Campo do Fragoso CCXIX

/en , , , , , /por

O CELTA NA UCI

O peor do que sucedeu onte en Balaídos non foi a derrota sen paliativos do Celta fronte a un Levante mellor nin sequera o avultado da táboa de marcas, 1-4. O peor foi que a bancada quedou frustrada contemplando un Celta desquiciado, desorientado, impotente, conformista presentando a súa firme candidatura ao descenso de categoría. E onte non apareceron os fantasmas do VAR nin arbitraxes severas (co noso Celta sempre o foron) nin se pode xustificar a derrota polas ausencias de Maxi e Aspas, os dianteiros sobre os que Felipe Miñambres deseñou esta tempada o proxecto, os seus moi numerosos descartes e as súas polémicas fichaxes. A bancada tomou conciencia onte que o Celta padece unha doenza severa que pode levalo a Segunda. O que son palabras maiores para o futuro do propio clube, cando vive unha das etapas de maior distanciamento entre a propiedade e a afección.

Unha doenza agravada esta semana por dúas crises que danaron máis esta precaria saúde. A primeira cando o xoves o PP volveu monopolizar a sede do clube de Príncipe para lanzar a candidatura do seu presidente, superando así a liña do pluralismo político do clube fundado en 1923 por Manuel de Castro Handicap e outros galeguistas, unha fronteira que o propietario da SAD ten obriga moral de respectar, por moi respectables que sexan as súas afinidades políticas, tanto como as de milleiros de celtistas. A segunda, esta derrota tan contundente contra un rival directo na loita pola permanencia, que supuxo a perda real de sete puntos, o que deixa aos de Cardoso en caída libre e á bancada do Fragoso angustiada.

Confeso que antes de comezar a matinal non animaba ao optimismo a enésima ocorrencia do adestrador de Trofa na confección do once inicial. Colocar a Brais Méndez como referencia en punta e confiar a Jozabed e a Fran Beltrán o liderado do xogo foron decisións arriscadas que apenas tardaron vinte minutos en demostrarse moi desafortunadas. O tempo que tardaron os visitantes en que Rochina gañara unha desputa aos nosos mediocampistas no tres cuartos celestes e cun pase longo pillase as costas dos centrais, entre os que apareceu o veterano Morales para bater a Rubén a pracer. Un tipo de xogada que se repetiría ao longo do partido grazas á intensidade e ás axudas dos valencianos capaces de gañar practicamente todos os duelos aos galegos, para os que a lameira se fixo moito máis grande que os seus azos.

Ben é certo que antes de que marcasen, Boufal xutou con intención sobre o porteiro, tras un dos seus fermosos caneos, capaces aínda de provocar o sorriso da bancada. Perigo que se repetiría vinte minutos despois, cando o marroquino enviou a Mallo un balón gañador que o de Marín rematou (o mellor que puido) sobre o porteiro nas proximidades da área pequena. Unha xogada onde puido estar o empate, mais que demostraba a carencia total de referencia atacante dos nosos.

Dúas xogadas que resumen todas as ocasións celestes, moi superados polos levantinistas que despois dun paradón de Rubén aumentaron, antes do descanso, a diferenza grazas a unha cabezada de Coke ao segundo pao, que rematou sen oposición ningunha un saque de recanto. Un partido liquidado ao comezo da reanudación, cando foi expulsado Boudebouz, tras un entradón só atribuíble á falta de concentración do debutante. Como sucedera en Xetafe, en inferioridade numérica o Celta foi máis vulnerable, ao que pouco axudaron os trocos de Cardoso, superado polas contrariedades.

Coa bancada en estado de shock, cando algúns afeccionados apuparon ao presidente ou aproveitaron para ir xantar, a ferida agravouse co terceiro do Levante, outra collida de costas da liña de tres centrais e coa vergonzosa desputa entre Brais e Boufal, con 0-3 e faltando apenas dous minutos para a conclusión, para dirimir quen tiraba un penalti (dubidoso), que sería transformado polo internacional de Mos. No entanto, o Levante aínda tería tempo de redondear o resultado con outro caroliño que deixaba ao Celta xa na UCI.

Non quero ser agoreiro, pero o Celta vai telo difícil para evitar o descenso. Nin sequera co regreso de Aspas ou coa mudanza de adestrador vai ser doado remediar a doenza que padece. Convén lembrar a frase de Alfredo Di Stéfano, «ningún xogador é tan bo como todos xuntos». Como convén non esquecer que a doenza do Celta, desde a marcha de Eduardo Berizzo, ten moito que ver, roubándolle a frase ao seu mestre Eduardo Bielsa, «coa perda de identidade do proxecto, dos argumentos que o sosteñen, do desenvolvemento da idea». Carlos Mouriño sabe que nos soños comezan as responsabilidades. O Celta é un soño case centenario de milleiros e milleiros de celtistas.

