Foi onte día de análises e reflexións sobre o futuro que nos agarda. Ronseis publicou esta peza publicitaria da campaña chilena a prol do ive cero para os libros. Gustoume moito o guión argumental retranqueiro e a idea gráfica que lle imprime un ritmo trepidante para denunciar a situación de crise do sector cultural en Chile. Un recurso que paga a pena arquivar.
«Ler para Conectar» é o lema escollido polo Plan de Lectura do País Vasco que onte coñecimos polo noso bo amigo Txetxu Barandiarán. Unha iniciativa interesantísima que se convertirá, a partir de agora, en referencia nas políticas públicas de lectura futuras. O plan vasco asume un concepto de lectura 2.0, tanto dende a súa dimensión educativa (a lectura é a ferramenta de aprendizaxe indispensable de acceso ao coñecemento ao longo de toda a vida), económica (o modelo produtivo actual esixe capital humano con competencias avanzadas en lectura e escritura dixital e analóxica) como cívica (a actual lectura sobre diversos soportes e con presenza nas redes sociais ten un forte impacto sobre a convivencia cidadá). Outrosí sucede coa súa inequívoca aposta pola lectura no contexto dixital, polo desenvolvemento dunha nova rede bibliotecaria e por unha ampla mobilización social a prol da lectura. Parabéns aos promotores dunha iniciativa que seguiremos dende Galicia coa maior atención.
Excelente foi a laudatio que Paz Raña pronunciou con motivo do nomeamento oficial de Agustín Fernández Paz como socio de honra de Gálix 2012. Nun texto de escritura miniada moi fermosa, Paz salientou o compromiso do autor de Aire negro coa renovación pedagóxica e coa transformación das aulas como “o lugar onde a realidade dialoga máis alá dos catro vértices que a queren confinar”. Repasou despois Raña, os fíos temáticos e as protagonistas da obra literaria de Agustín, “condutoras, delegadas, xogadoras de baloncesto e, tamén, mozas que posúen unha curiosidade omnívora que as leva a esvarar na biografía de seu, co afan de localizar retallalos onde revelarse, todo con tal de fuxir do espesor da escuridade”. Paz Raña rematou o coidadísimo discurso apelando a crenza na luz de Agustín: “luz, a palabra máis repetida nos títulos das túas obras, esa luz da que ti es merecente posuídor, que semella dicirnos, como aquel músico no relato de Julio Cortázar: ‘Esa música ya la toqué maña'”. Na súa intervención de resposta, Agustín amosou un vello exemplar, herdado da biblioteca familiar, d’ A illa misteriosa, a novela de Jules Vernes, coa que confesou para el “empezou todo”. Insistíu na súa convicción que “ler é escribir son dúas caras indisociables da mesma realidade“, como no feito de que “o mellor agasallo que se lle pode facer a un escritor é ter lectores, a maior marabilla“. Rematou presentando a súa elegantísima web e blog (outro formidable traballo de Pumpún), coincidindocoa súa nova candidatura ao Astrid Lingren. Alí pode descargarse un relato inédito, “Abrir as portas”, que impreso puxo a disposición dos participantes, e que tamén se pode ler neste blog que permitirá ao personaxe ter vida propia. Un acto formidable.
Sabiamos dende hai tempo da xestación da Plataforma Proyecta, unha iniciativa de educación dixital promovida pola Fundación Amancio Ortega Gaona. Onte foi o día no que comezou o lanzamento deste proxecto concibido para que o profesorado non universitario poida compartir obxectos e contidos educativos dixitais, ademais de contar con ferramentas para crealos e de espazos e materiais formativos sobre o proceso de dixitalización educativa e da utilización das TICS nas aulas. A pesar do pouco que puidemos navegar, a primeira ollada á plataforma aventura que Proyecta pode converterse axiña nun espazo de referencia no proceso de tránsito cara ao paradigma da educación hipertextual. Beizóns para o seu equipo de profesionais e longa e ventureira andaina!
A segunda Asemblea de Prolingua, ademais de elixir unha nova Cerna directiva e aprobar un programa de actuación para os dous vindeiros anos, aprobou un importante chamamento aos partidos e organización políticas con motivo do 21-O. Un texto que inclúe un decálogo referido ao fomento e defensa da lingua galega no que ben sería reparasen todos os partidos sen excepción:
1. Asunción por parte dos cargos públicos do seu deber, no exercicio do seu cargo, de empregar o galego e potenciar a súa utilización nos diversos ámbitos sociais.
