Grande Agustín

/en , , , , , , , , , /por

Dediquei o artigo da semana en Faro de Vigo á figura de Agustín Fernández Paz.

A homenaxe nacional ao escritor Agustín Fernández Paz, celebrada o sábado en Vigo e organizada pola plataforma ProLingua, amosa que outra Galicia é posible. Fronte á rixidez da axenda pública institucional, deseñada pola Xunta de Galicia e das institucións culturais, por ventura existe unha Galicia cidadá con iniciativa capaz de manexar categorías de afecto, xenerosidade e proximidade. Durante dúas horas as lectores e lectores anónimos do vilalbés, representados no auditorio do centro social Novacaixagalicia por quince rapazas e rapaces de catro centros escolares vigueses, falaron con envexable fluidez e criterio literario sobre o autor de “Cartas de inverno” e leron anacos dalgún dos seus textos máis emblemáticos. A xeración nacida nos últimos anos do século XX expresaba así a súa admiración e amor por un dos referentes principais das letras galegas contemporáneas. Un emocionante xesto de esperanza e unha mostra da calidade do noso sistema educativo (a pesar do discurso catastrofista sobre a educación secundaria promovido polos sectores conservadores) do que deberiamos sentir fachenda.

Agustín Fernández Paz merecía un grande recoñecemento cidadá xa que leva mantendo dende hai máis de trinta anos un compromiso insubornable coa patria da lingua e coa escola galega das pombas con arrecendo a mazá. Dúas militancias que desenvolveu no seu oficio de profesor, xubilado hai poucos anos no vigués Instituto Rosais, e nas que nunca cesou na súa actividade nos grupos pedagóxicos como o Movemento Cooperativo da Escola Popular Galega, Avantar, Nova Escola Galega e, dende a súa creación, en ProLingua, plataforma apartidaria que ten como obxectivos exclusivos a promoción do galego como lingua propia de Galicia (e das comarcas estremeiras) e a consecución da súa oficialidade real. Pola súa actitude vital e polo seu compromiso, Agustín debería ser considerado militante dun inexistente partido galeguista pola unión; outra das súas militancias apartidarias, xa que onde estivo procurou espazo para os acordos que permitisen enxergar espazos para a esperanza do proxecto da nación. Unha convicción sobre a que volvía unha entrevista recente na que alertaba: “se colectivamente non temos unión acabaremos sendo invisibles”.

Agustín merecía esta homenaxe das súas lectoras polo rastro que os seus libros de ficción foron deixando en milleiros de persoas de todas as idades. O autor de “Contos por palabras” conseguiu engaiolalas, divertilas no sentido máis literal deste verbo, o que reivindica o exministro de Educación Ángel Gabilondo no seu libro “Darse a la lectura”, o daqueles textos capaces de transformar a lectura nunha forma de vida. Divertirse non se reduce só a pasalo ben e a evadirse; tamén é ofrecer versións diferentes dun mesmo, diferentes modos de vivirse e de vivir. As novelas e os contos de Agustín (fosen as de medo, de intriga ou de humor) son todas formas de vida que divirten; posúen esa capacidade transformadora tan poderosa, que deixa nas súas lectoras un recordo gravado como engrama.

“Escribimos porque lemos” foi outra das oracións que Agustín escolleu moitas veces para expresar o seu pracer en inventar historias e contalas por medio da escritura. Ler e contar son dous dos seus verbos predilectos, porque Agustín, como o bombeiro Montag de “Fahrenheit 451” do hai pouco falecido Bradbury, sente que detrás de cada libro hai unha persoa que lle fala. Con esa convicción foi moumeando cada unha das súas historias, permitindo a cada unha dos seus lectores e lectoras en galego, mais tamén no resto das linguas da península nas que está traducido, poñer un pé nun seu mundo orixinal e autónomo da ficción. Un mundo construído cos fíos da vida, do que forman parte, tamén, os soños, os anceios e as súas profundas crenzas morais, como a da necesidade de realizar un exercicio de memoria. Así naceron as súas novelas esenciais de madurez (“Corredores de sombra”, “Noite de voraces sombra” ou “Non hai noite tan longa”), así, dende a soidade do seu estudio do Areal, foi transformando as palabras e os soños en historias nas que denuncia o conformismo paralizante, aposta pola igualdade real entre todas as persoas e reivindica a visibilidade de todas elas, mesmo a da propia lingua que nos une e identifica. Agustín confesou que “é un escritor galego que escribe para a humanidade”, unha definición que lle acae coma anel a un autor radicalmente monolingüe en diálogo permanente co seu tempo.

O sábado homenaxeamos ao grande Agustín porque a súa obra é un pombeiro de esperanza, un convite á rebeldía, a escribir pola outra cara do papel pautado, como aconsellaba Juan Ramón Jiménez. Centos de persoas abeizoámolo emocionadas por ensinarnos a apreciar o valor da vida e a súa afouteza por construír un mundo novo.

A encrucillada de NGB

/en , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo reflexiono sobre a encrucillada de Novagalicia Banco. Creo que o Parlamento Galego debe  investigar decontado o que sucedeu no proceso de fusión das caixas e propoñer as mellores solucións para os intereses xerais de Galicia.

Unha cantidade importante do rescate de 62.000 millóns de euros que o reino de España solicitará aos fondos europeos para sanear o sector bancario irá destinada ás entidades nacionalizadas, entre as que se atopa Novagalicia Banco. Efectivamente, o banco nacido da fusión das dúas caixas galegas, tras recibir do FROB máis de dous mil millóns de euros, que situaron a participación pública no 90,3% do seu capital, recibirá agora unha nova inxección por determinar, entre os sete e os dez mil millóns, para sanear de vez os seus “activos tóxicos inmobiliarios”, a maior parte deles situados fóra de Galicia. Unha nova recapitalización pública que debería despexar de forma definitiva as dúbidas existentes sobre o futuro dunha entidade que, a pesar da súa crise e inevitable deterioro recente da súa imaxe, mantén unha (elevada) cota do 40% do mercado bancario galego.