Fotos: Grobas /Faro de Vigo

Vigo desaparecida

/en , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a analizar a situación da cidade de Vigo desaparecida do Informe sobre a cultura en España en 2018 elaborado pola Fundación Contemporánea de La Fábrica:

Lin esta semana «La Cultura en España 2018», un informe interesantísimo preparado pola Fundación Contemporánea de «La Fábrica», entidade creada coa intención de contribuír ao desenvolvemento profesional do sector cultural en España, para o que desenvolve actividades de encontro, formación, análise e apoio a emprendedores. Unha esculca confeccionada a partir das escollas realizadas por un milleiro de expertos dos diversos eidos da cultura, tanto nos ámbitos da actividade privada como da xestión pública. Un informe no que se clasifican as comunidades autónomas e as cidades españolas no que se refire ao seu momento actual de creación e repercusión internacional nos diversos eidos da cultura, dende a gastronomía e o deseño (as manifestacións culturais hoxe máis valoradas en España), pasando pola literatura, moda, fotografía e arquitectura, até as artes plásticas, teatro, danza, vídeo arte e música clásica, contemporánea e popular.

Un observatorio de referencia no seguimento da actividade cultural en España, dende que comezou a ser publicado en 2009, no que a nivel de Comunidades Autónomas, Galicia ocupa en 2018 a sétima posición, na metade da táboa, nun ránking encabezado pola Comunidade de Madrid, Euskadi, Cataluña, Andalucía, Comunidade Valencia e Castela e León. Clasificación que a nivel de cidades pola calidade e innovación da súa oferta cultural encabezan Madrid, Barcelona, Bilbao, Valencia, Málaga, Sevilla e Donostia e na que dentro das primeiras trinta e dúas citadas só aparecen dúas galegas: Santiago de Compostela, na décimo segunda, e A Coruña, na décimo quinta. Unha táboa da que en 2018 forman parte cidades como Xixón, León, Cáceres, Cuenca, Segovia, Gasteiz, Alacante ou Logroño, da que Vigo desapareceu en 2011, cando ocupaba a décimo sétima posición, e da que formaba parte dende o primeiro informe, como décimo quinta cidade pola innovación da súa oferta cultural.

Ránking tamén dos acontecementos e institucións culturais mellor valorados de 2018, encabezado polo Museo do Prado, o Museo Reina Sofía, o Museo Guggenheim, o Teatro Real e o Festival de Cine de Donostia, e no que non aparece referencia ningunha a Galicia nunha relación de 75. Xaora, por ventura, existe unha táboa específica de mellores eventos e acontecementos culturais en Galicia do ano 2018 encabezada por (S8) Mostra de cinema periférico (A Coruña), Culturgal. Feira das Industrias Culturais (Pontevedra), Cineuropa (Santiago) e Resurrection Fest (Viveiro). Relación que até trece referencias se completa co Festival Noroeste (A Coruña), Festival Sin Sal de San Simón (Redondela), Teatro Rosalía de Castro (A Coruña), MAC. Museo de Arte Contemporánea (A Coruña), Cidade da Cultura (Santiago), WOS Festival (Santiago), Auditorio de Galicia (Santiago), FIOT. Festival Internacional de Teatro (Carballo) e Corto Circuíto. Festival Internacional de Cine (Santiago).

Clasificacións diversas, que recoñecen a excelencia e o atractivo da oferta cultural en toda a súa diversidade nas que chama poderosamente a atención que non apareza por ningures referencias a institucións ou acontecementos culturais celebrados na cidade de Vigo. Unha desaparición en toda regra que constitúe outro síntoma do triste devalo cultural  da cidade que durante décadas encabezou no século XX o dinamismo da creación cultural en Galicia, liderado que sempre lle foi recoñecido en España, onde era considerada unha referencia. Unha ausencia que obriga a todas as administracións que operan sobre a cidade, dende o concello, a deputación e á Xunta de Galicia e Goberno de España, a reconsiderar a súa estratexia cultural, absolutamente incompatible cunha cidade que leva a anovación cultural no seu ADN e que por ventura e contra vento e marea continúa sendo a capital editorial de Galicia e un dos referentes de edición máis dinámicos da península.

Ben sei que as razóns deste devalo obedecen a causas diversas, ás que non alleas nin o conformismo no que caeu o sector da cultura como a ausencia de políticas culturais públicas estratéxicas, compartidas de forma corresponsable polas diversas administracións e xestionadas de forma autónoma polos profesionais. Abonda con rañar unha miguiña nos conflitos do MARCO, do Centro de Arte Fotográfica, do Marisquiño ou da imposibilidade de pór en marcha a Biblioteca do Estado, para comprender que na cultura en Vigo hai que volver a colocar o contador a cero. Se queremos regresar ao ránking das cidades españolas que contan algo en cultura (non fai falta ser a primeira do mundo), Vigo debe compartir un proxecto plural, participado e profesional no que se xoga a súa identidade e lextimidade para liderar o proxecto comunitario galego e atlántico. No eido cultural, outro Vigo é posible, claro que si.

