Onte 967: PISA, críticas de expertos internacionais

AIDS epidemic in ChinaPublicouse onte en The Guardian un importante artigo, escrito en forma de carta aberta a Andrea Schleicher, coordinador do programa PISA, na que oitenta e seis profesores de facultades de Educación de universidades dos Estados Unidos, Canadá, Reino Unido, Australia, Nova Zelandia e países nórdicos, denuncian as consecuencias negativas provocadas polos rankings de PISA nos sistemas educativos de máis de sesenta países da OCDE, crítican os contidos e a xestión das probas e exixen a súa paralización para o próximo trienio. Un texto moi crítico e contundente que moito chama a atención no entorno do noso sistema educativo onde as probas PISA se valoran case como infalibles, síntomas dos déficits do sistema e xustificación das principais mudanzas da LOMCE e dos recortes na educación pública do goberno Rajoy, a introdución de reválidas e probas externas e a centralización do currículum das administracións educativas.

Os expertos denuncian que PISA se convertiu no árbitro global da educación no mundo, «un modelo que pode matar o pracer de aprender», capaz de moldear as políticas educativas do mundo, imposto sen debate ningún sobre as necesidades ou as limitacións das metas educativas sinaladas pola OCDE. «Medir unha gran diversidade de tradicións educativas e culturais utilizando unha medida única, limitada, prexuizada, podería causar un dano irreparable ás nosas escolas e estudantes». A seguir, denuncian como principais consecuencias negativas provocadas por PISA unha perigosa homoxeinización e empobrecemento dos currículums; un curtopracismo das accións educativas, que abandoan os aspectos non medibles como o desenvolvemento físico, moral, cívico e artístico do estudantado; ademais dun «estreitamento da imaxinación colectiva respecto ao que é a educación e ao que debe ser».

Estes expertos en Educación críticos con PISA propoñen reconsiderar o modelo actual, contando coa participación das comunidades educativas e das organizacións educativas internacionais. Exixen que se coñezan os custes directos e indirectos da xestión das probas, de xeito que os contribuíntes dos países membros poidan procurar usos alternativos aos cartos gastados nelas e decidir se queren continuar participando nelas. Así mesmo, expresan a necesidade de coñecer se existen conflitos de intereses entre as empresas privadas que preparan, executan as probas e xestionan os seus resultados. Por último propoñen que se adíe o próximo ciclo de PISA coa intención que contar con tempo abondo para fixar un novo modelo mellorado das probas.

PISA centra o debate e as preocupacións educativa de moitos países. É inevitable abrilo tamén no noso.

Onte 966: Luis Enrique

1399314969_655523_1399362762_noticia_fotograma

Non hai ledicia que moito dure no Campo do Fragoso. Tras unha excelente tempada na que o Celta recuperou da man da canteira e dun grupiño de xogadores internacionais de calidade pingas do espírito do xogo da serpe de fin de século, Luis Enrique acode ao chamado de Zubizarreta coa intención de culminar a súa carreira como adestrador e garantir o modelo de xogo acuñado por Guardiola. Péchase así unha etapa (breve) de quen en Vigo estivo preparando a súa candidatura para optar o banco do Camp Nou. A pesar das súas excentricidades e dalgúns caprichos e vacilacións iniciais, o balance de LE no Celta é magnífico, tanto no que atinxe ao xogo como, durante unha grande segunda volta, aos resultados. Merece, pois, o noso respecto e gratitude. Xaora, cómpre agardar que o seu posto sexa ocupado por un celtista de corazón (Berizzo non semella unha mala opción), que asuma a continuidade do proxecto a medio prazo, o que precisamos para consolidarnos na categoría.

