Listado de la etiqueta: josé_luis_medina

O Vigo de Domingo Villar

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á figura do escritor Domingo Villar con motivo da instalación dunha estatua na súa memoria na praza de Compostela:

Baixei a Praza de Compostela coa intención de coñecer a estatua do escritor Domingo Villar, instalada nun banco da alameda, na proximidade da rúa García Olloqui, protexida pola excelsa araucaria centenaria, que alí chantou raíces desde 1890. Custeado polo concello de Vigo con 115.000 euros, o bronce creado polo artista ourensán Pedro Dobao está acompañado dun aparatoso monólito pétreo onde se colocou unha placa, datada en decembro de 2024, cando imaxinamos estaba previsto inauguralo, cun texto en letra maiúscula que reza: «O concello de Vigo, sendo alcalde Abel Caballero na honra de Domingo Villar artesán da palabra, contador de historias e creador de emocións». O monumento ao autor d’ Ollos de auga (Galaxia 2006) e A praia dos afogados (Galaxia 2009) acompaña ás esculturas do noso primeiro xardín centenario, estudadas por Mercedes Bangueses, no Catálogo. Bustos, monumentos conmemorativos, placas de Vigo (IEV 2023).

Pezas, na súa maior parte ocultas, durante os tres meses de estrés ao que o mercado natalicio e a súa feira cervexeira somete a estes xardíns protexidos, entre as que os vigueses e viguesas da miña xeración recoñecemos iconas da nosa infancia, como testemuñan as fotos a carón delas dos días de estrea da palma, tomadas polas fotógrafas do minuto. Velaí as esculturas de animais de José Luis Medina, co «Caracol» xigante a fronte, ou a «Alborada», a «Despedida» ou o «Mariñeiro» do escultor Camilo Nogueira, que por certo, permanece aforcado polo cableado da iluminación do pasado Nadal. Como pertencen ao patrimonio vigués as dúas grandes pezas da praza, a impoñente escultura do almirante vigués Casto Méndez Núñez de Agustín Querol (1890), e o busto do poeta Manuel Curros Enríquez de Lorenzo Coullat (1911), instalado en 1911, na proximidade do palco da música, recolocado hai unha década na proximidade da praza, nos xardíns da Aduana, despois de ser agochado polas autoridades franquistas nun recuncho do Castro. Pezas pétreas, de diversa filiación, que conforman o primeiro espazo escultórico público do ensanche, enriquecido agora coa homenaxe ao novelista vigués.

E méritos sóbranlle a Domingo Villar para presidir unha das cabeceiras da alameda viguesa. Creador dos personaxes literarios do inspector Leo Caldas e o seu axudante Rafael Estévez, protagonistas da súa memorable triloxía policial localizada no Vigo metropolitano, Mincho, como o chamaban os seus achegados, quixo que o seu oficio de escritor e guionista imitase ao do artesán, discreto e teimoso, procurando a sonoridade do texto e a súa capacidade para emocionar ao lectorado. Mais tamén foi Villar un creador afouto e destemido, comprometido co carácter fortemente inclusivo dos seus textos, consciente de que coa súa esixencia e humildade contribuía a modernizar na literatura galega o xénero negro. Tranquilo, tolerante, un pesimista alegre, ademais de entreter ao seu lectorado coas súas tramas e localizacións, non renunciou a propoñerlle preguntas con respostas ás veces perturbadoras arredor da soidade e da morte, obxecto sempre das investigacións de Leo Caldas, un personaxe que pasará á historia literaria e á da propia cidade de Vigo. Villar fixo da literatura o seu espazo de resistencia, razón pola que as súas novelas tiñan que doer, como provocar o sorriso e o sarcasmo, como mellor estratexia para achegarse ao celme da condición humana.

Quen foi o seu concienciudo editor galego, Carlos Lema, nun traballo en Grial nº 221 (2019), considera que a novela policial ou negra de Villar é apenas o contexto no que o vigués insire a súa novela social como unha representación democrática. Intención que acada o seu esplendor n´O último barco (Galaxia 2019), localizada en boa medida na Escola de Artes e Oficios, en pleno centro de Vigo, como institución democratizadora e aberta á cidadanía. Coma fixera Camilleri con Vigata, Montalbán con Barcelona ou Lehane con Boston, Domingo fixo de Vigo unha cidade literaria, sendo o pioneiro indiscutible do chamado «Vigo Noir». Deseñou a paisaxe dunha xeografía literaria con paradas na Taberna de Elixio, no Bar Puerto do Areal, no Pirulí (o vello hospital xeral), na lonxa do Berbés, no quiosco das Almas Perdidas, na EMAO ou no xardín histórico da Alameda, agora vivificado coa presenza da súa memoria. Como Mincho exaltou nas tres novelas o coidado artesanal das vides, o traballo heroico dos mariñeiros ou as mellores receitas da nosa culinaria popular como outras expresións emocionais. Mais tamén, e quizais sexa o máis relevante, destilou o espírito máis xenuíno de Vigo como cidade metropolitana, portuaria e mariñeira, estendida sobre a ría, posuidora dun elixir propio presente no recendo do salitre. Domingo fixo de Vigo un espazo emocional, unha cidade de fronteira e unha comunidade de afectos.

