Gran Vía 2

/en , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a homenaxear a figura do arquitecto Francisco Castro Represas, autor do proxecto de Gran Vía número 2, o edificio literario vigués, espazo onde se desenvolven dúas novelas galegas recentes, Os fillos do mar de Pedro Feijoo e Cabalos e lobos de Fran P. Lorenzo.

11.a-Edificio AlboNos tan exitosos «Paseos polo Vigo literario», organizados pola Asociación de Escritores en Lingua Galega, e patrocinados pola concellaría de Normalización Lingüística do concello de Vigo, non debería faltar unha parada diante de Gran Vía 2 e Urzaiz 58, o bautizado popularmente como «edificio Albo», proxecto asinado polo arquitecto Francisco Castro Represas. Situado na intersección entre as dúas grandes vías viguesas, o edificio onde estivo instalada durante décadas a libraría e papelaría La Rápida foi transformado por dous narradores vigueses en espazo literario. Coroada por unha escultura copia da Vitoria de Samotracia, executada por Jesús Picón, esta emblemática construción xa é o noso primeiro edificio literario, onde no segundo andar vive Mariña, a protagonista da novela de Pedro Feijoo Os fillos do mar, e no oitavo a familia de Gloria Beckmann, cuxa historia desenvolve Fran P. Lorenzo en Cabalos e lobos. Un edificio construído entre 1942 e 1949, durante os máis dramáticos anos da fame e da represión da ditadura, mais no que grazas a estas novelas cen por cen viguesas se establece un vínculo entre a ficción e a realidade, unha confluencia entre un espazo privado e a súa dimensión histórica, facilitando así a fidelidade e coherencia do relato entre o cidadán e a cidade na que vive.

Xaora, Gran Vía 2 é, ademais, o edificio histórico vigués que amosa de forma máis clara o ocaso da utilización das formas modernas da arquitectura racionalista introducidas durante a Segunda República, das que Represas foi en Vigo destacado promotor, e o comezo da inclusión de elementos formais historicistas e rexionalistas que, en plena posguerra, eran reclamados como símbolos ideolóxicos do réxime franquista. Esa é a razón que esta formidable edificación de formigón armado de composición simétrica e forma angular utilizase cantaría fina procedente das canteiras do monte da Serra de Castrelos. Como tamén o é que o atraso na finalización das obras, pola falta de cemento e ferro, en pleno período autártico, contribuíse a ornamentar o edificio con elementos decorativos non previstos no proxecto inicial, como o pináculo e os frontóns partidos que enmarcan a escultura de Picón, que para Xosé Ramón Iglesias e Xaime Garrido, grandes estudosos da arquitectura viguesa do século XX, «maquillaban o aspecto racionalista primitivo, nun momento no que este este estilo estaba totalmente denostado nos círculos próximos ó novo réxime.»

Gran Vía 2 é apenas outra das obras destacadas de Castro Represas, o arquitecto que dende 1932, cando instalou o seu estudio na rúa Loriga, impulsou de forma máis decidida a modernización e renovación da arquitectura viguesa. Durante os anos republicanos de entusiasmo e os primeiros da posguerra de precariedade o arquitecto vigués desenvolveu un proxecto orixinal de arquitectura de espírito racionalista, na liña da vangarda que se desenvolvía en Europa, coa intención de dar resposta ás novas necesidades da sociedade industrial e dunha nova burquesía que emerxía nunha cidade moi dinámica e cosmopolita.

Hoxe paga moito a pena facer devagariño un paseo polo Vigo radicalmente moderno ao que tanto contribuíu Castro Represas cos seus proxectos durante esa década decisiva. Son da súa autoría edificios tan interesantes como o Ribas Barreras (1933), na intersección entre Marqués de Valladares e Colón, o primeiro de vivendas que incorpora elementos modernos como a cuberta plana e a horizontalidade compositiva; o edificio Sanchón (1935) en Policarpo Sanz, no que Castro mesturou a utilización comercial coas vivendas; a casa do cineasta Cesáreo González (1938) na praza de Portugal, un dos mellor conservados na actualidade, sen modificación da súa planta baixa; o edificio Crespo (1938), entre Cuba e Urzáiz, no que se introducen decoracións “art déco”; a ampliación da Fábrica de (conservas) Ribas (1938), a súa primeira edificación industrial, entre a rúa Ánimas e Beiramar; o Cubera (1939), o primeiro rañaceos de García Barbón; o edificio Barreras (1940), en Colón 4; dous edificios en chafrán en Bouzas (1940); os bloques de vivendas de Pernas na Finca El Carmen (1941) en Travesas ou o Club Náutico (1944), proxecto que asinou co que sería o seu socio Pedro Alonso Pérez, o primeiro edificio de Vigo construído sobre pilotes. Edificacións todas nas que o arquitecto vigués utilizou a linguaxe dun racionalismo heterodoxo en granito, cuxa presenza é moi difícil atopar noutras cidades.

