Quedamos satisfeitos do desenvolvemento do simposio sobre o futuro da libraría. Dúas conferencias, un debate e dous paneis de experiencias abordaron dende diversos enfoques a actual situación crítica da libraría e do conxunto do sector do libro e da lectura. Tras un debate moi rico en matices, quedeime con dúas conclusións moi relevantes. A primeira, a necesidade de deseñar neste período de tránsito, que tamén debería ser aproveitado como de oportunidade, un desenvolvemento estratéxico para o conxunto do sector do libro, onde participen os subsectores da edición, distribución e libraría. A reinvención do modelo de negocio e a creación dun novo modelo de relación coas administracións públicas deberían constituír os eixos deste novo programa. Segunda, a necesidade de afortalar neste período de mudanza da industria do libro o seu tecido sectorial e intersectorial, na perspectiva de constituír un único gremio profesional, o gremio do libro, no que se integrasen editores, distribuídores e libreiros.
No acto de inauguración do Simposio, Anxo Lorenzo, Secretario Xeral de Cultura, ofreceu a súa dispoñibilidade para chegar a solucións consensuadas co conxunto do sector do libro e da lectura, solicitando reflexión sobre o que debe ser o futuro das feiras do libro de Galicia, «que queremos se convertan nunha festa para o libro galego e para posicionar o libro no mercado». Pola súa banda, Pilar Rodríguez, presidenta da Federación de Libreiros de Galicia, identificou o futuro do libro co futuro da libraría, apelando á necesidade de formación do sector libreiro.
A memorable conferencia de apertura Manuel Gil foi un dos momentos máis intensos do simposio. Comezou Gil propoñendo que o sector abandonase a súa autocompracencia e recoñecese que dende 2005, antes da chegada da crise e das políticas de austeridade, o libro decrece, perdeu un volume canto menos do 18 %. Mais este ano 2011 pode caer entre un 20 e un 25 %, perda que será compensada pola internacionalización das súas redes comerciais. Cifras que amosan que o sector do libro está en decadencia, «somos unha industria en reconversión, que precisa un decrecemento ordenado do sector». Gil atribuíu esta crise a perda de valor que o libro está tendo para o consumidor final, como a sobreprodución (91.000 títulos comerciais anuais), un fenómeno que «converte a edición en casino», xa que as canles son incapaces de levar todo ao mercado. Tamén citou o tsunami editorial xerado pola autopublicación dixital, que aínda que non supón negocio capta a atención. Gil presentou, despois, unha visión desoladora das librarías españolas, cuxas ratios económicas as sitúan ao bordo da quebra. Criticou aos editores tanto pola sobreprodución, polo feito de que o 44 % das súas vendas non pasen pola canle libreira, como polo feito de convertir ás librarías, mesmo aás chamadas independentes, en franquicias dos grandes grupos. Gil apelou á responsabilidade do sector libreiro, que debe abandonar a súa opacidade, compartindo a información e fortalecendo o seu soporte gremial. Para o desenvolvemento dun plan de defensa da libraría, Gil propuxo tres liñas de traballo tomadas da edición francesa: a posibilidade de que os editores interveñan financeiramente sobre as librarías en crise; a creación de selos de calidade de librarías de referencia (como no caso francés «Lire») ou a creación de librarías por parte dos propios editores.
Na parte final da súa conferencia, Manuel Gil propuxo diversas liñas de traballo: a creación dunha mesa en defensa da libraría entre CEGAL e FGEE; flexibilizar o prezo fixo, coa intención de xerar máis tráfico por impulso; estender o IVE do libro para o conxunto do sector cultural; promover un plan de dotación bibliotecaria desenvolto polas librarías culturais en funcionamento; pular por un novo plan de fomento do libro, sobre todo, entre a poboación máis nova; manter un selo de calidade e un acordo de boas prácticas cos editores; establecer unha nova distribución das porcentaxes de loxística e comercialización, que permita á libraría recuperar entre o 5 e o 7 %. No que atinxe a cuestión dixital, Manuel Gil foi pesimista. Estimou que o mercado actual do libro dixital en España está entre os 15 e os 17 millóns de euros, dos 86 % está en mans de tres empresas estadounidenses que empregan entornos pechados. Para el «semella que non hai espazos para as pequenas librarías, xa que en internet se premia a agregación de contidos».No entanto, para el a solución estaría na creación dunha plataforma dixital de editores e libreiros, que establecese algún tipo de compensación ás librarías de proximidade por medios dun algoritmo. Confesou que non cre nos prezos baixos no entorno dixital. Insistíu na necesidade de artellar un novo modelo de negocio dixital, así como a necesidade de que editores e libreiros promovesen unha liña educativa arredor da defensa da propiedade intelectual. Para Gil a crise retarda o principio de Arquímedes do sector editorial (cando emerxe o dixital, vai afundíndose o papel). Para rematar, Gil propuxo a refundación do sectores, creando un auténtico lobby do libro, formado por editores, distribuidores e libreiros. «Ou agrupámonos ou a situación levaronos por diante. Cómpre integrarse nunha única estrutura. Non hai solucións individuais. Confluír ou converxer pra sobrevivir», foron as súas últimas palabras.
No panel de experiencias sobre a utilización das redes sociais nas librarías, Damiá Gallardo presentou a experiencia como comunity manager da Librería Laie CCCB, Lois Rodríguez a de Redelibros e Carlos Airas a da Libraría Aira das Letras de Allariz.
