Parladoiro

/en , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a comentar a publicación de Parladoiro, o libro que escolma a obra xornalística de Ramón Otero Pedrayo.

parladoiroDentro da obra oceánica de Ramón Otero Pedrayo, o patriarca por excelencia das letras galegas do século XX e creador da prosa culta no noso idioma, non se ten salientado como merece a súa monumental achega ao xornalismo como primeiro columnista que publicou decote en galego. Un corpus de máis dun milleiro de artigos literarios, que Otero comezou a publicar en “La Centuria” (1917) e a partir de 1921 de forma regular na revista “Nós”, onde publicou o seu primeiro texto en galego, “Irlanda política no século XIX”.

Unha actividade de publicismo galeguista incesante que desenvolveu até o seu pasamento en 1976 en moi diversas publicacións como “La Zarpa”, “A Nosa Terra”, “Céltiga”, “Vida Gallega”, “Logos”, “Grial”, “Vieiros”, “Finisterre”, “Sonata Gallega”, “Posío”, “Mundo Gallego”, “Galicia emigrante”, “Tapal”, “Gelmírez”, as emisións galegas de BBC e nos xornais “Galicia”, “Faro de Vigo”, “Pueblo Gallego”, “La Voz de Galicia” e, sobre todo, nos composteláns “El Correo Gallego” e “La Noche”, onde dende 1947 a 1949 desenvolveu a serie titulada baixo o rubro de “Parladoiro”.

Obra xornalística escolmada e organizada por vez primeira en 1973 polo catedrático de Filosofía Carlos Baliñas nun volume titulado, tamén, “Parladoiro”, revisado polo autor e concibido entón pola editorial Galaxia como a primeira entrega das súas “Obras selectas”. Libro inatopable durante moitos anos que, catro décadas despois, acaba de ser reeditado pola fundación e editorial oterianas dentro da biblioteca dedicada ao autor de Trasalba. A edición deste “Parladoiro” contribúe ao proxecto de posta en valor do xornalismo oteriano, angueira iniciada coa edición de “Teoría de Galicia. Obra xornalística completa en ‘Vida Gallega’ 1926-1963” (Alvarellos, 2007), modélico volume de catrocentas páxinas preparado polo inesquecible Marcos Valcárcel, quen no limiar analiza tamén a decisiva contribución de Otero Pedrayo ao noso xornalismo literario.

Unha obra xornalística variadísima, tanto pola temática como pola diversidade dos medios nos que foi publicada, inzada de metáforas e referencias culturais de inequívoco carácter clásico e europeísta, na que hoxe identificamos as pegadas dunha auténtica “pantasma do século XIX” (como ao propio don Ramón lle gustaba definirse). Un vínculo co pasado, onde aparece (en palabras de Freixanes) “a memoria de todas cousas”, anticipando fórmulas utilizadas máis tarde polo máis moderno e incisivo xornalismo de opinión con poética propia e inequívoca vontade de estilo. Artigos nacidos de lembranzas autobiográficas, de variacións do ciclo anual, de novidades bibliográficas ou apenas de comentarios impresionistas, inevitablemente circunstanciais e, nalgúns casos, efémeros, referidos ao que Baliñas define como “actualidade interior”.

Artigos oterianos que van construíndo devagariño unha interpretación global de Galicia, “concibida como unha unidade indestrutible a través do espazo e do tempo” (unha nación), conformando así o que Ricardo Carballo Calero identificou como “unha auténtica teoría sobre Galicia”. Artigos nos que Pedrayo se demora na descrición continuada da xeografía de Galicia e da personalidade da súa paisaxe (“unha guía literaria de Galicia por anacos”), ou relatos nos que recrea personaxes, situacións ou evocacións de ambientes, moi próximos ao estilo envolvente da súa narrativa.