O espírito moderno e racionalista de Gran Vía 2, coma as outras edificacións de Castro Represas deste período, forma parte do ADN da cidade de Vigo. Unha obra arquitectónica que merecería unha grande exposición retrospectiva coa intención de facela visible e poñela en valor.

Onte 1279: Día das Artes Galegas

/en , , , , , , , , , /por

CARTAZ DÍA DAS ARTES GALEGAS

Pareceume un acerto a iniciativa da Real Academia Galega de Belas Artes, que preside o pintor Manuel Quintana Martelo, de instituír dende este ano o «Día das Artes Galegas» coa intención de exaltar, divulgar e promover a creación artística en Galicia. Como tamén o foi o de escoller para esta efeméride a data do primeiro de abril, en lembranza da mesma xornada do ano 1188, coa que se certifica nas limeiras do Pórtico da Gloria aquel como obra do Mestre Mateo. Comézase así unha nova institución da nosa cultura exaltando ao Mestre Mateo, o xenio renovador da arquitectura e escultura románicas, retratado para a ocasión con todo o xenio de Miguelanxo Prado.

Sobre a figura de Mateo, o mestre de obras da Catedral de Compostela dende 1168, non se ten investigado abondo na nosa cultura. Coa intención de saber máis sobre a súa figura recorrín onte á erudición de Xosé Filgueira Valverde no seu traballo, «Datos y Conjeturas sobre la biografía del Maestro Mateo«, publicado no seu libro Historias de Compostela (Bibliofilos Gallegos, 1970; Xerais, 1982), onde aos datos achegados pola historiografía romántica, o polígrafo pontevedrés apenas engade a posibilidade de que o pai de Mateo fose o arquitecto da ponte de Salime, sobre o río Navia. Moito queda aínda por afondar, coñecer e poñer en valor de quen foi un dos piares da cultura de noso.

Xaora, este Día das Artes Galegas da Academia de Belas Artes, como a proposta que hai varios anos xa fixera a viguesa asociación A Nave das Ideas, homenaxeando ao pintor Urbano Lugrís, á actriz María Casres e ao músico Xesús Bal y Gay, supón unha ollada transversal, modernizadora e vivificadora da cultura galega, aínda moi ancorada nos límites do fenómeno literario. Celebrar a nosa creación artística no seu conxunto, sexa a literaria, a musical, plástica, dramática, cinematográfica ou transmedia, supón unha oportunidade para que a cultura galega recupere azos e alento en tempos moi difíciles como os que vivimos.

A reforma de Balaídos

/en , , , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo reflexiono sobre os criterios que entendo deben respectarse na reforma integral do estadio de Balaídos.

novobalaidosgrande

O anuncio da reforma integral do estadio municipal de Balaídos, tras o acordo entre o concello de Vigo e a deputación de Pontevedra para entre as dúas entidades achegar a partes iguais os dous terzos dun orzamento dunha obra de case trinta millóns de euros, merece ser comentado. Unha reforma necesaria para renovar unhas instalacións envellecidas, e nalgúns casos perigosas, utilizadas por milleiros de persoas para as que cómpre garantir a súa seguridade e maior comodidade.

Sei que neste tempo fraco para as arcas públicas, onde tanto se resinten os servizo sociais básicos, non vai ser doado xustificar o gran esforzo económico que ambas as dúas administracións locais anuncian para os dous ou tres próximos exercicios (arredor de dez millóns de euros cada unha) na reforma dunha instalación municipal utilizada por unha empresa privada. No entanto, sei que será defendido polos seus promotores pola importancia do Celta como expresión dun sentimento compartido de forma unánime pola cidadanía, mais tamén pola súa capacidade de xerar actividade noutros sectores económicos. Argumentos pouco cuestionables xa que todos os equipos históricos de fútbol son máis ca un club, expresións de identidades locais e nacionais. E como tal, o Celta non é só unha institución deportiva nonaxenaria, é tamén o mascarón de proa de Vigo, o seu primeiro embaixador internacional, o vínculo sentimental para os milleiros vigueses e viguesas da diáspora.

Mais como non somos inocentes, non e difícil identificar que o anuncio desta reforma de Balaídos forma parte do espírito de gran coalición que motivou o acordo orzamentario asinado por PSOE e PP no concello de Vigo, xusto cando entramos nun período preelectoral no que Abel Caballero e (previsiblemente) José Manuel Figueroa competirán pola alcaldía viguesa. Tras a denuncia xudicial, presentada polo secretario local do PSdeG-PSOE de Pontevedra, sobre o sobrecusto das obras da reforma do estadio de Pasarón (valoradas en 7,2 millóns de euros, mais que tras tres modificacións superaron os 17 millóns), froito tamén dun convenio entre Deputación e concello de Pontevedra, semella que os dous socios vigueses pretenden con este convenio blindar a reforma de Balaídos dos litixios da campaña.

