xosé_henrique_costas_gonzález

Listado de la etiqueta: xosé_henrique_costas_gonzález

Un Celta empoutado

15 de Setembro de 2025/en A Portada, Artigos, Artigos Faro de Vigo, Campo do Fragoso, Celta de Vigo, Deporte, Fútbol, Vigo/por bretemas

Tras cinco partidos de liga nos que non coñeceu a vitoria, tras catro empates e unha derrota, o Celta liderado por Claudio Giráldez no banco e por Iago Aspas no vestiario e no terreo de xogo comeza estar abucharado, un adxectivo diferencial vigués dos recuperados por Xosé-Henrique Costas, catedrático de Filoloxía Galega da Universidade de Vigo, utilizado para expresar que unha persoa ou colectivo recuou na súa traxectoria. Secasí, tras contar con catro puntos de quince posibles (apenas o 26 %, porcentaxe nove puntos por baixo do ritmo preciso para obter os 40 puntos necesarios para manter a categoría). Emporiso, o Celta por vez primeira con Giráldez instálase en números de descenso, unha crise de resultados, iniciada xa nos amigables de xullo, caracterizada pola facilidade de encaixar na portaría propia (na liga actual, seis tantos, a unha media de 1,20 por partido) e a dificultade de marcar na contraria (0,80 goles por match).

Empregando outra vez palabras viguesas que todos entendemos: aos celestes cústalles un molote meter un gol, mais dan moitas facilidades para recibilos. Unha crise de gol, que se puxo en evidencia nos dous últimos partidos, tanto no do Betis da xornada adiantada, como no de onte co Girona, onde o resultado, dous empates conseguidos in extremis no derradeiro tempo engadido, non se correspondeu coa calidade da circulación da bóla do Celta (un dos seus puntos fortes), nin coa súa posesión esmagadora (onte case o 60 %) nin moito menos co número de xutes entre os tres paos (16 diante do Girona por 10 dos visitantes). Ou noutras palabras, xogamos mellor que competimos, fabricamos moitas xogadas de gol (algunhas moi xeitosas para divertir á bancada), mais custa transformalas en activos, sexan goles e puntos. Unha situación agravada pola incapacidade, tras catro partidos, de gañar en Balaídos, noutrora o fortín celeste, que loce máis fermoso ca nunca. Xaora, nada que o celtismo descoñeza nos característicos altibaixos do Celta nestas catorce tempadas consecutivas en Primeira nin que poida ser reprochado a este adestrador que aposta con todas as consecuencias por un proxecto de canteira.

Con menos novidades que en encontros anteriores, sete canteiráns no once de gala, o Celta respectou con fidelidade o plan de partido do míster da Louriña, coa excepción de apenas vinte minutos da primeira parte, tras o gol precioso do ucraíno Vanat que cruzou en carreira un balón filtrado de Iván Martín, aos 11 minutos. Os de Michel marcaban na súa primeira chegada, tras resistir con dificultades e un pouco de sorte a saída en tromba dos celestes. E abofé que o Celta parecía estar empoutado, que é como en palabras viguesas nos referimos a que ten mala sorteo ou a quen lle ocorren desgrazas por causa do mal de ollo. Que llo pregunten a Iago Aspas que puido marcar aos dos minutos, a Pablo Durán despois e sobre todo a Jutglá, que ao longo do partido lle contamos até seis remates merecedores de gol, que se atoparon cunha actuación estelar de Gazzaniga, o porteiro, o mellor dos visitantes. Certo que o gol encaixado abouchou aos de Giráldez, que perderon a intensidade da presión no campo contrario e a orde que proporcionaba o tiraliñas de Sotelo e a creatividade de Iago coma enganche. Coma tamén o gol mellorou aos de Michel, que dirixidos polo marroquí Ounahi puideron liquidar o partido cun segundo tanto.

