Onte 1266: Xurxo Souto premiado

XG00224001O premio Irmandade do Libro da Federación de Libreiros de Galicia outorgado a Contos do mar de Irlanda de Xurxo Souto como mellor libro do ano aledounos moito. Sabemos que recoñece tanto a calidade literaria dos relatos como a súa magnífica recepción pola crítica e polo lectorado (estamos preparando a 4ª edición, cando aínda non pasou un ano da súa aparición). Xaora, é xusto recoñecer o esforzo extraordinario de Xurxo Souto por dalo a coñecer e contar coa voz dos seus protagonistas. Máis de dúas ducias de actos de presentación por todo o país, celebradas tanto en portos coma vilas do interior, a maior parte deles organizados por librarías, e convertidas por Souto en espectáculo literario e cívico, capaz de contaxiar entusiasmo e fachenda, axudaron moito a singularizar e socializar este libro coral protagonizado polas traballadoreas e traballadores do mar de noso. Parabéns moi merecidos a Xurxo Souto que sabemos continúa en rota.

Onte 1265: «Poética» de Fran Alonso

poetica_fran_alonso

Non tivera oportunidade de recomendar Poética, o libro en liña que Fran Alonso acaba de publicar. Unha creación literaria extraordinaria, un fito no emprego literario das utilidades hipertexutais, sobre todo da intertextualidade e do carácter multimodal dos textos, que integran imaxes, audicións, vídeos en tres linguas (galego, español e portugués). Un hiperlibro de poemas, unha hiperpoética rotunda, unha obra con vontade de constituírse en arca e arquivo, referente da ciberpoesía, que sitúa a Fran Alonso no cabezaleiro da literatura e da edición do noso tempo. Xaora, a forza e rotundidade desta Poética, como a súa utilidade como recurso didáctivo e soporte de fomento da lectura e de hiperescritura de poesía fan deste libro electrónico un referente internacional con inequívoca vontade de crear unha nova tradición para a nosa literatura e edición. Todos os parabéns para Fran Alonso por este hiperlibro interminable, negación da banalidade, afirmación da vontade da escrita en espiral. Unha obra aberta sobre a que volveremos. Recoméndoa moi vivamente.

Onte 1264: Retos da LIX galega

Participamos onte na mesa redonda que sobre «A literatura infantil de onte a hoxe. Fortalezas e debilidades» se celebrou no Salón do Libro Infantil e Xuvenil de Pontevedra. Foi unha fortuna debater con Paz Castro, Romina Bal, Eulalia Agrelo, David Pintor e Xavier Senín sobre o momento de tránsito e incerteza que vive o sector do libro infantil. Chamoume moito a atención o elevado nivel de participación do público e o seu interese polo proceso de hibridación e os criterios que utilizamos os editores á hora de decidir as publicacións das diferentes obras. Tirei como conclusións principais a necesidade de traballar por unha maior comunicación entre os diversos sectores e pola posta en marcha dun proceso que leve á redacción dun plan estratéxico para conxunto do sector do libro, asumido polos poderes públicos (que non poden renunciar a súa responsabilidade no fomento da lectura) e por editores, creadores e mediadores.

Onte 1263: Noite da Edición 2015

noite_da_edicion_2015

No Pazo da Cultura de Pontevedra celebrouse a Noite da Edición 2015 na que se entregaron os premios aos mellores libros do pasado ano, outorgados polos membros da Asociación Galega de Editores. Nesta edición homenaxeouse ao editor Telmo Eiriz, propietario de Galinova que celebra o vinte e cinco aniversario da súa actividade. Antes de comezar a cerimonia, Anxos Riveiro, concelleira de Cultura de Pontevedra guiounos polo Salón do Libro Infantil e Xuvenil, que na súa XVI edición dedica a súas actividades ao tránsito Da Ciencia á Ficción.

A cerimonia foi conducida polas poetas Lucia Aldao e María Lado con grande axilidade e humor, o que moito axudou a ganduxar as numerosas intervencións da noite. Comezou Laura Rodríguez, presidenta da nosa asociación, sinalando con claridade meridiana as importantes dificultades do sector editorial en Galicia e convidando a participar na campaña de promoción da lectura #eusiqueleo promovida pola AGE durante os meses da vindeira primavera dos libros. O noso admirado Alfonso García Sanmartín, ex-presidente da AGE, fixo a laudatio do labor editorial de Telmo Eiriz, quen nas súas palabras de resposta convidou a defender o libro impreso en papel.