O estado da lectura

/en , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana no Faro de Vigo a comentar algúns dos datos que entendo máis significativos do barómetro «Hábitos de Lectura y Compra de Libros en España. 2018», preparado pola Federación de Gremios de Editores de España:

Dos datos achegados polo barómetro «Hábitos de Lectura y Compra de Libros en España. 2018», preparado pola Federación de Gremios de Editores de España, hai canto menos unha ducia deles que merecen ser coñecidos polo seu valor para representar o estado actual da lectura en todas as súas manifestacións (de lecer, de traballo, de estudo ou de actualidade), en todo tipo de persoas lectoras, así como pola súa capacidade para tomarlle o pulso ao estado dos sectores da edición de libros, revistas e xornais, nun momento decisivo de dixitalización dos soportes utilizados pola primeira das industriais culturais españolas. Un estudo que repara ademais no estado da lectura nas diversas linguas oficiais españolas, o que interesa á edición en galego.

O primeiro que chama a atención é a elevada porcentaxe de poboación lectora maior de catorce anos, xa que o 96,1 % das persoas consultadas len algún tipo de texto, en calquera formato ou soporte, impreso ou dixital, polo menos unha vez ao trimestre. Cifra que supón un incremento de seis puntos con respecto á do ano 2010, acadando no caso da lectura de xornais impresos o 73,9 % (unha diminución de catro puntos), na de libros o 67,2 % (un incremento de case sete), na de textos longos en internet, sexa en webs ou rede sociais o 56,4 % (un incremento de case 20 puntos) e na de revistas o 34,9 % (perdendo case 14 puntos). Noutras palabras nos últimos oito anos incrementouse o número de persoas lectoras adultas até porcentaxes históricas, o que demostra que en España nunca se leu tanto nin en soportes tan diversos, comportamento ao que non é alleo o uso das tecnoloxías dixitais que, a pesar do que se adoita dicir, contribúen ao incremento dos índices de lectura.

O segundo fenómeno no que cómpre reparar é que a maioría das persoas lectoras son lectoras frecuentes (93,1 %), se por iso entendemos ás que len todas as semanas. Fidelización lectora que se produce en todos os tipos de lectura: xornais, 69,8 %; libros 55,5 %; webs, 38,8 %; redes sociais, 52,2 %; revistas 18,8%. Cadora convén matizar que neste comportamento lector hai diferenzas significativas de xénero, sendo a porcentaxe de lectoras de libros do 70,7 % e o de lectores do 63,7 %; mentres que no caso dos xornais a cifra de lectores é do 80,8 % e de lectoras de 67,1 %. As mulleres len máis libros e menos xornais e os homes á viceversa. Como tamén, coa excepción moi significativa da lectura de prensa, a porcentaxe de lectoras vai diminuíndo segundo aumenta a súa idade. O 52,0% das persoas entre 14 e 24 anos declaran ler os xornais polo menos unha vez ao trimestre, mentres entre as maiores de 65 anos esa porcentaxe chega ao 74,8 %. No caso da lectura de libros, a porcentaxe de lectoras de 14 a 24 anos é do 89 %, mentres ca nas de máis de 65 apenas é do 46,5 %. A mocidade le máis libros e menos xornais e as persoas maiores á viceversa.

Outro fenómeno moi significativo do estado da lectura en España é que, a pesar de que o 99,8 % le en castelán, o 44,5 % da poboación consultada faino en dúas os máis linguas, sexa de forma habitual ou ocasional. Unha porcentaxe de lectura plurilingüe nada desprezable que demostra o peso que, tantas veces se oculta, da lectura nas linguas cooficiais (o catalán 20,3 %, o  galego 3,5 % e o éuscaro 2,2 %). Cifras que no caso noso levan á reflexión, xa que sendo en Galicia o 72,4 % as lectoras habituais ou ocasionais en galego, só o 7,3 % das maiores de catorce anos afirma que o último libro que leu estaba escrito en galego. Iso si, lamentando o 33,7 % das consultadas que non o fixera en galego polo feito de non estar editado no noso idioma, o que expresa que o público considera aínda insuficiente a oferta editorial existente en galego.

Por último, o barómetro achega moitos datos sobre a lectura de libros. O 61,8 % das persoas consultadas len libros por lecer no seu tempo libre, sendo o 32,6 % lectoras frecuentes que len case todos os días, unha porcentaxe que aumentou sete puntos nos últimos dez anos e expresa a consolidación do hábito lector nun terzo da poboación adulta. Actividade que se desenvolve no fogar onde se forman bibliotecas familiares que contan con máis de douscentos exemplares de media. Como semella significativo para entender o valor do libro na nosa sociedade que o 54,7 % confese ter recibido un libro de agasallo no último ano.