A oportuna reedición deste “Parladoiro” permite volver sobre os textos de Otero cunha ollada desprexuiciada, desfacendo os tópicos de escritor díficil. Artigos de intervención, propios dun intelectual que, como sinalou Carmen Fernández Pérez-Sanjulián, “entrega toda a súa forza de pensador e todo o seu talento creativo ao servizo da emerxencia simbólica e identitaria da súa propia nación”. Artigos que constitúen unha fotografía en palabras, apenas retratos dun instante, máis que non perderon unha miga de actualidade, como “A Galiza do pan e a Galiza do viño” (“Nós”, 1922), “O Fontán en Buenos Aires” (“La Noche”, 1947) ou “Da decadencia da conversación” (“La Noche”, 1949), onde en tempos difíciles de silencio Otero reclama o valor xeneroso e libre dos cafés e das súas tertulias.

Un espírito oteriano presente en Vigo, dende hai máis dunha década, na tertulia bautizada tamén como o “Parladoiro”, que formamos vinte persoas, homes e mulleres de moi diversas profesións, procedencias xeográficas, sensibilidades políticas e posicións ideolóxicas, unidas todas pola vontade de expresar a palabra e de compartir a escoita atenta e respectuosa, como a nosa achega á construción dunha cidade e dun país que queremos de todos. O parladoiro é o lugar onde se dá leria, onde se comparte coñecemento, emoción e opinión. Longa vida para o Parladoiro e o espírito de Otero!

Onte 1740: Pulido na encrucillada de Peniche

/en , , , , , /por

dav

A instalación da segunda fase da Kermese de Antón Pulido converte a praza de Peniche nun dos espazos máis coloristas de Vigo. Desta volta, a utilización dun fondo branco e a presenza de verdes e amarelos crea un segundo tapiz que dialoga cos vermellos do mural primixenio. Toda a forza da cor de Pulido, cada vez máis materica e compacta, convida ao entusiasmo e a conversa vagorosa nunha praza que até a súa remodelación era apenas unha estrondosa encrucillada. O magnñifico traballo de Pulido, como o de Liqen na rúa Hispanidade, demostra o valor deste tipo de intervencións artísticas na humanización dos entorno urbanos.

Onte 1739: Memoria dos fusilamentos do 27 de agosto

/en , , , , , /por

Fusilamentos_27_agosto_Evaristo_Pereira

Moito agradezo ao meu amigo o ilustrador Evaristo Pereira o seu esforzo para que o oitenta aniversario dos fusilamentos de Pereiró non pasase desapercibido en Vigo. A súa estremecedora ilustración elexiaca, os textos que publicou Faro de Vigo e o magnífico e deatalladísimo artigo de Xoán Carlos Abad, presidente do Instituto de Estudios Vigueses, reconstruíron o relato dunha ignominia que aínda non foi reparada. Alédome, tamén, que como ven sucedendo nos últimos anos, as autoridades do concello de Vigo participasen nos actos de homenaxe aos mártires de Pereiró, abrindo así unha fenda no muro de silencio sobre o sucedido na mencer do 27 de agosto de 1936. Só o coñecemento da verdade poderá pechar un dos capítulos máis negros da represión fascista en Vigo.

Onte 1738: 18app, o bono cultura italiano

/en , , /por

Bono_Cultura

Coñeceuse onte a posta en marcha por parte do goberno italiano do bono cultura. Utilizando unha aplicación móbil (18app), as persoas residentes en Italia que fagan 18 anos en 2016 (máis de medio millón) terán dereito a gastar 500 euros (achegados polo Ministerio de Bens Culturais) en produtos e servizos culturais (libros, discos, entradas de cine, teatro ou museos). Cun importe de 290 millóns de euros, o Goberno Renzi pretende o vindeiro ano ampliar o programa ao profesorado “para complementar a súa formación”. É de xustiza lembrar que esta medida incentivadora do consumo cultural é semellante a estoutra pioneira do Goberno Vasco (2012) e ao Bono da cultura galega, que puxo en marcha a Xunta en 2015 (iniciativa ben encamiñada e pesimamente xestionada). Xaora, agardemos que este bono italiano, que “inviste en cultura como garantía de futuro e integración social”, contribúa a conformar novos modelos públicos que garanten o acceso de toda a cidadanía aos bens culturais, o mellor apoio que poden recibir as industrias culturais.