Kalandraka, Alvarellos, Baía e Xerais levaron os galardóns nas diversas modalidades, correspondendo a María Reimóndez o premio Xosé María Álvarez Blázquez á mellor autora do ano. O seu discurso brillantísimo homenaxenado a Begoña Caamaño, que recibira o mesmo premio dous anos antes, e reclamando unha maior implicación do sector editorial na publicación de textos de mulleres e na igualdade real, foi un dos momentos máis relevantes. Como tamén o foron as palabras de Agustín Fernández Paz, cando agradeceu o Ánxel Casal ao mellor libro de ficción por A viaxe de Gagarin, denunciando os prexuízos que se volven verquer sobre a literatura e sobre a lingua galega. Foron tamén momentos moi bonitos para nós, as palabras de gratitude de Helena Pérez, en nome de Xerais, despois de recibir o premio Xosé Neira Vilas ao mellor libro infantil por Escarlatina, a cociñeira defunta, así como as da súa autora, Ledicia Costas cando colocou o seu aclamadísimo libro no territorio dos que procuran a igualdade de facto entre os mozos e as mozas, neste caso entre os grandes da cociña.

Particular relevancia para os editores galegos ten en cada Noite da Edición o premio Francisco Fernández del Riego co que a xunta directiva da nosa asociación recoñece unha iniciativa cultural ou editorial externa ao noso colectivo. O premio foi nesta edición para as Bibliotecas Escolares de Galicia polo seu labor continuado e compartido de fomento da lectura, promovido e alentado dende o equipo da Asesoría de Bibliotecas Escolares, formado por Cristina Novoa, Pilar Sampedro e Xosé Luís Barreiro. Un recoñecemento necesario, para un traballo de máis dun milleiro de profesores e profesoras que merece a maior gratitude dos editores.

 

Onte 1262: «Atravesar o fantasma»

B_7BcXqWUAEUOrF

XG00231501Encheuse onte o terceiro andar da Libraría Couceiro de Santiago no acto de presentación de Atravesar o fantasma, o primeiro libro de poemas de Carlos Callón. Comezou o acto coa estrea do vídeopoema «O desexo está na pantalla», unha peza audiovisual de minuto e medio sobre un poema do libro, dirixida por Alberte Paz Calo e Alba Romero Diéguez, interpretada por Antón Blanco Casás e Luis Miguel Gendre. Interviu despois Fran Conde, profesor da Facultade de Filosofía, que leu un texto composto con versos dos poemas de Atravesar o fantasma. Confesou que o libro lle gustara moito. «Non sei se os poemas de Carlos son optimistas ou pesimistas, mais sei que están cheos d madurez. Servíronme de espello, porque comparten o enigma do diván, o enigma do corpo do outro en forma de sete.» «Este libro é como pasar polo teatro sen aplausos quebrando o diván, que é unha forma de definir a psicanálise.» «Un libro que toma conciencia da pulsión da morte en freudiano, do goce en lacaniano, e das tentacións suicidas en calloniano.» «A psicanálise coma experiencia para literaturizar o medo, para buscar as palabras que faltan.» «No libro o desexo é o baleiro entre as liñas.» «”O lobo constrúe casas e destrúe soños”, quizais sexa o verso que mellor o define» apuntou Fran Cando para despois rematar o seu discurso dicindo que «este é un libro cheo de espellos, un lugar onde buscar a propia identidade, que sabemos está na propia procura, que non é outra cousa que a psicanálise.»

A seguir interviu a xornalista Montse Dopico que antes de comezar a conversa co autor cualificou o libro de activista, «forma parte dunha tendencia da literatura galega actual da afirmación do político dende o íntimo», «Un libro que reivindica o dereito á diferenza. Carlos Callón quere ser un activista do desexo e perseguilo». Na súa primeira intervención Callón defendeu a escritura de elexías. «Hai unha frase de Lacan que debería imprimirse en camisolas: ˝Un só pode sentirse culpable de non seguir o desexo”. Eu a poesía que desexo escribir é esta, a pesar de que poeta a quen lle pasei no seu momento algúns destes poemas díxome que “escribir elexías é unha patraña”. Eu penso que chorarmos polas nosas propias perdas é algo indispensable.»

Cando Dopico preguntou sobre as pulsións de vida e de morte que atravesaban todo o libro, Callón afirmou que «todos os meus libros teñen vontade comunicativa, quizais coa excepción do primeiro, sobre a poesía galega de Lorenzo Varela. Este tamén. Son consciente que ten niveis de lectura e o que comprenda cada lector ben entendido está.» «En todo caso son cosciente que “Atravesar o fantasma”, o título do libro,  é un concepto lacaniano. Todo o texto está transido de Lacan.»