Neste enleado proceso da fusión e reestruturación das nosas caixas de aforro, no que tan decisivas foron as circunstancias persoais dos seus altos directivos e os intereses políticos de PP e PSOE, no que mesmo xa perdemos a continuidade e a fidelidade do relato do acontecido, semella que para o Banco de España chegou a hora da verdade. Resumindo moito os protocolos financeiros, a autoridade supervisora deberá escoller entre dúas grandes opcións: ou ben Novagalicia Banco continúa en solitario como banco público cunha participación privada minoritaria (como propón o plan do seu actual equipo directivo) ou ben será adquirido por un dos tres grandes bancos por medio dalgún procedemento de subasta (sexa pura ou en concorrencia competitiva con participación privada).

Sen menoscabo de cómo finalmente se resolva este proceso de capitalización –clave para o futuro da entidade, para o seu cadro de persoal cada vez máis minguado, como para o conxunto da economía galega nunha coxuntura de recesión e clave mesmo para a existencia de Galicia como feito político diferenciado–, Novagalicia Banco non pode continuar coa venda nos ollos e debe enfrontar a crise provocada pola venda de participacións preferentes, polas indemnizacións e pensións millonarias percibidas polos directivos de ambas as dúas caixas matrices, como polo futuro incerto da obra social e cultural do que foron as caixas. Tres cuestións esenciais para o futuro de NGB xa que dunha ou doutra maneira afectan a milleiros e milleiros dos seus clientes, perplexos e decepcionados diante da xestión dunha entidade na que confiaron, a maioría ao longo de toda a súa vida, tanto as súas nóminas e aforros como a compra dos seus produtos financeiros.

O engano no caso da venda de participacións preferentes por parte tanto de Caixanova como de Caixa Galicia (como doutras caixas) do que foron vítimas moitos milleiros dos seus clientes evidencia a opacidade (por utilizar un eufemismo piadoso) coa que durante a década da burbulla inmobiliaria e da economía de casino foron xestionadas estas entidades que utilizaron sen prexuízos este produto para aumentar o seu capital. Un problema que de non ser resolto decontado, ademais de arruinar a unha parte dos seus clientes (a maioría pequenos aforradores e xubilados), funcionaría coma un lastre sobre a credibilidade do novo equipo de xestores. Outrosí sucede coas indemnizacións e pensións millonarias ao persoal de alta dirección das vellas caixas que grazas á mobilización cidadá e sindical están sendo retidas e supervisadas polo Banco de España coa intención de valorar se foron aprobadas de acordo a dereito.

O caso do futuro de Novacaixagalicia, que ten na actualidade unha participación en NGB de só o 6,84% e xestiona a maior parte da Obra Social e Cultural, aínda é máis preocupante xa que a recapitalización do banco a deixaría na insignificancia ou no caso da subasta ao borde da súa desaparición. A reformulación decontado do seu estatus como “Fundación de carácter especial” como a renovación dos seus órganos de goberno, nos que aínda permanecen os xestores de toda a vida, semellan imprescindibles para manter polo menos a súa actividade nos servizos sociais de atención a maiores e persoas con dependencia, así como para conservar o seu valioso patrimonio inmobiliario e artístico.

Diante da encrucillada na que se atopan Novagalicia Banco e Novacaixagalicia, a cidadanía ten dereito a coñecer con todo detalle qué pasou ao longo deste proceso de reestruturación e qué pode suceder no futuro. Ningún lugar mellor que o Parlamento de Galicia, onde traballan os representantes do pobo galego, para investigalo, para esixir responsabilidades se as houbese e para propoñer as mellores solucións para os intereses de Galicia. Agardar para facelo á resolución do dilema, como propón o presidente da Xunta, coincidindo co remate da lexislatura, pode ser xa moi tarde.

 

Preescolar na casa

/en , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo abordo a situación agónica de Preescolar na casa.

A falta de apoio da Xunta de Galicia obrigará a un probable peche de Preescolar na Casa. Fundado en 1977 en Lugo por Antonio Gandoy, o queridísimo “crego da bicicleta”, secretario de Cáritas Diocesana Galicia, este programa tratou de buscar unha solución á carencia de prazas escolares para os picariños da aldea, tratando de paliar a discriminación á que estaban sometidos ao chegar á EXB en desiguais condicións ás do resto do alumando da súa idade. Dende aquel pioneiro programa piloto, no que o padre Gandoy pretendía axudar aos pais e nais dalgunhas comarcas do rural lucense a educar aos seus fillos nos primeiros anos de vida, Preescolar na casa desenvolveu sempre unha fecundísima actividade coa intención de crear na sociedade unha cultura de Educación Infantil Familiar.

Unha iniciativa que Gandoy, dende a súa inequívoca concepción humanista da educación, concibía como “unha utopía realizable e irrenunciable”, xermolada polo bo facer dun equipo entregado de profesionais, pola axuda de Cáritas e do Ministerio de Educación, primeiro, e máis tarde, da Consellaría de Educación que cederon mestres en comisión de servizos para traballaren na iniciativa. Un programa ao que durante décadas contribuíron, tamén, as achegas de concellos, deputacións e outras institucións, e do que o fundador, antes do seu pasamento en 2002, renunciou a ser referente propiciando a creación dun Padroado no que participan os profesionais do programa e as institucións que o apoian.