Mais este Celta de Claudio non se dá por vencido con facilidade. Tras os cambios do minuto 60, que agardabamos xa se producisen tras a continuación, con Bryan Zaragoza e Borja Iglesias no campo, o Celta procurou o empate teimosamente, o que se intensificou coa entrada de Starfelt e Hugo Álvarez, que substituíu a Aspas, que fixera un traballo fisicamente tan comprometido a mesma altura de calquera outro canteirán. Claudio insistiu en buscar a Borja e forzar saques de recanto para atacar un bloque baixo moi compacto dos xironeses. No 85’ o compostelán quedou a centímetros de chegar a un centro raso e no engadido foi nun saque de recanto cando Blind trabou a perna de Rueda que entrara poucos minutos antes. Borja cunha seguridade de figura e de líder transformou o penalti cando o partido esmorecía. Un gol que deixaba un empate, que aliviou a bancada, mais que resulta insuficiente para as expectativas creadas polo proxecto do adestrador. Para fuxir do actual empoutamento diante do gol, unha doenza estraña que padece todo o equipo, e sobre todo afecta a Jutglá, Moriba, Williot, Sotelo ou o propio Aspas, o Celta precisa dunha vitoria rotunda que faga fuxir calquera tentación de males de ollo ou de inesperadas treboadas arbitrais. Intentalo en Vallecas, decote un campo adverso para os celestes, é necesario para saír de alí coma un foguete para Sttugart, recuperar o optimismo e toda a confianza no proxecto de canteira e xogo combinado de Claudio.

Publicado en Faro de Vigo: 15-09-2025

Gran colofón

26 de Maio de 2025/en A Portada, Artigos, Artigos Faro de Vigo, Campo do Fragoso, Celta de Vigo, Deporte, Fútbol, Vigo/por bretemas

Nos meus sesenta anos de celtismo consciente, fillo e neto de socios celtistas, poucas noites fun máis feliz ca do pasado sábado, na que un soberbio Celta xiraldino conquistou o coliseo de Xetafe. Quen lle dera piche pola costa de Peniche!, que diría o profesor Quique Costas, o mellor coñecedor da fala galega de Vigo, para facer rabiar aos poucos que desconfiaban do equipo claudino tras o exercicio de coherencia coa tradición e identidade celeste que supuxo a celtada do domingo pasado dándolle opción a outro humilde, o Raíño bucaneiro de Iñigo Pérez, a manter as súas aspiracións de estrearse na Conference League.

Conquista que se xestou con paciencia, remontando un gol aos once minutos de Mayoral, froito dun erro de Guaita no exercicio de coherencia de sacar a pelota combinada, sempre arriscado, un xogo consciente de quen sabe que aquel que moito corre, non é o que máis pronto chega. Como tampouco foron dar un raite as catro mil almas que ateigaron de celeste, a cor da esperanza, a bancada do fondo norte do coliseo do sur de Madrid. Soporte da afección necesario se viñeran mal dadas e para celebrar, despois de quedar hai oito anos en Old Trafford ás portas do ceo, a décima clasificación europea do primeiro equipo galego en gañar un trofeo europeo (2000).

Custoulle menos de media hora aos de Claudio collerlle os talentos aos de Bordalás (en retirada), sempre severo co Celta, recuperando o control do balón, que xa non perdería até o derradeiro asubío. Así chegou a igualada no 24’, tras unha combinación iniciada por Alfon (gran partido do manchego na súa despedida como celeste) con Iago que, noutro serán memorable, inventou un espazo inexistente na proximidade da área pequena para que alí Borja Iglesias recollese o balón e batese por primeira vez a Soria, outro gol de sete estralos da gran tempada do compostelán.

Dende entón o partido, sobre todo na segunda parte, constituíu un recital excepcional dun equipo no que participaron até nove futbolistas feitos na Madroa. Concerto sinfónico do mellor xiraldismo, interpretado de forma coral coa paciencia do ourive, facendo un partido longo, combinado e tecendo, alongando as posesións, mesmo cando o marcador simultáneo enviaba mensaxes inquietantes de estar fóra do obxectivo. Un traballo encomiable dirixido de forma incansable por ese obreiro exemplar do fútbol que é Fran Beltrán, esoutro vigués de adopción, que ensamblaba de marabilla con Moriba (gran promesa de figura internacional) e con Iago, cando recollía no campo propio para iniciar outro ataque.

