindo co sequiscentenario rosaliano, o 17 de maio debe reinventarse dende o alicerces fundacionais de del Riego. Precisa un novo pulo como “día da lingua, da literatura e do libro galego do século XXI”, en definitiva, unha efeméride para “anchear os vieiros da lectura en galego” como pretendía don Paco. Unha efeméride que debe ir da man da celebración do “día internacional da comunicación” e do “día de internet”, que se celebran en todo o mundo ese mesmo día. Unha oportunidade marabillosa para que vaian da man a cultura dixital e a lingua galega, superando prexuízos e gañando espazos de autoestima para as persoas que as empregan. Sen esquecer nunca, o carácter reivindicativo, mobilizador e festivo dunha data, que debe continuar sendo festiva. Neste 17 de Bolaño e Rosalía, arriba corazóns galegos!

Onte 611: Casa da Cultura de Vimianzo

/en , , , , , /por

Na xira de presentacións de Costa do Solpor, a novela de Xosé María Lema, fondeamos no auditorio da Casa da Cultura de Vimianzo. Máis alá do interese das magníficas intervencións das presentadoras, Chus Barbeira e Concha Blanco, e da emoción do recital do poeta Alexandre Nerium, moito me chamou a atención as impresionantes instalacións da Casa da Cultura, tanto polo auditorio en dúas alturas, para máis de catro centas persoas, no que se desenvolveu a presentación, como polo resto das instalacións, unha sala de conferencias no soto, outra de exposicións e a biblioteca municipal. Un edificio impoñente cuxa construción leva arrastrado unha polémica xurídica esperpéntica e un longo conflito político de relato complexo. Sen entrar en moitos detalles, a lea ten a súa orixe na adxudicación da construción da obra polo alcalde (socialista) Alejandro Rodríguez Lema á empresa do seu irmán Manuel [Rodríquez Lema]. Unha obra licitada en 1,1millóns de euros que acabaría custando ás arcas públicas (concello, deputación e Xunta) 2,5 millóns de euros. Porén, foi o importe dunhas «obras de máis», non contempladas no proxecto inicial, as que provocaron unha reclamación do construtor e unha sentenza do TSXG que obriga ao concello de Vimianzo a pagar agora máis dun millón de euros. Unha formidable enleada política que arruína a un concello pequeno (apenas 8.500 habitantes e uns ingresos que non chegan aos seis millóns de euros) pola megalomanía dun alcalde. Unha situación máis escandalosa cando é unha evidencia clamorosa a relación familiar entre o alcalde e o construtora da obra, e no feito de inaugurala (2007), pouco antes das eleccións municipais, cando aínda non estaba totalmente finalizada. É este de Vimianzo un caso illado?

Onte 604: Con Ramón Nicolás na Gala das Letras

/en , , , , , , , /por

Foi unha fachenda compartir con Ramón Nicolás a súa gran noite na Gala das Letras na que se entregaron os premios da AELG 2013. Nominado en tres categorías, Nicolás recibiu os merecidísimos premios ao mellor blog literario, polo seu curradísimo Caderno da crítica, e ao mellor libro de ensaio, pola súa extraordinaria biografía sobre Celso Emilio Ferreiro. Os escritores e escritoras recoñecían así o seu traballo como investigador literario, profesor, crítico, tradutor, divulgador, promotor e activista da lectura en galego, premiábase o labor deste obreiro e arquitecto das letras galegas contemporáneas. As palabras medidas, equilibradas, xenerosas, agradecidas, reinvidicativas, memoriosas, fermosas, esperanzosas, oportunas das súas dúas intervencións de gratitude foron apenas senllas mostras da súa enorme valía. Foi a de onte unha noite para lembrar tamén as palabras de compromiso coa lectura Ledicia Costas, premiada co mellor libro LIX, de Ana Romaní, expresando solidariedade cos xornalistas en paro, e da nosa admirada Lydia Jorge, recoñecida como escritora galega universal. A frase coa que pechou o seu discurso a narradora portuguesa será a partir de agora un aliciente para todos nós: «a esperanza é uma luta». Beizóns a Moncho Nicolás, a Ledicia Costas, Ana Romaní, Begoña Caamaño, Álvarez Torneiro, Darío Xohán Cabana, Lydia Jorge e resto das persoas e institucións premiadas!