Ao longo da súa historia foron probablemente máis de 50.000 as familias galegas que participaron nas actividades de Preescolar na casa, sendo neste curso que remata case catro mil as familias participantes en 660 espazos educativos distribuídos por 267 concellos. Aínda que o modelo de intervención educativa foi mudando, o programa alicerzouse nas xuntanzas quincenais de pais e fillos de arredor de cinco familias dunha mesma zona. Durante dúas horas os orientadores analizan coas familias as actividades realizadas na casa, presentan novos materiais didácticos, resolven os problemas ou dúbidas das familias ou xogan cos picariños. Estas xuntanzas compleméntanse coas visitas que os orientadores fan as familias e cos materiais impresos de apoio que distribúen.

Gandoy e o seu equipo interesáronse dende o inicio de Preescolar na casa polo papel que os medios de comunicación social podían ter para apoiar a intervención dos orientadores, ao tempo que para contribuír a crear unha cultura de parentalidade positiva na sociedade galega, o concepto clave da súa filosofía educativa. De aí naceu en 1981 o programa emitido polo circuíto galego de Radio Nacional, continuado na actualidade polo programa dominical matinal da Radio Galega. Da mesma convicción naceu en 1990 o espazo da Televisión de Galicia, do que se emitiron 700 programas, o que constitúe a experiencia de televisión educativa máis importante da nosa historia. De aí saíron as súas revistas e a publicación das súas monografías de divulgación educativa e de escola de pais.

Ao longo destas tres décadas e media de intensa actividade, Preescolar na casa nunca foi nin unha gardaría nin sequera unha escola infantil, senón un programa sociopedagóxico pioneiro e dinámico de parentalidade pública, fomentador da implicación dos pais na formación temperá do seus fillos. Unha orientación recomendada polo comité de ministros da Unión Europea para os que “o exercicio da parentalidade, aínda que vinculado á intimidade familiar, debe ser considerado como un ámbito da política pública e deben adoptarse todas as medidas necesarias para apoiar o exercicio parental e crear as condicións necesarias para un exercicio da parentalidade”. Preescolar na casa é considerada como unha experiencia de éxito en foros internacionais de educación familiar, sendo imitada noutras comunidades como Asturias ou Castela, e valorada como modelo no Reino Unido ou Ecuador.

A agonía de Preescolar na casa por insuficiencia financeira, tras manter un ERE de suspensión e extinción ao longo do curso que remata, está motivada pola decisión da Consellaría de Traballo e Benestar de eliminar a axuda de medio millón de euros imprescindible para o pagamento do persoal. Unha medida estritamente política que a conselleira Beatriz Mato xustificou por considerar o programa como “obsoleto” e “non válido”, a pesar de que é innegable que Preescolar na casa foi sempre viable e eficaz socioeducativamente, que contribuíu a vertebrar e modernizar un territorio en proceso de desertización e promover o emprego e a dignidade da lingua e cultura galega nun difícil proceso de substitución. Como escribiu Manuel Rivas eu creo tamén que “a supresión deste servizo exemplar merecería unha denuncia ante Dereitos Humanos da ONU”.

Campo de Granada CXXV

/en , , , , /por

ARRIBA, CORAZÓNS CELESTES!

O serán de onte quedará na memoria, outro engrama celeste nas nosas vidas, o segundo ascenso do século XXI. É certo que o fútbol non compareceu na lameira, a pesar que o Celta foi o equipo con mellor xogo e máis goleiro de toda a categoría durante a maior parte da tempada, pero onte os afeccionados soubemos desculpar aos nosos xogadores xa que do que se trataba era de obter un puntiño da forma máis discreta posible. Os rapaces nosos nunca noutra semellante se viran, e como di a canción de Eladio como «o noso era a inxenuidade», non souberon disimular o seu nulo interese en dificultar o empate co que soñaba o Córdoba. Xa aos cinco minutos, o público, que ateigou o vello Balaídos, amosou que viña máis preparado para gozar da festa que para atender o que sucedía na lameira. A primeira onda foi inevitable para defenderse do recital de mediocampismo inane de salón de ambos os dous equipos. A pelota practicamente non saíu dos cincuenta metros centrais durante todo o partido. O espectáculo foi nefasto, case vergonzoso. Non houbo apenas xogadas que merecesen ser relatadas. O Celta non superou a liña de tres cuartos do campo andaluz até o minuto 25 do primeiro tempo. De Lucas, o noso único atacante centrou dúas veces dende a banda, cando non había na área ningún xogador noso para rematar. No minuto 37, Oubiña picou dende o seu campo un globo que chegou ao porteiro do Córdoba, nunha das poucas intervencións que puidemos contabilizar. Así rematou a unha primeira parte da nada, nada que temer para os celtistas. Non mudou o panorama na segunda, onde a bancada apenas tiña o aliciente de lembrar a mala sorte que persegue a Miroslav Djukic, o adestrador do Valladolid de corazón deportivista, ou entoar con moita prudencia, xa cando apenas faltaban quince minutos, “A rianxeira”. Así somos de prudentes os celtistas, xente paciente até o lirismo, educada agardando polo ano que vén, intentándoo cada tempada con azos renovados. Esa actitude de ferro foi a que nos permitiu resistir estas cinco durísimas tempadas en Segunda, unha división máis igualada e emocionante ca Primeira, a pesar de que nalgún momento deste lustro estivemos pendurados do arame, unidos apenas por un fío de seda ao territorio da desolación. Esa madurez é a que permite comprender a actitude diletante do noso equipo e desculpalo por ofrecer un espectáculo escasamente edificante, dos que non fan afección, un xogo que nada tivo que ver con aqueloutro vibrante, marabilloso, afouto, ofrecido no encontro anterior co Xerez, no que realmente se forxou o derradeiro treito deste grande ascenso. O desta tempada foi un éxito rotundo dun equipo de espírito atlántico, o máis galego que lembramos en décadas. Este ascenso é o triunfo do traballo calado e paciente da canteira da Madroa, da xente da casa, da madurez dunha xeración de futbolistas novos capaces de enfrontarse co futuro confiando nas propias forzas. O ascenso é froito do traballo de dous anos de Paco Herrera, un adestrador honesto que co seu compromiso se foi gañando xornada a xornada o agarimo dos afeccionados. Un míster sincero, que nunca intentou enganar a ninguén, que recoñeceu as dificultades e sinalou con determinación o obxectivo de gañar todos os dez últimos partidos, capaz de recoñecer que durante a última semana “a súa cabeza non parara”, un fermoso xeito de identificarse con cada un dos seareiros celestes. Un ascenso que, tamén, é froito do traballo social do club e do presidente Mouriño, que merece os maiores parabéns. Mais e sobre todo, este ascenso é froito en boa medida da actitude dunha afección teimosa que nunca desistiu, o activo máis importante cara o futuro. Este ascenso, en definitiva, é unha proeza colectiva dun club con raíces ben chantadas na súa cidade, na terra dos galegos, mais capaz de tecer unha rede celtista de simpatía no mundo, nesa diáspora celeste que con certeza vibrou onte en Internet a lume de biqueira, como logo lembraron os compoñentes de «A Roda» e o marabilloso Gonzo. Coa bandeira celeste no aire, por sempre, Celta! Arriba, corazóns celestes!