Nunha desas, co partido xa moi maduro, no 80’, Beltrán avanzou de forma sensacional até a porta da área, onde enviou sobre Williot, que dende a liña de fondo viu a Aspas, que chegaba ao pao longo. O extremo sueco envioulle unha asistencia prodixiosa que o capitán recolleu sen que o balón botase rematando de langheta e anotando o seu décimo tanto da tempada. Unha obra de arte do fútbol combinado xiraldino, á altura daquel xogo da serpe de Mostovoi, Karpin e Mazinho, que pensabamos nunca sería superado en Balaídos. Outro dos goles decisivos do noso Merlín de Moaña, entre os 200 que marcou coa elástica celeste, como aqueloutro dobrete histórico do 6 de xuño de 2009 contra o Alavés, co que iniciou a súa lenda.

Co gol do mago, que cumpría a promesa de «Voltar a Europa», que hai oito anos fixera na lameira de Manchester, o Celta de Claudio soubo manterse a tensa e continuar ordenado, evitando a rebumbia e o mal de altura que sufriu noutros momentos desta tempada pechada con matrícula de honra e co sétimo posto que habilita para xogar competición tan atractiva como é a Europa League. Un acto de xustiza poética, que resarce o celtismo de tantas penalidades anteriores no Coliseum, un colofón brillantísimo para unha extraordinaria tempada.

Mención á parte merece neste colofón –termo que os editores utilizamos tamén para expresar o toque final– os numerosos méritos de Claudio Giráldez. Adestrador que dende a súa chegada en marzo do pasado ano, para substituír ao sobrado e antipático Benítez, forxou un modelo de equipo de canteira de xogo protagonista, para o que contou co apoio da presidenta e da dirección deportiva, como dunha política de comunicación audaz, capaz de conectar, sorprender e emocionar a un celtismo interxeracional, cada vez máis anovado, feminizado e xove, protagonista de momentos inesquecibles coa interpretación da Oliveira de Pucho Tangana.

Unha nova e poderosa alquimia celeste, cuxa fórmula ten como seus compoñentes os de Celtismo, Canteira, Claudio, Marián e Redes (13 millóns de seguidoras en todo o mundo), cuxos mellores resultados están aínda por chegar. Modelo de fútbol xiraldino resiliente e creativo, fútbol atlántico de pase longo e xogo colaborativo, baseado no coidado da autoestima e na responsabilidade de exercer os valores propios con empatía, paciencia, respecto e humildade. O Celta de Marián e Giráldez ten a ollada sobre a esperanza do porvir. Beizóns por ofrecernos a posibilidade de gozalo e compartilo!

Publicado en Faro de Vigo: 26/05/2025

A fala de Vigo

26 de Novembro de 2024/en A Portada, Artigos, Artigos Faro de Vigo, Autores, Cidades, Cultura, Edición, Lecturas, Lingua, Novidades, Recurso_didáctico, Vigo/por bretemas

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á monografía A fala de Vigo (UVigo 2024) de Xosé-Henrique Costas:

O emprego do galego en Vigo está en mínimos históricos. A enquisa do IGE (2023) sobre o uso e coñecemento do galego cifra os galegofalantes habituais no 13,46 % dos vigueses maiores de 5 anos e os castelanfalantes no 86,54 %. Cifras que hoxe fan de Vigo a cidade menos galeguizada do país, aínda que sexa pouco menos que Ferrol, onde os galegofalantes representan o 13,60 % e na Coruña o 15,48 %. Situación precaria do galego nas tres cidades industriais, onde o seu uso cotián representa apenas unha terza parte ca en Santiago, onde é o 44,52 %, cifra que queda por baixo do 46,23 % do conxunto de Galicia, inferior, por vez primeira, á de castelanfalantes. Retroceso histórico do galego, substituído polo castelán, que afecta tamén a cadansúa área metropolitana que, se ben ofrecen porcentaxes máis elevadas de galegofalantes –Vigo o 20,13 %, A Coruña o 25,04 % e Ferrol e Ortegal o 28,39 %– fican lonxe das cifras de uso do galego en Lugo, 39,50 %, e Ourense, 37,87 %. Números que habería que desagregar por tramos de idade, información valiosa que axudaría a entender a situación de emerxencia da nosa lingua.

