Maio 2015 – Brétemas

Onte 1341: Candidatura galega

31 de Maio de 2015/en Galeguismo, Iniciativas, Nacionalismo, Onte, Política/por bretemas

As novas de onte convidan a certo optimismo xa que semella posible unha Candidatura galega para as Xerais de novembro. O feito de que a proposta dunha candidatura de unidade galega, baixo a fórmula dunha frente, plataforma ou candidatura cidadá, sexa defendida tanto polo BNG, Compromiso por Galicia como por Anova e os integrantes das Mareas, abre unha xanela de esperanza para que Galicia manteña a representación en Madrid e acade minorías de seu no Congreso e no Senado. Un obxectivo fulcral nun momento decisivo para o futuro de Galicia como suxeito político. Sei que non é doado artellar unha candidatura potente, plural e transversal, capaz de representar a maioría social do país, organizada sobre un programa que recupere as posicións orixinais sobre o autogoberno galego e as liberdades e dereitos civís. Xaora, a precariedade actual de Galicia exixe ás organizacións políticas conxugar o verbo «compartir» e á cidadanía o de «participar». Unha Candidatura galega para as Xerais é posible.

Onte 1340: Cos xurados dos Xerais

30 de Maio de 2015/en Lectura, Literatura infantil e xuvenil, Narrativa, Onte, Premios, Xerais/por bretemas

Foi moi agradable o xantar de onte no Castelo de Soutomaior cos membros dos xurados dos Premios Xerais 2015, que despois acordaron declarar as obras finalistas sobre as que volverán ao longo desta semana. Sei que a experiencia destas persoas lectoras de participar nun xurado dun premio literario é, xeralmente, única e inesquecible, tanto polo esforzo que supón para elas durante dous meses como pola responsabilidade que asumen na toma dunha decisión con importante transcendencia social e cultural. Tras o exercicio reflexivo de relectura das obras finalistas, a vindeira fin de semana decidirán as obras gañadoras dos Xerais, que serán anunciados na illa de San Simón o sábado. Para estas quince persoas xenerosas, entusiastas e comprometidas coa lectura literaria en galego toda a miña admiración e gratitude.

Onte 1339: San Clemente 20

29 de Maio de 2015/en Autores, Educación, Narrativa, Onte, Premios, Xerais/por bretemas

Asistimos onte ao acto de entrega da vixésima edición dos San Clemente, un dos premios de novela publicada máis singulares e aprezados dos outorgados no país. O feito de ser ditaminados por lectores e lectoras de 2º de Bacharelato de cinco centros públicos galegos, e polo tanto formados como lectorado literario, e o de contar con tres modalidades (galega, española e traducida), permite un diálogo entre os lectores e lectoras e os autores (moitos máis ca autoras) do noso tempo.

No acto de onte, no que foron premiados Carlos Reigosa, Juan Gabriel Vásquez e Jöel Dicker, unha das rapazas integrantes do xurado confesou que «os mozos consuminos hoxe máis ficción ca nunca» e reivindicou a lectura por riba dos xéneros e soportes. Resumiu así o que foi o espirito dun serán de exaltación do valor da lectura e da arte literaria. Gañadores e membros do xurado reclamaron «a literatura como parte central da experiencia«, en afortunada expresión do autor de Las reputaciones, e defenderon «a lectura como unha forma de estar no mundo e comezar a comprendelo.» Como tamén insistiron «no valor da lectura de ficción na saúde das nosas democracias, tanto por permitir máis tolerancia como por facilitar a comprensión do outro.» Reigosa, o autor d’ A vitoria do perdedor, reiterou a importancia de «recuperar na ficción a memoria de onde vimos, xa que é imposible entender a nosa realidade se non temos unha idea central do noso pasado.» Mentres que o xove novelista suízo, autor da aclamadísima La verdad sobre el caso Harry Quebert, convidou aos estudantes que ateigaban o salón a «insistir unha e outra vez nos seus soños», quizais por que «a novela é sempre un camiño intenso polas vidas alleas e a literatura unha arte para que a xente se sinta máis real por medio das palabras», como sinalou Vásquez, glosando ao seu xeito aquela frase célebra de Faulkner «o pasado non está morto, nin sequera é pasado.»