A sanidade, pública

/en , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo, ao fío da manifestación en Compostela «Na defensa e pola mellora dsa sanidade pública», reflexiono sobre a situación deste sector público esencial:

Ao longo das nosas vidas, acumulamos experiencias positivas da sanidade pública que, en liñas xerais, ofrece con eficacia e eficiencia un servizo de grande calidade. A pesar dalgunhas insuficiencias, sobre todo no que atinxe ás listas cirúrxicas de agardar, a sanidade funciona aceptablemente, sendo até agora maioría os usuarios que nos sentimos satisfeitos, mesmo orgullosos dos seus servizos, froito do compromiso do persoal sanitario e da organización dun Sistema Nacional de Saúde baseado na integración de todos os recursos sanitarios públicos. Un modelo gabado a nivel internacional que, porén, situou o gasto sanitario público español en relación co PIB nun 6,25%, unha cifra por baixo da de outros estados da Unión con economías máis poderosas, como Alemaña (7,92%) ou Francia (8,48%).

Tras a Constitución de 1978, que no seu artigo 43 recoñecía o dereito á protección da saúde, foi a Lei Xeral de Sanidade de 1986, aprobada durante o goberno de Felipe González, a que deseñou o actual modelo sanitario caracterizado pola universalización da atención, que cubría ao cen por cen da poboación. Coa intención de garantir a equidade no acceso aos servizos procurouse situalos da forma máis accesible, o que supuxo, ao longo deste período, unha profunda descentralización (hoxe xestionada por cada unha das CC.AA.) e a creación dunha tupidísima rede de Atención Primaria en todo o territorio.

Este modelo sanitario, este patrimonio  social, ese tesouro do ben común corre un moi serio perigo. As políticas de consolidación fiscal e de “austeridade selectiva” do Goberno de Rajoy puxeron tamén na sanidade o seu punto de mira para recurtar dos seus fondos 7.000 millóns de euros e para introducir importantes cambios no seu modelo. A partir do Real Decreo Lei 16/2012, aprobado pola vía de urxencia o pasado mes de abril, só terán dereito á prestación sanitaria as persoas que coticen á Seguridade Social, suprimindo así o seu carácter universal e recuperando o vello sistema franquista da condición de “asegurado”. Un novo sistema que deixará sen asistencia sanitaria a colectivos como os das persoas maiores de 26 anos que non teñan cotizado ou, coa excusa trapalleira do turismo sanitario, aos inmigrantes non regularizados, a pesar de que estas persoas, a maior parte mulleres, realicen labores de coidados a maiores e dependentes.

Ademais, redúcese a oferta de servizos sanitarios públicos, increméntase o copagamento farmacéutico aos traballadores activos, introdúcese para xubilados e persoas con incapacidade permanente (en Galicia serían 686.705 as persoas que poderían chegar a pagar até 8 euros mensuais por este repagamento) e retíranse algúns medicamentos moi usados do financiamento público. Se isto non abondase, precarízanse as condicións laborais do persoal da sanidade, despídese a persoal interino, non se repoñen xubilacións e ábrese a porta con carácter xeral a privatización total da xestión de áreas sanitarias, hospitais e centros de atención primaria como xa se veu facendo en comunidades gobernadas polo Partido Popular, utilizando argumento tan peregrino como o da “súa xestión máis barata e eficaz”. Privatizacións, presentadas de forma eufemística como “externalizacións”, que no caso da Comunidade Valenciana afectan xa a un 20% da rede de atención primaria e hospitalaria que agora podería ser adquirida por unha empresa propiedade dun dos cinco maiores fondos de investimento do mundo, que conciben a sanidade coma un suculento negocio.

A sanidade pública universal non é, como queren facernos crer, a responsable da crise da débeda nin da subida da prima de risco nin da burbulla inmobiliaria nin da xestión atolada das caixas de aforro. Nin sequera é certo que teñamos unha “sanidade por riba das nosas posibilidades”. É inxusto que se recurten as súas prestacións de forma indiscriminada e sexan os doentes, sobre todo os crónicos e os maiores, os que paguen un imposto engadido polo feito de estar enfermos, abonda desgraza teñen co seu estado! O financiamento do sistema sanitario debe provir dos Orzamentos Xerais do Estado, o que non quere dicir, que o Sistema Nacional de Saúde non deba introducir mudanzas na súa xestión para facela sostible, baseadas na mellora da eficiencia e no uso racional de recursos escasos e moi custosos, sexa no emprego de fármacos (eis os aforros xerados xa pola prescrición de xenéricos), na realización de probas diagnósticas, na duración das estancias hospitalarias ou noutros criterios técnicos e asistenciais.