Por ventura, tras semellante retrato do estado da lingua, a Área de Normalización Lingüística da Universidade de Vigo acaba de publicar unha monografía esencial para o patrimonio da cidade nosa e para o seu futuro: A fala de Vigo. Trazos diferenciais da nosa variedade dialectal (2024), obra da que é autor Xosé-Henrique Costas González, natural de Mantelas, catedrático de Filoloxía Galega da UVigo especializado en dialectoloxía das falas galegas do exterior, activista do galego e escritor, autor da triloxía «Banu Marwán: a estirpe do galego». Concibido como texto dunha conferencia sobre o galego de Vigo, solicitada pola asociación de voluntariado lingüístico Faladoiros Vigo, o traballo de Costas levedeceu e colleu corpo como estudo filolóxico de referencia sobre a fala do Vigo actual, testemuño de que a pesar das cifras preocupantes de uso, a lingua galega sigue moi viva en Vigo entre un de cada cinco dos seus veciños, falada no vitrasa, Balaídos ou nos centros comerciais, con presenza destacada nas parroquias do Val do Fragoso, bacía vertebrada polo antigo río Sárdoma, hoxe chamado Lagares, onde segue sendo a lingua cotiá ou maioritaria de non pouca veciñanza.

Iniciada polo soneto «Vigo» de Darío Xohán Cabana e por un limiar do mestre X.L. Méndez Ferrín, a monografía de Costas, tras encadrar a fala viguesa no Bloque occidental das falas galegas, cos seus trazos propios de gheada e seseo, presenta as súas características diferenciais, algunhas exclusivas do concello de Vigo, sexan fonético-fonolóxicas (inestabilidade do ıeı tónico aberto, redución do hiato -oa en -ó…), prosódicas (interrogación con acento descendente) ou morfolóxicas (diferenciación de Nós e nosoutros, emprego de forma oblicua do pronome, uso da perífrase recomendativa querer + participio flexionado…). Secasí, a cerna do retrato da fala viguesa está no apartado de léxico onde, despois de identificar trazos singulares neste ámbito (uso moi frecuente dos sufixos -ota/e, -exa/o, -eira/o; emprego do arquilexema mirar, documentado nos textos dos tres trobeiros da ría de Vigo…; ou emprego de voces coincidentes co portugués do norte…), recolle un cento de frases e refráns, así como catrocentas voces senlleiras de Vigo, que non en todos os casos son exclusivas do Val do Fragoso, mais si características moi nosas.

Tesouro lexical vigués que Costas leva máis alá dos tópicos de castelanismos vigueses como patatillas, manises ou tenis. Son palabras viguesas galegas: aboiada/o, alcoube, bandallo, berete, chaíñas, charrau, chosca, croque, currusco, esbandallar(se), espiche, fariñoque, furabolas, ghaldrumada, ghicho/a, manghallón, meniño e meniña, molote, moquenear, noutronte, necha, pallona, pateiro, pello, pirú, pisca-pisca, pispardo, postouro, rao, roña, sabidicho/a, sudre, tareco, tirisó, ventimperio, viño de masán, virghallada,… Como son frases viguesas: A ghaita é pro ghaiteiro, Andar ás minchas, Andar de ghavota, Bailar nunha peneira, Chiscar un ollo, Darlle ao veo, Dar un raite, Falou Varela, Faser barro (coas orellas), Ir quentar os bancos, Montes e moreas, Non ter paraxe, Quen che dera piche pola costa de Peniche, Quen de novo foi bailador, de vello dálle un xeitiño, Ser o prixel de todas as salsas, Ser unha man furada, Xa pasaron as leiteiras, Xuntar allos con maravallos…

Palabras e frases que conforman un tesouro comunal, que o autor convida a compartir e ampliar, como forma de preservar o patrimonio da lingua e fomentar o seu uso en todos os ámbitos da vida cotián. Parabéns a Quique Costas e a Uvigo pola sensibilidade de realizar unha publicación, que se pode baixar gratuitamente en pdf na súa páxina.

