Onte 897: «Cadeas» ou a novela como límite

Na presentación pontevedresa de Cadeas da man do Ateneo, tanto Xesús Constela como Ramón Rozas e Xabier López López insistiron na idea da novela como límite. Constela recolleu o fío que Chisco Fernández Naval deixara na presentación coruñesa de Cadeas na que dixo que esta novela premiada co Xerais exploraba os límites. Rozas insistiu sobre a fragmentación de Cadeas, tanto no que atinxe aos temas como á infinidade de rexistros (cartas, relatos de terror, crítica, citas…) e a capacidade do autor para engaiolar con tantas singularidades. Pola súa banda, Xabier López López definiu Cadeas como «un texto límite, novela ou suma de relatos, unha novela límite que xoga entre selo e non selo». Referiuse á idea de «vida como unidade narrativa» para preguntarse se somos unha novela ou un fato de relatos, «a nosa vida é mais ca un único fío, na nosa constante autonarración esquecemos que tamén somos personases secundarios das vidas doutros». «A literatura, a novela, é a a historia dunha persecución continua na que o autor e o lector nunca acabamos de atoparnos». Rematou Xabier desvelando algunhas lecturas inéditas de Cadeas referidas a súa relación con Manuel Antonio, Rafael Dieste e Antonio Machado. Cadeas preséntase hoxe na Pobra do Caramiñal da man de Barbantia.

Onte 896: Redución da compra de libros en Galicia

Pareceume que o dato máis significativo do informe Evolución do gasto cultural dos fogares galegos, publicado onte polo Observatorio da Cultura Galega, é que entre os anos 2011 e 2012 a compra de libros non de texto reduciuse en Galicia nun 26,9 %. Unha porcentaxe que acada o 48,92 % se comparamos a cifra das vendas de 2012 coa de 2007, antes do comezo da crise de devaluación interna que sofrimos. Semella que en Galicia é o libro non de texto o subsector cultural que máis está reducindo a súa facturación, xa que no conxunto dos sectores culturais entre 2011 e 2012 a redución foi do 5% e con respecto ao 2007 do 10 %. Estes datos amosan a magnitiude da gravísima recesión comercial do sector do libro en Galicia. Para non quedar satisfeitos.

Onte 895: Rescate de Aguirre

Cruceime onte en Compostela con Quique Alvarellos e Olivia Rodríguez cando ían camiño da Fundación Torrente Ballester para presentar Recuerdos de Agosto, o libro no que se recolle a obra poética de Aurelio Aguirre. A recuperación do corpus literario do noso poeta romántico por excelencia, un dos bardos do Banquete de Conxo, constitúe un fito significativo no proceso aínda inconcluso de investigación sobre a memoria literaria galega do século XIX. Máis aínda cando esta edición inclúe oitenta poemas inéditos (dous libros manuscritos e un fato de follas volanderas), ademais dunha edición textual moi coidada a cargo de Olivia Rodríguez e un estudo histórico do contexto de Xurxo Martinez. Parabéns ao editor Henrique Alvarellos que na súa modélica colección «Rescate» está demostrando que hai moita agra por labrar cos clásicos galegos.

Fenómeno Rosalía

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo o Día de Rosalía.

A pesar de non ser incluído no “Calendario do Libro e da Lectura 2014” da Consellaría de Cultura e Educación, a celebración do Día de Rosalía foi un éxito cívico. Ademais da tradicional ofrenda floral en Compostela, lembrando o seu nacemento no Camiño Novo o 24 de febreiro de 1837, precedida dunha alborada gaiteira instituída o pasado ano pola Fundación Rosalía de Castro (FRC), numerosos actos de lectura pública de poemas rosalianos, recitais poéticos, conferencias sobre a vida e obra da autora, realización de grafitis en espazos públicos educativos na súa homenaxe, roteiros, concertos ou accións virais en internet, promovidas pola FRC, Asociación de Escritores en Lingua Galega, por outras asociacións e colectivos culturais e feministas de base, por editoriais, librarías e panadarías (en Ourense) e por algúns concellos (como os de Vigo e Pontevedra), ás que habería que engadir as actividades organizadas polos centros educativos no seu horario lectivo, amosaron que a memoria rosaliana e o interese polos seus textos mantéñense moi vivos e presentes na sociedade civil galega. Rosalía de Castro interesa e mobiliza.