A manifestación de onte en Compostela, promovida polas diversas plataformas cidadás galegas na defensa e mellora da sanidade pública, constitúe unha importantísima chamada de atención. A sanidade, coma a educación, debe continuar sendo pública.

Fútbol e poesía

/en , , , , , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo, ao fío da despedida de Josep Guardiola do banco do Barcelona, reflexiono sobre a relación entre a poesía e o fútbol, a literatura e o deporte.

Afeitos á presenza no circo mediático das vaidades de famosiños efémeros, chama a atención a traxectoria do señor Josep Guardiola. Tras cinco intensas tempadas como adestrador do F.C.Barcelona, a primeira co equipo filial de terceira división, nas que conseguiu un extraordinario palmarés acuñando a procura da beleza como estilo de xogo e a rotación do cadro de xogadores como elemento de cohesión do equipo, Guardiola sae sen rebumbio das primeiras páxinas coa intención de tomar un ano sabático coa súa familia en Nova York. Sen dúbida será un retiro transitorio e dourado para quen, se quixese, podería ocupar o banco de calquera dos clubes ingleses millonarios ou de seleccións con ansias de títulos mundiais.

Probablemente, os éxitos como adestrador do «noi de Santpedor», un rapaz de familia moi humilde que ingresou na factoría azulgrana da Masía aos trece anos, alicerzáronse na experiencia acumulada como medio centro do Barcelona, o número 4 dos equipos de Cruyff, Robson e Louis van Gaal. Un período decisivo no que forxou a súa convicción de que «o fútbol é o xogo máis simple do mundo, canto máis doado e máis sinxelo sexa, mellor, abonda que o teu pé obedeza a túa cabeza».

Traballador concienciudo, autoesixente até a obsesión, Pep Guardiola inculcou aos seus xogadores este compromiso de racionalidade no desenvolvemento do xogo e de confianza nas propias posibilidades para realizar un traballo ben feito, enfrontándoos a un exercicio máximo de corresponsabilidade no que os defensas tamén deberían atacar e os dianteiros tamén defender. Con esa actitude o seu Barcelona asombrou, ofreceu un espectáculo marabilloso, un fútbol de salón e claqué, un exercicio só aparentemente sinxelo, onde os xogadores gozaban tecendo  devagariño e cooperativamente até que aparecesen os alustros de xenialidade desiquilibrante de Messi, Xavi, Iniesta, Fábregas, Pedro, Villa…

Mais Guardiola tamén, coma sucede adoito na vida, debeu xestionar importantes fracasos, sobre todo esta última tempada, na que perdeu a Liga fronte ao seu eterno rival e quedou fóra (inxustamente) da final de Champions, os seus dous principais obxectivos. A súa dignidade, asumindo a responsabilidade das derrotas e abrindo o camiño para que o sucedese o seu primeiro colaborador, constitúe un modelo de comportamento moral escasamente frecuente na actual sociedade conformista.

Tanto como xogador como adestrador, Pep Guardiola mantivo o seu compromiso como cidadán dun tempo e dun país. A súa estreita amizade con Miquel Martí i Pol é un dos episodios máis interesantes das relacións entre a literatura e o fútbol. Da man do cantor Lluis Llach coñeceu ao popular poeta catalán, cando estaba afectado dunha esclerose múltiple e tiña importantes dificultades para falar. Guardiola participou en presentacións dos seus poemarios, como a do Llibre de les solituds (1997), que o autor de Roda de Ter lle dedicou a el e a súa dona Cristina Serra, e mesmo chegou a substituír a voz do escritor en roldas de lecturas en centros escolares. Tras o pasamento do poeta, sendo xa adestrador, participou nun libro cedé de homenaxe a Martí i Pol, (Tribut de sorra i fulles) recitando un fragmento do poema «L’hoste insòlit» musicalizado polo grupo Mokodude. Este compromiso coa lectura e coa literatura catalana foi recoñecido polo Gremio de Editores de Catalunya co premio Atlántida 2010, que recibía por vez primeira un futbolista.

A figura do «señor Josep Guardiola», asociada á poesía e ao mundo do libro, axuda a desmitificar tanto algúns dos tópicos asociados co deporte como os que arrastra a lectura, a literatura ou o cinema, actividades presentadas a veces como afastadas, cando non abertamente incompatibles co balonmpé. É innegable que son moitos os futbolistas que non teñen entre as súas afeccións as da lectura ou algunha inquedanza artística. Mesmo é moi coñecida a anécdota protagonizada polo goleiro Romario cando quedou tan pancho na televisión brasileira declarando que “non lía nunca porque lle daba dor de cabeza”. Porén, hai tamén futbolistas e futboleiros amantes da lectura nos máis diversos xéneros e soportes, como hai moitos escritores e xentes vencelladas ás industrias culturais amantes do fútbol sexa como practicantes, seareiros ou espectadores máis ou menos ocasionais.

Pep Guardiola é un modelo da alquimia posible entre o fútbol e a poesía, dúas actividades que perseguen a beleza até a súa gorida e son capaces de representar con linguaxes diversas os conflitos e as emocións da condición humana. Lémbrao Eduardo Galeano, quizais o escritor que mellor ten abordado esa relación:«A historia do fútbol é unha triste viaxe do pracer ao deber. Ao que o deporte se industrializou, foise desterrando a beleza que nace da ledicia de xogar porque si».