Vigo no tempo

14 de Novembro de 2023/en A Portada, Arquitectura, Artes Visuais, Artigos, Artigos Faro de Vigo, Cidades, Cultura, Exposicións, Historia, Imaxes, Memoria, Recurso_didáctico, Sociedade, Tecnoloxías, Urbanismo, Vigo/por bretemas

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á exposición «Vigo no tempo», comisariada por Manuel Gago, e da que tiven a honra de ser coordinador local:

Dende a pasada semana e durante dous meses recala en Vigo o proxecto expositivo «Cidades no tempo», comisariado polo profesor Manuel Gago e organizado pola Xunta de Galicia, a través da Fundación Cidade da Cultura, coa colaboración de Afundación, co obxectivo de reivindicar a cultura urbana como chave da identidade contemporánea de Galicia. Despregado cunha exposición en cada unha das sete principais cidades, foron deseñadas de forma coidadosa coa intención de que cada visitante puidese gozar dunha experiencia singular explorando a complexidade urbana, social e simbólica de cada unha das cidades dende perspectivas diversas: os seus fitos históricos destacados, os seus mitos fundacionais ou seu desenvolvemento urbanístico, económico e cultural. Mostras que conforman cadanseu relato e indagación sobre a súa identidade, dende as orixes até o inicio do século actual, que se vai debullando por medio da interacción cun cento de pezas (obxectos, obras de arte, documentos, planos, mapas, fotografías e publicacións) e da recreación de ambientes, escenografías e textos sonoros e audiovisuais.

Convidado polo comisario Manuel Gago, tiven a oportunidade de participar como coordinador local no equipo que preparou a mostra «Vigo no tempo» (VT) na que coa estrutura, a metodoloxía e os recursos expositivos do proxecto «Cidades no tempo» pretendemos indagar na identidade de Vigo, a primeira cidade de Galicia. E abofé que lonxe da pretensión de ofrecer unha historia de Vigo, o que quedaba fóra das nosas posibilidades e corresponde a un aínda inexistente museo de historia da cidade, resultou unha tarefa apaixonante e moi gratificante identificar algunhas das hélices do ADN dunha cidade que dende hai dous séculos, tras a súa declaración como «cidade leal e valorosa» e a abolición dos privilexios do señorío da mitra compostelá (1811), asumiu unha profunda vontade colectiva de constituírse nunha grande cidade e de ofrecerse como o primeiro motor urbano da Galicia moderna e resume de todas as morfoloxías nas que o noso país pode revelarse. Unha indagación na identidade, porén, que desmonta o prexuízo acuñado por Manuel Murguía de que Vigo carecía de historia de interese, que tanto dano fixo e chegou a callar na sociedade viguesa e na historiografía galega. Unha ollada mudada desde que en 1953 apareceron as estelas romanas do Areal (coas que iniciamos a experiencia expositiva), e moito máis desde que nas tres últimas décadas as achegas historiográficas documentadas polos membros do Instituto de Estudios Vigueses amosaron que a cidade medrou nun territorio intensamente ocupado moito antes de que existise a propia idea de cidade.

Tirando do fío do nobelo da súa capacidade permanente de transformación, que o poeta Ramón González Alegre identificaba como «Vigo nace sempre», a visitante de VT pode seguir a expansión urbana polas pezas senlleiras da planimetría viguesa, dende a primeira imaxe de 1597, o plano de Turriano (que viaxa por vez primeira a Vigo), pasando polo plano dun Vigo fortificado (1667), até a proposta de ordenación portuaria (1919) de Eduardo Cabello; sen menoscabo de coñecer proxectos que nunca chegaron a saír adiante, como o curioso plano de 1810 para facer unha base naval nas illas Cíes. Como pode tirar do fío desoutra transformación constante dos emprendementos industriais, comerciais e portuarios, outras tantas hélices do ADN vigués, interpretadas en óleos presentes na mostra como «Vigo traballa» (1986) de Manuel Moldes, «Recollida de algas no Berbés» (1892) de Juan Martínez Abades ou a «Vista de Vigo» de Urbano Lugrís, un dos murais de cinco metros rescatado do Hotel Moderno.

Na súa proposta, a exposición VT incorpora a tecnoloxía para mergullar ao visitante na indagación a través de instalacións audiovisuais e interactivas. Entre elas son de salientar a experiencia proposta no «Miradoiro», unha gran mesa que permite seguir a evolución de Vigo dende a época romana até a actualidade. Como tampouco debe perder o visitante a experiencia de identificar os «Padróns», as pautas que definen a gramática visual da cidade, nas fotografías de ornatos pétreos, costas e guindastres. Outrosí sucede cos espazos dedicados a presentar a reinvención creativa e musical dos anos 80, A Movida, coincidindo co período da reconversión industrial, e a escoitar seis voces que representan outras tantas memorias da nosa veciñanza, as da escritora Ledicia Costas, a avogada Elvira Landín, a fundadora das Cantadeiras do Berbés Loli Hernández, a fundadora de Alecrín Ana Míguez, o profesor Xosé Henrique Costas e o membro da Asociación Casco Vello Fiz Axeitos. Convido a participar nesta experiencia viguesa, aberta no primeiro andar da sede social de Afundación até o 20 de xaneiro.

