Onte 856: «Rosalía e Castro. Imaxe e realidade»

A sempre inexplicable providencia laica fixo que o anuncio do inédito de Rosalía de Castro (que non era tanto) coincidise coa chegada do prelo dos primeiros exemplares de Rosalía de Castro. Imaxe e realidade do profesor Fernando Pereira Bueno, o libro co que Xerais celebrará o 24 de febreiro, o vindeiro día de Rosalía 2014. Un ensaio moi novidoso de iconografía documental no que se recollen e analizan con todo detalle máis de dúascentas pezas, outras tantas interpretacións que da imaxe e do espírito de Rosalía fixeron os artistas plásticos ao longo da historia. Dende os retratos fotográficos e o o óleo inconcluso de Brocos comezado en vida da nosa cantora até as caricaturas e aplicacións gráficas máis recentes, no libro preséntase unha Rosalía viva, inusualmente moderna, unha peza fundamental no noso imaxinario colectivo, que funciona xa coma a maior icona visual da Galicia contemporánea. Sei que este vai ser un libro que vai dar moito que ver e debater. Parabéns a Fernando Pereira por tan inmenso e concienciudo traballo documental.

Onte 855: Lembranza en Compostela de Juan Gelman

Na presentación en Pedreira do Caderno do Nilo, Cesáreo Sánchez Iglesias lembrou en dúas ocasións a Juan Gelman, o gande poeta arxentino falecido esta semana. Ao comezo do seu discurso Cesáreo revelou o que Gelman, que fora declarado pola AELG en 2010 «escritor galego universal», lle escribira no seu derradeiro correo electrónico o pasado mes de novembro contestando a outro no que o poeta de Maside lle daba noticias da nosa defensa da cultura do país nun momento tan duro. «Sin pelear para mejorar las cosas no se puede vivir» foron palabras sabias do poeta que nunca se conformou diante da inxustiza. Na cerna dun discurso centrado arredor da viaxe e das dificultades da aprendizaxe da escrita en soidade, Cesáreo rescatou uns versos de Gelman que iluminan sobre as razóns da viaxe: «Confundirse cos outros / e que os outros non teu ser / te fagan inmenso coma o mar». Poeta proteico, Juan Gelman, beizón!

Onte 854: Le un libro e viaxa

Aledoume que onte a xornalista Marta Rodríguez reparase cun chío sobre a campaña «Le un libro e viaxa» organizada pola Asociación Galega de Editores e o concello de Santiago. Oito textos literarios breves para ler en apenas un par de minutos. Unha iniciativa sinxela e directa de corresponsabilidade que os editores galegos acometemos coa intención de contribuír á visibilidade da lectura e do libro galego nos espazos públicos. O deseño da acción, enmarcada na campaña Ser Libris, correu a cargo de Illa Bufarda Produtora Creativa. Nestes días xestionamos levala na vindeira primavera, coincidindo co Día do Libro e o das Letras Galegas, ao transporte urbano e metropolitano doutras cidades galegas. «Le un libro e viaxa».

Onte 853: Convocados os Xerais 2014

Venturosamente pechamos onte a convocatoria dos Premios Xerais 2014. A gran novidade desta edición (xa a trixésimo primeira) é a recuperación do premio de literatura xuvenil,  para o que moito axudou contar co patrocinio de Ámbito Cultural-El Corte Inglés. «Premio Jules Verne de literatura xuvenil» é unha denominación coa que queremos reivindicar tanto a figura do novelista bretón e a súa relación coa ría de Vigo (onde dende hai unha década se dá a coñecer o ditame dos premios) coma o papel sobranceiro das súas obras no noso catálogo xuvenil, que pretende contribuír á formación dun criterio literario. De aquí até o 7 de xuño, data na que se dictaminarán os tres concursos, tempo haberá para comentar outras novidades no noso certame.