Como resulta inevitable reparar no peso da lectura dixital, utilizada polo 78,3 % dos consultados, que confesan utilizar o ordenador (48,9 %), a tablet (27,9 %), o móbil (31,4 %) ou o seu e-reader (19,8 %) para ler libros (28,7 %), xornais (46,3%), webs (56,4%) ou redes sociais (55,5%).  Confórmase así un perfil de lectora dixital pura ou hibridada (le tamén en papel), que supón máis dun terzo das persoas lectoras frecuentes, outro índice significativo do proceso de dixitalización acentuado na última década.

Onte 2012: Rosa Aneiros recibiu o premio Agustín

/en , , , , , , , /por

Resultou onte memorable en Vilalba a cerimonia de entrega a Rosa Aneiros do IIª Premio Agustín Fernández Paz de Narrativa Infantil e Xuvenil pola Igualdade. Emocionantes, moi emocionantes, foron as palabras de aceptación da autora de Tres bichicomas, dúas illas e unha serea, lembrando as viaxes que compartira co mestre Agustín en Brasil e na FIL de Guadalajara e reivindicando o espírito das Oito doas para San Simón, aquel discurso extraordinario que pronunciara hai unha década na cerimonia dos Premios Xerais. Como tamén foi emotiva a reivindicación da obra de Agustín que fixo alumnado do IES Santiago Basanta Silva de Vilalba nunha peza audiovisual,  Todas somos Agustín,  que pola súa calidade e eficacia merece ser compartida pola rede de Bibliotecas Escolares de Galicia. Como potentes foron as intervencións de Fran Alonso, director de Xerais, Marisa Barreiro, presidenta do IESCHA, e de Agustín Baamonde, alcalde de Vilalba, en representación das tres entidades promotoras dun premio nacido en man común para pór en valor o legado literario de AFP e activar anualmente o movemento agustinista.

Onte 2011: Recoñecementos Suso Jares de programas de convivencia escolar

/en , , , , , , , , /por

Foi ben xeitosa a cerimonia na que onte, coincidindo co Día escolar pola paz e a non violencia, se entregaron os «Recoñecementos Suso Jares de programas e experiencias de convivencia escolar», promovidos por FOANPAS e Nova Escola Galega. Premios que nesta edición foron outorgados, na categoría 1, dedicada a programas de convivencia pacífica, igualitaria e inclusiva nos centros escolar e a proxectos innovadores en prol da cultura de paz promovidos por centros educativos (Infantil 0-3 e 3-6 anos, Primaria e Secundaria), ao proxecto «Salvemos os bosques» promovido conxuntamente pola Escola Infantil Municipal Santa Cristina e a Escola Infantil Municipal Mestres Goldar, ambos os dous centros de 0-3 anos. Menstres que na categoría 2, dedicada a políticas e programas públicos e iniciativas ou traballos promovidos por administracións, entidades sen ánimo de lucro e persoas físicas, recaíu na Asesoría de Bibliotecas Escolares da Dirección Xeral de Centros e Recursos Humanos da Consellaría de Educación, Universidade e Formación Profesional da Xunta de Galicia. 

Recoñecementos que no Día escolar pola paz e a non violencia, que comezamos a celebrar en Vigo o grupo de Educadores pola Paz hai agora trinte e cinco curso, serviron para lembrar e poñer en valor a figura educativa do noso admirado Suso Jares, cando transcorriron dez anos do seu pasamento, así como para reclamar a recuperación do proxecto municipal «Aprender a convivir», que hai case dúas décadas, coordinado por Jares, puxeran en marcha do concellos de Vigo e de Lugo. Recoñecementos moi singulares, tamén, por seren outorgados pola Federación de Asociacións de Pais e Nais de Centros Públicos de Vigo e bisbarra e polo movemento de renovación pedagóxica Nova Escola Galega, entidades defensoras da escola pública galega que intensifican así a súa colaboración.

Recollo  o texto que preparamos dos proxectos recoñecidos:

Categoría 1: «Salvemos os bosques» da EIM Santa Cristina e EIM Mestres Goldar

As EIM Santa Cristina e EIM Mestres Goldar decidiron colaborar coa Mancomunidade de Montes de Vigo e Comarca, implicando as súas comunidades educativas nunha actividade medio ambiental que tiña por obxectivo conciencialas sobre o coidado da natureza e sobre a necesidade de participar na preparación e repoboación dos montes queimados en Vigo, en outubro 2017.

Formuláronse así os obxectivos do proxecto «Salvemos os bosques», entre os que estaba, valorar a importancia de coidar a natureza, plantar un piñeiro, participar no gusto pola música en directo e sentir a ledicia de estar colaborando a manter vivos os nosos montes e compartilo con toda a comunidade.