En apenas dúas semanas a impresionante nómina de gañadores do San Clemente incrementarase co ditame das obras publicadas en 2014, Xaora, na vindeira edición, como sinalou Ubaldo Rueda, director do Instituto Rosalía de Castro e alma mater dos premios, se incorporarán ao xurado centros de secundaaria de Bretaña, Portugal, Alemaña e Reino Unido. Estes San Clemente, que dialogan co Goncourt des Lycéens, son unha feliz aposta pola lectura literaria e os soños imposibles. Merecen as nosas beizóns e apoio.

Onte 1338: 1000 Primaveras +

28 de Maio de 2015/en Iniciativas, Lingua, Recurso_didáctico, Vídeos/por bretemas

Prolingua publicou onte a primeira peza audiovisual da súa iniciativa Por min o galego terá mil primaveras máis coa que lembra, trinta e cinco anos despois, a apoloxía de Álvaro Cunqueiro sobre a lingua galega pronunciada na homenaxe que se lle rendeu en Vigo o 25 de abril de 1980.

As miñas invencións e as miñas maxias teñen, nembargantes, un senso máis fondo: por riba e por baixo do que eu fago, eu quixen e quero que a fala galega durase e continuase, porque a duración da fala é a única posibilidade de que nós duremos como pobo. (…) Se de min algún día, despois de morto, se quixese facer un eloxio, e eu estivese dando herba na terra nosa, podería dicir a miña lápida: “aquí xace alguén que coa súa obra fixo que Galicia durase mil primaveras máis”

A peza audiovisual, preparada por Noel Queipo, recompila centos de gravacións realizadas por galegofalantes das máis diversas idades e procedencias xeográficas coa intención de afirmar o seu compromiso coa lingua galega. Unha páxina colectiva no libro da esperanza galega.

Onte 1337: Mudanza na Deputación

27 de Maio de 2015/en Goberno Feijoo, Onte, Política, Vigo/por bretemas

Outro dos fracasos de Feijoo foi a perda da Deputación de Pontevedra, que pasará a ser presidida pola viguesa Carmela Silva e, probablemente, gobernada por un bipartito do PSdeG-PSOE e BNG. Un fracaso que tivo a súa orixe en Vigo, onde os populares cederon tres actas aos socialistas, mais tamén en Pontevedra onde os nacionalistas gañáronlle outra, o que xubilará a Rafael Louzán, que o domingo tamén perdeu en Ribadumia, o seu concello. Esta mudanza na Deputación de Pontevedra será unha oportunidade para recuperar o proxecto de Área Metropolitana de Vigo, onde tras estas municipais, socialistas, nacionalistas e mareantes son clara maioría. Cambio que facilitará a posta en marcha de novas políticas en cuestións tan diversas e básicas nas que ten competencia a administración local provincial como o emprego, os servizos sociais, as infraestruturas básicas (camiños e estradas), o medio ambiente, o turismo (Aeroporto de Peinador), a cultura (Museo de Pontevedra), a lingua (Servizo de Publicacións), o deporte (Estadio de Balaídos), o patrimonio (Castelo de Sutomaior), a educación, a infancia, as novas tecnoloxías e tantas outras. Faltan días para que nos poidamos facer unha idea da transcedencia da mudanza histórica nunha institución que xestiona un orzamento de 148 millóns de euros (18 millóns en investimentos) e que durante máis de tres décadas foi couto vedado da dereita e da súa política clientelista. Agoiro importantes resistencias na propia institución.

Praza de Peniche

26 de Maio de 2015/en Arquitectura, Artes Visuais, Artigos, Artigos Faro de Vigo, Cultura, Lingua, Memoria, Vigo/por bretemas

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a gabar o arranxo que fixo Anton Pulido da praza de Peniche e a reclamar que ese topónimo quede fixado no rueiro vigués.

Das actuacións artísticas recentes sobre o espazo urbano vigués paréceme moi destacable a deseñada por Antón Pulido para a nova praza de Peniche. O que noutrora foran tres casoupas centenarias e unha calella degradada, entre o camiño de Pazos e o cruzamento da rúa Pi e Margall e as de López Mora e Tomás Alonso, transformouse nunha rúa ampla e nunha praza de colorismo entusiasta que convida ao acougo e á conversa devagariño sobre seis bancos de formas redondeadas que manuscriben sobre o chan a palabra “aperta”. Unha formidable kermesse pulidiana de 14,5 metros de alto ocupa a medianeira do edificio sobre a praza, un latexar cromático caracterizado pola dominancia das cores vermellas e negras, que se expande como unha máscara de abstracción figurativa sobre os muros ondulados laterais.