Edición en galego: crise dun sector estatéxico

/en , , , , , , /por

Na edición en papel do semanario Sermos Galiza publico un artigo sobre o estado actual da edición en galego. A miña gratitude polo convite.

O sector da edición privada en galego sofre a crise máis seria da súa historia. A diminución da facturación e do emprego (canto menos nun 25 % nos últimos catro anos), a baixada do número de títulos (con maior incidencia sobre os xéneros literarios da poesía, ensaio e teatro), a redución acentuada das tiradas medias, a dependencia da edición escolar e paraescolar (máis do 40% da edición e máis da metade da facturación), así como o importante incremento da oferta da edición dixital caracterizan unha situación de crise que afecta dunha ou doutra maneira a todas as pezas da cadea de valor do libro (creación, edición, artes gráficas, distribución e libraría). Unha situación crítica que pon en perigo a actividade de case cincuenta editoriais radicadas en Galicia, a maior parte delas pertencentes á Asociación Galega de Editores (AGE), e os seus 236 postos de traballo directos, aos que habería que engadir os moitos máis indirectos dentro dun sector auxiliar, que na actualidade abrangue a revisión de contidos, a maquetación, a ilustración, a tradución e a produción dixital.

Crise que pode ser explicada pola coincidencia agresiva de causas externas ao propio sector, atribuíbles á mal chamada “crise económica”, como internas, provocadas polo proceso de tránsito cara ao modelo de comunicación dixital e  á absorción do sector editorial polas industrias do lecer. Entre as primeiras, é innegable que a crise deflaccionaria, xeradora da devaluación salarial e do incremento brutal do desemprego, contribúe a diminuír o consumo,  sobre todo no comercio minorista (e, polo tanto, na libraría cultural e de proximidade). Como é unha evidencia que a crise bancaria fixo desaparecer as posibilidades de financiamento das pemes editoriais que, polo carácter estacional do sector e pola necesidade de acometer unha profunda renovación tecnolóxica, precisan destes recursos.

Circunstancias agravadas no caso da edición en galego pola importante redución que para o mercado do libro de texto supuxo a implantación do decreto de Plurilingüismo, reducindo a presenza dos materiais en galego na Educación Infantil e eliminándoos de vez das áreas de Matemáticas e Física e Química. Como tamén agudizaron as doenzas do sector os recortes brutais da Xunta de Galicia nas políticas de lectura, fose pola diminución ao longo da pasada lexislatura do 60% das compras de novidades en galego destinadas a bibliotecas públicas (en 2013 apenas medio millón de euros), como do 75% para as axudas á edición de materiais didácticos dirixidos ao sistema educativo non universitario (un cuarto de millón de euros este ano). Reducións que contrastan co aumento da  produción editorial en galego en número de títulos no mesmo período, debido ao esforzo de dixitalización dos catálogos acometido polos editores galegos sen ningún tipo de axuda por parte do Goberno Galego. Outrosí sucede coa máis que previsible desaparición neste exercicio 2013 das axudas de AGADIC para a participación de editores en feiras internacionais, a pesar de que o comercio exterior do libro galego incrementouse de forma ininterrompida ao longo da última década.

Para facer fronte a esta c situación crítica, dende a Asociación Galega de Editores fixemos un chamamento á cidadanía e aos poderes públicos a prol dunha política estratéxica para  o libro e a lectura en Galicia. Entendida na súa dimensión individual, fonte de coñecemento e lecer, e colectiva, garante dunha sociedade libre e democrática, o fomento da lectura, como tamén o da lingua e cultura galegas, constitúen obrigas irrenunciables das administracións públicas. Os editores reclamamos a posta en  marcha dunha serie de accións que contribúan á cohesión social, integración, transversalidade e proxeción, imprescindibles para o sostemento e existencia do sector do libro. Medidas encamiñadas á ampliar e profundizar na implicación de todos os axentes do sector do libro, no incremento do número de lectores e lectoras, no afianzamento da produción galega e no  consumo de libros en todas as canles de comercialización.