2. Esixencia do coñecemento da lingua galega (mínimo, CELGA 3) por parte de todos os cargos públicos.
3. Substitución do chamado Decreto de Ensino Plurilingüe por outra normativa que dea resposta ao mandato básico da LNL (garantir a adquisición da dobre competencia nas dúas linguas oficiais), que elimine prohibicións absurdas como a de impartir matemáticas e outras materias científicas en galego, e que desenvolva as liñas consensuadas pola totalidade do Parlamento de Galicia, presentes no Plan Xeral de Normalización da Lingua Galega (promovido por un goberno do PP e aprobado durante o seu mandato).
4. Esixencia do coñecemento da lingua galega a todo o funcionariado, especialmente a aqueles sectores que exercen o seu labor en contacto coa cidadanía (SERGAS, Administración de Xustiza, representantes e axentes culturais etc.). Paralelamente, dotación a estes sectores das ferramentas precisas (programas informáticos, cursos periódicos de formación) para facilitar o desempeño do traballo en galego.
5. De existiren as axudas públicas aos medios de comunicación, condicionalas a un incremento significativo no emprego da lingua propia de Galicia.
6. Deseño dun programa específico de actuacións públicas que busquen desmontar os prexuízos sobre a lingua e fomenten as actitudes positivas. Nese programa incluirase o recoñecemento dos danos causados ao galego como consecuencia das mentiras difundidas desde o goberno e da falta de celo coa que se xestionou a política lingüística.
7. Políticas públicas de apoio e promoción ás industrias culturais que empregan o galego como vehículo de comunicación (industria editorial, musical, teatro, audiovisual…) por seren, ademais dun importante sector económico, esenciais para a presenza e promoción internacional de Galicia.
8. Medidas para garantir o uso normal da lingua en calquera ámbito ou situación, con especial atención ao mundo laboral.
9. Elaboración dunha norma/lei de uso do galego no comercio que poña a lingua galega en situación de igualdade co castelán na sinalética, etiquetaxe e toda a información comercial escrita.
10. Aprobación dunha norma/lei que obrigue a industria e o comercio que ten implantación en Galicia a respectaren a toponomia vixente.
Prolingua pon o dedo na chaga reclamando aos partidos e organización políticas a recuperación do consenso perdido arredor do Plan de Normalización Lingüística de 2004, ao tempo que esixindo un maior compromiso de todos na defensa e promoción efectiva do galego. Unha iniciativa cívica que merece ser difundida.
Dentro das actividades do IX Curso de Formación Continua As Literaturas Infantís e Xuvenís Ibéricas presentamos o libro A narrativa xuvenil (2000-2011), coordinado por Blanca Roig, Isabel Soto e Marta Neira. Outra nova achega da Rede Lijmi que consolida unha biblioteca de referencia sobre a LIX ibéricas, tanto no que atinxe aos estudos monográficos como ao valioso banco de textos críticos para axuda de mediadores. Non foi esta unha presentación de trámite dun proxecto felizmente consolidado, a pesar da redución dos escasos apoios recibidos. Tras a excelente presentación do libro que realizou Alexia Dotras, no debate suscitouse a polémica sobre a conveniencia de reeditar en coleccións literarias para persoas adultas títulos que inicialmente o foron en coleccións xuvenís, como é o caso de Aire negro de Agustín Fernández Paz. Unha polémica moi interesante que, en todo caso, remite ao carácter de fronteira, de idade media, dun xénero que sempre foi moi difícil de definir, ao tempo que o compromiso dos editores coa ampliación do público para os textos dos nosos autores. No debate (moi animado) lembrei a aspereza (un eufemismo) co que no outono de 1994 foron recibidos os nosos primeiros catro títulos da colección Fóra de Xogo pola crítica literaria galega daquela. Hoxe, a pesar da existencia, aínda, dalgúns prexuízos, aquel comportamento seitario é impensable. Nas dúas últimas décadas, a nosa LIX gañou prestixio, visibilidade e milleiro de lectores e lectoras. Un éxito colectivo!
No artigo da semana en Faro de Vigo lembro a figura do pintor Luís Torras, o decano dos artistas galegos, a piques de cumprir cen anos.