Tras o pulo que supuxo a celebración do sequiscentenario da publicación de “Cantares Gallegos” no prelo de Juan Compañel na viguesa rúa Real, o que podemos chamar “fenómeno Rosalía” tinguiuse coas trazas do século XXI. Á publicación da extraordinaria edición anotada de “Cantares Gallegos” (Xerais), tanto en formato impreso coma dixital, realizada por Anxo Angueira, actual presidente da Fundación RC, uniuse a publicación da edición ilustrada (El Patito editorial) preparada por Pepe Barro e da tradución inglesa (Small Stations Press) de Erin Moure, ademais da tradución dalgúns dos seus poemas a 27 linguas, cos que se engalanaron algunhas rúas do Casco Vello de Vigo. Ademais, Rosalía presentouse nunha modélica web da súa fundación e dialoga con éxito nas redes sociais xa que está presente en Twitter, Facebook e Youtube. As autofotos con algún motivo relacionado con ela (un dos seus libros, unha das súas camisolas ou outros obxectos nos que esta presente a súa imaxe), coñecidas en internet como “selfie”, compartíronse onte a centos nas redes coa etiqueta #euRosalia. Outro fito xaora para unha autora sempre rabiosamente moderna e avanzada.

Outrosí sucedeu coa publicación no último ano de media ducia de libros cedé de temática rosaliana, unha colleita moi vizosa con froitos tan logrados como “Rosalía pequeniña” (Galaxia) de Uxía, “A miña primeira Rosalía” (Xerais) de Xiana e Xosé Lastra, “Nas tardes escuras” (El Patito editorial) de Narf, “A Rosa d’Adina” (Músicas de Salitre) de aCadaCanto, “Cantares para Rosalía” (Consello da Cultura Galega) no que nove poetas galegas de hoxe dialogan con ela, até o recentísimo “De Cantares hoxe” (“Diario Cultural” da Radio Galega) no que 36 poetas recrean na súa voz os poemas de Rosalía. Sen esquecer a achega que para a popularización da autora supuxeron as exposicións de carácter didáctico e divulgativo, sendo especialmente importante a instalada en Vigo pola Fundación Barrié sobre “Rosalía de Castro e o seu tempo”, preparada por Pepe Barro e visitada por milleiros de persoas.

E entre os libros de temática rosaliana publicados no último ano destacan “Cantares gallegos, hoxe. Unha lectura actualizada de Rosalía de Castro” (Alvarellos) da profesora da Universidade da Coruña Pilar García Negro,  “O epistolario de Rosalía de Castro”, que se pode consultar na web do Consello da Cultura Galega, e a biografía plurilingüe de Manuel Lorenzo Baleirón, “Vida de Rosalía de Castro” (FRC) na que se recollen os avances que nas últimas décadas se produciron na investigación sobre a autora de “Follas Novas”.

Particular interese para entender o “fenómeno Rosalía” ten “Rosalía de Castro. Imaxe e realidade” (Xerais 2014) no que Fernando Pereira Bueno, profesor do IES Carlos Casares, analiza a representación icónica da autora a partir de pinturas, debuxos e outras técnicas artísticas. Tras estudar máis de duascentas pezas nas que aparece Rosalía (dende as sete fotografías conservadas e o retrato que en vida lle realizou Modesto Brocos, cedido hai pouco pola Deputación da Coruña á Fundación Rosalía de Castro, pasando pola presenza da poeta nos billetes de 500 pesetas, nos selos e nas vitolas de puros, até os carteis e as camisolas deseñadas por Rei Zentolo), Fernando Pereira considera que Rosalía de Castro é “a icona máis popular de Galicia”, “a primeira marca galega” e mesmo “a imaxe máis universalizada de Galicia”, o que non deben de estrañarnos tratándose do “personaxe predilecto dos galegos” segundo algunha enquisa. Esa unanimidade interxeracional explica o éxito dunha data literaria con vontade de converterse en efeméride nacional.

Onte 894: Rosalía pop

Na conferencia que onte ditou Fernando Pereira sobre a iconografía rosaliana a peza que máis atención provocou nos asistentes foi a Rosalía pop preparada por Xesús Sanmartín en 1996 para «Galicia dende Salamanca». Nesa Rosalia warholiana iconoclasta, tan semellante a aqueloutra Marilyn, atopamos o precedente das deconstrucións do Rei Zentolo sobre o retrato de Luis Sellier tan exitosas na pasada década e capaces de imprimir o carácter universal e contemporáneo que hoxe acredita a autora de Follas Novas. O éxito das selfies do #euRosalia, unha iniciativa da Fundación Rosalía de Castro, afondan nese proceso de popularización de Rosalía e do seu éxito actual entre as xeracións máis novas coma icona da Galicia contemporánea.