Esperanza para a Panificadora

/en , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á situación do proxecto de recuperación da Panificadora como espazo público para usos culturais e sociais:

panificadora

O anuncio do inicio dos traballos do proxecto da Panificadora na Xerencia de Urbanismo abre unha xaneliña de luz para cumprir o soño de tantas persoas que reclamamos teimosamente a recuperación integral para usos públicos deste edificio emblemático construído polo arquitecto Manuel Gómez Román. Abandonado dende hai catro décadas, derrubados algúns dos seus elementos máis característicos como a cheminea e a cuberta acuática, expoliadas as valiosas madeiras do seu edificio principal, arruinadas as súas instalacións e a súa maquinaria industrial, a icona arquitectónica dunha cidade industrial en estrépito, a catedral laica viguesa, a esvelta ponte dun barco sen bandeira atracado no Campo de Granada, agarda a súa oportunidade, quizais a derradeira, para ser salvada da piqueta e transformada nun espazo público para a cultura, o lecer e o encontro cidadán.

Porén, non podemos agochar o noso temor a que este anuncio tan esperanzoso puidese quedar en augas de bacallao como aqueloutro que fixo tamén o alcalde Abel Caballero a comezos do outono de 2010 cando anunciou a construción na Panificadora da Biblioteca Pública do Estado, dotación que cun custe estimado de oito millóns de euros sería financiada integramente por parte do Ministerio de Cultura, a cargo dos orzamentos xerais do estado de 2011 a 2014. Con aquel compromiso abríase un futuro esperanzador para a Panificadora despois de que a Xerencia de Urbanismo aprobase a suspensión de licenzas nestes terreos, pechando así a posibilidade de desenvolver o proxecto comercial e residencial (que contemplaba a construción de máis de 200 vivendas en todo o seu perímetro, cunha altura que igualaba a actual da rúa Falperra, e protexía apenas os emblemáticos dez silos de formigón), conveniado en 2003 entre os propietarios e o concello de Vigo e autorizado polo Plan Especial do Casco Vello (Pepri) de 2007. Seis anos sen avances no proxecto nos que pola contra se incrementou a deterioración da Panificadora e a degradación de todo seu entorno, dende a Falperra ao barrio do Cura, sometido a idéntica situación de abandono e marxinalización, tras o traslado do asilo.

Para non volver poñer o carro diante dos bois, a prioridade hoxe é pechar decontado a recuperación para o patrimonio público dunha propiedade de elevado valor simbólico para a cidade, para logo abrir con luz e taquígrafos un debate sobre os usos futuros das instalacións e sobre os criterios que guíen a redacción do proxecto arquitectónico de rehabilitación para a súa completa recuperación e posta en valor. Para facer fronte a esta operación, sexa por acordo de compra cos actuais propietarios ou pola vía da expropiación (o máis probable), o esforzo compartido entre o concello e a Zona Franca, como propón Abel Caballero, semella unha solución que previsiblemente sería asumible para o patrimonio municipal, aínda que como contrapartida conlevaría a reserva de espazos para o desenvolvemento de actividades vinculadas ao consorcio dependente do Ministerio de Facenda que, non esquezamos, tamén é o primeiro axente de desenvolvemento económico da área metropolitana.

Só cando a Panificadora forme parte do patrimonio público, poderá a Xerencia de Urbanismo asumir a responsabilidade de escoller un proxecto arquitectónico que debería contemplar a conservación e recuperación integral de todas as edificacións actuais, tanto das orixinais da década de 1920 como dos engadidos posteriores das rúas Falperra e Cachamuíña realizados tres décadas despois. Un proxecto que, ademais, debería ser capaz de integrar as propostas recibidas, tras un amplo debate entre os grupos políticos e os colectivos cidadáns, no que se contemple tanto os usos culturais e sociais (Biblioteca Pública do Estado, Centro Social, Auditorio, Factoría de emprendemento cultural…) das diferentes pezas arquitectónicas como a súa integración na remodelación da propia Praza do Rei e da Casa do Concello como na parte do Casco Vello comprendida entre as rúas de Santiago, Cachamuíña, Falperra e Paseo de Alfonso.