Unha obra artística de altura que concilia o cidadán e a cidade nun punto de buligar urbano intenso. Unha praza xeitosa concibida como espazo de conversa entre o balbordo, o que sei agradecerán sobre todo as persoas maiores do barrio, mais tamén coa de ser un reclamo para o goce visual do paseante e do usuario do transporte colectivo abraiados diante de semellante explosión de cor. Unha obra importante do pintor Antón Pulido, auténtico poeta da abstracción emotiva, un dos máis grandes artistas de entre séculos, que con todo merecemento será homenaxeado pola Fundación Otero Pedrayo o vindeiro mes de xuño co Premio Trasalba.

Esta nova praza de Peniche nace sobre un espazo que sempre foi de fronteira para o Vigo de extramuros, probablemente un punto de fielato, situado entre dúas alturas, o que sempre supuxo un desafío para o seu arranxo urbanístico, que o arquitecto Jenaro de la Fuente pretendeu solucionar por medio de escaleiras, fontes e pérgolas, un fermoso proxecto que nunca chegou a desenvolver. O tranvía que circulaba pola antiga estrada de Baiona, chamada rúa de Pi e Margall en 1905, bifurcábase en Peniche cara á esquerda camiño do val do Fragoso, pola rúa de López Mora dende 1918, como sinala a moi fermosa placa de louza recuperada estes días polo concello, ou cara á dereita e abaixo pola estrada de Bouzas e a curva de San Gregorio que, como Peniche e a súa ribeira, formaban parte da parroquia de San Martiño de Coia.

Espazo periurbano de fincas e eidos vizosos, hai un século foise transformando como cidade xardín de vivendas unifamiliares para a emerxente burguesía industrial viguesa. En Peniche construíronse na primeira metade do século vinte algunhas das pezas senlleiras da arquitectura viguesa, como o (desaparecido) chalet Agarimo (1931) do arquitecto Manuel Gómez Román, a casa de Rosendo Silva (1900) de Michel Pacewicz, a vivenda de fasquía racionalista do doutor Adrio ou o chalet El Pilar (1913), felizmente aínda en pé, onde hoxe é a Casa da Mocidade. Sen esquecer a importancia que para moitos dos nosos avós tiveron o campo de fútbol de Coia, a catedral do fútbol vigués até a inauguración de Balaídos en 1927, e o parque das Cabañas, onde dende 1923 se celebraban bailes e verbenas de verán moi populares, instalacións de lecer ambas as dúas localizadas na ribeira de Peniche, próximas hoxe á zona industrial da beiramar roubada á ría.

Segundo o profesor Xerardo Sacau, Peniche debe o seu nome á existencia na súa redonda dunha rocha de pequena entidade, caso moi semellante ao de Picacho, o lugar onde estivo ubicado o cemiterio municipal, até o seu traslado a Pereiró a comezos do século XX, e décadas máis tarde a chamada fábrica do gas na actual rúa Llorente, que tamén faría referencia á existencia orixinal dunha punta de pedra sobre a ría. Peniche e Picacho son dous topónimos vigueses únicos de raíz oronímica que, probablemente, en tempos non moi afastados sinalaban dous lugares sobresaíntes sobre a ría. Senllos topónimos ameazados de desaparición, xa que na actualidade teñen moi escasa presenza no rueiro vigués, apenas como “Escalinata de Peniche” e Colexio Picacho, a pesar de que a administración o bautizou como CEIP Ramón y Cajal. Un caso semellante a doutros topónimos vigueses presentes na fala popular como Travesas, Casabranca, Choróns, Calvario, que fan referencia a barrios e lugares que todos os vigueses identificamos, mais que continúan sen recoñecemento administrativo no rueiro.

A creación desta nova e tan fermosa Praza de Peniche debería conlevar a súa incorporación ao rueiro e o seu sinalamento in situ. Como tamén contribuiría á preservación deste topónimo único que a Universidade de Vigo recoñecese aos centros que ten na rúa Torrecedeira como Campus de Peniche. Como tamén axudaría que Vitrasa o utilizase no sinalamento dos seus traxectos. A conservación da microtoponimia popular e a súa incorporación ao rueiro forma parte principal da conservación do patrimonio inmaterial. Benvidos á praza de Peniche.