Onte 965: «A viaxe de Gagarin», primeira crítica

XG00201101Martin Pawley publicou onte a primeira crítica d’ A viaxe de Gagarin, a novela máis recente de Agustín Fernández Paz. Unha peza crítica magnífica dunha novela que Pawley considera «non só como a mellor e máis emocionante» das do autor senón tamén como «un claro final de etapa», aquela que dedicou a facer unha revisión crítica do pasado, o das súas novelas da memoria, Noite de voraces sombras (2002), Corredores de sombra (2006) e Non hai noite tan longa (2011). Cualificada como opera summa, A viaxe de Gagarin é un relato de iniciación, máis tamén «un apaixonante retrato da España franquista (e sobre todo da España antifranquista), nun arco temporal definido por dous fitos da carreira espacial, a saída ao espacio de Iuri Gagarin e a chegada de Aldrin e Amstrong á Lúa». Novela sobre a transmision da memoria, documentada con meticulosidade de cirurxián, de escrita esencial e depurada, propia dun mestre da narración. Cun epílogo memorable e brillante que, como Pawley salienta, é »un aloumiño esperanzador de redención».

Onte 964: A Gala das Letras 2014

2014050409034973880A Gala das Letras, na que se entregaron en Pontevedra os Premios AELG 2014, deixounos algúns momentos para conservar. O fermoso e firme discurso literario de Cesáreo Sánchez Iglesias, felizmente recuperado, foi a maior ledicia do serán. As palabras de Xabier DoCampo, cando recolleu o premio ao libro infantil e xuvenil, agradecendo o traballo e o compromiso coa lingua de todos os creadores. A defensa do xornalismo e do xornalismo en lingua galega feita por Carme Vidal, premiada como mellor traxectoria do xornalismo cultural. A reivindicación de maior atención para a edición de textos dramáticos, expresada por Roi Vidal e Avelino González, un chamamento a considerar polos editores. O discurso de Bernardo Atxaga (unha fachenda volver abrazalo) alertando sobre a importancia e fortaleza do pequeno, relatando con ironía a entrevista que lle fixo a Ferrín en Vigo durante unha noite, a súa admiración polos debuxos de Castelao, a súa gratitude a Celso Emilio Ferreiro e, sobre todo, a súa insistencia no valor da lingua, xa que «cando un perde a lingua queda nunha posición subordinada». Como o peche emocionante de Xabier Blanco, o noso admirado Gaiteiro de Moaña, xustamente recoñecido como mestre da memoria, que nos deixou un sabor dóce e un chisco saudoso. Parabéns aos responsables da organización da AELG, por tan magnífico e rigoroso traballo. Beizóns para Antía, Mercedes e Cesáreo.

Recomendo a excelente crónica a de Sermos Galiza.

Onte 963: Pedro Feijoo en Bueu

presentacion-fillos

Ben interesante resultou o acto organizado en Bueu pola Librería Miranda na que Pedro Feijoo conversou con Salvador Rodríguez arredor das súas dúas novelas, O fillos do mar e A memoria da choiva. Tras a lembranza da figura de Manuel de la Fuente, avó de Pedro Feijoo, e a súa sección «Postales de Vigo» en Faro de Vigo, Salvador preguntoulle se era posible reconstruír a rota d’ Os fillos do mar de Bueu, tal coma xa se fixera coa Vigo. Feijoo confesou que a súa estreita relación con Bueu non era allea ao Aturuxo onde tocara moitas veces  nin a un amor grande que tivera no Morrazo. Contou as súas visitas á illa (de Ons), como se documentara sobre o Burato do Inferno, «onde existe unha auténtica catedral», ou como o personaxe de Iago Ray, tan decisivo na resolución da novela, tiña relación coa vila morracense. Feijoo contestou a numerosas cuestións relacionadas cos figura de Rosalía de Castro e o proceso de documentación tan minucioso realizado para A memoria da choiva. Recoñeceu que para el deste traballo documental emerxe a trama, nun diálogo permanente, emprendendo un camiño en paralelo. Un acto literario magnífico.

Onte 962: María Soliña, icona da crise

GCTendencias_30-04-2014
Foi un gran acerto que na presentación do novo GCTendencias (moitos parabéns e azos) no Abastos 2.0 se presentasen unha nova cervexa artesá das adegas Menduíña, María Soliña, e a última novela de Pemón Bouzas, A voz do vento, na que se afonda no personaxe histórico de María Soliño, un dos mitos galegos universalizado nun poema de Longa noite de pedra.