Xaora, é moito menos entendible no marco dun convenio, do que se descoñece a súa redacción e no que se anuncia está prevista, mais aínda non comprometida, a participación doutras administracións públicas (Xunta, Consello Superior de Deportes e Zona Franca), a achega pecuniaria do Real Club Celta de Vigo S.A.D., apenas 2,2 millóns de euros, menos do 10 % do orzamentado. Unha achega moi cativa para a beneficiaria directa da actuación que recibiría unha valiosa axuda indirecta que para así quixeran nun momento crítico outras sociedades culturais e deportivas emblemáticas (como o Náutico ou o Mercantil) e mesmo outras empresas tamén estratéxicas para a economía e o emprego na área metropolitana e para a conformación do tecido civil da sociedade viguesa. Por moito que sintamos como propias ás cores celestes, debemos recoñecer que hoxe o Real Club Celta de Vigo, como sociedade anónima deportiva participante nas competicións da Liga Española de Fútbol Profesional, ten un valor económico non desprezable no mercado global do fútbol, onde se moven moitos intereses e millóns de euros, dos que son só beneficiarios e responsables os seus accionistas. É imprescindible, pois, coñecer as condicións e contraprestacións da participación do Celta neste tan custoso proxecto.

Ademais do reparto das achegas e responsabilidades, entre as administracións públicas e o club, non é cuestión menor para a cidade coñecer o impacto urbanístico que esta reforma do estadio terá sobre o barrio de Balaídos e sobre as instalacións industriais da Zona Franca. Máis alá da muda de pel do estadio e da prevista construción de novas gradas nos fondos, é imprescindible solucionar a cuestión do aparcamento que hoxe estrangula o acceso ao recinto deportivo e incomoda a veciñanza nos días de partido. Como tamén o é contemplar a necesidade de remodelación das pistas de atletismo, hoxe moi deterioradas, e dos espazos de uso público, valorar o impacto da actuación sobre o funcionamento de Citröen e a renovación das infraestruturas que eviten novas inundacións do Lagares.

A reforma integral do estadio municipal de Balaídos é necesaria mais non pode facerse a calquera prezo. Require un proxecto integral de actuación arquitectónica e urbanística moito máis preciso que as maquetas presentadas até agora na prensa. Como tamén pechar unha memoria económica na que apareza unha valoración detallada dos custes das obras e do seu financiamento, onde as diferentes achegas sexan redistribuídas de forma equitativa entre os participantes.

Manuel Gómez Román

/en , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a lembrar a figura de Manuel Gomez Román, con motivo do cincuenta aniversario do seu pasamento:

31-19-9-13 pan 055Na Casa Galega da Cultura inaugúrase mañán a exposición “Manuel Gómez Román. Arquitecto e Galeguista” na que, coincidindo co cincuenta aniversario do seu pasamento, o 11 de novembro de 1964, se homenaxea a unha das figuras viguesas do século XX que deixaron maior pegada na cidade. Nacido en Vigo o 24 de xullo de 1875, fillo dun construtor e irmán do tamén arquitecto Benito, ao longo de cinco décadas desenvolveu como arquitecto máis de dúas mil obras (edificios, monumentos, chalés e instalacións industriais), a maior parte delas na cidade de Vigo e nos seus arredores. Unha actividade profesional que non lle impediu manter unha intensa acción política –chegou a ser concelleiro e aspirante á alcaldía pola Frente Popular– como membro do Partido Galeguista, do que foi o seu último secretario xeral na clandestinidade. Como non foi alleo Gómez Román ao activismo cultural fose como presidente da sociedade La Oliva en 1910, como integrante do Seminario de Estudos Galegos e da Real Academia Galega, ou como cofundador e vicepresidente da editorial Galaxia e da Fundación Penzol, xa nos últimos anos da súa vida.

37336941Non se pode entender o Vigo do ensanche pétreo sen os edificios deseñados e construídos por Gómez Román. Antes de contar coa titulación, que obtería de forma serodia, xa era un consumado arquitecto de xínea modernista. Deseñou o edificio Mülder (1910), obra modernista con pegadas de art nouveau, a primeira das súas numerosas esquinas viguesas, entre Montero Ríos e Pablo Morillo; o edificio Simeón (1911), a actual alfaia arquitectónica da Porta do Sol; o monumento a Concepción Arenal (1912) do cemiterio de Pereiró, asinado polo seu amigo Antonio Palacios; a sede da Sociedade de Agricultores de Lavadores (1911) da rúa Ramón Nieto;e a Casa do Pobo (1913) da rúa García Barbón, derrubada despois da Guerra Civil.