Onte 893: Respiro

O axustado do resultado das votacións de ANOVA sobre as coalicións para as Europeas, mesmo a pesar do movemento determinante de Beiras no último momento, supón un respiro para a continuidade de AGE, aínda que amosa unha formación fracturada onde matematicamente aínda son minoría os partidarios da estratexia da coalición federalista. Tras a celebración das Europeas, coas municipais a menos dun ano, volverá con toda a súa intensidade o debate sobre a estratexia da ANOVA, que non é outro que o do futuro do nacionalismo e da esquerda federalista en Galicia a comezos do século XXI. O de onte foi apenas un respiro.

Onte 892: Serviterra horta urbana

Acompañamos a Isa e María na inauguración da súa tenda de Eugenio Kraff, a rúa en lembranza do editor vigués de comezos de século, situada preto do estadio de Balaídos. Tras cinco anos especializadas na prestación de servizos de calidade nos eidos da enxeñaría técnica forestal, traballos vitivinícolas, xardinería e programas de educación ambiental, agora ofrecen en Vigo un servizo moi innovador para aquelas persoas que queiran facer cultivos de horta na súa propia casa (cociñas, terrazas, xardíns…). Isa e María pensan que se as hortas se usaban no neolítico cando se sementaban pequenas extensións ao redor das vivendas, por que non empregar as modernas técnicas de cultivo nas cidades do século XXI? Con esta intención montaron unha tenda na que se poden mercar mesas de cultivo, soportes de xardinería vertical, macetas biodegradables, plantas e sementes ecolóxicas, substrato, abono, material de rego, ferramentas pequena e outros accesorios. Ademais ofrecen asesoramento técnico e formación, con atención a centros escolares. Un proxecto ben concibido que merece todo o noso apoio. Longa e venturosa travesía!

Campo do Fragoso CXLIX

RELEVO

Son oubiñista de corazón, admiro a Borja Oubiña pola calidade do seu xogo e polo incrible esforzo de vontade e disciplina que lle permitiu renacer como xogador de máximo nivel tras unha longuísima lesión. Porén, é inevitable recoñecer que ao longo dos últimos meses o noso gran capitán ofrece síntomas de que precisa relevo e descanso, canto menos na continuidade da titularidade, coma quedou sobradamente demostrado onte. Regresaba Oubiña ao cadro, tras dous partidos ausente, acompañando a Álex López na medula. Por desventura, a parella de medios galegos non tivo un bo comezo de partido, sobre todo o noso capitán, impreciso no pase, incapaz de parar a uns rivais encoraxados, mais sobre todo, ralentizando o ritmo de xogo, colocando unha ou dúas marchas por debaixo da que o equipo utilizou nas dúas últimas vitorias. E o Celta, con menos intensidade e dinamismo, xogando cun ollo aberto e outro a piques de pechar, resentiuse agasallando un fato de esperanzas, durante case unha hora de xogo, a un Xetafe moi necesitado de puntos. Unha mágoa!

En plena empanada celeste, cando non transcorreran vinte minutos, Lafita aproveitou un saque rápido de falta superando a un Yoel ao que sorprendeu adiantado. No gol do ex-deportivista rematou toda a produción atacante do equipo visitante que co marcador por diante colocou dúas nutridas liñas defensivas coma valado meduliano. Desorientado polo tanto, tardou o Celta un cuarto de hora en responder cun gran saque de falta de Orellana ao longueiro. Durante este período, os de Luis Enrique contaban coa pelota, Rafinha e Orellana conducían os ataques, mais non concretaban superioridades claras. A piques de rematar a primeira parte, foi Augusto Fernández o autor dunha excelente caneada que rematou cun xute ao pao esquerdo, e Orellana doutro pexegazo que o porteiro Moya chapou in extremis.