Se consideramos o éxito que tiveron intervencións semellantes sobre espazos do patrimonio industrial, como as da antiga Alhóndiga de Bilbao (onde se integraron unha gran biblioteca pública cun ximnasio e varias piscinas) ou El Matadero de Madrid, a nova Panificadora está chamada a transformar radicalmente o espazo do antigo Campo de Granada, o auténtico corazón do Vigo histórico, durante as catro próximas décadas. Estamos falando, pois, dunha intervención histórica e estratéxica, merecedora dos máis amplos niveis de consenso tanto dentro da actual corporación como entre as administracións participantes. En abordar este proxecto con esa altura de miras, radica a nosa esperanza para o futuro da Panificadora.

Poema de hoxe 206: “Cabalos de Vento, Curros de Pedra” de Xosé Guillermo
/en , , , /por

O sol apaixonado despídese con ceos ardentes
da máxica serra onde nacen os cabalos de vento.

Xosé Guillermo, Cabalos de Vento, Curros de Pedra (Xerais, 2009)

Onte 1737: As bolsas de Eroski

/en , , /por

bolsas_Eroski

No eroski do meu barrio agotáronse nunha mañán as novas bolsas de compra reutilizables ilustradas con fermosas palabras en galego (agarimo, cogumelo, orballo, xoaniña, anduriña, larpeirada, feitizo, morriña, lóstrego, folerpa, bico, bágoa, “volvoreta”…). Un éxito rotundo para outra iniciativa privada de promoción da lingua galega utilizada de forma fachendosa como mellor reclamo para a fidelización da súa clientela. As bolsas de Eroski, como as iniciativas recentes de Estrella de Galicia, expresan a capacidade inclusiva da lingua galega capaz de achegar un valor engadido de afectividade,orixinalidade e identidade que conecta de forma natural coa maioría social do país. Ben merece Eroski, empresa vasca que utiliza decote o galego no sinalamento dos seus produtos no punto de venda e na súa magnífica revista Consumer de saúde e alimentación, todas as nosas beizóns, mentres agardamos con facernos cunha destas bolsas nunha nova tirada.

Campo do Fragoso CLXXXI

/en , , , /por

faro-chapela-4010178-21_gEN OBRAS

Para moitos celtistas o primeiro aliciente do partido do serán de onte foi comprobar o estado das obras do vello Balaídos que estreaba a grada de Tribuna baixa. Poucos imaxinabamos que sobre a lameira do Fragoso, un auténtico tapiz, íamos atopar un Celta irrecoñecible, que nada tiña que ver con aqueloutro que nos fixo soñar dende o comezo da tempada pasada, a pesar de que Eduardo Berizzo conservou o debuxo táctico e o seu cadro de gala, onde fixo debutar apenas a dúas das fichaxes, o central arxentino Rocanglia e o atacante dinamarqués Pinone Sisto.

Un inicio de tempada decepcionante, non tanto pola xusta derrota fronte ao Leganés, un debutante na categoría, que veu a Vigo a morder e pelexar cada unha das pelotas, senón pola actitude anémica e tan pouco comprometida no desenvolvemento do xogo do Celta e polo estado físico precario dalgúns dos seus xogadores, fundidos ao pasar a media hora de xogo. Diante de semellante sorpresa non é ningunha parvada preguntarse, como escoitei facelo a varios afeccionados á saída do estadio, que foi o que pasou (ou continúa pasando) no vestiario celeste durante esta pretempada chea de viaxes e resultados contraditorios, onde mesmo foi castigado Cabral (un dos capitáns), para que o equipo chegase ao inicio da liga tan fóra do seu punto.