Onte 1969: «As cantigas de Martín Codax en 55 idiomas»

10 de Maio de 2018/en Cultura, Galerías de fotos, Lingua, Novidades, Onte, Poesía, Recurso_didáctico, Traducións, Uncategorized/por bretemas

Gañei onte o día cando como membro do xurado dos Premios de relato e poesía da Universidade de Vigo me agasallaron un exemplar d’ As cantigas de Martín Codax en 55 idiomas, un libro arca editado con motivo da exposición en Vigo do Pergamiño Vindel. Máis alá do feito de que con esta edición as sete cantigas do primeiro poeta vigués se convertan no título literario galego traducido ao maior número de linguas, desde o chinés ao bengalí, desde o finés ao maorí, pasando polo persa, árabe, quichua ou romanés, o que constitúe unha proeza editorial, a obra coordinada polo catedrático Xosé Henrique Costas González expresa como ningunha outra a proxección inclusiva do texto codaxiano e, sobre todo, esa «forza que vén de lonxe» dos tradutores e tradutoras, embaixadores da lingua galega das máis diversas nacionalidades espalllados polo mundo, que se namoraron de Galicia e da nosa lingua, que traducen, falan e escriben con primor.

Xaora, este é un libro testemuña da diversidade lingüística como patrimonio da humanidade que se ofrece, ademais, como unha excepcional ferramenta didáctica para ser empregada nas nosas aulas. Parabéns ao coordinador, á Universidade de Vigo como editora e aos 55 tradutores e tradutoras deste libro histórico.

Onte 1818: “Crónica Córnica” de Francisco Coimbra na Universidade de Vigo

27 de Xaneiro de 2017/en Autores, Lingua, Novidades, Onte, Premios, Presentacións, Promoción do libro, Uncategorized, Vigo, Xerais/por bretemas

Interesantísima foi a presentación de Crónica Córnica de Francisco Coimbra, finalista do Premio Xerais de novela 2016, na Universidade de Vigo. Xosé Luís Méndez Ferrín e profesores Xosé Henrique Costas e Anxo Angueira acompañaron ao autor, profesor na Universidade de Curitiba, que nestes días visitou Galicia.

Comezou as intervencións Costas contextualizando o contido da novela: “en Europa falamos 150 linguas das que cen están en risco de aniquilamento”, “esas linguas ameazadas poden vivir ou revivir en función da vontade dos seus falantes”. Para Costas “nesta novela hai, ademais de solidariedade, humor e lirismo, moita reflexión sobre as palabras, as linguas e o cambio lingüístico”. “Mais sobre todo hai moito interese por abordar os prexuizos, neste caso daquelas persoas que non comprenden as razóns polas que se comeza a falar de novo o córnico en Cornualle”. “Como tamén se abordan outras cuestións como a inmersión escolar ou o illamento dos seus falantes”.

A seguir interviu o escritor e profesor Anxo Angueira que confesou estar “moi sorprendido e satisfeito coa lectura desta novela”. “Non coñecía ao autor e paréceme un milagre que un mozo que conectou coa nosa cultura hai apenas uns anos chegase a facer esta extraordinaria novela de estilo directo, expositivo e sen retornelos”. “Un autor que coñece e domina lingua como demostra en frases como ‘unha fisterra estreitiña, estreita’. Unha dimensión fundamental nun autor que sabe das posibilidades deste material lingüístico, un escritor que vive dende dentro a lingua”. Seguiu Angueira sinalando que “Crónica Córnica é un libro sobre outros libros, unha novela protagonizada por un personaxe colectivo, esas 537.400 persoas, voces, terroristas, sediciosos que da noite para a mañán espertan falando en córnico”. “Unha novela onde o filolóxico esta moi presente dende un primeiro capítulo extraordinario, pola forza coa que conta un suceso marabilloso que revoluciona todo”.