A Exposición Industrial do 44

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á Exposición Industrial de Galicia celebrada en Vigo do 17 de agosto ao 12 de setembro de 1944:

Ao fío do artigo sobre Handicap e a fundación do Celta, no que fixen unha referencia á Exposición Industrial de Galicia celebrada en Vigo entre o 27 de agosto e o 12 de setembro de 1944, foron varias persoas maiores as que me lembraron o impacto que aquela mostra causara en Vigo, nun tempo de autarquía e represión franquista, días tamén de esperanza no que París era liberada da ocupación nazi, no que a cidade comezaba a recuperar as estratexias de desenvolvemento industrial e comercial iniciadas na segunda metade do século XIX. E nunha cidade esquecediza coma a nosa paga a pena lembrar o que foi aquel pioneiro evento feiral organizado coa pretensión de salientar o empeño industrial de Galicia. Mais por ventura podemos facelo seguindo o completísimo artigo de José Luis Mateo Álvarez, historiador a quen tantas esculcas debemos para recuperar a memoria viguesa, publicado en Glaucopis, Boletín do Instituto de Estudios Vigueses (2019): «A exposición industrial de Galicia en Vigo (1944): “o milagre dos corenta días”, un exemplo de arquitectura efémera do réxime franquista».

Conta José Luis Mateo que a idea naceu no mes de maio do mesmo ano nunha reunión de autoridades do réxime e representantes da Cámara de Comercio de Vigo no despacho da Alcaldía, na que o novo Gobernador Civil, Genaro Riestra Díaz, propuxo facer en Vigo unha Exposición Industrial seguindo o modelo das xa realizadas en Bilbao, Valencia e Barcelona. O alcalde, Luis Suárez Llanos, a quen se recorda pola creación da Zona Franca, o deseño da Gran Vía, o axardinamento e repoboamento dos montes do Castro e da Guía, asumiu o financiamento e presentou o proxecto de Exposición Industrial, que sería aprobado no pleno de 29 de xullo cun orzamento inicial de medio millón de pesetas, que logo sería triplicado. De contado comezaron as obras nos xardíns de Eijo Garay, diante da Comandancia de Mariña, espazo no que Fernando Molins Soto, xove arquitecto vigués discípulo de Antonio Cominges, deseñou un recinto expositivo distribuído en tres prazas, que acolleu 125 stands, salón de festas e recepcións, e Luciano Turc Bert, o técnico municipal en xardinaxe, creou uns xardíns, que sen alterar as árbores existentes, deran un punto natural a cada unha das estancias. Os traballos desenvolvéronse a correr en apenas corenta días, velaí a consideración de “milagre”, coa intención de que a mostra fose inaugurada por Franco o 27 de agosto.

Na Exposición Industrial tiveron presenza destacada a Unión de Fabricantes de Conserva e as empresas agrupadas en Suministros Metalúrgicos y Navales S.A. (SUMNSA) dedicadas á construción naval, fundición e industrias do envasado. Como tamén estiveron as estampadoras La Artística, La Metalúrgica e  Alonarti; os estaleiros de Enrique Lorenzo, Troncoso e Santodomingo e Paulino Freire; as porcelanas e vidros de Manuel Álvarez; e empresas de actividades diversas como a Panificadora, Unión Cristalera, Zeltia, Pedramol, La ibense ou Casa Pérez Conde, entre outras. Como indica José Luis Mateo, a burguesía local, que apoiara aos golpistas do 36 e formaba parte da estrutura viguesa do réxime dende o seu inicio, “aproveitou a Exposición como plataforma de promoción para reivindicar o seu protagonismo”. Estratexia das elites franquistas da cidade que tivo o éxito recoñecible tres anos máis tarde, cando o Goberno concedeu ao porto de Vigo a Zona Franca do Norte, o que permitiría o seu aproveitamento comercial intercontinental, facilitaba as exportacións, potenciaba a subministración naval e unha década máis tarde a creación de novas instalacións industriais como a de Citroën.

Ademais da expresión do perfil industrial, fabril e portuario do Vigo da década de 1940, na Exposición estivo presente o traballo artístico dos creadores do Servicio Nacional de Propaganda na decoración dos espazos máis emblemáticos, entre os que estaban o escultor José Luis Medina Castro (ao que o concello de Vigo encargaría en 1949 catro esculturas de animais, entre elas o famoso Oso dunha peza do Castro) e os pintores José Romero Escassi e Juan Antonio Morales (autor dos murais alegóricos A Terra e O Mar da entrada principal). Mentres os artistas vigueses se ocuparon do arranxo dalgúns stands, como Urbano Lugrís (decorador do da unión de conserveiros con motivos mariños e da ilustración do Anuario de Vigo 1944/45 dedicado ao evento) Laxeiro, Demetrio Lobato, Riego, Barbosa, Oliveira e Ernesto Bao (autor do excelente cartel anunciador). Como estiveron presentes membros do sindicato vigués de Artesanía como os escultores Camilo Nogueira e Manuel Longa, o tallista Victoriano Gonzalo Tomé, os ourives Irmáns Hernández  ou o forxador Romero, autor da emblemática “Farola de Urzaiz”, que amosaron algunhas da súas producións máis emblemáticas.