No desenvolvemento do proxecto, no mes de febreiro de 2018, realizáronse diversas actividades: celebración do Entroido baixo o lema «Salvemos os bosques»; visita das crianzas de 3º de EI (2-3 anos) a «Viveros Flores» de Lavadores; confección de disfraces do alumnado e na ambientación das aulas; desfile de comparsas polo Calvario e celebración no Centro Cultural e Recreativo de Cabral; chocolatada e transplantación de 73 piñeiros en macetas nos centros e traslado ao invernadoiro da Mancomunidade de Montes de Saiáns; concerto de Servando Barreiro, «Superheroe da Natureza»; confección de pulseiras de tea… Actividades todas elas realizadas coa implicación das familias por medio das ANPAS, onde a música funciona como fio condutor e motivador.

O xurado salienta deste proxecto tanto a implicación no seu desenvolvementodo conxunto da comunidade educativa, así como a súa dimensión sociocomunitaria que supón a colaboración coa Mancomunidade de Montes. Como merece ser recoñecido que un feito tan terrible como os incendios na coroa vexetal viguesa fose o inicio dun programa de convivencia e de colaboración na recuperación da natureza con alumnado do primeiro ciclo de educación Infantil.

Categoría 2: Asesoría de Bibliotecas Escolares

Creada en 2003, a Asesoría de Bibliotecas Escolares impulsa dende 2005 o Plan de mellora de bibliotecas escolares (PLAMBE), unha acción específica destinada á renovación das bibliotecas escolares dos centros públicos non universitarios cuxos obxectivos iniciais foron dotar ao alumnado das competencias claves relacionadas coas alfabetizacións múltiples e constituír a Rede de bibliotecas escolares de Galicia, de reforzar a súa presenza e acción nos centros e chegar a outorgarlle estabilidade. Na actualidade, no curso 2018/2019, 655 centros públicos e 22 centros concertados dos niveis de Educación Infantil Primaria, Secundaria, Conservatorios, EOI e Centros de Educación de Persoas Adultas participan no PLAMBE renovando cada curso o seu proxecto educativo centrado na organización e dinamización da biblioteca escolar concibida como centro de recursos e espazo de contacto coa información dentro das escolas.

A Asesoría de Bibliotecas Escolares promove nestes centros programas de fomento da lectura como «Hora de ler», «Ler en mancomún», «Libros a eito», «Maletas viaxeiras», «Clubs de Lectura», «Radio na Biblio», «Clubs de Lectura», «Biblioteca Creativa (antes «Proxecto Escornabots na biblioteca escolar»)»; programas de innovación como o «Concurso de Traballos por Proxectos coordinados ou co apoio da bilioteca escolar», «Voluntariado da lectura», «Programa de Bibliotecas escolares solidarias», «Bibliotecas escolares inclusivas» e actividades de formación do profesorado como as «Xornadas de Bibliotecas Escolares de Galicia», os «Encontros do Plan de mellora de bibliotecas escolares» e os «Encontros dos Clubes de lectura», nos que participan cada edición varios milleiros de profesores e profesoras.

A Asesoría de Bibliotecas Escolares desenvolve dende hai quince anos un programa cada curso máis diverso de innovación didáctica, tinguido cos valores do ensino cooperativo e da educación para a paz, que os promotores dos «Recoñecementos Suso Jares» consideramos deben ser abeizoados e visibilizados por toda a comunidade educativa.

Federico Ribas

/en , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana no Faro de Vigo a Federico Ribas con motivo da celebración do Día da Ilustración 2019:

Entre a nómina de figuras viguesas esquecidas do século XX, unha das máis potentes é a de Federico Ribas Montenegro, «Mirko», o debuxante, ilustrador, pintor e publicista que o 30 de xaneiro será homenaxeado nas bibliotecas de Galicia con motivo do Día da Ilustración. Nacido no concello de Bouzas o 26 de outubro de 1890, fillo de Francisco Ribas Maristany, almacenista de orixe catalá de efectos navais do barrio do Areal e sobriño do conserveiro da ribeira de Coia Juan Ribas, dende moi novo Federico amosou o seu interese polas artes formándose co escultor Julio González Pola, autor dos monumentos aos heroes da Reconquista e á Cruz Vermella do cemiterio de Pereiró.

Cando tiña dezanove anos, para evitar ser alistado coa súa quinta, embarcou de forma clandestina á altura das Cíes rumbo a Buenos Aires, onde comezaría a traballar, primeiro, como rotulista, pintor de valados publicitarios e, despois, xa como colaborador do xornal «Última hora» e de publicacións gráficas, entre elas a mítica «Caras y Caretas», onde amizou con Xosé María Cao e Juan Carlos Alonso, os mestres da caricatura galega.