Banco_Pastor,_VigoAo seu regreso de Madrid, onde completou en apenas tres anos a carreira, desenvolveu unha actividade arquitectónica frenética na que recuperou certo clasicismo evoluíndo cara o estilo rexionalista. Colaborou con Jacobo Esténs nos pavillóns do Hospital Municipal (1917) do Regueiro; na construción da sede do Banco de Vigo (1923), actual edificio do Banco Pastor, unha edificación clasicista que dialogaba de fite co edificio Rubira de Jenaro de la Fuente; o edificio de Correos (1928) na praza de Compostela; a sede da Caixa de Aforros de Vigo (1926) na Ronda; o edificio do Mercantil (1926) da rúa do Príncipe. Corresponden a ese mesmo período edificios de vivendas empoleirados nas costas viguesas fose en Urzaiz, Lepanto, Uruguai, Velázquez Moreno, Colón, Luís Taboada, Loriga, Ecuador, Doutor Cadaval, Marqués de Valladares… Sen esquecer que é autor do proxecto das Casas Baratas de San Roque (1932) e de tres das máis importantes pezas da nosa arquitectura industrial: a fábrica de cervexas da Barxa (1925), o edificio da Panificadora (1926) e o de Conservas Alfageme (1930). Ocupouse tamén da arquitectura funeraria, da que hai numerosas mostras no cemiterio de Pereiró, sendo tamén seu o proxecto do Monumento de Monteferro (1926) aos mariños e o da Capela da Guía (1952).

v10c11f5Dentro da súa obra non poden ser esquecidan nin a súa extraordinaria arquitectura de papel (merecente dunha gran exposición) nin as súas casas rurais e chalés, como o desaparecido Agarimo de Peniche, construcións de estilo rexionalista nas que recolleu mellor ca en ningunhas outras o seu proxecto de humanizar a arquitectura en diálogo coa cerna da paisaxe. Xaora, foi ese o tema do discurso de ingreso na Real Academia Galega (“Encol dunha arquitectura galega”), que pronunciou no Casino de Vigo o 30 de decembro de 1951, no que José Solís, daquela gobernador civil, prohibiu utilizar o galego. Unha prohibición de uso público da lingua galega, denunciada na UNESCO en 1954, que obrigou tamén a Otero Pedrayo a dicir en castelán unha resposta memorable escrita en galega na que definiu a Gómez Román como “mente saudosa e ao tempo matemática”, “arquitecto e escultor, ao tempo que mestre canteiro”, subliñando afoutamente que “a súa arte dialogaba coa de Castelao”.

Na soidade do seu ocaso, cando se sentía “viúvo da vida”, este “conspirador de novas Compostelas” apoiou a don Paco del Riego na creación do Día das Letras Galegas (1963) e nos afáns da Fundación Penzol, a institución organizadora desta exposición necesaria na súa lembranza. “Fillo amante que soubo en formas ledamente tradicionais abranguer o pneuma moderno de Vigo” para Ramón Otero Pedrayo; “testemuño de fe nun tempo de salvación en nome de Galicia” para Francisco Fernández del Riego ou “inventor da arquitectura galega actual” para Alejandro de la Sota, a figura xigante de Manuel Gómez Román (non só pola súa gran estatura) merece ser recuperada do esquecemento.

Teatro García Barbón

/en , , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo propoño que o edificio do Centro Cultural da caixa de aforros recupere os seus nomes tradicionais.

Teatro_García_BarbónVigo contou cun gran teatro en 1832. Foi o que na praza da Princesa, extramuros, inaugurou o rico comerciante Norberto Velázquez Moreno. Aquel Teatro de Vigo, gabado por Nicolás Taboada Leal como o mellor da Galicia do seu tempo, funcionou na Porta do Sol durante case medio século, até que en 1882 abriu outro máis amplo e moderno, o Circo-teatro Tamberlick. Este segundo teatro vigués, concibido polo mestre de obras Sesmero como un espazo polivalente, serviu na rúa do Circo (hoxe Eduardo Iglesias), durante case un século, como teatro, circo, primeiro cine vigués e foro político, onde Pablo Iglesias, o ferrolán fundador do PSOE, pronunciou o 6 de xaneiro de 1900 un extraordinario discurso de hora e media de duración. O terceiro dos teatros vigueses foi o Rosalía de Castro, cuxos nomes de proxecto, segundo Jaime Garrido Rodríguez, foran “Romea” e “Cervantes”, situado entre as rúas Policarpo Sanz, Reconquista, Marqués de Valladares e Rosalía de Castro (hoxe Darío Álvarez Blázquez). Un gran teatro decimonónico de estilo italiano, cuxo modelo era a Scala de Milán, inaugurado o 15 de xullo de 1900, tras quince anos de obras, que tivo vida efémera, xa que foi destruído por un incendio o 8 de febreiro de 1910, cando alí se celebraba un baile de entroido.