As reviravoltas da vida permitíronme saber hai uns días que o meu avó, o ebanista Suso “Beleiro”, preparou algúns dos marcos dos óleos de Luis Torras Martínez, o pintor centenario, decano dos artistas galegos, co que mantiña amizade. É moi probable que algún deses cadros formen parte da doazón que o artista vigués fixo a súa cidade en 1998, instalada na segunda planta da Casa das Artes.
Nacido o 29 de decembro de 2012, no número 14 da rúa Alfonso XIII, entre a igrexa de Santiago de Vigo e a Estación do ferrocarril, Luis Torras é fillo dun industrial catalán emigrado a nosa cidade a finais do século XIX, que entre outros negocios rexeu a famosa Cerería San José da Praza da Almeida, que logo se trasladaría á praza da Constitución. Alumno dos Maristas, estudou algúns cursos de Comercio até que, antes dos vinte anos, moi influído polo médico e coleccionista Isidoro Reguenga, xa tiña claro que quería ser artista. En 1935 trasladouse a Madrid para estudar na Escuela de Bellas Artes de San Fernando, mais o alzamento de 1936 pillouno de vacacións en Vigo, sendo mobilizado no exército de Franco e ferido na fronte norte por dúas balas, unha delas preto do cerebro, o que provocaría para sempre a súa xordeira. Tras ser licenciado en 1941, rematou os seus estudos e obtivo o título de profesor de Debuxo, profesión que exercería, primeiro, en Madrid e máis tarde, dende 1954 en Vigo, na Escola de Artes e Oficios da rúa García Barbón, onde deixou unha importante pegada en varias xeracións viguesas.
Persoa discretísima, permanceu allea aos ruxerruxes dos círculos artísticos. Pouco amigo de falar da súa vida, desenvolveu unha ampla obra pictórica que ademais de poder visitarse nos museos vigueses, está presente no Museo de Arte Contemporánea de Madrid e en numerosas coleccións privadas. Con escasas exposicións, foi a antolóxica preparada polo Centro Cultural de Caixavigo en 1985, cando xa contaba con máis de setenta anos, a que lle abriu as xanelas do público. Antolóxica que se repetiría en 2008, na Casa das Artes, preparada polo Concello de Vigo, coa colaboración da Fundación Caixa Galicia, coa intención de ampliar con outras 54 obras, o importante Legado Torras, formado por 50 cadros doados e 17 cedidos en réxime de depósito, que con carácter permanente se expón nese edificio.
Probablemente en ambas as dúas antolóxicas recolléronse o que foron os motivos temáticos principais deste pintor singular que evolucionou dende o realismo figurativo de carácter académico a un expresionismo de grande austeridade, que os críticos sitúan achegado ás formas “fauves”. Cun nivel de autoesixencia elevadísimo, no que recoñece que destruíu algunha das súas obras que non lle chistaban, cultivou tanto o retrato, a paisaxe, os bodegóns como as escenas populares e alegóricas. Boa mostra deste último tipo de traballo foi o mural que preparou para as instalacións do primeiro Auditorio de Caixavigo, o que nos anos anos setenta funcionaba no edificio central. Alí, coas súas características figuras escultóricas en primeiro plano, presentou unha alegoría das artes da música, do teatro, da pintura e da literatura sobre unha paisaxe na que ao fondo aparecían unha perspectiva de casas escalonadas na beiramar mariñeira, recortándose con pureza xeométrica sobre unha atmosfera transparente, perfil identificable co barrio do Berbés que repetiría en moitas das súas paisaxes viguesas máis coñecidas. A súa técnica moi achegada ao muralismo; a súa pincelada enérxica, firme, sen veladuras; as súas texturas ásperas e arenosas, nas que a súa paleta cromática máis recoñecible son os vermellos, ocres, negros e azuis está tamén presente nos seus magníficos retratos e na súa obra de temática taurina.
Artista metódico, Torras leva pintando diariamente de forma incansable dende hai máis de setenta anos. Confesoulle a Fernando Franco nunha memorable entrevista dominical que se ergue cedo e logo de realizar unha táboa de ximnasia, almorzar e ler o “Faro”, traballa no seu estudio toda a mañá coa intención de aproveitar a luz natural, para volver ao traballo unhas horas pola tarde. Cunha humildade abraiante e cunha lucidez futurista, Torras confesa que aprendizaxe é un fenómeno permanente que se produce ao longo de toda a vida. Ten declarado en diversas ocasións que “o marabilloso da pintura é que nunca se remata de aprender”, o que lle permite continuar ensaiando novas técnicas e novos produtos, explorando outros temas para ofrecer unha obra aínda máis atractiva e depurada. Unha actitude vital e unha disciplina creativa máis que encomiable en tempos de conformismo como os que vivimos.