Seducido polo París da Belle Époque, cos cartiños aforrados na Arxentina Federico viaxou en 1912 á capital francesa para gozar do soño de calquera artista do seu tempo: vivir en Montmartre. E abofé que non lle foi mal, alí casou con Georgina, a que sería a súa compañeira de vida, impregnouse das correntes estéticas da modernidade daquela cidade tan estimulante, colaborou nas revistas «Le Rire» e «Elegance» e mesmo chegaría a ocuparse da dirección artística da revista «Mundial» dirixida polo poeta Rubén Darío.

Co comezo da guerra do 14, Federico regresa a España, vivindo entre Madrid e Bueu, onde atopou en Beluso o que sería durante os veráns de dúas décadas o seu mellor acubillo. Xaora, a súa vida mudaría cando en 1916 gañou o concurso de carteis Heno de Pravia, convocado pola empresa de perfumes Gal, da que sería o seu director artístico e onde desenvolvería un traballo gráfico extraordinario, capaz de chantar en milleiros de anuncios os alicerces dunha publicidade emotiva dirixida a conectar cun novo modelo de muller moderna, independente e deportista.

Un tempo de entusiasmo creativo no que Ribas converteuse en Madrid nunha auténtica celebridade, o debuxante máis prolífico e mellor pagado do momento, que publicaba os seus debuxos en revistas como «La Esfera», «Blanco y Negro», «Mundo Gráfico» ou «Buen Humor»; preparaba portadas para os libros do editor Calleja ou carteis para o Círculo de Bellas Artes.

O que non lle impediu manter o seu fío co país noso, xa que en 1923 comezou a publicar as súas pezas en «Faro de Vigo», sendo (non o esquezamos) un dos primeiros humoristas gráficos do decano, e «El Pueblo Gallego», ademais de preparar algún traballo propagandístico ocasional como o excepcional cartel «Rías Gallegas. Lugares de Ensueño» que en 1930 editou o Patronato Nacional de Turismo, no que lle concede todo o protagonismo a ría de Vigo construíndo unha paisaxe sintética na que aparecen entre un transatlántico as illas de San Simón e as Cíes, creando así unha atractiva contorna de modernidade, que non perdeu actualidade.

Como tamén é moi atractivo o cartel que Ribas preparou para o partido de fútbol no campo de Coia entre as seleccións de Galicia e Centro, a beneficio das familias dos náufragos de Bouzas, no que utiliza unha tipografía galega e un motivo gráfico próximos aos de Castelao. Sen esquecer, tampouco, as portadas que preparou para as revistas «Industrias Pesqueras» e «Industrias Conserveras» dirixidas por Valentín Paz Andrade.

No entanto sería a súa colaboración coa conserveira Massó, o traballo publicitario mais relevante en Galicia de Federico Ribas, froito da súa amizade de vello coa familia propietaria da que chegaría ser a maior conserveira de Europa, como pola súa querenza pola casiña que tiña na parroquia de Beluso, onde convidaría a figuras como o escritor venezolano exiliado Rómulo Gallegos ou a pintora Maruxa Malllo e o seu compañeiro Alberto Fernández Mezquita.

Desde Bueu, naquel fatídico verán de 1936, no que foi fusilado o seu amigo o xornalista e alcalde de Bueu Johan Carballeira, Federico fuxiría de novo a Buenos Aires, onde se exiliou até 1949, colaborando na revista «Atlántica» e traballando en diversas edicións de libros. Regresou a Madrid, apenas tivo tempo para deitarse nos brazos da desolación franquista, para morrer o 11 de setembro de 1952.

Esquecido, como tantas outras figuras do exilio, en 1992, coincidindo coas catro décadas do seu pasamento, a Caixa de Aforros organizou en Vigo unha antolóxica da súa obra gráfica. Ben sería que a súa cidade natal volvese lembrar ao pintor das mulleres máis fermosas e elegantes, un dos seus fillos máis internacionais e admirados.

Onte 2010: Entrevista de Jaureguizar

/en , , , , , , , , , /por

Jaureguizar publicou onte en El Progreso e Diario de Pontevedra esta entrevista comigo. Agradézolle o agarimo de tirarme da lingua e facerme contar algunhas divertidas. Como agradezo tamén o retrato de Rafa Fariña e o café que compartimos no Raviso. Un texto que queda para o arquivo persoal.

O perigo das apostas

/en , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana no Faro de Vigo aos perigos das apostas:

Ponme nervioso comprobar como no estadio de Balaídos, no vitrasa ou no tren algúns mozos non deixen de atender ao seu móbil pendentes das apostas deportivas. Premendo na pantalla do seu teléfono poden apostar durante as vinte e catro horas do día sobre os resultados das competicións de fútbol de todo o planeta e das categorías máis diversas. Unha actividade alentada por unha fervenza de anuncios protagonizados por actores e deportistas moi coñecidos que se fai xa asfixiante pola súa repetición durante a emisión dos partidos na televisión ou no seu seguimento polas emisoras de radio. Publicidade das casas de apostas, colocada tamén nas camisolas dalgúns equipos do deporte profesional, presentada polas empresa de xogo como un «compromiso co deporte», unha actividade á que as apostas «achegan máis emoción» e co que «comparten os valores do lecer e da súa dimensión social».