Onte 1336: O caso Caballero

26 de Maio de 2015/en Goberno Feijoo, Onte, Política, Vigo/por bretemas

A vitoria esmagadora de Abel Caballero non se debeu só ao carácter viguista da súa posición política (un xeito de cantonalismo decimonónico, non exento dalgúns argumentos comprensibles sobre a «marxinación» do Vigo metropolitano actual) nin sequera polos programas de transformación do viario urbano con criterios de xardinaría familiar. Por razoables que semellen estas cuestións non abondan para explicar unha maioria tan ampla que deixará ao alcalde vigués coas mans máis libres para profundizar nos seus programas e liderar o socialismo municipalista español.

Entendo que sobre o resultado vigués operaron tamén outros dous condicionantes: a feblísima candidatura presentada polo PPdeG e a batalla cainita da esquerda nacionalista viguesa, que deteriorou un pouco máis a un BNG atrincherado sobre o seu entorno sindical e impediu o desenvolvemento dun proxecto cidadán máis atractivo para a Marea de Vigo. Circunstancias que facilitaron a entrada de Abel Caballero no espazo do electorado conservador, sobre todo nos distritos do Centro, onde probablemente chegou a roubarlle ao PPdeG até 25.000 votos, unha terceira parte dos seus apoios. Xaora, se comparamos os resultados de 2015 cos de 2011, é doado aventurar que o BNG e Esquerda Unida, despois de catro anos, intercambiaron as súas cifras e boa parte do seu electorado (3 actas con 16.000 votos e máis de 6.000 sen representación ao non chegar a superar a barreira do 5,00 %.), En definitiva, os arredor de 25.000 votos, teito inferior do nacionalismo e da esquerda viguesa (que comparten o mesmo espazo electoral), apenas influíron no triunfo de Caballero.

Non é doado entender as razóns de Feijoo para retirar da cabeza do cartel popular a Xosé Manuel Figueroa cando case estaba o control pechado. Sabemos que Figueroa, o concelleiro máis veterano da corporación, bo coñecedor da cidade popular e do seu perirubano, non superaría a Caballero, mais cremos que tería aguantado moito mellor o resultado, o que permitiría hoxe aos populares conservar a Deputación de Pontevedra. Elena Muñoz nin coñecía Vigo nin a coñecían nin daba un chío en galego nin tiña experiencia política máis alá das intrigas da moqueta de San Caetano. O seu foi un fracaso anunciado ou, quen o sabe?, premeditado.

O BNG pagou a prezo de ouro a súa estratexia de apoiar os tres primeiros orzamentos do segundo mandato de Caballero e ao mesmo tempo non participar no seu goberno. Unha contradición, que non entendeu boa parte do seu electorado. Coa excepción do último ano e medio, cando Caballero e Figueroa xa pactaran os orzamentos 2014, o BNG mantivo a ambigüidade de se pertencía ou non á oposición. Ao BNG faltoulle claridade na súa mensaxe e o diálogo aberto coa cidadanía a través de políticas sectoriais, como as culturais e de igualdade, onde tanto destacou no primeiro goberno Caballero.

Xaora, a pesar das súas tres actas, a Marea de Vigo quedou moi lonxe das porcentaxes das súas homólogas de Compostela ou A Coruña. Obtivo un resultado discreto. Entendo que motivado pola sua incapacidade de converterse en espazo de encontro entre a esquerda partidaria e a esquerda social, tamén por non conseguir o apoio da organización viguesa de Podemos e mesmo por manter un vínculo estreito de máis coa organización local de Esquerda Unida, que tamén dirixe Rubén Pérez. o seu candidato á alcaldía. Á Marea viguesa faltoulle desta primeira volta máis pluralismo e maior capacidade transversal para agrandar o seu perímetro cidadán.

A escritora Berta Davila preguntaba onte con retranca no Facebook, «Que lle poñen en Vigo á auga?», quizais para expresar a perplexidade polo resultado electoral de Vigo, tan afastado das tendencias abertas noutras cidades atlánticas do país Máis alá de afirmar que Vigo é sitio distinto, non sei contestarlle cal é a composición da abelina utilizada por Aqualia. En todo caso o resultado asombroso de Abel Caballero, cualificado como histórico polo Faro, non foi alleo aos deméritos dos seus competidores, á dereita e á esquerda.