Campo do Fragoso CXXIV

/en , , , /por

DETERMINACIÓN

É unha beizón para o celtismo a determinación coa que o equipo está encarando cada unha das finais que lle restan na súa pelexa durísima co Valladolid por unha praza de ascenso directo. Asumida e expresada por Paco Herrera, esta convicción de que son necesarias tantas vitorias coma partidos funciona coma unha motivación eficacísima para todo o cadro de xogadores. Fronte ao Alcoiano do galego Luís César Sampedro o Celta demostrou, ademais, que nestas xornadas volveu atopar o seu mellor punto de xogo, ese equilibrio ideal entre solidez defensiva, que permite manter a porta a cero, e unha enorme capacidade atacante, que ofrece á bancada a fantasía dun fermoso xogo combinativo e permite golear con asombrosa facilidade. Onte, dende o asubío inicial, quedou ben clariño que o Celta quere e pode ascender. O equipo saíu coma un trebón e marcou no minuto 2, cando aínda non estaban sentados todos os seareiros. Álex López, o infatigable e intelixente temoneiro do equipo, aproveitou un rexeite do primeiro remate de Aspas para enviar dende fóra da área un formidable pexegazo cruzado ao pao esquerdo, superando así ao porteiro alacantino. Era imposible comezar mellor. Mais é innegable que tivo o seu mérito que o Alcoiano non lle perdese a cara ao partido e durante vinte e pico minutos pretendese incomodar á defensa galega na súa área. A pesar de que chegaban até alí con certa facilidade, os visitantes non conseguían máis xa que naquela liña mandaba a nosa conxeniada parella de centrais, probablemente outra das claves do éxito actual do equipo, xa que a rapidez e anticipación de Oier, un auténtico valadar, enfía as mil marabillas coa sobriedade de Túñez para gañar todos os balóns altos e a visión do de Bertamiráns para proxectar o xogo. A golpes de afouteza, que é como mellor lle presta atacar aos de Herrera, os nosos foron tecendo as súas combinacións e procurando abrir algúns furadiños. Así chegou o tanto de Aspas, pouco antes da media hora de xogo, que xa fai o número vinte da súa conta particular, unha barbaridade! Unha extraordinaria xogada de laboratorio: o porteiro noso saca longo sobre Bermejo, o cántabro controla e realiza unha asistencia interior maxistral sobre o mago de Moaña que canea veloz ao porteiro e marca. Minutos despois, o Celta puido pechar o partido tras un remate de cabeza que asomou ao longueiro. O ritmo do partido decaeu un chisco no inicio da segunda parte, a inevitable fase de toalla, na que o partido tolo xira dunha área á outra con escaso xeito. Daquela Quique de Lucas puido marcar tras un xutazo que salvou in extremis o porteiro. Como tamén puido facelo o Alcoiano nun magnífico saque de falta que Sergio desvíou a córner na súa mellor intervención. Cando apenas faltaba un cuarto de hora, Álex López liquidou o partido cun terceiro gol, o seu primeiro dobrete da tempada, aproveitando outro rexeite na segunda liña, tras outra extraordinaria xogada inicial de Aspas e unha serie interminable de remates na área pequena de varios dos nosos dianteiros. Minutos despois chegou o inevitable gol de Orellana, tras unha xogada delicadísima desas de alta escola do chileno, tras unha parede con Joán Tomás. Cun resultado tan confortable foi inevitable que durante os dez minutos restantes a bancada abandonase a súa contención habitual e “A Rianxeira” volvese a Balaídos. Os celtistas sabemos que o obxectivo xa está moi próximo, xa que sentimos como o arrecendo do mel comeza a impregnar os nosos beizos. Polo que vimos onte a determinación, a afouteza e corazón dos xogadores nosos está asegurada para enfrontar as seguintes finais.  Hai máis razóns ca nunca para crer neste Celta.

Sector naval

/en , , , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo reflexiono sobre a situación crítica do sector naval na área metropolitana de Vigo.

Como sucedera a comezos dos oitenta, enfrontámonos ao futuro do sector naval, unha das trabes da economía do noso Vigo industrial durante o século XX. Outrosí un sector declarado de forma unánime como «estratexico» para Galicia sofre unha crise brutal que até agora supuxo a destrución de 9.000 empregos directos e varios milleiros máis indirectos, a incerteza para outros 4.000 afectados por expedientes de regulación de emprego, a entrada en estado concursal de cinco dos grandes estaleiros e a desaparición, polo momento, de 200 empresas auxiliares. Unha situación delicadísima que de non ser atallada con enerxía podería provocar a medio prazo a inevitable desaparición do sector. Un problema que afecta o celme industrial da nosa abella da ribeira, tanto porque o sector da construción naval veu achegando case un terzo da nosa riqueza, como polo feito que durante máis dun século constituíu un dos eixos do noso desenvolvemento. Non o esquezamos: Vigo é o que somos grazas a que construímos barcos, unha actividade que, até agora, formou parte da identidade da cidade.

O bloqueo da Unión Europea ao sistema de bonificación fiscal á construción naval que todo o sector español veu utilizando, a famosa «tax lease», tras a denuncia interesada realizada hai case un ano pola Asociación Marítima Holandesa, á que se sumaron outros países como Noruega, Francia, Finlandia e Portugal, provocou en boa medida a progresiva paralización dos estaleiros vigueses. Convén lembrar que este sistema de arrendamento financeiro é unha transacción complexa organizada por un banco, no que ademais do armador e estaleiro construtor da embarcación e da sociedade de leasing que intermedia entre eles, participa como inversionista unha Agrupación de Interese Económico (AIE) formada por empresas doutros sectores económicos (dende Inditex, Ikea, Ferrovial a Corporación Dermoestética) que acumulan unha serie de beneficios fiscais e consiguen unha rebaixa do prezo final do buque. Este modelo de financiamento, que pode supoñer bonificacións fiscais de até o 20%, permitiu na última década a construción en España de 272 embarcacións, mais é innegable que suscitou desconfianza no exterior (xa dende 2006) tanto pola súa complexidade societaria como polo seu encaixe coa normativa europea da competencia. Denunciado agora polos competidores da nosa industria naval como unha axuda estatal ilegal e discriminatoria, a posta en marcha dun novo sistema de bonificación, alternativo á “tax lease”, semellaría imprescindible para que os nosos estaleiros reinicien a súa actividade.