Sobre as cinzas do teatro Rosalía de Castro as herdeiras do filántropo verinés José García Barbón encargaron a Antonio Palacios a construción dun gran teatro ao servizo de Vigo. Un proxecto ambicioso que o arquitecto porriñés expuxo á cidadanía viguesa hai un século, un edificio monumental con funcións de teatro, casino e cine que tras máis dunha década de traballos sería inaugurado en 1927 como teatro García Barbón. Dende entón, o gran teatro de Palacios foi considerado como unha das iconas vigueses, fachenda arquitectónica do pulo dunha cidade laboriosa e cosmopolita. Albergaba os salóns do elitista Casino, un gran teatro con acceso dende a rúa Policarpo Sanz e do cinematógrafo Rosalía de Castro (bautizado xa así na súa inauguración) con acceso dende Marqués de Valladares. Cinema coqueto, ao que despois se engadiría un restaurante e cafetaría, que durante os anos setenta funcionaría como sala viguesa de Arte e Ensaio, onde vimos películas inesquecibles e inentendibles como aquela búlgara “Corno de cabra” en cartel durante moitas semanas.

Adquirido por Caixavigo para transformalo en centro cultural, o García Barbón foi rehabilitado, baleirado na súa totalidade, entre os anos 1982 e 1984, polo arquitecto Desiderio Pernas. Unha rehabilitación non exenta de polémica, xa que foi modificada a fachada orixinal de Palacios da rúa Marqués de Valladares, ademais de cubrirse a terraza cunha cuberta de cobre baixo a que se instalou unha biblioteca. A esa reforma de Pernas pertencen as magníficas esculturas dos cabalos de bronce de Xoán Oliveira e as cinco pezas alegóricas de Manuel García Buciños da fachada principal.

Tras esta rehabilitación o edificio foi rebautizado como Centro Cultural Caixavigo e, máis tarde, seguindo o proceso de fusións da entidade prropietaria, como C.C. Caixanova e C.C. Novacaixagalicia. Xaora, a pesar da teimosa insistencia dos responsables da caixa de aforros de erradicar os nomes de García Barbón e Rosalía de Castro de edificio tan emblemático, a memoria popular viguesa, sempre tan sabia e prudente, continuou utilizándoos. Hoxe, cando Vigo perdeu para sempre a caixa de aforros e tamén a sede da fundación Novacaixagalicia (unha decisión da Xunta de Galicia que Núñez Feijoo debe explicar con detalle), e antes de asistir a un novo bautizo do edificio, semella moito máis razoable recuperar as denominacións históricas e populares para o que continúa sendo o primeiro teatro de Vigo: “Teatro García Barbón” e “Auditorio Rosalía de Castro”; ás que atrevo propoñer se engadan as de “Biblioteca Plácido Castro”, en lembranza do grande tradutor, e “Sala de Arte Urbano Lugrís”, en memoria do que foi o pintor primeiro da cidadeatlántica. Este exercicio de restitución da memoria cultural viguesa debería estenderse ao edificio onde a caixa de aforros instalaou o seu Centro Social na rúa Policarpo Sanz, que debería recuperar o seu nome popular de “Casa Bárcena”.

Na nova etapa que abre a fundación Novacaixagalicia, bautizada como A Fundación, un proceso do que moi pouco sabemos os cidadáns galegos, é imprescindible que os sinais de identidade vigueses sexan respectados. Os propietarios de Abanca, como tamén os responsables de A Fundación, onde van ter un importante peso decisorio, non poden esquecer que o Teatro García Barbón, o Auditorio Rosalía de Castro e o Centro Social Casa Bárcena (e a súa colección de arte galega, a primeira e máis importante do patrimonio de noso) forman parte esencial do ser de Vigo e da súa área metropolitana.