Un discurso publicitario eficaz, onde non falta a emotividade, capaz de mover en Internet en España máis de dez mil millóns de clics, o que supuxo en 2017, segundo un estudo presentado na Universidade Carlos III, unha facturación en España nestas apostas deportivas de 310 millóns de euros; aínda que outras fontes falan de 1.700 millóns. Apostas que se realizan tamén nas casas de apostas e nas máquinas de apostas dos bares que nos últimos anos foron aparecendo en Galicia nos contornas metropolitanas e nas cidades comarcais. Locais frecuentados por moitos mozos, transformados nalgúns casos en espazos de encontro xuvenil, onde se venden bebidas e onde se poden realizar novas apostas de galgos ou cabalos cada cinco minutos ou dos resultados das ligas máis diversas. Actividade das salas e máquinas de apostas (case catro mil en Galicia) vinculada aos novos hábitos de lecer, regulada pola Xunta de Galicia, na que os apostantes perderon en 2016 vinte e oito millóns de euros, segundo salienta Marcos Pérez Pena, xornalista que ven facendo un seguimento deste fenómeno social no dixital «Praza Pública».

Un negocio de xogo que cando se desenvolve nos bares e nas cafetarías semella ter dous públicos diana: as persoas maiores nas máquinas comecartos e os mozos nas apostas deportivas. Unha actividade que para os responsables da Asociación Gallega de Jugadores de Azar de Vigo (AGAJA) esta provocando un auténtico andazo de ludopatía xuvenil, unha patoloxía que afecta cada vez máis a mozos de 18 a 25 anos adictos ás apostas deportivas e ao xogo en liña. Un perigo incrementado nos estudantes de Secundaria, incluídos os menores de idade, que non perciben como perigoso o xogo nestas máquinas ou nos seus móbiles, máis aínda cando actúan como ganchos estrelas deportivas, modelos de éxito para eles que aparecen felices xogando ao póker ou tan panchos apostando polo seu móbil. Abonda visitar o web dunha destas casas de apostas para comprobar a indefensión da mocidade convidada a depositar apenas 5 € para rexistrarse, ofrecéndolle decontado bonos de benvida 200 € para comezar a xogar, aínda que despois sexa derivados a unha plataforma de pago. Un risco moi considerable, incrementado polo anonimato e a facilidade de acceso proporcionadas pola conexión en liña, ou mesmo polo aparentemente reducido custe das apostas, o que para os psicólogos incrementa o seu carácter aditivo e que as propias empresas pretenden mitigar in extremis coa opción de que o xogador poida «asegurar as súas apostas».

Apostas deportivas que comezan a ser consideradas un problema social que debe ser abordado polas administracións, que obteñen delas réditos fiscais. Así son varias as iniciativas recentes que reclaman unha nova regulación desta actividade. A eurodeputada do BNG Ana Miranda presentou unha iniciativa dirixida á Comisión Europea para que se establezan límites e controis sobre ela. Esquerda Unida presentou a campaña «Fóra as casas de apostas dos nos barrios» que pretende frear o incremento desta perigosa adicción entre os mozos e as mozas humildes. A este teor a Xunta de Galicia anuncia unha nova Lei do Xogo para este 2019 que obrigue aos propietarios  das máquinas a ocuparse do control de acceso de menores de idade. Mentres que no acordo programático entre PSOE e Podemos se contempla o compromiso de restrinxir a publicidade das apostas en horario infantil e a regular o xogo en liña.

Non hai dúbida que o perigo evidente destas apostas case indiscriminadas e do xogo compulsivo ao que pode conducir, como outros consumos aditivos nos que a mocidade é o público de referencia, debe ser considerado como un problema que require dunha abordaxe socio-educativa. Paga a pena procurar canto antes enfoques educativos para esta adicción asociada ás novas tecnoloxías e á poderosa industria do espectáculo.

Campo do Fragoso CCXVIII

/en , , , , , /por

TEMPOS DIFÍCILES

Tras catro derrotas consecutivas e apenas un punto de quince posibles, o Celta de Miguel Cardoso esvara no abismo do descenso. A súa impotencia anímica e escasas alternativas de xogo diante dun Valencia moi necesitado agoira unha segunda volta dramática. Tras seis tempadas nas que o club de Carlos Mouriño semellaba atopar estabilidade nas posicións medias da táboa de Primeira, mesmo aspirando a participar nas competicións europeas, a noite do pasado sábado volveron ao Campo do Fragoso os fantasmas do último descenso (2006/2007).

