Listado de la etiqueta: ramiro_pascual

Impresións de Castelao en Vigo

/en , , , , , , , , , , , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana de Campo de Granada en Faro de Vigo (o 1.300, dende agosto de 1999) á exposición «Impresións de Castelao en Vigo», na Pinacoteca Fernández del Riego, comisariada por José Luis Mateo e Miguel Anxo Seixas:

Dentro da sempre interesante visita a Pinacoteca Fernández del Riego, mesmo a pesar dos seus horarios reducidos, este verán ofrece o aliciente da magnífica exposición «Impresións de Castelao en Vigo» cuxo fío condutor narrativo é a relación do polígrafo nacionalista coa industria editorial viguesa. Comisariada por José Luis Mateo, membro do Instituto de Estudios Vigueses, e Miguel Anxo Seixas, presidente da Fundación Castelao, a mostra reúne 150 pezas de diversos fondos sobre as relacións de Castelao con Vigo, entre as que destaca o atractivo da súa obra gráfica procedente das coleccións dos museos municipais de Castrelos e Fernández del Riego.

Sen renunciar, xaora, a presentar as pegadas persoais que Castelao deixou en Vigo, fose cando visitaba a consulta da rúa Elduayen do doutor Ramón González-Sierra para tratarse dos seus problemas oculares; para atender os convites de sociedades culturais viguesas como o Ateneo, onde no seu local da praza da Constitución expuxo en 1923 as 48 imaxes que formarían o álbum Nós; ou en calidade de político galeguista comprometido coa conquista da República e do Estatuto de Autonomía, que pronunciou discursos memorables como o do 25 de xullo de 1931 no García Barbón.

Mostra de excelente deseño museográfico, clara, didáctica e exhaustiva, presenta de forma ordenada unha síntese esencial da obra gráfica de Castelao publicada na prensa viguesa durante vinte e cinco anos. Primeiro, os seus debuxos cómicos na revista Vida Gallega de Jaime Solá, publicación gráfica da que sería autor da portada do primeiro número de xaneiro de 1909. Logo, cando colabora con Galicia. Diario de Vigo, o xornal do seu amigo Valentín Paz Andrade, aparecido o 25 de xullo de 1922, con sede primeiro en Montero Ríos, logo na rúa Urzaiz, para o que deseñou a cabeceira tipográfica e publicou numerosos textos e caricaturas. Máis tarde, con El Pueblo Gallego, aparecido o 27 de xaneiro de 1924, onde dende o 17 de outubro de 1926, cando publica o relato «O pai de Migueliño», irá adiantando os contos e ilustracións, que titula como Cousas, que en 1929 recollerá o editor Ánxel Casal na Coruña na súa editora Nós. Como adiantará en 1927 nas páxinas do xornal vigués de Portela Valladares tres capítulos da novela Os dous de sempre que en 1934 publicará Nós en Compostela.

E, xa por último, a súa colaboración gráfica con Faro de Vigo, unha das máis sobranceiras das que fixo ao longo da súa vida, que lle permitiu chegar a un público xeral dende o xornal de maior difusión na Galicia do seu tempo. Baixo o epígrafe «Cousas da vida», Castelao publicou o 16 de outubro de 1926 a primeira das súas viñetas que levaba o seguinte pé: «O mellor remedio contra a gordura e o sacho: non vos hai labrego que teña bandullo». Un traballo que se estendería ao longo de máis de seis anos, interrompido o 10 de xullo de 1927 e recuperado o 2 de febreiro de 1930 con dúas colaboracións semanais, até que a pechou o 9 de abril de 1933, cunha viñeta de pé abondo explícito: «–A República xa veu. –Agora falta a Autonomía». En total 355 cousas da vida, traballo monumental escolmado na mostra da Pinacoteca, como xa fixera o propio Castelao naquel Almanaque Faro de Vigo 1931. Cousas da vida, dunha impresionante tirada de 20.000 exemplares. Publicación artística e comercial na que aparecían anuncios como o de Vicus, entidade cinematográfica viguesa de Xulio Rúa, membro da Agrupación Dramática Galega, que anuncia o film titulado A traxedia de Xirobio, produción de sete partes e un limiar, versión dun conto de máscaras do celebrado libro Cousas da vida de Alfonso R. Castelao, primeira ficción do cinema galego, na que, por certo, aparece a figura dos merdeiros, máscara do entroido tradicional vigués.

Acertan os comisarios cando dedican tamén a súa atención a relación de Castelao con Vigo durante a ditadura, fose polo porto onde entraron de matute os exemplares de Sempre en Galicia editados en Buenos Aires, fose polas edicións que Galaxia, a partir de 1953, e edicións Castrelos, a partir de 1964, fixeron das súas obras literarias ou a que Serigrafía Galega de Álvaro Álvarez Blázquez popularizara, a partir de 1971, algunha das súas obras gráficas. Como non esquecen presentar un itinerario vigués de Castelao, sobre o plano de Ramiro Pascual de 1916; lembrar as primeiras representacións d´Os vellos non deben namorarse en Vigo, a do grupo ourensán Las Burgas o 19 de xuño de 1969 no Teatro García Barbón, a do Teleclub de Coruxo en 1971 e a do Grupo Xiada de Valadares en 1974. Como rescatan a presencia no noso rueiro desde o 25 de xullo de 1981, no que a avenida de Samil pasou a chamarse avenida Castelao ou os tres centros educativos que levan o seu nome. Unha homenaxe moi atractiva á figura do guieiro galego cando lembramos o seu 75 cabodano. Recomendabilísima até o 31 de agosto.