Transcorridos apenas cinco minutos de xogo, comprendimos que o Celta non era capaz de saír coa pelota nin coa velocidade nin coa precisión nin coa profundidade á que nos tiña afeitos á liga pasada. Un síntoma que se foi agravando ao longo de todo o partido, tanto polas dificultades de Rocanglia para xogar en curto como pola incapacidade dun irrecoñecible Marcelo Díaz para dirixir ao equipo coa intensidade que o caracterizou dende a súa chegada. Así a triangulación típica do esquema de Berizzo no medio da lameira fracasaba, incapaz de crear superioridades fronte a un equipo que devagariño foi perdendo o medo, o que obrigaba a Wass e Orellana a vagabundear de aquí para acolá procurando filtrar algunha pelota sobre Iago Aspas, o máis entonado e responsable dos nosos. Así puido adiantarse o Celta na táboa de marcas ao cuarto de hora, cando o astro de Moaña, aproveitando unha pelota longa, gañou as costas ao seu defensor e só diante do porteiro enviou a pelota á esquerda. Acción que repertiría, á media hora, cando marcou un gol feito e dereito que o árbitro anulou por fóra de xogo (inexistente). Un erro arbitral que, sen dúbida, determinou o devir do partido. Unha xogada que Iago repetiría, por terceira ocasión sen fortuna, ao comezo da segunda parte, desta volta a pase de Wass, cando volveu quedar só diante do porteiro, no que foi a mellor oportunidade do partido. Mágoa!

Xaora, un Leganés ordenado e intenso foi aseñorando o partido. Guerrero, o seu punta, comezou a tolear aos imprecisos centrais celestes e encarou a Sergio ao final da primeira parte. Coa reanudación, os madrileños asumiron que podían marcar fronte a un Celta cada vez máis afundido, atascado, impreciso e temeroso. Cando faltaban apenas un cuarto de hora, o gol madrileño chegou nun saque de recanto aproveitado por Víctor Díaz, xogador que formou parte do Celta B. O Leganés facíase así con tres puntos diante da incredulidade da bancada celeste decepcionada por tan pobre espectáculo ofrecido polos seus. Moito terá que mellorar e axustar as súas pezas este Celta de Berizzo que demostrou estar tamén en obras, como o vello Balaídos. Agardemos que como o estadio poida recuperar, canto antes, a súa faciana máis bonita e ilusionante.

Poema de hoxe 205: «Noiturno do adolescente morto» de Federico García Lorca
/en , , /por

O vento deixaba camelias de soma
na lumieira murcha da súa triste boca.

Federico García Lorca, Seis poemas galegos (1935)

Onte 1736: Casal, editor galego moderno

/en , , , , , , , /por

Anxel-Casal-Publicidade-de-Nós-1933-Únome á lembranza que a Asociación Galega de Editoras fixo onte de Ánxel Casal con morivo do oitenta aniversario do seu asasinato. O editor, libreiro, impresor, tamén alcalde de Compostela, foi cuneteado en Cacheiras o 18 de agosto de 1936, o mesmo día que tamén o fora en Víznar Federico Garcia Lorca, autor dos Seis poemas galegos que Casal publicara un ano antes. Destino tráxico que o editor galego e poeta andaluz comparten na nosa memoria como referentes da dignidade fronte á barbarie fascista, mais tamén como construtores do futuro sobre os alicerces chantados pola cultura,os libros e a palabra.

Casal foi o primeiro editor galego moderno, capaz de crear un catálogo editorial na nosa lingua, primeiro na editorial Lar (1924), máis tarde na editorial Nós (1927), onde desenvolveu o proxecto editorial fulcral para a cultura galega do século XX. Co apoio da súa compañeira María Miramontes (outra figura, até agora, invisibilizada), Casal asumiu o papel do editor moderno como o de soporte e canle para a creación artística, como activista político da lingua e da causa galega, como aglutinador de vontades diversas do galeguismo, mais tamén como creador vangardista capaz de abrir vieiros inexplorados para a nosa cultura. Filosofía do proxecto editorial de Nós que Casal resumía, como recolleu Alfonso Mato, de xeito ben sinxelo:

«Pubricar todas aquelas obras que estando escritas na nosa fala contribuian de calquer xeito ao seu máis grande uso sin perder o tempo en disquisicións literarias inuteis. Nós pensa e así o praitica, que hoxe en galego hai que escribir de todo e para todos.»

Consonte a esta concepción editorial expansiva, sempre atento ao que pasaba no mundo, Casal pretendeu ampliar o público para o libro galego do seu tempo, ensaiando novos formatos de edición, utilizando a publicidade e as suscricións como as súas mellores ferramentas.

Figura poliédrica na sociedade do seu tempo, de quen Castelao dixo «que fixo máis que todos nós» pola causa galega, Ánxel Casal non recibiu, aínda, o recoñecemento que merece.