Reclamamos aos poderes públicos a posta en marcha dun plan de apoio á rede de librarías, a renovación do modelo de feiras do libro, a adquisición de todas as novidades editoriais en galego (sen exclusións), a creación do bono cultura como instrumento de incentivación do consumo cultural, a ampliación e mellora da rede bibliotecaria pública, o apoio á rede de bibliotecas escolares, a creación dunha oficina para a promoción da literatura e do libro galego no mundo ou a realización dun plan de fomento de lectura. Medidas que os editores galegos exiximos para facer efectivo o recoñecemento do sector profesional do libro como estratéxico e prioritario para Galicia, xa recollido na Lei do Libro e a Lectura de Galicia, aprobada por unanimidade do Parlamento Galego en 2006, e que non pode permanecer durante máis tempo coma papel mollado.

A voltas co Auditorio

/en , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo volvo sobre o proceso de construción e xestión do Audtorio Mar de Vigo.

Transcorridos dous anos dende a súa inauguración, o Auditorio Mar de Vigo, o fermoso edificio de César Portela chantado en Beiramar, funciona por baixo das súas expectativas.

A do Auditorio de Beiramar é unha historia que ven de lonxe. A orixe estivo no peche da factoría de Casa Mar 1994, desde a que Javier Sensat  chegou a xestionar a produción de máis dun centenar de buques do Grupo MAR (Motopesqueiros de Altura Reunidos). O peche da grande casa branca e o de Cordelerías Mar, tras un longo conflito laboral, deu pé aos convenios municipais de 2003 (sendo alcalde Lois P. Castrillo) de recualificación dos terreos da rúa Jacinto Benavente para que cos seus beneficios os traballadores puidesen cobrar as débedas que con eles arrastraban as súas antigas empresas. Os proxectos de rexeneración urbana contemplados nos documentos do Plan Xeral de 2002, que proponía a transformación do espazo industrial de Beiramar en residencial e dotacional, así como o acordo interinstitucional de 7 marzo de 2001 de racionalización dos espazos portuarios, entre Concello de Vigo, Xunta e Autoridade Portuaria de Vigo, avalaron a decisión de instalar o “Auditorio-Pazo de Congresos” nos terreos de Casa Mar, que acordaran Castrillo, Príncipe e Xosé Cuíña o 2 de marzo de 2000.

Iníciase así a primeira lea, que se estendería ao longo das alcaldías de Ventura Pérez Mariño e Corina Porro, sobre a cesión da propiedade dos terreos por parte da Autoridade Portuaria ao concello de Vigo. Conflito que se pecharía en 2005 pagando Xunta e Concello 3,5 millóns de euros a Puertos del Estado, que se negaba a cedelos de balde. Non exento de polémica na confección dos informes municipais, o goberno de Corina Porro en marzo de 2006 adxudicou o concurso de construción do auditorio en 85 millóns de euros (dos que a Xunta achegaría 18,57 millóns e o concello 12) e durante un período de concesión da súa explotación de 35 anos a unha UTE (Pazo de Congresos) formada por Sacyr, Puentes e Caixanova. As obras de construción do Auditorio, iniciadas co derrube de Casa Mar, o 26 de xuño de 2006, alongáronse até a fin do primeiro mandato de Abel Caballero. Foi en marzo de 2008 cando o proxecto sufriu a súa reformulación, debido á solicitude da adxudicataria de reducir o presuposto en case vinte e seis millóns de euros. Entón o concello aceptou reducir as dimensións do espazo comercial e do aparcamento. Unha resolución que se elevou a definitiva polo goberno local no verán de 2012, achegando outros cinco millóns de euros e aumentando o período de concesión noutros vinte e cinco anos, coa intención de recuperar o equilibrio económico-financeiro da concesión.