XG00224201Gustei dese diálogo entre a cultura gastronómica e a literaria, desta volta vencellada por un personaxe que representa a loita pola dignidade da muller, de todas as mulleres, nun tempo de fanatismo relixioso e profunda crise moral. Ese foi o marco da moi fermosa intervención na que Pemón Bouzas presentou a figura de María Soliño no marco histórico e social da crise que en Cangas, até entón a vila máis puxante da ría, provocou a invasión turca de 1617. «Aquela sociedade que comerciaba cos arrieiros de Castela e cuxo galeóns comunicaban decote con Porto, viu como a cobiza, os abusos de poder e o fanatismo arrasaban co seu espírito emprendedor». Non e moi difícil traer á actualidade aquela catástrofe e proceso de profunda mudanza social, relatada nas páxinas d’ A voz do vento, e relacionala coas corruptelas e outras barbaridades morais que se veñen producindo ao fío da crise de devaluación interna e dos seus abusos.

Quen lle ía dicir ao bo de Celso Emilio Ferreiro que aquela María Soliña que cantou hai cincuenta anos sería a icona de dignidade de persoas preferentistas, desafiuzadas e milleiros de desempregadas e empobrecidas por esta crise do século XXI?

Onte 961: Lectoras novas

amote_leo_a_30-04-2014

Nas dúas presentacións do serán de onte na Feira do Libro de Compostela, tanto na primeira de Penúltimas tendencias de Carlos Negro coma na da triloxía de Ámote Leo A. de Rosa Aneiros, púxose en evidencia o papel fulcral das mediadoras na formación da lectora literaria e a esperanza representada pola xeración de lectoras novas.

Reitero en cada unha das miñas intervencións a nosa gratitude como editores polo labor de intermediación tan xeneroso realizado nas aulas, bibliotecas e redes por persoas como Montse Pena Presas e Gracia Sanctorum, integrantes destacadas desa xeración de profesoras promotoras dunha revolución silenciosa, a da lectura educativa en Galicia. O papel da mediadora como apoio, modelo, incitación, interlocución, provocación ou confrontación é esencial no proceso de integración da lectura, e da lectura literaria, nos hábitos da vida adulta.

No entanto, o protagonismo onte na feira foi para as lectoras. Recoñeceuno Carlos Negro lendo emocionado algúns comentarios (extraordinarios, engado eu) publicados en blogs de bibliotecas escolares sobre Penúltimas tendencias, amosando que «os termos poesía e adolescencia non son antagónicos, son complementarios», sempre que se «se proporcionen chanzos de acceso». Outro tanto aconteceu na presentación da triloxía de Aneiros, onde Denise Varela e Alba Moreira, integrantes do Clube Lectura pola Igualdade do IES de Silleda, opinaron sobre os dous volumes publicados e conversaron coa autora con sinceridade e profundidade sobre o texto literario. Rosa Aneiros confesou ao remate dunha conversa engaiolante para os asistentes, que «nos clubes de lectura as autoras enfrontámonos directamente ás novas xeracións». O de onte foi un serán de festa para a lectura, a Xeración da Esperanza tamén está nas lectoras novas. Saímos felices da feira.

[Grazas a Xesús Cociña pola magnífica galería de fotos da presentación de Ámote Leo A.]

Onte 960: Tobaruela e os heterónimos

BmZ59IzIMAA2g2_

Presentamos no serán de onte na Feira do Libro de Compostela Vapor, a novela coa que Pere Tobaruela desvela o seu heterónimo feminino de Lea Tobery. Un xogo literario, iniciado coa publicación da novela Resurrección, de quen a presentadora, a escritora Ledicia Costas, definiu con ironía como «un mentireiro divertido, que gusta de engaiolar ao público, un ousado e un farsante, que xoga coa literatura para seducir aos seus lectores e lectoras».

A coidada construción do heterónimo de Lea Tobery obrigou a Tobaruela a dotalo tanto de personalidade (unha xove escritora estadounidense casada cun axente literario, contadora de fenómenos paranormais e lectora letraferida) como de singularidade literaria e estilística, especializándoa en novelas xuvenís románticas, relatos onde se poñen en xogo moitas emocións, viaxes cara a fronteira existente entre o real e o irreal. O propio Tobaruela confesou na presentación que quixo que a farsa fose auténtica e que, como fixera Fernando Pessoa cos seus heterónominos, cando escribía como Lea Tobery pretendía afastarse estilisticamente o máis posible de cando escribía como Pere Tobaruela en novelas como Poñente ou O códice do Santo Lugar.