Neste ano no que cumprirá os cen anos ben sería que a cidade que tanto ama e continúa pintando lle dedique unha lembranza para sempre no seu rueiro: Rúa Pintor Luis Torras.
Estou enguedellado co novo libro de Alberto Manguel, El sueño del Rey Rojo, outra entrega do arxentino-canadiano arredor da lectura, que concibe como «a máis humana das actividades creativas». Desque en 1998 lin Una historia de la lectura, sigo con enorme interese cada un dos seus libros que publica con excelencia e agarimo Alianza. El sueño del Rey Rojo enlaza coa paixón carrrolliana de Manguel que expresara hai máis dunha década En el bosque del espejo,do que recolleu algúns ensaios. Ambos os dous títulos quedan unidos, ademais, en cadanseu subtítuo que fai referencia ás «palabras e o mundo», sintagma co que Manguel reivindica a dimensión ética da lectura e a súa condición intrinsecamente humana: «considero que somos, en esencia, animais lectores e que o arte da lectura, no seu sentido máis amplo, defínenos como especie». Para Manguel é a palabra impresa a que lle «dá coherencia ao mundo» sendo a experiencia da lectura a que permite que o libro mude de forma nas mans de cada lector ou lectora. A finalidade da lectura, unha das reflexións claves do volume, é «descubrir nun libro o rexistro da propia experiencia». Para Manguel «ler é a capacidade de entrar nun texto e exploralo ao máximo das nosas habilidades persoais, tomando posesión súa nun acto de reinvención». El sueño del Rey Rojo é un libro fermoso, que para min precisa dunha lectura a sorbiños, atenta e demorada. Moi recomendable para letraferidos e amantes da metalectura.
[Avelino Pousa Antelo, agosto de 2010]
Como é adoito cada 17 de agosto lembrouse na Caeira o fusilamento de Alexandre Bóveda, o que foi o motor organizativo e medula política do Partido Galeguista da Frente Popular. Unha lembranza imprescindible para manter o facho da memoria republicana de Galicia, como a que se volverá acender mañá 19 en Cacheiras para recordar a Ánxel Casal, o libreiro e editor de Nós, tamén alcalde de Compostela en 1936, de quen Castelao dixo que «fixo máis por Galicia ca todos nós». Como merecen a nosa lembranza as oito persoas socialistas e republicanas fusiladas contra as tapias do cemiterio de Pereiró o 27 de agosto: o alcalde de Vigo, Emilio Martínez Garrido; os deputados socialistas Antonio Bilbatúa Zubeldía e Ignacio Seoane Fernández; o impresor Heraclio Botana; o mestre Apolinar Torres; o médico Ubaldo Gil Santóstegui; o que fora alcalde de Lavadores José Antelo Conde e o funcionario da Casa do Pobo de Vigo Ramón González Brunet. Na memoria de todas estas persoas e de todas aqueloutras vítimas da represión fascista a Irmandade Galega de Bos Aires fundada por Castelao acordou en 1942, hai agora setenta anos, declarar o 17 de agosto como «Día dos Mártires Galegos», como anuncia a revista A Nosa Terra o 25 de xullo de 1942:
«A Irmandade Galega, nunha felis inspiración patriótica, tomou o acordo de instituír como Día dos Mártires Galegos a data do 19 de agosto [un erro evidente de imprenta]. Nun día como ise do ano 1936, as forzas negras da reaución nemigas da liberdade de Galicia e treidoras a República Hespañola, fusilaron ao mártir máisimo da Patria Galega: Alexandre Bóveda, segredario do Partido Galeguista. Ningunha data máis axeitada que isa, pra nela lembrar e honrar aos milleiros de galegos que foron fusilados polo seu ‘delito’ de querer a Autonomía de Galicia e de ser leiales a República Hespañola. Isa data, Día dos Mártires Galegos, ficará consagrada na ialma do pobo galego como xusta eisaltación dos que deron o seu sangue e a súa vida pola nosa sagra Terra e ficará como eterna maldizón para os treidores de Galicia e pra os que decretaron i executaron as mortes dises milleiros de irmáns nosos».
Con ese espírito de integración republicana e galeguista deberían celebrarse todos os actos na memoria dos Mártires Galegos. As miñas beizóns para Mini e Mero por manter ese lume sempre aceso.