Onte 852: Primeiras novidades

Chegaron onte do prelo as primeiras novidades do ano, dúas novelas de Elena Gallego Abad e Alfonso Álvarez Cáccamo e un libro de viaxes de Pemón Bouzas, co que iniciamos unha nova serie en Xerais Crónica. Nesta semana agardamos a entrada dun ensaio de Fernando Pereira sobre a iconografía rosaliana, que presentaremos en Vigo o día de Rosalía, e unha biografía de Emilia Pardo Bazán para escolares, preparada por María Xosé Queizán, Mónica Bar e Ana Santiso. No mes de febreiro chegarán as novelas xuvenís de Ledicia Costas, Pere Tobaruela e Rosa Aneiros, o poemario para adolescentes de Carlos Negro, o ensaio político de María Reimóndez e o completísimo libro sobre o polbo de Matilde Felpeto. Na edición dixital, na que agardamos publicar ao longo do ano máis dun cento de títulos, comezamos coa versión en epub d’ O raposo e a mestra de Manuel Rivas, tamén un dos primeiros títulos infantís neste formato. Abrimos, pois, o ano coa esperanza gardada en cada un dos libros novos e co noso maior entusiasmo para compartilos.

Bonobús metropolitano

No artigo da semana en Faro de Vigo volvo sobre o transporte metropolitano na área de Vigo.

Erraría o alcalde Abel Caballero se suprimise o bonobús a aqueles usuarios de Vitrasa que non están empadronados en Vigo. Presentada co celofán do viguismo corresponsable (“os vigueses non imos pagar o transporte dos veciños doutros concellos”) e coa intención de aumentar o censo para superar a difícil barreira dos 300.000 habitantes, é probable que a medida sintonice co sentimento dunha parte da cidadanía, á que nestes momentos de crise e de ensanchamento da fenda social se lle está solicitando importantes esforzos fiscais por parte dos gobernos de Feijoo e Rajoy.

Porén, superado o impacto desta primeira lectura, non parece que a posta en vigor dunha medida, que diferenza aos usuarios do transporte público entre vigueses e non vigueses, sexa unha boa idea. En primeiro lugar por que no eido do simbólico estragaría o capital de lexitimidade acumulado dende décadas polo concello de Vigo como líder indiscutible, como cidade en bisbarra, acolledora, aberta e cosmopolita, como territorio urbano de referencia laboral, sanitaria, administrativa, comercial e de servizos de lecer e cultura para unha ampla área metropolitana de medio millón de persoas. En segundo, porque introduciría un criterio de inequidade no acceso dos cidadáns a determinados servizos públicos.

Un veciño das Catro Pontes de Chapela, barrio onde viven dez mil persoas, por onde pasa a liña C3 de Vitrasa, non tería dereito a contar coa tarxeta de transporte urbano, mais si podería acceder a un billete subvencionado polo concello de Vigo para viaxar en avión de Peinador a Tenerife. O mesmo lle acontecería a un traballador do sector naval das factorías de Beiramar ou de Ríos que se desprazase en barco dende Cangas onde ten o seu fogar. É ben difícil entender que se subvencionen viaxes en avión con carácter xeral e non se faga con traxectos de transporte público de usuarios de concellos metropolitanos que acuden diariamente ao seu posto de traballo na cidade central.

Ademais, o novo sistema obrigaría a personalizar todas as tarxetas en vigor, cos custes que isto supoñería. Como todo parece indicar que os aforros económicos obtidos non compensarían o carácter disuasorio da medida para o emprego do transporte colectivo, o que conlevaría unha nova rebaixa do número de viaxeiros de Vitrasa (no pasado ano volveu quedar por debaixo dos vinte e dous millóns de viaxeiros anuais), a probable redución dos itinerarios das liñas de Vitrasa que chegan aos límites doutros concellos (Chapela, Saiáns, Zamáns, Puxeiros?). Non é difícil prever que se producirían novos problemas de tráfico, estacionamento e maior contaminación. En definitiva, unha medida que supoñería aforros discutibles e pouco axudaría a mellorar a mobilidade interna.

