Onte 1191: 2015, l’ Any de les biblioteques

Any_de_les_bibliotequesA Generalitat de Catalunya declarou 2015 como o ano das bibliotecas, unha celebración que coincide co primeiro centenario da creación da rede de bibliotecas da Mancomunitat de Catalunya. Aquel proxecto de crear bibliotecas en todo o territorio de Cataluña, redactado  por Eugeni d’ Ors co «afán de estender a cultura e a formación a todo o país», máis alá da rede de bibliotecas públicas provinciais, supuxo o primeiro modelo de bibliotecas públicas municipais do estado. A celebración do ano das bibliotecas, ademais de homenaxear a esta experiencia centenaria, supón poñer en valor o que é a primeira institución cultural de cada comunidade local. Bibliotecas como puntos de encontro interxeracional, cuxa finalidade é achegar á toda a cidadanía en condicións de igualdade acceso á información e fomentar a lectura na comunidade que conforma.

Galicia tamén precisa o seu ano das bibliotecas, que lle proporcione un novo pulo a unha rede que leva resistindo de forma heroica seis anos de asfixia económica, sofrindo severísimos recortes orzamentarios (mesmo a pesar daquel 2010 estragado como ano da lectura), ao tempo que incrementando o número dos seus usuarios. Precariedade económica que continuará en 2015, xa que o seu orzamento para actividades e novas adquisicións continuará estancado, diminuíndo outros 100.000 euros a cantidade prevista pola Consellaría de Cultura para a adquisición de novidades editoriais impresas. Unha situración de privilexio, se a comparamos coa prevista para arquivos, cuxo orzamento diminúe un 8 %, a pesar da aprobación da Lei de Arquivos de 2014.

Neste contexto de precariedade bibliotecaria, sería moi significativa a implicación por simbólica que fose do presidente da Xunta, como fixo Artur Mas, en calidade de presidente do «Any de les biblioteques». Moito valorariamos un xesto de amizade de Feijoo co sector do libro e a lectura coma onte fixo co da automoción. Fago os meus votos por un ano das bibliotecas en Galicia.

Onte 1144: Os máis lidos

listado2

Soubemos onte da relación dos títulos máis lidos o pasado curso nos 209 clubes de lectura da rede de bibliotecas escolares de Galicia, unha valiosa información anual sobre as preferencias do noso lectorado mozo que contribúe a orientar o traballo de editores e mediadores. Chama a atención deste listado o peso dalgúns títulos publicados orixinalmente en galego como Cartas de inverno de Agustín Fernández Paz, Todos somos de Marcos Calveiro, O corazón de Xúpiter de Ledicia Costas, Os fillos do mar de Pedro Feijoo, Ámote Leo A. de Rosa Aneiros, Faneca brava de Manuel Portas, Poetízate de Fran Alonso ou Dragal de Elena Gallego, por citar algúns dos publicados por Xerais. Como tamén é de salientar o protagononismo da novela, o elevado número de títulos traducidos e, en xeral, a veteranía dunha boa parte deles, o que expresa a permanencia destas eleccións capaces de transformalos en «clásicos do noso tempo». Xaora, o que me pareceu máis característico é o seu carácter de libros de fronteira, inevitable no seu papel na formación do lectorado literario. Como lin hai uns días nun carteliño nunha libraría de Gales, nesta relación dos máis lidos aparecen libros para a mocidade amados polas persoas maiores, libros para maiores amados pola mocidade. Unha relación a ter en conta.

Onte 1127: Galiciale no Día da Biblioteca

Galicia_le

Ademais da inauguración da nova Biblioteca de Carballo, o máis significativo do Día da Biblioteca, que celebramos onte, foi a posta en funcionamento do Galiciale, un primeiro catálogo de préstamo de libro en galego en soporte epub para os usuarios da rede de bibliotecas públicas galegas. Este catálogo alboral, no que Xerais achegou máis dun cento dos seus títulos electróncios, constitúe un importantísimo acicate para o desenvolvemento da edición do libro electrónico en galego, mais tamén unha posibilidade de acceso en igualdade para o lectorado do sistema público de bibliotecas galegas que quere acceder a unha oferta de lectura pública desde soportes dixitais diversos ou apenas ensaiar con ela a experiencia da lectura neste soporte. Sei que como en todo novo proxecto lector, haberá que completar e diversificar o catálogo, axeitando a oferta aos diversos públicos, sobre todo ao infantil e xuvenil e ao libro de non ficción para persoas adultas, onde o número de títulos é aínda reducido. Como haberá que valorar a amabilidade do sistema proposto de préstamo bibliotecario e o funcionamento da plataforma tecnolóxica deseñada pola empresa galega Xercode, para introducir no futuro aquelas melloras que o seu emprego vaia requirindo. Xaora, a posta en marcha de Galiciale é unha noticia esperanzosa neste Día da biblioteca.