Un plan para o Castro

/en , , , , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a reclamar un Pllann director de conservación do monte do Castro:

Coincidindo co centenario da aprobación por parte do Directorio Militar de Primo de Rivera da cesión do Monte do Castro ao pobo de Vigo, a cambio de que a cidade destinase unha finca para a construción dun cuartel, publicouse o libro Breve historia de O Castro de Vigo (Editorial Elvira 2024) de José Manuel Hidalgo Cuñarro, primeiro arqueólogo municipal e responsable das campañas de escavacións no entorno do Castro e da illa de Toralla durante a década de 1980. Tras aqueloutro libro de referencia do arquitecto Jaime Garrido Rodríguez, El origen de Vigo. El monte de O Castro y su castillo (Deputación de Pontevedra 2011), a síntese histórica e divulgativa de Hidalgo pon de manifesto que este outeiro, que domina polo norte a ría e polo sur o val do Fragoso, foi protagonista e testemuña principal da historia nosa. Orixe e vixía viguesa, a historia do Castro correu paralela a da propia vila, dende aquel oppidum castrexo de tres mil habitantes de hai dous mil anos, pasando pola ermida da Nosa Señora do Castro (presente no plano de Leonardo Turriano de 1597) e a fortaleza defensiva do Castro (construída coincidindo coa das murallas en 1656), até converterse no século XX, despois de varias décadas de reclamacións no primeiro parque urbano, pulmón vexetal e espazo de lecer do Vigo vello e do seu ensanche, tesouro do noso patrimonio histórico.

Proceso iniciado o 18 de xuño de 1902 polo alcalde Prudencio Nandín que solicitou ao ministerio de Defensa unha fórmula para ceder o dominio do monte do Castro ao pobo de Vigo. O que pouco despois, o 25 de xullo, o levará a solicitar a Jenaro de la Fuente un proxecto para a urbanización do Castro que o arquitecto presentará o 30 de setembro de 1903 co título «Obras de embelecemento do Monte do Castro». Impulso que coincidiu coa construción dun grande depósito de auga no Castro, a 118 metros, proxectado polo enxeñeiro vigués Ramiro Pascual Lorenzo, que a partir de 1903 permitiu contar coa presión necesaria para abastecer a toda a cidade coa auga procedente dos mananciais da parroquia de Bembrive. Xaora, o proxecto de Nandín, a pesar de ser aprobado en 1908, quedou no caixón do silencio administrativo até que o 30 de abril de 1924 o recuperase o Directorio Militar.

Con todo, habería que agardar até marzo de 1927 para que o ministerio do Exército aceptase a proposta de concello de ceder a finca do Carmen no barrio das Travesas, coa condición de que estivesen urbanizadas as súas rúas inmediatas. Finalmente, rematada a urbanización acordada, da que quedou pendente a rede de sumidoiros, a cesión será asinada polo alcalde Manuel San Román o 12 de setembro de 1930. Mais tampouco aí rematou o conto, xa que tras a proclamación da República, ao non formalizarse a escritura da cesión, houbo que agardar ao 14 de abril de 1934, sendo alcalde Ángel Campos Varela, para asinar a cesión definitiva á cidade de Vigo dos terreos do Monte do Castro, coa excepción dos edificios militares, coa finalidade de destinarse ao establecemento de parques, xardíns e outras utilidades públicas. O Castro adquirirá, a partir de 1943, a configuración urbanística actual co «Proxecto de reforma interior e ensanche e extensión de Vigo» de Manuel Cominges. E será o 28 de marzo de 1964, sendo alcalde José Ramón Fontán, cando por fin a propiedade dos castelos de San Sebastián e O Castro pasen ao concello.

Na actualidade, tras a recuperación da punta do Diamante e a posibilidade de visita dalgunhas galerías da fortaleza, o futuro do parque do Castro continúa nunha situación incerta ao carecer dun plan director que contemple a recuperación dos tres recintos diferenciados da muralla e dos baluartes da fortaleza, mais tamén que amplíe as zonas de reserva arqueolóxica do actual xacemento como da procura do castelo do Penso e dos restos da ermida da Nosa Señora do Castro. Documento no que debería incluírse a prohibición da circulación e estacionamento de coches no perímetro do parque así como a retirada da cruz dos caídos e a recuperación dos edificios do depósito de auga. Accións enmarcadas dentro da  estratexia da súa transformación en espazo cultural, sobre todo no actual Paseo de Rosalía de Castro, onde podería artellarse un itinerario pola historia de Vigo, con especial atención aos monumentos inaugurados en 1967 dedicados aos Galeóns de Rande e ao poeta Martín Codax. Como tamén a merece o coidado do patrimonio forestal e floral do parque e do seu albeiro, así como o arranxo dos vieiros, carreiros, vereas ou sendas, que constitúen a única oportunidade que teñen milleiros de cidadáns para durante unhas horas camiñar por terra, gozando da súa fragrancia e do benestar que iso ocasiona. Un plan para o Castro ao non vai ser alleo o que poida suceder coa Panificadora nin coa casa do concello e o histórico Campo de Granada entradas ao Vigo vello.