Tras esta remota posibilidade, na que identificamos apenas un aceno de retórica electoralista da alcaldía viguesa, agóchase a imposibilidade do concello de Vigo de acordar coa Xunta de Galicia e co resto dos concellos da Mancomunidade de Vigo a incorporación da área de Vigo ao Plan de Transporte Metropolitano. É inadmisible que a nosa área metropolitana sexa a única que non se incorporou a un plan concibido para mellorar a mobilidade e accesibilidade na contorna das áreas metropolitanas de Galicia por medio dun billete único de transporte público colectivo, que sirva como alternativa eficiente e atractiva ao emprego do vehículo privado. Un plan que funciona de forma satisfactoria dende hai tres anos na Coruña, Santiago e Ferrol, ao que se incorporou Lugo hai case dous anos e no que Ourense está en proceso de integración nunha primeira fase dende 2012. O que supón que a veciñanza de todas estas áreas metropolitanas galegas goza de descontos (sufragados cos fondos da Xunta de Galicia e dos concellos) cada vez que paga con estas tarxetas laranxas (que non teñen carácter nominativo) pola utilización das liñas de transporte urbanas ou metropolitanas.

Sabemos que foron e son dificultades de interlocución política e dun inxustificable bloqueo institucional as que impediron até agora a incorporación da área de Vigo a este sistema que permite a creación dun “bonobús metropolitano” no que os usuarios pagan polo número de saltos que realizan e no que están bonificados os transbordos e a recorrencia (un desconto a maiores do 15 %, se realizan máis de 40 viaxes mensuais). Os primeiros responsables do concello de Vigo e da Xunta de Galicia, Abel Caballero e Alberto Núñez Feijoo, teñen a obriga de chegar a un acordo para poñer en marcha un sistema que beneficiaría a case medio millón de usuarios potenciais do transporte público. Mentres, a veciñanza metropolitana viguesa, a da cidade de Vigo e a dos concellos metropolitanos, continuará discriminada inxustamente con respecto a outras áreas urbanas do país.

Onte 851: «Especies en extinción»

Resultoume moi interesante a lectura de Especies en extinción. memorias de un periodista que fue editor (Tusquets, 2013)o segundo libro memorialístico do meu admirado Juan Cruz. Naturalmente o primeiro que lin foi o capítulo dedicado ao escritor Manuel Rivas, onde relata a famosa anécdota (que xa lle oiramos contar a Juan en varias ocasións) que deu pé á escrita d’ O lapìs do carpinteiro. Como tamén foron da miña preferencia inicial aqueloutros capítulos nos que aborda o seu traballo como director de Alfaguara e despois como responsable de La Oficina del Autor, unha tarefa que lle encomendou Jesús Polanco para seguir aos autores mentres non tiñan libro en edición, xa que como dixo Kafka «a soidade absoluta do autor é o momento tamén máis arriscado para o editor».

Son moitas as frases que subliñei dun libro de lectura máis que recomendable para os que intentamos desempeñar con dignidade e dedicación o oficio de editor. Á luz da súa experiencia, para Cruz o editor é apenas un acompañante que utiliza valores que no oficio xornalístico «pasan como normas pesadas de protocolo». Abonda con enumerar algunhas para sentírmonos identificados: «os editores son moi puntuais« (certo na maioría dos casos que coñezo); «cumpren a súa palabra cos autores, seguen a estes aínda que non sexan personaxes en alza»; «os editores ocúpansen de todas as fases dun libro, dende que se está xestando até que o volume impreso se envolve ao ser vendido»… Para Cruz «editar, coma escribir ou facer xornalismo, é un estado de ánimo», «editar é acompañar e experimentar», un oficio que require seres humanos (como sinalaba Korda) capaces de «combinar a paciencia co sentido común, e este co sentido do humor», «sen que falte nunca o entusiasmo». Juan insiste nestas páxinas moi sabedeiras que o editor precisa de grandes doses de humildade, «é un personaxe afeito a escoitar para alimentar o ego desalentado dos seus autores», para o que «non existe antídoto ningún». Citando o recentemente desaparecido Josep María Castellet, lembra que «o editor é tamén tempo e un ollo sobre a sociedade», identificando onde pode «aparecer un resplandor», aínda que tamén «editar é sosegar, non correr». «Un editor nunca debe rematar un diálogo cun autor pechando unha porta, soltando exabruptos, cargándose de razón».