Onte 611: Casa da Cultura de Vimianzo

/en , , , , , /por

Na xira de presentacións de Costa do Solpor, a novela de Xosé María Lema, fondeamos no auditorio da Casa da Cultura de Vimianzo. Máis alá do interese das magníficas intervencións das presentadoras, Chus Barbeira e Concha Blanco, e da emoción do recital do poeta Alexandre Nerium, moito me chamou a atención as impresionantes instalacións da Casa da Cultura, tanto polo auditorio en dúas alturas, para máis de catro centas persoas, no que se desenvolveu a presentación, como polo resto das instalacións, unha sala de conferencias no soto, outra de exposicións e a biblioteca municipal. Un edificio impoñente cuxa construción leva arrastrado unha polémica xurídica esperpéntica e un longo conflito político de relato complexo. Sen entrar en moitos detalles, a lea ten a súa orixe na adxudicación da construción da obra polo alcalde (socialista) Alejandro Rodríguez Lema á empresa do seu irmán Manuel [Rodríquez Lema]. Unha obra licitada en 1,1millóns de euros que acabaría custando ás arcas públicas (concello, deputación e Xunta) 2,5 millóns de euros. Porén, foi o importe dunhas «obras de máis», non contempladas no proxecto inicial, as que provocaron unha reclamación do construtor e unha sentenza do TSXG que obriga ao concello de Vimianzo a pagar agora máis dun millón de euros. Unha formidable enleada política que arruína a un concello pequeno (apenas 8.500 habitantes e uns ingresos que non chegan aos seis millóns de euros) pola megalomanía dun alcalde. Unha situación máis escandalosa cando é unha evidencia clamorosa a relación familiar entre o alcalde e o construtora da obra, e no feito de inaugurala (2007), pouco antes das eleccións municipais, cando aínda non estaba totalmente finalizada. É este de Vimianzo un caso illado?

A voltas co Auditorio

/en , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo volvo sobre o proceso de construción e xestión do Audtorio Mar de Vigo.

Transcorridos dous anos dende a súa inauguración, o Auditorio Mar de Vigo, o fermoso edificio de César Portela chantado en Beiramar, funciona por baixo das súas expectativas.

A do Auditorio de Beiramar é unha historia que ven de lonxe. A orixe estivo no peche da factoría de Casa Mar 1994, desde a que Javier Sensat  chegou a xestionar a produción de máis dun centenar de buques do Grupo MAR (Motopesqueiros de Altura Reunidos). O peche da grande casa branca e o de Cordelerías Mar, tras un longo conflito laboral, deu pé aos convenios municipais de 2003 (sendo alcalde Lois P. Castrillo) de recualificación dos terreos da rúa Jacinto Benavente para que cos seus beneficios os traballadores puidesen cobrar as débedas que con eles arrastraban as súas antigas empresas. Os proxectos de rexeneración urbana contemplados nos documentos do Plan Xeral de 2002, que proponía a transformación do espazo industrial de Beiramar en residencial e dotacional, así como o acordo interinstitucional de 7 marzo de 2001 de racionalización dos espazos portuarios, entre Concello de Vigo, Xunta e Autoridade Portuaria de Vigo, avalaron a decisión de instalar o “Auditorio-Pazo de Congresos” nos terreos de Casa Mar, que acordaran Castrillo, Príncipe e Xosé Cuíña o 2 de marzo de 2000.

Iníciase así a primeira lea, que se estendería ao longo das alcaldías de Ventura Pérez Mariño e Corina Porro, sobre a cesión da propiedade dos terreos por parte da Autoridade Portuaria ao concello de Vigo. Conflito que se pecharía en 2005 pagando Xunta e Concello 3,5 millóns de euros a Puertos del Estado, que se negaba a cedelos de balde. Non exento de polémica na confección dos informes municipais, o goberno de Corina Porro en marzo de 2006 adxudicou o concurso de construción do auditorio en 85 millóns de euros (dos que a Xunta achegaría 18,57 millóns e o concello 12) e durante un período de concesión da súa explotación de 35 anos a unha UTE (Pazo de Congresos) formada por Sacyr, Puentes e Caixanova. As obras de construción do Auditorio, iniciadas co derrube de Casa Mar, o 26 de xuño de 2006, alongáronse até a fin do primeiro mandato de Abel Caballero. Foi en marzo de 2008 cando o proxecto sufriu a súa reformulación, debido á solicitude da adxudicataria de reducir o presuposto en case vinte e seis millóns de euros. Entón o concello aceptou reducir as dimensións do espazo comercial e do aparcamento. Unha resolución que se elevou a definitiva polo goberno local no verán de 2012, achegando outros cinco millóns de euros e aumentando o período de concesión noutros vinte e cinco anos, coa intención de recuperar o equilibrio económico-financeiro da concesión.