Un proceso de descomposición deportiva que lembramos comezou a manifestarse tamén cunha xeira de derrotas consecutivas no comezo do inverno polas que o daquela flamante propietario recibiu no palco os primeiros apupos. Recordamos como aquel Celta do valente Fernando Vázquez, liderado por Borja Oubiña e Gustavo López, foi quedando sen fol anímico e sen recursos de xogo, azos que tampouco puido achegar o simpático Hristo Stoichkov, recibido en Balaídos cando faltaban apenas dez partidos coma un heroe, mais que só puido acompañar ao Celta na súa peregrinaxe cara Segunda, un inferno onde loitaría despois (non o esquezamos) durante cinco tempadas.

E como sucedera hai unha década, na que o guión previsto para a tempada mudou radicalmente co comezo da segunda volta, este Celta de Cardoso parece estar pouco preparado para padecer os rigores anímicos da loita tremenda que supón evitar o descenso, onde cada partido debe afrontarse a cara de can, como unha auténtica final. Dificultade superior nesta ocasión, onde a igualdade na táboa de marcas, na que as diferenzas entre as posicións europeas e de descenso son de apenas tres vitorias, sitúa a salvación por riba dos corenta puntos. E aí, a partir de agora, en acadar eses corenta e poucos puntos está o obxectivo dun Celta obrigado a modificar decontado e con a maior determinación a súa folla de rota.

Mudanzas urxentes que pasan pola incorporación de reforzos en posicións claves e pola recuperación do estado de ánimo e do compromiso dun vestiario, no que os ventos non foron de todo propicios. Tarefas que obrigan a actuar con afouteza tanto á propiedade do club, á dirección deportiva, ao cadro técnico como ao núcleo duro do cadro de xogadores (por utilizar un eufemismo) para liderar a remontada, sen esquecer o apoio nestes tempos difíciles dos seareiros celestes, dispostos outra vez máis a termar dun soño celeste inacabable.

Xaora, non está todo perdido. O sábado á noite o Celta notou moito as baixas de Aspas, Costas e Okay, tres pezas esenciais no esquema do adestrador de Trofa, cuxa reincorporación nas vindeiras semanas pode contribuír a conectar máis voltaxe ás tres liñas dun equipo que durante a primeira parte diante do Valencia xa foi máis ordenado e soubo protexer mellor as súas costas que nas debacles recentes co Athletic e co Raio. Mais non abondará co regreso de Iago, que con certeza achegará na lameira o liderado que o sábado tanto botamos en falta, orientando o xogo de Brais, Boufal e Maxi Gómez, que semellan algo perdidiños sen a luz da estrela de Moaña.

Sen embargo, o Celta precisa de maior rigor táctico na xestión dos tempos de partido, sexa mediante os trocos ou de variantes ocasionais, algo que tanto Mohamed como (polo momento) Cardoso non souberon proporcionar, quizais polo coñecemento escaso da competición española. Como cómpre reforzar nesta xaneira o cadro de xogadores cun par de valores contrastados, xa que a política de formación de «promesas» internacionais para ser traspasadas por millonadas (eis o caso lamentable de Emre Mor, unha das fichaxes máis caras da historia do club, ou de Jensen, outra figura aínda inédita), pode ser atractiva para o propietario, pero nefasta a medio e longo prazo para o futuro do equipo.

No entanto, hai tempo suficiente para reorientar esta deriva negativa. O magnífico estado de forma de Rubén Blanco, auténtico heroe diante do Valencia, capaz de evitar unha goleira de escandalo, convida ao optimismo. Como tamén a madurez deportiva do núcleo de canteiráns, que conforman case a metade das aliñacións, aseguran o compromiso até o derradeiro minuto coa causa celeste. Hoxe aínda é posible abordar estes tempos díficiles e evitar o descenso, pero para iso cómpre que todas as instancias do club e do celtismo actúen en man común. Agardemos conseguilo.

Hipertextos 15: «Olores perdidos» de Mercedes Peón

/en , , , , /por

Alberto Castaño creou esta magnífica peza para «Olores perdidos», un tema que forma parte de Déixaas, o último álbum de Mercedes Peón, no que colaboraron con ela Mónica de Nut  e Ana Fernández.  Outra marabilla do obradoiro da nosa admirada Mercedes Peón que neste seu quinto proxecto convertiu a maquinaria pesada dos estaleiros en instrumento musical. Outro traballo excepcional dunha creadora sempre disposta a romper moldes conectando as músicas da nosa tradición coas das vangardas creativas contemporáneas. Mercedes Peón é unha figura referencial da cultura galega do século XXI que por ventura comeza a ser recoñecida. Recomendo moito Déixaas (onde Mercedes incluíu tamén o tema «MK» no que colabora María Reimóndez) e estes «Olores perdidos».