Onte 1125: Bibliocarballo

bibliocarballoEvencio Ferreiro, alcalde de Carballo, presentou onte a Biblioteca Rego da Balsa que se inaugurará mañán con motivo do Día da Biblioteca. Outra magnífica noticia para unha cidade modélica na promoción da lingua e da literatura galega, que con esta nova e fermosa biblioteca pública ofrece máis e mellores posibilidades de acceso á información e aos contidos culturais a públicos de todas as idades e en todos os soportes e formatos. A bibliocarballo concíbese, pois, como primeira institución cultural da súa comunidade local, un espazo público de acceso aos contidos culturais e de lectura, máis tamén como punto de encontro e dinamización lectora. Boa noticia para un Día da Biblioteca, na que por fin, se poñerá a disposición dos usuarios da rede de bibliotecas públicas galegas unha primeira colección de libro dixital en galego («Le en galego», da que, en boa medida, non sentimos tamén responsables dos seus contidos). #Lecturapublicaengalego

Onte 1064: Día da biblioteca en twitter

biblioteca_twitter

Seguín onte o Día da #biblioteca en twitter. Unha xornada na que os profesionais das bibliotecas insistiron no reto de defender o acceso á biblioteca pública como dereito da cidadanía fronte aos recortes brutais nas súas dotacións e persoal, así como fronte os efectos que sobre as bibliotecas municipais suporá o canón bibliotecario vixente dende hai apenas uns días. Retos aos que eu engadiría os de artellar un modelo de préstamo de libro dixital (un debate moi complexo, que se está dando a nivel internacional, aínda non resolto), como un sistema máis eficaz que permita adiantar sensiblemente a chegada de todo tipo de novidades editoriais en galego (tamén as de poesía, teatro e ensaio, que adoitan quedar fóra do actual sistema). No proceso actual de hibridación e crise de todo o sector do libro, a biblioteca pública debería transformarse en porto seguro, facilitadora dun modelo de lectura interxeracional e multisoporte, espazo de dinamización da cultural local, instrumento compensador de desigualdades e activadora de novos emprendementos. Nunca insistiremos abondo na necesidade de apostar polas bibliotecas e as políticas públicas de lectura.

Onte 1024: Librosbanco en Londres

looking_glass

Quedei engaiolado coa reportaxe de The Guardian sobre os librosbanco en Londres, «Books about Town», unha desas marabillas ideadas polos poderes públicos no Reino Unido para o fomento da lectura. 50 bancos en forma de libro, dedicados cada un deles a un autor ou personaxe literario relacionado con Londres e ilustrados por un artista diferente, expóñense por toda a cidade durante os meses de xullo e agosto para ser poxados a comezos de outubro coa intención de obter fondos para The National Literacy Trust. Os promotores desta iniciativa, que lembra a Cowparade, pretenden que os londinienses e os visitantes gocen da experiencia de sentar nun libro cun libro na man. Os espazos públicos transfórmanse en espazos de lectura, a cidade nunha grande biblioteca ao aire libre, onde descubrir títulos, autores e ilustradores. Unha iniciativa para pasear polos parques públicos e sorprenderse cos libros e a literatura.

Coma no Reino Unido é adoito, os librosbanco poden ser patrocinados polas empresas privadas, sobre todo por editoras como Andersen Press que patrocina o bancoelmer de Mkee, ou Penguin que o fai co personaxe de Jacqueline Wilson. O catálogo de librosbanco é amplo, hai títulos do século XX como 1984 de Orwell, Febre nas bancadas de Horby, A máquina do tempo de Wells, outros clásicos como Os contos de Canterbury ou a  Alicia de Carroll. Hai rotas e concursos para localizalos, un completo programa de actividades literarias, ademais dun concurso promovido por The Guardian para escoller o librobanco número 51, ese que falta nunha escolma moi dificil de pechar, que será patrocinado polo propio xornal. Os librosbanco é outra desas iniciativas británicas de promoción lectora das que tanto temos que aprender. Paga a pena tirar dese fío.

Onte 981: Booktrailer ao servizo da literatura galega

Agradezo moito a agarimosa anotación publicada onte en Rede lectura sobre o esforzo de Xerais en publicitar libros para lectores e lectoras novas por medio da linguaxe audiovisual. A verdade é que aos pouquiños a editorial leva publicados xa máis dun cento de pezas audiovisuais, das que trinta son das que denominamos «booktrailers». Facémolo coa intención de abrir unha xanela de visibilidade para o libro galego nas redes sociais, mais tamén coa de servir de recurso didáctico para as aulas e para o traballo das persoas mediadoras. En todo caso, os booktrailers de Xerais son posibles grazas, en boa medida, á xenerosidade dos autores e autoras e das creadoras dunhas pezas cuxo primeiro obxectivo é incitar e interesar na lectura. Levo tempo cismando en que sería posible incrementar o número de booktrailers da edición galega se fósemos quen de ensaiar un modelo de colaboración do sector editorial co sector audiovisual, no marco dun programa xeral de visibilidade para o libro galego, no que participasen tamén a Televisión de Galicia, a rede de Bibliotecas Públicas e a Federación de Librarías. Producir cada ano medio cento de booktrailers de libros galegos empregando un modelo de concertación intersectorial non sería disparate ningún. Tería efectos moi beneficios para todos os sectores (editorial, audiovisual, bibliotecario e libreiro). É unha idea a desenvolver.