Pechou as sesións da mañá Antón Pedreira, vicepresidente da Federación de Libreiros de Galicia, abordando o futuro das feiras do libro en Galicia. Pedreira realizou un percorrido pola súa historia ao longo de de catro décadas. Afirmou que contribuíron a comunicación e integración social arredor do libro, así como á formación dos libreiros participantes como a do desenvolvemento comercial do propio sector. Para Pedreira, as feiras comezaron a minguar hai unha década precisando na actualidade dunha «voltiña» para que recuperasen o seu pulo. Propuxo unha reflexión sobre tres modelos posibles de feiras: temáticas (como os salóns do libro galego), especializadas (como as de literatura infantil e xuvenil) e sectoriais (coa presenza de libreiros, distribuidores e editores). Anunciou a intención da nova xunta directiva da Federación de Libreiros de Galicia de introducir en 2013 unha serie de melloras relacionadas coa utilización de novos recursos (wifi, paneis dixitais, presenza en redes sociais, cafetaría…). Ademais, convidou ás editoras galegas a que volvesen participar como expositoras, así como convocou aos responsables da Asociación Galega de Editores e da Administración autonómica a participar nunha mesa para debater estas mudanzas.
Comezou a sesión da tarde cun panel de experiencias no que se presentaron diversos modelos de libraría. Enric Faura, distribuidor, responsable de Xarxa de Llibres e Edi.cat, analizou a situación actual do sector do libro, caracterizada por unha baixada de vendas do 20 % ao 25 % neste ano 2012, niveis de facturación de hai dez anos. Para Faura «o libro vese afectado pola crise económica, mais tamén hai indicios que hai indicios dun cambio de hábitos sociais, onde o libro ten unha valoración inferior a que tiña». Defendeu que «era necesario facerse máis visible como sector da libraría diante das administracións, mais sendo consciente que é imprescindible a profesionalización do sector».
Carlos Blanco presentou a experiencia das Librarías Nobel do Grupo Arnoia. Definíunas como «tendas comoditio onde se poden comprar libros e produtos complementarios (papelaría, prensa, xogos educativos, audiovisuais e artigos complementarios da lectura)». Afirmou que «somos comerciantes de libros, non libreiros», razón pola que «procuramos a xestión de stocks» facendo fincapé na rotación constante e no posicionamento do libro dentro da tenda.
Carlos Coira, responsable da Libraría Trama de Lugo, presentou o seu modelo de libraría cultural. Coira defendeu que «a libraría ten que converterse nunha auténtica rede social, onde hai sitio para eses libros que agardan ser atopados un día por un lector».
Juan Carlos Febrero, director da Casa del Libro de Vigo, presentou o seu modelo de cadea de libraría. Febrero insistíu na importancia de realización de moitas actividades culturais, como da oferta de libros dixitais cun lector propio. «O noso papel é darlle razóns á xente para que acuda á libraría, asumindo a importancia de participar nas redes sociais, xa que o 60 % das vendas veñen recomendadas dende internet».
A conferencia de peche do simposio de Marià Marín i Torné, secretario técnico do Gremi de Llibreters de Catalunya, foi interesantísima e moi novidosa. Comezou confensando que para el «o futuro da libraría será a corrección dos males presentes, das actuais ineficiencias». A clave da situación actual do sector do libro está en que se foi creando un novo tipo de lectura, unha modificación profunda do comportamento lector, ao tempo que vivimos unha devaluación e unha frivolización da cultura. «Entre nós ler non é unha necesidade vital, é un luxo. A lectura está mudando máis que os negocios editoriais, os editores e libreiros deberiamos estudar os informes PISA para comprobalo». A pesar de que o libro non está moda e do actual proceso dixital, afirmou a súa crenza na continuidade dun tecido industrial e cultural do libro, así como a súa convicción de que o proceso de dixitalización non é un fenómeno característico da edición, xa que xa afectou con anterioridade a todos os sectores da cultura. «A crise actual proporciónanos a vantaxe da ralentización do proceso, o que nos achega tempo para a reflexión. Se editores e libreiros non pensamos, con seguridade que nos imos esnafrar». Para Marín non hai un futuro da libraría desvencellado do futuro do conxunto do sector, razón pola que defendeu a creación dun so gremio do libro, que traballe cunha actitude proactiva na observación dos cambios que permita «unha reubicación permanente» do sector. «Todos os que reman a prol do libro deben traballar xuntos», «Non podemos actuar sós, senón gremial e sectorialmente», «Non existe o consumidor cultural dun único produto» foron algunhas das súas afirmacións. Rematou a súa intervención presentando os proxectos nos que traballa o Gremi de Llibreters, a creación dun posgrao de libro e libraría, da plataforma dixital Liberdrac e de Libredata.
Como xa sucedeu na crise de 2009, non é difícil agoirar que o sector cultural será unha das primeiras vítimas da crise post-Covid19. A cancelación ou suspensión de actividades presenciais na música e nas artes escénicas, o peche de cines, museos, bibliotecas e librarías, a paralización das actividades de impresión de Artes Gráficas e de gravacións audiovisuais e cinematográficas como a ausencia dalgún tipo de iniciativa de apoio dos poderes públicos aos seus profesionais polo dano ocasionado polo cese de todas estas actividades ameazan con colapsar de novo a un sector inmerso nun incerto proceso de mudanza provocada pola hibridación dixital da creación e distribución dos seus produtos e servizos. Un escenario pouco alentador ao que dende o confinamento están facendo fronte diversas iniciativas nalgúns casos procurando a fidelidade dos seus públicos, como sucede coas relacionadas co mundo da edición e da libraría cultural, e noutros reclamando que, como sucede noutros estados europeos como Francia, Alemaña, Italia ou Portugal, o Goberno apoie aos diversos sectores e aos seus profesionais (a maior parte deles autónomos) e na saída da pandemia participe na reconstrución do tecido do sector cultural e creativo.