Tras a reanudación, unha das claves do partido foi a rápida expulsión do central Lisandro, o que deixou aos madrileños en notable inferioridade. Outra, a determinante, foi a entrada de Krohn-Dehli, relevando a Oubiña no manexo do temón do equipo. Do primeiro toque vertical do danés sobre Rafinha naceu no minuto 58 o extraordinario gol do brasilego, tras superar a todos os defensas que lle saíron ao paso e, gañada a frontal da área, xutou con precisión sobre o pao esquerdo. Un gol de auténtica figura, extraordinario, fermoso na execución tanto polo debuxo da diagonal do caneo coma pola potencia do disparo. Co marcador igualado e recuperada a velocidade que lle imprime Krohn ao xogo, o Celta aseñorou toda a segunda parte, con outro recital de posesión, de xogo e de vontade gañadora. Mereceu un segundo gol. Tívoo na biqueira de Álex, máis tarde na de Augusto que quedou só diante do porteiro e logo Orellana, tras unha asistencia xenial de Rafinha. O Xetafe resistiu semellante temporal coma mellor puido, tratando de romperlle o ritmo ao partido, ao que non foi  alleo o recital innecesario de cartóns amarelos do árbitro. Nolito, un xogador que aparece só nos minutos finais para intentar concentrar neses momentos decisivos todas as súas esencias, enviou un formidable pexegazo ao pao no desconto. O Celta merecía un segundo tanto, mais desta vez non houbo a fortuna que sobrou en Vila Real. A pesar da frouxa primeira hora, os trinta minutos finais amosaron que o Celta continúa na boa liña de xogo, conta cun cadro de referencia sólido, onde existen alternativas, coma demostrou o relevo asumido por Krohn para reorientar completamente a deriva do partido. Por riba, o empate permite que sexan xa cinco os partidos sen perder, outro pasiño máis para acadar o obxectivo dos corenta puntos que aseguren a permanencia

Onte 891: «Os Gotten« en Andel

Na presentación d’ Os Gotten en Andel esmendrellámonos con Alfonso Álvarez Cáccamo e Gonzalo Navaza. As intervencións do autor e do chufador foron divertidísimas, un prodixio de creatividade lingüística e erudición literaria que nos deixou abraiados e abriu unha grande expectativa sobre a obra presentada.

No seu discurso inicial, Navaza definiu o libro como «once relatos independentes, autónomos, empaquetados polo marco común dunha familia, os Gotten, xa que todos os personaxes das historias son membros desta familia, parodia dunha estirpe vencellada coas letras, a dos Cáccamo». «En todos os relatos proponse ao lector a resolución dunha incógnita familiar, ademais de contar como un dos seus ingredientes cun humor que xoga co absurdo e co espazo do fantástico». «Todos teñen en común, tamén, estar escritos en primeira persoa, ben sexa polo narrador autorial ou por ser textos a el remitidos, o que lle achega máis verosimilitude». Foi debullando despois Gonzalo cada un dos relatos. Do primeiro, «Adiccion« sinalou que constituía unha sátira sobre o propio gozo da literatura. De «Temperatura corporal» que mesturaba o fantástico co humorístico. De «Labirinto« que abordaba as leis de irreversibilidade do tempo e da morte, constituíndo modelo de relato fantástico. De «Tres andares» que lembraba a algún conto de Cortázar, xente que vive en tres andares diferentes dun mesmo edificio e constrúe unha historia común. De «Tanto tempo sen verme» que homenaxeba a outro de Borges, parodia daqueloutro personaxe que se encontra a si mesmo, «un relato no que Alfonso xoga coa primeira e coa terceira persoa, realizando un exercicio de grande habilidade lingüística». De «A carta ás fillas» a súa ambientación na primeira Guerra Mundial. De «Patadas ás pedras», salientou o seu carácter desconcertante, «podería ser considerado unha parodia do conto de Poe protagonizado polo orangután». Concluíu referíndose a «O anano invisible», un relato nas liñas clásicas do fantástico, «un libro, pois, construído sobre as incógnitas que non debemos desvelar na presentación».

No seu discurso, Alfonso Álvarez Cáccamo homenaxeou ao escritor Cid Cabido, «foi el quen espertizou este libro, compartimos moitas risas, xa que a el lle gustan coma min o humor provocado polos xogos de palabras o que eu defino como “frases con nata”». A partir de aí comezou un memorable diálogo entre Cáccamo e Navaza onde se debullaron cento e unha destas frases do seu elucidario.

Onte 890: A cultura galega, a nosa angueira

Tras un enriquecedor e sosegado proceso de análise e reflexión, a AELG, AGE e GALIX publicamos onte o texto A cultura galega, a nosa angueira co que expresamos o compromiso de tres das asociacións profesionais do sector do libro e da lectura en Galicia coa industria cultural de noso. Ás portas da celebración do Día de Rosalía, inxustamente excluído do Calendario do libro e da lectura 2014 da Consellaría de Cultura e Educación, e coincidindo co inicio das actividades do Ano Díaz Castro, con este texto as tres asociacións queremos contribuír a promover o entusiasmo e a corresponsabilidade da sociedade lectora galega ao tempo que reclamar o ineludible compromiso dos poderes públicos co fomento e difusión da nosa cultura e coa normalización da lingua galega.