Onte 1335: A derrota de Feijoo

25 de Maio de 2015/en Goberno Feijoo, Goberno Rajoy, Onte, Política, Vigo/por bretemas

Tres conclusions tiradas a correr, tras a noite de resultados das municipais de onte: unha, Feijoo sofre a súa peor derrota; dúas, triunfan os bos proxectos municipalistas, tanto os vellos coma os novos; e tres, as candidaturas de unidade cidadán do procomún, transversais e autenticamente abertas, ofrécense como modelos para as Xerais e Autonómicas.

Unha. Feijoo sofre a máis severa derrota da historia do PPdeG. Previsiblemente quedará só coa coa Deputación de Ourense e nas cidades coa posibilidade de gobernar en (difícil) coalición en Ourense. Un fracaso das súas apostas persoais (as candidaturas de Vigo e Compostela), mais tamén do actual entramado do poder mediático e económico en Galicia, incapaz de comprender as consecuencias da corrupción nin as características singulares do fenómeno da fragmentación política no noso país (onde non «irrompe Ciudadanos») nin a crise do modelo tradicional de representación política.

Dúas. Os proxectos municipalistas estratéxicos, deseñados a longo prazo, revalidan con claridade o seu apoio cidadán. Sucede cos do BNG en Pontevedra, Carballo, Ribadeo, Tomiño ou Allariz, mais tamén co de Anova en Teo ou do PSdeG-PSOE na provincia de Lugo e apurando moito o argumento co de Abel Caballero en Vigo, a pesar do seu carácter cantonalista e caudillista. Xaora, o apoio repítese nos novos proxectos cidadáns do procomún, singularmente os da Marea Atlántica, Compostela Aberta e Ferrol en Común, concibidos (sobre todo o primeiro) tras longos procesos participativos e moitas horas de traballo comunitario.

Tres. O fracaso sen paliativos do BNG nas cidades, coa excepción xa citada de Pontevedra e coa perda da representación en Vigo e Ourense, coloca ao nacionalismo galego ao bordo do suicidio institucional, unha tendencia acentuada no entorno urbano en cada convocatoria electoral. O modelo de candidaturas de unidade cidadá, baseadas en programas de defensa das posicións orixinais do autogoberno galego e dos dereitos sociais e políticos das maiorías sociais, apoiadas por todas as forzas do nacionalismo e da esquerda, ofrécense como alternativa tanto para a consecución o vindeiro mes de novembro dun grupo parlamentario galego en Madrid (nun novo escenario estatal moi fragmentado) como para a construción dunha alternativa crible para as Autonómicas de 2016.

Tempo haberá para afinar análises destas municipais que expresan unha clara tendencia de esperanza e cambio político.

Campo de Fragoso CLXIV

24 de Maio de 2015/en Artigos Faro de Vigo, Campo do Fragoso, Celta de Vigo, Fútbol/por bretemas

TEMPADA GRANDE

A grande remontada diante do Espanyol foi unha síntese da tempada grande, moi grande do Celta de Berizzo, que con 51 puntos finaliza oitavo, mellorando a posición e puntuación da pasada de Luis Enrique, demostrando que continúa sendo o cabezaleiro indiscutible do fútbol e canteiras galegas. Coma sucedeu ao longo dos pasados nove meses, ao longo do partido cos cataláns, os celestes tiveron momentos de xogo combinativo extraordinario, mais tamén soportaron outros difíciles, fose pola rápida expulsión do porteiro e a lesión dun dos seus atacantes, penalidades superadas na segunda parte con intelixencia táctica e afouteza épica.

Foi tamén a tarde das despedidas de Borja Oubiña e Michael Krohn-Dehli, os dous mediocampistas de luva de seda da última década. A do canteirán resultou un chisco descafeinada, mesmo decepcionante, un acto na lameira mal concibido, que comezou cando faltaban moitos peñistas por entraren aínda no estadio; apenas cinco minutos sen relato nin orixinalidade que non fixeron xustiza aos méritos deportivos e humanos acumulados polo noso capitán de ollada melancólica, tamén o xogador celeste máis valioso do que vai de século. Pola contra, a do dinamarqués resultou moi emocionante, intensa, cando Berizzo o mudou co partido case resolto, xusto despois que estragase unha oportunidade de ouro. A bancada de Balaídos non esquecerá a estes dous xogadores de xenerosidade desbordada, engrenaxes silenciosos que permiten a harmonía do xogo colectivo.