Na actualidade dous dos casos máis salientables de utilización do xogo do heterónimo literario son o do escritor irlándés John Banville, que asina as súas novelas de xénero negro como Benjamin Black, e o do arxelino Mohammed Moulessehoul, que despois de publicar seis novelas co seu nome real decidiu refuxirase no heterónimo feminino Yasmina Khadra (xazmín verde). Na literatura galega son ben coñecidos os heterónimos de Ferrín (Dosinda Areses, Heriberto Bens), Paco del Riego (Salvador de Lorenzana) ou Celso Emilio Ferreiro (Arístides Silveira), por só citar algúns.

Onte 959: Máis sobre a Xeración da Esperanza

antoniagamallo_1362227675_82Tras diversos comentarios e conversas comprendín que non estiven moi acertado cando definín a Xeración da Esperanza só polo criterio da idade. Sen dúbida é máis axeitado para confeccionar esta nómina de narradores e narradoras utilizar a data da súa primeira publicación individual arredor do inicio do novo século.

Dese xeito, á relación anterior habería que engadir a narradoras como Medos Romero (2000), Eva Moreda (2002), Dolores Ruíz (2002), Anxos Sumai (2003), An Alfaya (2003), Chelo Suárez (2003), Teresa Moure (2004), Begoña Paz (2004), Rexina Vega (2007),  Mariña Perez Rei  (2007), María Solar (2008), Elena Gallego (2010), Goretti Fariña (2011); así como a narradores como Manuel Veiga (1998), Xabier López López (1999), Xesús Fraga (2000), Hixinio Puentes (2000), Xabier Quiroga (2002), Xosé Monteagudo (2002), Miguel Anxo Fernández (2002), Xesús Constela (2003), Xerardo Agrafoxo (2003), Adolfo Caamaño (2004); Anxo Fariña (2004), Daniel Ameixeiro (2004), Sechu Sende (2004), Marcos Calveiro (2006), Xurxo Sierra Veloso (2006),  Agustín Agra (2006), Rafael Laso (2006), Domingo Villar (2006), Héctor Carré (2007), Carlos Freire (2007), Silverio Cerradelo (2007), Xosé Manuel Pacho Blanco (2007), Juan Tallón (2007),  Xabier Paz (2008), Alberto Canal (2008), Jorge Llorca (2009), Manuel Portas (2010), Iván García Campos (2010), Ignacio Silva (2011),  Xaime Toxo (2011), Manuel Iglesias Turnes (2012), Ignacio Vidal Portabales (2013), Xosé María Lema (2013), Pere Tobaruela (2013), Manuel Gago (2013), entre outros.

En definitiva, son máis de setenta as narradoras e narradores en lingua galega –aos que con certeza habería que engadir algún nome que queda atrás (polo que pido desculpas)– que iniciaron o seu vieiro co novo século. Unha noticia para a esperanza da nosa narrativa en tempos de difíciles.

Onte 958: Detrás de PISA

colegio-de-finlandiaGrazas a un chío do profesor Xosé Antonio Fraga lin onte unha reportaxe sobre o informe PISA, unha desas pezas xornalísticas que non deben pasar desapercibidas. É clarificador como se relata o proceso que levou a unhas probas nacidas en 2000 como ferramenta para diagnosticar fortalezas e feblezas dos sistemas educativos da OCDE a converterse nun importante negocio xestionado polo grupo Pearson, responsable de confeccionalas e do deseño da súa plataforma dixital, coa intención de integrar a educación no chamado «big data».

Tras PISA emerxe a industria dos exames e das probas externas que clasificarán a centros educativos e países en diversas ligas educativas. Abonda con reparar na LOMCE, esa lei que agora nin os seus responsables queren poñer en marcha, para comprobar como nas reválidas reside a cerna que permitirá recentralizar o sistema e homoxeneizar os currículums de aula. En definitiva, unha obsesión xerarquizadora convertida en negocio. Recomendo a lectura atenta deste artigo que axuda a relativizar a importancia desproporcionada que seu deu a PISA para xustificar algúns dos contidos máis regresivos da LOMCE.