Sinalou despois Angueira a importancia dos números na novela e a súa relación con Álvaro Cunqueiro e Jose Saramago. “Mais tamén está nestas páxinas o oral e o popular, con expresións de noso tan características como ‘córnico non é’, de xeito que a propia lingua popular galega é utilizada como esconxuro. Isto permite unha lectura especular da novela, que fala do córnico, pero tamén da situación de todas as outras linguas minorizadas”. “Esta é tamén unha novela sobre as relacións entre a lingua e o poder e unha canto á diversidade lingüística”. “Lembroume a Non hai outro camiño, a novela de Isaac Xubín, onde hai tamén unha alegoría da revolución e da represión. O que semella que volve un tipo de escrita na presenteira das letras galegas”.

Para Angueira “na novela volve a solidariedade dos países celtas e do celtismo”, “agradezo esa descrición tan brillante dos galegos que chegan en dorna, non podía ser doutra forma, para apoiar a insurrección lingüística córnica, un xeito de presentar o mundo da talasocracia, ese mar céltico que nos une, como sinalou o profesor Anxo Ocampo, tan presente no poema de Rosalía de Castro ao escocés Sir John Moore”. Rematando o seu discurso, Angueira insistiu que na novela de Coimbra estaba moi presente a idea de Rexurdimento, un libro no que os personaxes soñan moito, un libro que é un soño feliz”.

Xosé Luís Méndez Ferrín comezou saudando “a unha nova estrela da literatura galega” e pregándolle ao autor “que se incorpore a nosa permanente renacencia”. Seguiu Ferrín sinalando que “o medo ao esmorecemento da nosa lingua mobilizou dende o século XVIII a Sarmiento e despois no XIX e por medio da poesía aos compoñentes do Rexurdimento”. “Levamos cen anos asustados pola perda da nosa lingua, de sermos un pobo como o córnico ou dálmata que perderon a súa lingua no tempo contemporáneo”.

Lembrou Ferrín que antes de existir este libro, no século XV xa existiu Le roman de Ponthus, para cualificar despois Crónica Córnica como unha novela excelente, máis orixinal que A jangada de pedra de Saramago. A de Francisco Coimbra é unha novela filosófica ligada coas do século XVII de Swift, Voltaire ou Rousseau. Unha novela concibida para facernos pensar, suficientemente ambigua para que nos prenda e nos faga conectar con todas as reminiscencias literarias e coñecemento que temos sobre o país. Esta é unha novela que devolve ao lector cento por un”. Citou Ferrín O home que fala vegliota, o cómic de Reimundo Patiño, como un precedente dignísimo desta novela.

A seguir, Ferrín foi debullando as relacións entre Galicia e Cornualle, “fíos invisibles que aparecen de forma sorpresiva e milagreira”, “fíos que terman de Cunqueiro ou da serie Poldark ou de moitos topónimos de aquí e acolá”. “Hai hoxe un renacemento córnico modesto, que fai que existan máis dun milleiro de persoas que se xuntan para falar a lingua perdida ou filmar unha película na que se utiliza”. Rematou Ferrín sinalando que “este libro excelente de Francisco Coimbra lévanos a recoñecernos como parte dunha estrutura profunda dese mar céltico compartido”.

Comezou Francisco Coimbra salientando que “esta novela fala de calar e falar”. “Coas linguas podemos falar ou calar, negociamos constantemente en omitir ou decidimos falar. Mais no caso das persoas que falamos máis dunha lingua, estas escollas multiplícanse. Aquí en Galicia facédeo constantemente. Mais que pasaría se toda unha comunidade decidise falar nunha lingua? Desa idea naceu Crónica Córnica“. “Eu son de Curitiba, onde agora traballo; eu son de Madrid, onde nacín; eu son de Barcelona, onde fixen a Primaria; eu son de Santiado, de Pisa, de Montpellier, cidades onde vivín nalgún momento da miña vida. E eu escollín escribir esta novela en galego. Eu vivía en Brasil, traballo na Universidade de Curitiba, formo parte dunha xeración esmagada polo capitalismo. Aí tiven esa idea que naceu en galego”.