Mais como sinala nas páxinas de Faro de Vigo Alfonso Paz Andrade, un dos mellores coñecedores do sector naval e pesqueiro de noso, haberá que preguntarse cal é a razón de que na ría de Vigo haxa cinco estaleiros inactivos e, ao mesmo tempo, outros estean traballando. Un xeito moi elegante de expresar que o bloqueo europeo da “tax lease” non é o único problema do noso sector naval, que existen moitos outros de carácter estrutural que nunha situación crítica como a actual non poden ser agochados. Coa «tax lease» en vixencia, hai pouco máis dun ano a carteira de pedidos dos estaleiros da ría de Vigo comezaba a ser desoladora, incapaz de competir cos estaleiros asiáticos. Ademais, a xestión nefasta que arrastran algúns estaleiros dende hai tempo, a falta dun liderado corporativo no sector, os atrasos nalgunhas entregas e as súas penalizacións correspondentes, como o propio sistema de subcontratación sobre empresas auxiliares e a situación laboral do sector son outras claves para entender a dificil situación actual.

Con todo, a saída inmediata para o sector naval vigués ten carácter político. Así o recoñece o recente acordo por unanimidade do Consello Económico e Social de Vigo, onde están presentes partidos, sindicatos e asociacións empresariais. O reiterado compromiso electoral de Rayoy de solucionar o bloqueo da bonificación ao día seguinte de ser nomeado presidente debe facerse efectivo. Outrosí sucede coa actuación proactiva da Xunta de Galicia que non pode manterse máis tempo como un espectador que se laia impotente da situación. Como sinalaba un editorial recente de Faro de Vigo «é imprescindible atopar un réxime fiscal razoable, estable e respaldado por Bruxelas» para que o noso sector naval poida competir en igualdade de condicións no marco europeo. O Goberno español ten a obriga de negociar a cara de can diante da  Comisión Europea esta saída técnica, que é tamén política, que evite o fundimento do noso sector naval. Parafraseando o himno a ritmo de ska «Sector naval», que cantaban Os Resentidos de Antón Reixa hai vinte cinco anos: «Son como o sector naval, uua / hei, hei, resistirei / hei, hei, resistirei / Vigo, Ferrol, solución».

Campo do Fragoso CXXIII

/en , , , /por

PROBA DE SOLVENCIA

O Celta superou con aparente facilidade unha difícil proba de solvencia. Fronte ao perigoso Alcorcón, un dos mellores cadros da segunda volta, demostrou que ten cadro de xogadores e capacidade goleira abondas para, a pesar do paso atrás de Cartaxena, manter as súas aspiracións de ascenso directo. O partido comezou con mala cara para os nosos. Até que Aspas conseguiu o seu primeiro gol, á altura do minuto dezanove, a iniciativa levárona os amarelos que puideron inaugurar o marcador cando o seu estremo esquerdo Paco Montañés xutou só diante de Sergio e o de Catoira conseguiu desviar fóra case de milagre. Ben é certo que o Celta respondeu decontado na seguinte xogada, na que Aspas, despois de gañar arteiramente as costas a un dos centrais, xa na área pequena enredouse intentando canear ao porteiro, estragando un gol feito que xa cantaba a bancada. No entanto, a pesar destas alternativas, eran os madrileños os que máis atacaban, sobre todo, pola banda esquerda. Sen a presenza de Oubiña, o medio campo do Celta semellaba sumido no caos até que Alex López envíou un pase longo sobre Orellana, que o internacional chileno deixou coar entre as pernas, e Aspas cruzou dende a dereita un pexegazo formidable que cunha fermosa traxectoria en semiparábola superou ao porteiro madrileño. Despois do gol, o Celta caeu durante uns minutos nun dos seus perigosos sopores, que agoiraban novas dificultades. Porén, á media hora de xogo, apareceron unha serie de magníficas combinacións entre Orellana, Toni e Bermejo, tres dos xogadores máis comprometidos neste derradeiro treito do campionato, que fan moito equipo, achegando axudas, paredes e asistencias a esgalla. O xogo combinativo do Celta comezou a medrar e a facerse merecedor dun segundo tanto. Túñez, ao xeito de Beckenbauer, abriu á banda dereita cun pase moi longo sobre Orellana que enviou sobre a área pequena, onde a Iago lle faltaron milímetros para chegar. O de Moaña intentouno despois cun caneo bárbaro, chegando até a liña de fondo desde onde centrou para Álex, que non enfiou por ben pouco. Recuncou Túñez con outro envío longo sobre Roberto Lago que, tras unha parede con Aspas, dentro da área xutou en carreira sobre as mans do porteiro. Felizmente, o gol celeste chegou faltando un minuto para o descanso, tras un xogada ensaiada: saque longo de Sergio sobre Toni que cun grande xesto técnico baixa o balón e envía en profundidade sobre Orellana que canea a quen se lle pon por diante, sentando a un defensa e ao propio porteiro. Tras a reanudación, o Alcorcón volveu intentalo. Produciuse entón a xogada clave do partido, un gol anulado ao Alcorcón, por un dubidoso fóra de xogo de Oriol Rivera, tras unha perda de balón de Orellana e o erro en cadea da defensa celeste. Aí os madrileños enterraron as súas posibilidades. Despois houbo ocasións para que o Celta setenzase co terceiro. Tras unha gran xogada de Roberto Lago, que centrou dende a liña de fondo, a porta baleira Bermejo cabeceou fóra. Outrosí sucedeu cun servizo boísimo de Orellana, un xogador que foi un pesadelo para os xigantóns do Alcorcón, que Joán Tomás enviou sobre o moneco. Logo Toni, outra das figuras do partido, serviu de marabilla sobre Aspas que quixo facerlle un chapeu ao porteiro. Como sucedera na primeira parte, a insistencia de tantas combinacións de ataque celeste permitu que faltando seis minutos Aspas marcase de novo pechando o encontro e facilitando o entusiasmo da bancada. Deseguido, Herrera mudouno por Oubiña. Un gran detalle do técnico. O de Moaña, que se estrea estes días en twitter, recibiu entón as beizóns intensas que a grada de Río só concede as maiores figuras celestes. Un fermoso peche para unha merecida vitoria que sitúa ao Celta, polo momento, na segunda posición, de onde debe intentar non saír.