O que máis me chamou a atención dunhas páxinas inzadas de anécdotas e citas literarias é a insistencia do autor en reiterar en varios capítulos unha frase célebre de Jaime Salinas, editor que fóra de Alfaguara. Preguntoulle Cruz nunha entrevista, até cando un escritor quere ao seu editor. E Salinas respondeulle nunha liña: «até que xa non é o seu editor, un autor quérete mentres te necesita». Unha expresión brutal sobre o límite dos afectos no noso oficio, que foi capaz de colmar a miña melancolía lembrando o mito de Sísifo. No meu caso, tras vinte e tres anos na profesión, madia leva!, teño a fortuna de podela cuestionar. Porén non lle falta razón a Cruz cando afirma que «editar non é só acompañar, ou estimular, ou mimar, ou exaltar os egos revoltos para colocalos coma pratiños chineses no alto dun pao na feira das vaidades. Editar é publicar, e os autores quérente (ou respectánte ou requírente) cando os publicas». Dou fé.

Onte 850: Unha nova transición?

Este artigo de Jesús Cacho sobre El-Rei amosa que algo se está movendo na corte. Non é dificil identificar que tras a denuncia contundente do enriquecimento desorbitado de Juan Carlos ao longo do seu reinado e da actuación por libre da parella Borbón-Urdangarín está a intención de promover a abdicación a e a continuidade da liñaxe borbónica. Coincidindo coa grande manifestación de onte en Bilbao pola paz e pola solución, co proceso catalán en marcha, con Galicia a velas vir, coa remuda da gobernanza europea, esta loita cortesá entre xoancarlistas e felipistas amosa que vivimos unha nova transición. Como sucedeu hai case catro décadas, nun proceso político de mudanza ábrense expectativas e importantes esperanzas, mais tamén é posible que queden en auga de castañas.

Campo do Fragoso CXLVII

SAN CHARLES

Charles foi o gran protagonista da merecida vitoria do Celta. Dous golazos do dianteiro de Belém na segunda parte permitiron unha marabillosa remontada diante do Valencia coa que moi poucos seareiros soñaban no descanso. Semella que os goles malogrados no Bernabeu hai apenas unha semana serviron de aliciente para un xogador afouto e moi traballador que no serán de onte tivo unha grande actuación e viviu na lameira do vello Balaídos o seu partido de maior gloria como celeste.

O fillo de Careca, o pai de Charles Dias foi tamén futbolista, xa avisara no minuto dezasete cando xutou con moita convicción sobre o porteiro valencianista, tras unha gran xogada de Orellana, que recuperou no campo propio, conduciu con velocidade pola banda e serviu en superioridade para que o paraense rematase en solitario. Inevitablemente lembramos aqueloutra xogada moi semellante de Charles diante de Diego López, que hai sete días puido ter mudado a deriva celeste fronte os brancos. Este primeiro tenteo de Charles co gol repetiuno poucos minutos despois Álex López cun remate de tacón moi elegante, tras unha boa xogada de Augusto Fernández as portas da área pequena.

Porén, cando o Celta comezaba a acadar a súa intensidade óptima de xogo, xusto coincidindo coa metade da primeira parte, unha perda de Borja Oubiña en medio campo permitiu que Jonás distribuíse sobre Feghouli e que este centrase a pracer sobre Parejo que libre de marca ningunha adiantou o seu equipo na táboa de marcas dunha cabezada. O erro do capitán e da cobertura defensiva toda abatiu ao Celta durante bastantes minutos. Os de Pizzi controlaban a posesión e diante dun Celta sen alternativas ameazaban con resolver o partido noutra gadoupada, como unha de Jonás que Yoel por ventura salvou in extremis. Con todo, unha aparición creativa de Rafinha, faltando apenas dous minutos, xutando dende a frontal da área, tras canear a dous defensas, puido igualar a táboa de marcas.