O Celta comezou o partido un pouco frío. Augusto e Krohn tardaron case dez minutos en facerse co control do balón, que voaba toliño dun campo a outro. Co xogo xa acougado nas nosas biqueiras, cando non pasara o primeiro cuarto de hora, os celestes crearon tres grandes ocasións, protagonizadas pola mobilidade de Orellana na media punta e a verticalidade de Santi Mina, que foron dinamitadas por Casilla, un porteiro xigante que imitaba inexpugnable. Porén, o que semellaba sería outra gran exhibición de fútbol de salón estragouse aos vinte minutos, cando un erro garrafal de Cabral e logo outro de Fontás obrigaron a Sergio Álvarez a cometer penalti sobre o arteiro Sergio García, un dianteiro que semella coñecer moi ben as costas do noso Andreu. A inevitable expulsión do gato de Catoira deixou ao equipo en inferioridade, un gol en contra na táboa de marcas e setenta minutos para intentar a remontada.

Nese transo difícil apareceu a afouteza dos nosos, que co partido moi revirado non se viñeron abaixo. Augusto xutou dende a frontal e volveu aparecer o xigante perico para enviar fóra. Despois foi Krohn quen fixo o pase da morte sobre a área pequena e máis tarde Nolito non solucionou con xenerosidade unha contra con Santi e Fabián. Porén, a igualada chegou no minuto 37, cando Krohn filtrou sobre Orellana que xutou duro sobre Casilla, cuxo rexeite foi aproveitado de cabeza por Hugo Mallo, que dedicou o gol a Oubiña. Tras a reanudación, o Celta volveu saír fóra de punto, o que facilitou que apenas transcorridos dous minutos Stuani volvese adiantar aos cataláns cun fermoso chapeu sobre Rubén Blanco, que debutaba de forma imprevista. Xaora, o Celta tirou dos seus fondos de reserva e acometeu a proeza de disputar a oitava posición a cara de can. Un esforzo admirable. Nolito sacou unha falta coa precisión dun cirurxián para que Cabral cabezase e o balón entrase polo pao dereito. Mais os de Berizzo non se conformaron coa igualada e despois de vivir o pavor dun longueirazo dos pericos, Orellana e Nolito fabricaron un contragolpe de lenda con só tres toques, onde a pelota voou de banda a banda, para que o andaluz rematase ao pao dereito, na xogada que a el máis lle presta.

Foi un partido tremendo, emocionante, coma toda esta gran tempada, onde o Celta desenvolveu un fútbol de alta escola, non exenta das dificultades e sufrimentos dun equipo humilde e de canteira. Parabéns a Eduardo Berizzo e ao seu cadro de xogadores por un traballo honesto e tan ben feito como o desta tempada. Celta grande, moi grande.

Onte 1334: O retrato de Oubiña

24 de Maio de 2015/en Beizóns, Celta de Vigo, Fútbol/por bretemas

Lamentei que Borja Oubiña non recibise onte en Balaídos a gran homenaxe que merece como o xogador máis valioso do Celta neste século XX. Unha lenda do celtismo contemporáneo á altura de Manolo, Mostovoi ou Gudelj. Sei que a ollada melancólica do capitán, recollida no retrato que Guillermo Cameselle lle fixo cando apenas tiña dezasete anos, despois da súa primeira lesión de xeonllo, iluminouse onte un pouco durante os longos aplausos de gratitude do celtismo. O esforzo para superar contra vento e marea as dificultades, sobre todo despois da lesión de Anfield, o espírito de construtor de soños capaz de artellar o funcionamento do colectivo, a intensidade para perseguir as angueiras propias e alleas foron valores deste admirable deportista galego. As súas últimas declaracións, confesando que colgaba as botas «sen ser o xogador que pensaba ía ser», retratan esa melancolía esperanzada gravada por Cameselle cando comezaba a despuntar nas lameiras da Madroa. Poucas veces un retrato e unhas palabras representaron mellor a alma deste inesquecible e discreto futbolista celeste. Grazas capitán!