Mais non foi así. Tras o éxito cidadán que supuxo a súa inauguración en marzo de 2011 e o recoñecemento unánime da beleza dun edificio moi sobrio, o funcionamento do Mar de Vigo nunca foi satisfactorio. Dende o inicio, a sala principal arrastra unha serie de deficiencias que nunca foron subsanadas. A carencia dunha cuncha acústica e dun foso para a orquestra constituíu unha limitación para as posibilidades artísticas dunha instalación en aparencia modélica, na que o público confesaba padecer moito frío en inverno. O programa de congresos quedou moi por baixo das previsións, completando en dous anos apenas cincuenta días de actividade congresual, cun número de visitantes moi inferior ao agardado. O proxecto comercial previsto na planta baixa nunca se desenvolveu, permanecendo pechada. Como tampouco se aproveitaron os espazos baleiros para usos dotacionais educativos ou culturais. Diante de semellante inactividade, á que non é allea a situación deflaccionaria que vivimos, a ninguén pode extrañar que as diversas empresas adxudicatarias dos servicios (hotel, restaurante e a propia xestora de eventos) ameacen con tirar a toalla asfixiadas polas débedas. Se todo isto non abondase, de solicitar a concesionaria o rescate do contrato, o concello de Vigo debería enfrontarse a un complexo proceso xurídico e mesmo podería verse obrigado a desembolsar unha indemnización elevadísima. Para tremer.

O naufraxio dos proxectos congresual e comercial do Auditorio Mar de Vigo pon en evidencia as dificultades de posicionamento internacional da nosa cidade, ao que non é allea a crise de voos de Peinador, como constitúen un síntoma preocupante da perda de dinamismo económico da nosa área metropolitana. Mais tamén, é innegable que todo este enleado proceso demostra o fracaso dun modelo de privatización da construción e xestión dunha instalación pública. Ollo!, un modelo semellante ao que a Xunta de Galicia está utilizando no Hospital de Valadares (a esta altura coas obras practicamente paralizadas por dificultades de financiamento) e o Ministerio de Fomento coa nova estación do AVE de Urzaiz. Para tomar boa nota.

As fotos do edificio desaparecido de Casa Mar son de Guillermo Cameselle.

Onte 480: The Distillery

/en , , , , /por

Aproveitamos as derradeiras horas de luz do ano para visitar The Distillery district, unha intervención urbanística sobre o que foi a destilería de Gooderham and Worts, unha típica peza da arquitectura industrial vitoriana. Adoptando un modelo moi conservacionista na fasquia das edificacións, The Distillery é unha peza do que entendemos por «factoría cultural». Un teatro, media ducia de galerías de arte, centos de estudios para creadores (pintores, escultores, deseñadores, actores e outros artistas), unha decena de tendas de artesanía e deseño, numerosas oficinas de asociacións e entidades profesionais relacionadas coa cultura, espazos para a realizacións de eventos, cafés e restaurantes con encanto, e até unha fabrica de cervexa orgánica ocupan o espazo desta tan pouco pretenciosa «cidade da cultura» torontina. Ademais, os seus espazos exteriores acollen o mercado de nadal e moitos eventos culturais e cívicos de mediano formato. The Distillery pareceume un modelo interesante de recuperación dunha peza de arqueoloxía industrial que fai compatible o desenvolvemento da actividade cultural e a edificabilidade en altura nun espazo histórico protexido. Mentres tomabamos un chocolate moi quentiño comentabamos a posibilidade de que a recuperación da Panificadora adoptase un modelo semellante de factoría cultural, sen esquecer o disparate do Gaiás, un modelo antagónico, que continúa e continuará hipotecando o futuro da industria cultural en Galicia. The Distillery é unha visita obrigada.

Revive o Casco Vello

/en , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo, a raíz da presentación do libro Onde o mundo se chama Celso Emilio Ferreiro na JT Photogallery promovo un exercicio de autoestima sobre a rexeneración urbana que se leva desenvolvendo no Casco Vello vigués.

O serán do pasado venres presentouse «Onde o mundo se chama Celso Emilio Ferreiro», a biografía preparada por Ramón Nicolás para celebrar o centenario do autor de «Longa noite de pedra». Máis alá da importancia desta monumental biografía literaria, que dende o epistolario inédito do poeta e da consulta de milleiros de fontes documentais e orais desvela episodios pouco coñecidos ou polémicos, a novidade de acto foi celebralo no patio da JT Photogallery, inaugurada hai pouco na rúa Abeleira Menéndez. A galería fotográfica de Javier Teniente foi unha agradabilísima sorpresa para case o centenar de participantes –entre os que se atopaba o alcalde Abel Caballero, a deputada Carmela Silva, o cronista da cidade Lalo Vázquez Gil e numerosos escritores– que puidemos comprobar o excelente resultado da recuperación total de dous edificios, cuxos baixos alugados polo Consorcio do Casco Vello están dedicados a actividades culturais e comerciais cunha intención claramente dinamizadora. A rehabilitación moi respectuosa coa tradición do barrio permitíu recuperar para uso público senllos amplos patios, aos que os clientes de “JT Gallery” e “A Tenda do Avó” poden acceder directamente dende as escadas da rúa da Segunda República.