Mais non foi así. Tras o éxito cidadán que supuxo a súa inauguración en marzo de 2011 e o recoñecemento unánime da beleza dun edificio moi sobrio, o funcionamento do Mar de Vigo nunca foi satisfactorio. Dende o inicio, a sala principal arrastra unha serie de deficiencias que nunca foron subsanadas. A carencia dunha cuncha acústica e dun foso para a orquestra constituíu unha limitación para as posibilidades artísticas dunha instalación en aparencia modélica, na que o público confesaba padecer moito frío en inverno. O programa de congresos quedou moi por baixo das previsións, completando en dous anos apenas cincuenta días de actividade congresual, cun número de visitantes moi inferior ao agardado. O proxecto comercial previsto na planta baixa nunca se desenvolveu, permanecendo pechada. Como tampouco se aproveitaron os espazos baleiros para usos dotacionais educativos ou culturais. Diante de semellante inactividade, á que non é allea a situación deflaccionaria que vivimos, a ninguén pode extrañar que as diversas empresas adxudicatarias dos servicios (hotel, restaurante e a propia xestora de eventos) ameacen con tirar a toalla asfixiadas polas débedas. Se todo isto non abondase, de solicitar a concesionaria o rescate do contrato, o concello de Vigo debería enfrontarse a un complexo proceso xurídico e mesmo podería verse obrigado a desembolsar unha indemnización elevadísima. Para tremer.

O naufraxio dos proxectos congresual e comercial do Auditorio Mar de Vigo pon en evidencia as dificultades de posicionamento internacional da nosa cidade, ao que non é allea a crise de voos de Peinador, como constitúen un síntoma preocupante da perda de dinamismo económico da nosa área metropolitana. Mais tamén, é innegable que todo este enleado proceso demostra o fracaso dun modelo de privatización da construción e xestión dunha instalación pública. Ollo!, un modelo semellante ao que a Xunta de Galicia está utilizando no Hospital de Valadares (a esta altura coas obras practicamente paralizadas por dificultades de financiamento) e o Ministerio de Fomento coa nova estación do AVE de Urzaiz. Para tomar boa nota.

As fotos do edificio desaparecido de Casa Mar son de Guillermo Cameselle.

Onte 597: 35 anos de música galega

/en , , , , , /por

Dentro da xeira de «Sábados Culturais» que organizamos na Fundación Premios da Crítica Galicia celebramos onte a xornada dedicada a revisar 35 anos de música galega. Ocupáronse da revisión Antón Pulido, o vicepresidente da Fundación, e Xaime Estévez Vila, mestre gaiteiro, profesor de música no IES Álvaro Cunqueiro de Vigo e investigador da música galega.

Pulido recuperou da memoria a experiencia interesantísima do Departamento de Música Contemporánea do CGAC dirixida por Manel Rodeiro durante os anos 1995 e 1996. Lembrou os contactos que daquela mantivo co compositor Pierre Boulez, creador do IRCAM, e as relacións que con esa institución se estableceron no ámbito da investigación sobre música e tecnoloxía informática. «No Departamento de Música Contemporánea do CGAC fixemos o Ensemble do CGAC, a primeira agrupación de música contemporánea de Galicia, intérpretes procedentes da Filharmónica da Coruña que executaron pezas de Boulez, John Cage, Stockhausen, Ligetti… Houbo cursos de composición con compositores de talla internacional, como o francés Tristan Murail (ao que se lle encargou unha obra) ou o finlandés Magnus Lindberg. Organizáronse xornadas de música contemporánea, estreáronse obras de compositores galegos como Xan Viaño, Enrique X. Macías, Paulino Pereiro, Manuel Rodeiro e Antón Lois Pulido, entre outros. Participaron músicos de talla internacional: Pierre-André Valade, Pierre Strauch, Kari Kriikku, Pierre-Yves Artaud, Miguel Bernat, etc. Foi unha fiestra aberta, unha esperanza para a música contemporánea en Galicia. Mágoa que non continuase».