Tras a reanudación as cousas mudaron de raíz. No vestiario a filípica de Luis Enrique conseguiu devolver a confianza ao seu cadro que empatou apenas transcorridos cinco minutos. O gol naceu dunha xenialidade de Rafinha que serviu sobre Charles, que gañara a posición ao seu marcador, para que este xutase duro superando, esta vez si, ao porteiro. O gol funcionou como revulsivo e o Celta con afouteza e convicción foi a pola vitoria. Coa entrada de Nolito e Krohn, Luis Enrique gañou máis profundidade pola bandas, deixando maior liberdade na chegada de Rafinha, un xogador que comeza a medrar como agardabamos. Os valencianistas víronlle as orellas ao lobo e intentaron romper o ritmo celeste simulando lesións en cada unha das caídas. Foilles unha torpeza antideportiva. O delirio celeste chegou tras unha cantada da defensa valenciana, que Charles moi arteiro soubo aproveitar coma merecía semellante oportunidade: xutando coa perna moi forte e colocado sobre o pao dereito, co corazón batendo a máxima potencia. Un gol para lembrar pola súa fermosa execución, mais tamén polo que supuxo para a recuperación anímica do noso goleiro, tras un período onde non tivo sempre os ventos propicios. O cuarto de hora que restaba foi épico e emocionante. Con senllos postes en ambas as dúas portarías, os de Luis Enrique non se amedrentaron en momento ningún e souberon xestionar a súa vantaxe.

Unha vitoria moi valiosa, que afasta aos nosos dos postos de descenso, xusto no remate da primeira volta. Con todo, a ledicia coa que saímos do estadio non pode agochar as feblezas do actual cadro celeste e a necesidade de reforzar cada unha das liñas cun xogador para continuar na pelexa durante a segunda volta.

Onte 849: A miña lectura de «Luzes» 2

Aproveitei boa parte da tarde de onte devorando o segundo número da revista Luzes. Tres excelentes reportaxes e dúas entrevistas políticas potentes alicerzan esta entrega que gaña en profundidade e interese con respecto á presentada no pasado Culturgal. Gostei moito do tratamento que Luzes está dando á reportaxe, o seu xénero estrela, probablemente tamén o máis xenuíno do xornalismo inconformista que precisamos. É conmovedor o relato de Débora Campos da afouteza teimosa de Darío Rivas, coma excelentes polos seu rigor son os de Pablo López sobre o complexo conflito de Porto Cabral e o de Diana Mandiá sobre a vida infame dos roms nos arrabaldes de Marsella. Gostei moito tamén dos sete estralos sobre a lei de patada na boca de Marga Tojo (un texto sintético, didáctico e contundente) coma das conversas de Xosé Manuel Pereiro con Carlos Martínez-Buján sobre a sentenza do Prestige e de Iago Martínez con Amador Fernández-Savater, textos capaces todos os tres de deitar luz sobre eidos opacados na axenda pública actual. Nas páxinas de «República» interesoume o retrato que Carolina Díaz fixo de Lola Díaz-Baliño, a pintora esquecida, ampliando así a nosa ollada sobre o contemporáneo. Balance entusiasta dun segundo número que supera con moito as miñas mellores expectativas. Como editor un chisco maniático que son suxiro que os deseñadores de tan elegante e coidado produto gráfico estuden para o vindeiro número subir medio corpo a tipografía, sobre todo dos pés de fotos (aínda que non lle viría tampouco mal ao corpo todo do texto), presentado para lectores e lectoras que non padecen as incomodidades da presbicia. Sinto fachenda de formar parte dun país onde se edita unha revista coma Luzes, na que intúo que o mellor aínda está por chegar.