Preguntado por Dopico sobre a súa reivindicación dunha sexualidade disidente, Callón confesou que «a miña experiencia homosexual hai vinte anos é moi diferente a dos meus alumnos. Para entender esta mudanza foi radical o caso de Jesús Vázquez “o Bo”. No libro hai poemas daquela época que lembran que non hai eros sen tánatos, tanto para a homosexualidade coma para a heterosexualidade. Eu conto dende min, falo de min, mesmo cando o fago de forma incosciente. Quero que o libro se lea como un poema que fala de min e dende min.» «Non hai eros sen tánatos, continuar vivo é continuar ferido», lembrou facendo referencia ao derradeiro poema dun libro onde as cifras teñen importancia: «35 poemas cando cumprín 35 anos, cinco partes con sete poemas cada unha.» Rematou Callón a súa derradeira intervención dicindo: «unha das mensaxes do libro é a de recoñecermos as fendas, as faltas e que sen ferida non hai vida. Mellor é sabermos e recoñecermos que non hai vida sen ferida.»

Onte 1261: «Medo político e control social na retagarda franquista»

image1

XG00214401Presentouse onte na Casa do Libro de Vigo Medo político e control social na retagarda franquista a voluminosa investigación do historiador Lucio Martinez Pereda publicada na serie «Memoria» da colección Xerais Crónica. Correu a presentación da obra a cargo de Ramón Nicolás que comezou confesando que a lectura do libro o sorprendera e inquedara, »axudándome a a valorar outras lecturas da literatura galega sobre o medo, a represión, as delacións, sobre todo as que se fixeron no ámbito docente». Sinalou Nicolás como na obra se fai fincapé nos mecanismos da chamada «represión fría», denunciándose as dificultades que teñen hoxe os investigadores para realizar o seu traballo tras a destrución de documentación e depuración de aquivos realizada nos primeiros anos da Reforma Política. Rematou a súa intervención Ramón Nicolás realizando un exercicio de lectura de xéneros comparados sobre o asunto das delacións, mesturando con grande mestría anacos da obra de Martínez Pereda con textos da literatura galega como Agosto do 36 de Xosé Fernández Ferreiro, Alba de mulleres de Carme Blanco, Home sen nome de Suso de Toro, Arrraianos de X.L. Méndez Ferrín, Corredores de sombra de Agustín Fernández Paz, A loita continua de Claudio R. Fer, O sol na crista do galo de Manuel Lueiro Rei, Longa noite de pedra de Celso Emilio Ferreiro e Sentinela alerta de María Xosé Queizán.

Lucio Martínez Pereda leu a súa intervención que supuxo, como sinalou despois na súa quenda dende o público Méndez Ferrín «unha auténtica lección sobre os mecanismos da represión fría». Comezou Lucio sinalando que a súa intención fora «historiar aspectos até agora pouco coñecidos como a represión fría, esa caligrafía máis fina e branda, mais executada pola ditadura cun plano moi predeterminado, para ampliar o número de persoas represaliadas e para constituírse en ameaza constante». «A instauración dunha atmosfera de medo rendabilizaba os mecanismos de represión quente e cohesionaba á poboación indiferente.» Detívose despois o autor en abordar a cuestión da delación, das denuncias anónimas, que penetraron en todo o tecido social, reflexionando sobre a necesidade de estudar a fondo o colaboracionismo, coma se fixo en Francia e Alemaña.

Repasou despois outras formas desta represión fría como as incautacións e requisas e os expolios ás bibliotecas, para deterse no funcionamento dos xulgados de responsabilidades políticas, nas comisións de depuracións de funcionarios públicos e na persecución da masonería, á que se dedica a terceira parte da investigación. «A proxección da culpa sobre familiares e herdeiros, que herdaban os castigos económicos das vítimas, adiouse ate os anos sesenta», sinalou o autor para poñer en evidencia a brutalidade desta represión económica.

Xaora, dedicou o treito final da súa intervención a criticar o relato da equidistancia e da simetría das responsabilidades que Manuel Fraga e De la Cierva instauraron como único posible desde o Tardofranquismo, onde considera residiu a cerna da chamada Reforma Política que «non foi consensuada, foi imposta». Denunciou a destrución de fontes documentais decretada por Suárez en 1977 e a política de «cerrojazo documental» do actual goberno de Rajoy que deixou acabada por inanición a Lei de Memoria Histórica». Rematou sinalando Martínez Pereda que «non temos un problema de memoria histórica, temos un problema de Historia».

Onte 1260: Festival da Biosfera

festival_biosferaPareceume magnífico o Festival da Biosfera, un evento científico, social e artístico arredor da cultura da auga e dos bosques, que se fará na cidade de Lugo do 14 ao 29 de marzo. Dúas ducias de actividades para celebrar o día da poesía e o día internacional dos bosques (ambos o 21 de marzo), e o día mundial da auga (o 22 de marzo). Unha reunión de científicos, artistas e activistas que dende unha perspectiva transversal pretenden pór en valor, preservar e difundir a enorme riqueza da cultura da agua. Entre as as actividades deste singular festival están presentacións de libros (entre elas a d’ O Miño. Un caudal de historia), conferencias (como a de Joaquín Araújo), exposicións (como a de «Peixes, pescadores e pesqueiras»), animación («A Barca dos Contos» de Anxo Moure) ou visitas a espazos de interese dirixidas a públicos diversos. Parabéns á Área de Medio Ambiente da Deputación de Lugo, que financia o programa, e a Ouvirmos, responsable da magnífica idea e da súa produción.