Francisco Coimbra fixo despois un eloxio da lingua galega: “o galego ten unha vantaxe que outras linguas non posúen, o seu proceso de estandarización foi distinto ao doutras linguas hexemónicas; no seu proceso de padronización o galego conservou moita diversidade de opcións, e isto supón unha gran riqueza”. “A novela foi un traballo sobre a lingua incorporando novos rexistros sobre ela. Quixen abrir outros rexistros para a lingua, amplialos co doutras linguas como un medio de expresión literaria”. “En Crónica Córnica hai unha mestura de xéneros, hai veces que o texto ten carácter enciclopédico, noutras pretende parecerse a unha guía de conversa, coa pretensión de facer un xogo de espello para expresar a semellanza entre dúas linguas como o córnico ou o galego”.

“O feito de que esta ambientada en Cornualle serve como metáfora para calquera outra comunidade. Crin que Cornualle era máis neutro por ser unha comunidade pequena e por contar cun espazo literario de seu.”. A seguir, Coimbra reflexionou sobre a idea de ‘cando morre unha lingua?’ “Os límites das linguas son moito máis difusos no espazo e no tempo do que cremos”. “O narrador non ten moita autoridade e precisa apoiarse noutros para completar a súa información, razón pola que na miña novela todas as persoas e as cousas falan, construíndo así un personaxe colectivo”.

D. Besadío publicou no Diario da Universidade de Vigo unha excelente crónica sobre a presentación.

Guardar

Onte 800: Libro galego visible

23 de Novembro de 2013/en Cultura, Eventos, Historia, Narrativa, Novidades, Onte, Presentacións, Promoción do libro, Xerais/por bretemas

No serán de onte Xerais celebrou cinco presentacións simultáneas das súas novidades. Pedro Feijoo presentou A memoria da choiva na libraría Libraida de Gondomar, Quique Costas O valego no Museo do Humor d eFene, Manuel Gago e Manel Cráneo Vento e chuvia na Couceiro de Compostela, Xosé Álvarez Pontevedra anos anos do medo na libraría Nós de Sanxenxo e Marina Mayoral ditou unha conferencia sobre O anxo de Eva na Biblioteca Pública de Foz. Actos que coincidiron, ademais, coa cerimonia de entrada na RAG de Fina Casalderrey, a quen tanto queremos na editorial. Un esforzo promocional teimoso e constante (levamos 280 actos en menos de ano e medio) que pretende contribuír a facer o libro galego máis visible nos espazos públicos e nos soportes dixitais. Un programa dirixido a públicos diversos, como pretendemos sexa a nosa oferta, que a vindeira fin de semana centraremos en Culturgal 2013, a gran cita anual da produción cultural galega, dirixida a todos os públicos, con especial atención ao familiar. Abrir espazos máis amplos de visibilidade social para o produto cultural galego é unha tarefa imprescindible, máis aínda en tempos de crise e precariedade das políticas culturais públicas, que convoca o esforzo de creadores, produtores e distribuidores da nosa industria cultural.

Onte 762: O valego

15 de Outubro de 2013/en Autores, Ensaio, Lingua, Novidades, Onte, Xerais/por bretemas

Chegaron do prelo os primeiros exemplares da monografía de Xosé-Henrique Costas González O valego. As falas de orixe galega do Val do Ellas (Cáceres – Estremadura). Unha obra de referencia sobre o que Francisco Fernández Rei, prologuista do libro, considera o bacelo galego que prendeu na Serra de Gata no século XIII. O valverdeiro, o lagarteiro e o mañego, as tres falas do Val do Ellas, Os Tres Lugaris para os seus habitantes. constitúen un mesmo dialecto, o valego, glotónimo afortunado co que Costas bautizou a estas falas (esencialmente) galegas de Cáceres. Tras dúas décadas de investigación concienciuda sobre o terreo, Quique Costas ofrece unha monografía que chanta os alicerces para a posta en valor desta variante extramura do galego e para o desenvolvemento dunha lexislación lingüística que garanta os dereitos lingüísticos dos seus falantes estremeños. Ademais da completísima aproximación lingüística, o investigador de Castrelos ofrece unhas setenta primeiras (e extraordinarias) páxinas sobre o contexto lexislativo e político das linguas minorizadas en España, con especial atención á «Carta Europea das Linguas Rexionais e Minoritarias». Un libro escrito, ademais, cunha lingua de festa. Un ensaio fermoso e equilibrado, tan entusiasta coma rigoroso. Recoméndoo vivamente.