M.L. Estefanía e a editorial Cíes

/en , , , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo, ao fío da estrea do documental de José Ballesta, recupero a memoria da editorial Cíes de Eugenio Barrientos «Tetilla».

A estrea da excelente longametraxe documental Marcial Lafuente Estefanía. Galicia máis oeste que nunca de José Ballesta é unha boa oportunidade para lembrar as relacións que con Vigo mantivo o autor máis emblemático do xénero da novela popular do Oeste. Unha relación na que é indispensable recordar ao seu primeiro editor, o vigués Eugenio Barrientos López, o propietario da editorial Cíes, que dende 1941 a 1958 tivo a súa sede na Libraría Tetilla da rúa Elduayen.

«Tetilla», como era coñecido o editor Barrientos, un auténtico xenio da edición, aínda non
abondo recoñecido, foi en 1945 o inventor en España do formato da novela de peto («bolsilibro») e dun curioso sistema de distribución por kioscos, no que tanto se vendían como se prestaban os libros. Axudado polo famoso editor catalán Ramón Sopena, comezara o seu labor editorial publicando novelas policiais e románticas. Cando coñeceu en Portugal as novelas americanas de «pulp fiction», puxo en marcha senllas coleccións de novelas de oeste, «Biblioteca X» (200 títulos), e logo, «Rodeo» (800 títulos), que pasaría á historia como a colección deste tipo por excelencia, nas que publicaron os seus dous principais novelistas: Marcial Lafuente Estefanía (MLE) e Fidel Prado (un letrista notable de cuplés). Sen esquecer a Corín Tellado, a famosísima autora asturiana, que tamén publicou as súas primeiras obras en Cíes, na colección de novela sentimental, na que o propio Estefanía chegaría a publicar algún título baixo pseudónimo feminino.

Os libros de Cíes concebíanse en Vigo, onde MLE viviu e escribiu de 1943 a 1951, as xeitosas portadas a cor preparábanas en Barcelona os ilustradores Moreno e Tomás Porto, eran impresos e encadernados con fío cosido en Bilbao por Artes Gráficas Grijelmo e, finalmente, distribuídos para toda a España dende o almaceniño da editorial en Elduayen onde un encargado e dúas rapazas facían os paquetes que se envían por correos. Un incrible modelo de edición popular periférica en tempos de dura posguerra, que desenvolveu un catálogo de case 1.500 títulos, estimándose que puido chegar a publicar seis millóns de exemplares das súas novelas veloces de xénero romántico e de vaqueiros que formaron como lectores e lectoras a millóns de persoas. Cíes solicitaba escritores en anuncios nos principais xornais de España baixo o lema: «Editorial Cíes. Creadores de rotundos éxitos». Publicou, ademais, libros de literatura xuvenil de rancio sabor franquista, en coleccións de edición acartanoda como «Amenus».

Marcial Lafuente Estefanía foi o autor principal da editorial Cíes. Nacido en Toledo en 1903, fillo dun maxistrado do Tribunal Supremio, enxeñeiro de camiños de profesión, defendeu a República como Comisario General na fronte de Toledo. Rematada a guerra, tras eludir con moita fortuna o pelotón de fusilamento, sufriu o cárcere durante dous anos e medio. Estableceuse en Vigo no ano 1943, grazas as xestións de Eladio, un padre carmelita que fora confesor do seu pai, quen tamén o recomendou a Eugenio Barrientos, a quen lle presentou dúas das primeiras novelas de vaqueiros que, probablemente, escribira no cárcere. Instalado coa súa familia nun segundo piso do edificio Pernas das Travesas, alí comezaría a súa frenética colaboración con «Tetilla», chegando a escribir a man catorce cuartillas diarias, o que supoñía dúas novelas á semana. Estefanía como escritor naceu en Vigo. É probable que as súas primeiras novelas en Cíes fosen La cobardía de Dick (1943), tamén a primeira da «Biblioteca X», a pesar de que fose asinada co alcuño de Williams Grey, ou El crimen perfecto, asinada por Dan Lewis, sendo nese ano a primeira das asinadas co seu nome Temple del Norte. Usou outros alcuños como H. Estol, M.L. Bertel ou Arizona até que se popularizou o M.L. Estefanía como auténtica marca destas novelas das que nos seus momentos de maior apoxeo a editorial Cíes chegou a vender trinta ou corenta e mil exemplares. En pleno éxito, unha oferta imposible de rexeitar de Bruguera levouno a fichar polo editor catalán e instalarse en Madrid en 1951, onde completaría durante tres décadas, coa axuda dos seus fillos e continuadores Francisco e Federico, un catálogo que se estima acadou os tres mil títulos e os 50 millóns de exemplares vendidos. Pola súa banda, en 1958, Barrientos decidiría poñer fin a un proxecto que durante máis dunha década fixo de Vigo a capital editorial da novela popular en castelán.

Vigo como cidade de novela e capital editorial de Galicia debe honrar a memoria de Marcial Lafuente Estefanía e Eugenio Barrientos, dous heroes da novela popular, o celme lector de varias xeracións. Únome á proposta cívica de lembralos co nome dunha rúa ou dun espazo público. O seu labor pola lectura ben o merece.