Onte 1259: Luís Mera

Triste, moi triste, foi a nova do pasamento de Luís Mera, fundador de CC.OO en Ferrol, secretario do Club de Prensa de Ferrol durante moitos anos, editor entregado e paciente que mimou a revista de pensamento Ferrol Análisis, impulsor do Ateneo Ferrolán e de tantas actividades culturais e cívicas realizadas en Ferrol nas últimas catro décadas. Coñecímolo hai vinte anos, cando organizamos en Ferrol (1994) os premios Xerais no edificio do Hospital da Caridade. Como asesor cultural do concello foi un anfitrión xeneroso, acolledor e agarimeiro onde os houbese, capaz de solucionar todas as dificultades. Dende entón. non perdemos o contacto e en cada unha das nosas visitas a súa discreción e bo criterio sempre nos guiaron nunha cidade onde por ventura foi benquerido e admirado. Melómano teimoso, Luís Mera gustaba da música, mais tamén da lectura, da reflexión serena e do pensamento crítico. Home de acordos e afectos, lembrarémolo sempre con admiración e saudade.

Onte 1258: 0 % reitoras

científicasCon motivo do día internacional da muller publicáronse moitos textos. Entre eles, rescatei unha reportaxe que Eduardo Rolland publicou o pasado ano en GCiencia sobre a situación da muller nas universidades galegas que sei non perdeu actualidade. E abofé que os datos son contundentes. A pesar de que as mulleres son o 54 % do alumnado e o 63 % das persoas graduadas nas nosas universidades, as catedráticas representan apenas o 14 % e as profesoras titulares o 35 % dos cadros docentes, mentres as limpadoras son o 100 %. Como non deixa de ser significativo que as mulleres representen apena so 20 % nas spin-off das universidades españolas. Ademais, o feito que de que aínda non houbese unha reitora en ningunha das tres universidades galegas expresa que na nosa contorna universitaria persiste unha profunda desigualdade. Outrosí sucede no eido directivo das empresas, onde a presenza das mulleres continúa sendo moi baixa. A procura da igualdade real no mundo do traballo, tanto salarial como de responsabilidades, continúa sendo unha causa pola que todas as persoas debemos continuar loitando.

Onte 1257: Cantares no Miñor

cantares_no_miñor_07-03-2015Memorable serán o de onte no Auditorio Rosalía de Castro de Vigo, onde se celebrou Cantares no Miñor, o cuarto encontro de Coros Tradicionais organizado por Cantares do Brión. A homenaxe ao Real Coro Toxo e Froles de Ferrol, con motivo do seu centenario, así como a interpretación dalgúns dos temas do disco Arruídos e a estrea dunha peciña teatral dos organizadores, artellaron un concerto excelente onde houbo algúns momentos artísticos sublimes (eis as interpretación de «Ferrolada» ou «Has de cantar«) ) e outros moi emocionantes, como o do discurso de Xosé García Crego, presidente de Cantares do Brión.

cantares_minor_prensa

Xaora, ao longo das máis de dúas horas de concerto, tanto durante a interpretación do repertorio clásico de Toxos coma no máis renovador de Cantares, percibimos a recuperación do espírito expansivo e agarimeiro daquel primeiro galeguismo das Irmandades da Fala, que estas agrupacións mantiveron contra vento e marea durante un século. Unha fórmula asociativa e artística baseada na exaltación da música coral de raíz, na fachenda por vestir o traxe tradicional con enxebreza, no emprego e defensa da lingua galega e dos símbolos nacionais, himno e bandeira.

Dende a súa creación hai seis anos Cantares do Brión asumiu esta fórmula tradicional sen renunciar á anovación do repertorio coral, sobre todo incorporando creacións contemporáneas, esforzo ao que non son alleos os afáns do seu director Pablo Rial Salgueiro como o do resto dos compositores do grupo miñorano. Un traballo o de Cantares que está reilusionando e contaxiando, como puidemos comprobar onte nas intervencións dos membros de Toxos, a todo o movemento dos coros tradicionais galegos. Todo un fito que para a música tradicional galega que merece ser xa recoñecido. Tras a interpretación do Himno Galego coas dúas agrupacións sobre o escenario, saímos emocionados e contentos coma cucos tras máis de dúas horas de auténtica música de noso. Parabéns aos organizadores.