Pola súa banda, Xaime Estévez Vila fixo un completo percorrido polas achegas dos premiados na categoría de Música nos Premios da Crítica Galicia dende A Roda e Milladoiro en 1978, para el «alicerces da música galega de hoxe en día», até a Asociación Galega de Compositores premiada na última edición. Referiuse á importancia que tiveron premiados como Roxelio Groba («o compositor galego de referencia neste período»), Joam Trilho («director de orquestra, que loitou pola Xove Orquestra de Galicia«), Carlos Villanueva («investigador da música galega dende a universidade»), Dorothe Schubert («importantísima polo salto cualitativo que supuxo a súa colaboración con Antón Santamarina na recuperación do cancioneiro popular«), Enrique X. Macías («o primeiro dos nosos compositores con proxección no mundo«), Na Lúa («agrupación folk coa que naceu o achegamento da música galega cara Portugal»), José López Calo («erudito da música galega medieval»), Carlos Núñez («representou unha inflexión na discografía galega, capaz con el de espallarse polo mundo dende a música de raíz«). Citou tamén a importancia de ter premiado a músicos populares como os recentemente falecidos Xosé Iglesias «Melitón» e Henrique Otero Covelo «O gaiteiro do Fragoso» («o primeiro gaiteiro que edita un libro de gaita e o primeiro que ensinou o instrumento nun conservatorio«). Tamén se referiu a importancia de iniciativas como o Programa Alalá, a editorial Ouvirmos e a orquestra folk Son de seu.

Continuou Xaime Estévez analizando algúns fenómenos de interese neste período histórico. Citou a importancia da creación dos conservatorios en Galicia e a introdución da música, a partir da LOXSE, como materia obrigatoria do ensino non universitario. Lamentou a retroceso que para o estatus escolar da música supoñería a aprobación do previsto na LOMCE, máis aínda cando é unha das materias máis valoradas polo alumnado. Citou a importancia da desaparición das agrupacións musicais profesionais, como a Banda de Música Municipal de Vigo, así como o valor das numerosas bandas populares existentes na comarca de Vigo, probablemente a máis vizosa en Galicia no eido musical. «A importancia das bandas é enorme, xa que achegan cohesión social no mundo rural. Sempre foi así, Soutullo e Groba xurdiron destas bandas incrustadas nos recunchos das aldeas».

Rematou Estévez falando das diversas etapas das gravacións musicais: «Nos 70 comezaron Fuxan os ventos, Milladoiro e Luís Emilio Batallán, entre outros cantautores. Os 80 foron os anos da movida, con Reixa, Siniestro Total e a relación da música galega co mundo celta, que nunha segunda fase se foi abrindo cara o sur. Somos musicalmente un eixo entre dúas culturas atlánticas, a céltica do norte e a lusofonía do sur. Nos 90 foron as gravacións do Rock Bravú, dos gaiteiros solistas e das primeiras gaiteiras (Seivane e Pato). Xa neste década pasada, apareceu Son de Seu e comezou a recuperación dos cancioneiros históricos e das primeiras gravacións da múisca galega».

Tras a intervención de Caetano Rodríguez, concelleiro de Cultura e Turismo do concello de Vigo, nas escaleiras de acceso á Casa Galega da Cultura na Praza da Princesa, o cuarto Os Caramuxo deu un pequeno concerto de media ducia de pezas diante de máis de dous centenares de persoas. Os catro clarinetes na súa diversidade, a percusión tradicional e o acordeón arricaron a elegancia alegre de melodías de inequívoca raíz popular, Como sinalou Bieto Ledo, presidente da Fundación Premios da Crítica, «a música dos Caramuxo contaxia paz e felicidade».

Estupenda foi esta segunda edición dos «Sábados Culturais», que continuaremos o vindeiro sábado coa conferencia prevista de Xesús Alonso Montero sobre Rosalía de Castro e Cantares Gallegos.