Esta actuación na parte alta do Casco Vello debería presentarse como un modelo a imitar nun proceso de rexeneración urbana que agardamos sexa irreversible. A rehabilitación de vivendas de protección autonómica na parte máis degradada do barrio, nas rúas da Ferraría e San Sebastián, promovida polo Consorcio do Casco Vello desde a súa creación en 2005, como a rehabilitación de edificacións por parte de particulares en todo o perímetro de actuación do Plan Especial de Protección e Reforma Interior (PEPRI) do casco Vello de Vigo, aprobado en 2007, constitúen a cerna dunha estratexia urbana de rehabilitación integral paciente e teimosa dirixida a que o barrio histórico vigués volva ser habitado por familias que queren vivir en outeiro tan fermoso.

Unha estratexia humanizadora á que dende hai unha década contribúe de forma decisiva tamén a recuperación de edificios patrimoniais para ubicar neles servizos públicos e incrementar dese xeito as visitas ao barrio. O pazo da familia Pazos Figueroa e a Casa de Ceta ou Casa Arines, o pazo máis antigo da cidade, construído no século XV, ambas as dúas pezas na praza de Almeida, foron rehabilitadas xa hai máis dunha década para sede do Instituto Camoens. A casa de Pedro Román, coñecida como “edificio Ferro”, construída por Jenaro de la Fuente, na rúa Joaquín Yáñez, foi reconstruída para aloxar a Biblioteca Central de Vigo. O edificio Arte, na praza da Constitución, foi transformado en Centro de Saúde polo Sergas e a Zona Franca hai case unha década. O Pazo Arias Taboada, situado na rúa Abeleira Ménéndez, ao comezo da Ferraría, foi convertido no pasado mandato municipal polo concello en Pinacoteca Francisco Fernández del Riego. O Centro Galego de Fotografía, instalado na rúa Chao con fondos do Concello e do Ministerio de Cultura, aínda está sen inaugurar. O antigo centro parroquial, situado na rúa san Vicente, foi recuperado para Aula da UNED en Vigo. Como o grande caserón do edificio Cambón, ubicado tras da Colexiata, onde se ubicou a primeira reitoría da Universidade de Vigo, foi acondicionado pola consellería de Infraestruturas e Medio Ambiente como centro de interpretación do Parque das Illas Atlánticas, tamén pendente da súa apertura… Recuperacións públicas ás que se deberían engadir os esforzos encomiables realizados polos emprendedores privados que ubicaron no barrio os seus comercios ou negocios de hostelaría.

O proxecto de rehabilitación integral do Casco Vello, no que están implicados tanto o concello de Vigo como a Xunta de Galicia, por medio da súa participación maioritaria no Consorcio do Casco Vello, debería aproveitar as oportunidades xeradas pola crise, incentivando o seu carácter residencial, comercial e cultural como cidade histórica. O Casco Vello é o espazo urbano da memoria viguesa, o celme sobre o que a nosa abella da ribeira xerou durante dous séculos todo os seus dinamismos. Como tal debería ser presentado ás persoas que nos visitan, especialmente aos cruceiristas que poden acceder con enorme facilidade até alí pola pasarela da Pedra. Mais como tal debería ser considerado tamén por todos os vigueses que deben atreverse a ruar sen medo ningún polas súas fermosísimas calellas. Esa é a intención de iniciativas como as «Rutas dramatizadas polo Casco Vello», organizadas os sábados pola asociación Vigovello e pola Agrupación de Centros Deportivos e Culturais de Vigo, coa intención de que os vigueses coñezan de forma divertida a historia da cidade. Por fin, o Casco Vello revive, celebrémolo.

Onte 44: TSQ

/en , /por

Coñecín a nova terminal e aparcamento do aeroporto de Santiago, outra mostra da moderna arquitectura aeroportuaria peninsular, ao xeito dunha versión galega da T4 ou da portuense do Sa Carneiro. Gustoume a amplitude dos espazos e lamentei a precariedade da información ou que os elevadores parlantes non falasen galego. Engulido no ventre da enorme balea compostelana, lembrei a nova  Terminal 2G do Charles de Gaulle que utilizara a pasada semana, de dimensións moito máis reducidas, mais con seiscentos sillonciños nunha única sala, concibida coa intención de facilitar a comodidade e a acollida dos viaxeiros durante o par de horas nos que poidan agardar alí. Non será esta TSQ outra mostra de economía farturenta? Non semella contraditorio que Fomento investise 230 millóns de euros na TSQ (unha cantidade impresionante), mentres privatizará os servizos de AENA de Barajas e o Prat? Se a nova TSQ está chamada a se converter no eixo do modelo aeroportuario galego, como é posible que estean en marcha as novas terminais de Peinador e Alvedro? Tras os efectos da CDC, agora chegarán os da TSQ? Pobre de nós!!!