Onte 961: Lectoras novas

amote_leo_a_30-04-2014

Nas dúas presentacións do serán de onte na Feira do Libro de Compostela, tanto na primeira de Penúltimas tendencias de Carlos Negro coma na da triloxía de Ámote Leo A. de Rosa Aneiros, púxose en evidencia o papel fulcral das mediadoras na formación da lectora literaria e a esperanza representada pola xeración de lectoras novas.

Reitero en cada unha das miñas intervencións a nosa gratitude como editores polo labor de intermediación tan xeneroso realizado nas aulas, bibliotecas e redes por persoas como Montse Pena Presas e Gracia Sanctorum, integrantes destacadas desa xeración de profesoras promotoras dunha revolución silenciosa, a da lectura educativa en Galicia. O papel da mediadora como apoio, modelo, incitación, interlocución, provocación ou confrontación é esencial no proceso de integración da lectura, e da lectura literaria, nos hábitos da vida adulta.

No entanto, o protagonismo onte na feira foi para as lectoras. Recoñeceuno Carlos Negro lendo emocionado algúns comentarios (extraordinarios, engado eu) publicados en blogs de bibliotecas escolares sobre Penúltimas tendencias, amosando que «os termos poesía e adolescencia non son antagónicos, son complementarios», sempre que se «se proporcionen chanzos de acceso». Outro tanto aconteceu na presentación da triloxía de Aneiros, onde Denise Varela e Alba Moreira, integrantes do Clube Lectura pola Igualdade do IES de Silleda, opinaron sobre os dous volumes publicados e conversaron coa autora con sinceridade e profundidade sobre o texto literario. Rosa Aneiros confesou ao remate dunha conversa engaiolante para os asistentes, que «nos clubes de lectura as autoras enfrontámonos directamente ás novas xeracións». O de onte foi un serán de festa para a lectura, a Xeración da Esperanza tamén está nas lectoras novas. Saímos felices da feira.

[Grazas a Xesús Cociña pola magnífica galería de fotos da presentación de Ámote Leo A.]

Onte 917: Bibliotecas galegas á baixa

1345141792_377956_1345145215_noticia_normalCoñecimos onte o documento que sobre as bibliotecas galegas publicou o Observatorio da Cultura Galega. Entre outros datos, é salientable o aparente paradoxo existente entre a redución dos investimentos públicos nestas institucións culturais básicas, que baixan de 5,5 millóns de euros en 2008 ao 1,3 millóns en 2013 (un recorte do 76,00 %), co incremento do número de usuarios inscritos na súa rede, que no mesmo período pasa das 872.116 persoas en 2008 ás 1.029,856 de 2012 (unha suba do 18,00 %). Un paradoxo, menos recursos con máis usuarios, que explica o papel social e cultural imprescindible das biblioteas públicas no entorno da crise e dos recortes das políticas públicas (Xunta e administracións locais) en materia de lectura. Non deixa de ser aínda máis desacougante que Galicia sexa a antepenúltima comunidade autónoma no uso das bibliotecas, xa que apenas o 16,3 % da poboación declara acudir decote a elas. Como tamén o é que neste período, que coincide coa mudanza do goberno, se perdesen 45 bibliotecas dun total de 505. O das bibliotecas é outro motivo de grave preocupación sobre o estado da cultura en Galicia.

Onte 847: De bibliotecas e museos en Galicia

Malas noticias publicáronse onte sobre bibliotecas e museos en Galicia. Os datos do INE indican que no período 2008-2012 Galicia é a comunidade que perdeu máis bilbiotecas (45) e os galegos, a pesar do incremento nestes catro anos, están entre os que menos utilizan os servizos públicos de lecturas, un punto por baixo da media española. Tampouco é máis alentador o informe do Consello Galego de Museos, presentado nas xornadas «Os museos na sociedade actual», no que se denuncia a paralización do sector dende hai trinta anos, a queda de visitantes, a falta de regulación legal clara e o incumprimento por parte das administracións das súas obrigas. Dúas informacións que lonxe de calquera conformismo alertan sobre a situación de precariedade que en Galicia viven bibliotecas e museos, institucións esenciais nas políticas públicas de promoción e difusión cultural.