Onte 1438: Comezou a Primaria

colexio_vite_10-09-2015Onte pensei moitas veces na miña sobriña Sabela que comezou primeiro de Primaria nun centro público de Vigo. Agardo que teña moita sorte e que cada mañán a luz e as pombas entren polas fiestras súa escola. Xaora, hai razóns para a preocupación sobre o que está sucedendo no sistema educativo. A continuidade da política de recortes de profesorado e o caótico proceso de implantación dos currículums LOMCE, que modifican os procedementos de avaliación, por medio de probas externas e múltiples rexistros cuantitativos da actividade docente, agoiran outro curso difícil no ensino público. Con todo, nin os engados electorais da introdución do libro dixital e do mal chamado «ensino plurilingüe« (ese disparate de utilizar o inglés como lingua vehicular nalgunhas materias troncais como as Ciencias da Natureza en Primaria e ESO), nin sequera o debate sobre o modelo de gratuidade dos libros de texto e materiais didácticos, poden agochar que a principal doenza do noso sistema son as elevadas taxas de fracaso escolar, aínda moi lonxe do previsto na axenda europea 2020.

Onte 1425: Hibridación do libro de texto

creative_bookAnele publicou onte o seu informe anual sobre a evolución dos prezos do libro de texto, no que incluíu a súa valoración sobre a situación do sector. Entre os datos destaco a estimación dun incremento de prezos dun 1,05 %, nun curso onde se publicarán os novos materiais que desenvolven as prescricións curriculares da LOMCE para o conxunto da Primaria e para algúns cursos de ESO de Bacharelato. É significativo, ademais, que o informe recoñeza que dende o curso 2011/12, o da chegada de Rajoy ao Goberno, se reduciron as vendas de libros de texto nun 16,32 %, así como que o gasto medio por alumno pasase dos 111,23 € de 2011 aos 91,62 de 2014. Foi importante o impacto que para o sector supuxo a diminución das axudas para a adquisición de materiais didácticos, que no mesmo período pasaron dos 100 millóns de 2011, á supresión olímpica desta partida por parte de Wert, até a súa tímida recuperación (24 millóns de euros para este curso que comeza e o seguinte) por parte do novo ministro de Educación.

No que respecta aos datos publicados sobre a oferta de libro de texto en galego, é salientable que o catálogo acadase os 1,894 títulos, dos que o 75 % foron editados en papel e o 25 % en soporte dixital (456 títulos), cifras que amosan o imparable proceso de hibridación dos materiais didácticos en Galicia e na nosa lingua. Con todo, non esquezamos que os libros dixitais supuxeron o pasado curso apenas 24 millóns de euros, o 3,29 % da facturación do conxunto do sector (748 millóns de euros para máis de oito millóns de alumnos).

O proceso caótico de implantación da LOMCE, a incertidume provocada polo atraso na publicación dos novos currículums e das orientacións para a confección das programacións didácticas, asi como o escaso respecto á propiedade intelectual e aos contidos educativos por parte das diversas Administracións Educativas no actual proceso de dixitalización (un eufemismo que utilizamos para evitar falar de plaxios inconfensables de libros  impresos) son circunstancias que están condicionando negativamente este proceso de hibridación da oferta editorial educativa.

Onte 1402: Día internacional da amizade

Final Phase DigitalAínda que no noso entorno tivo escasa presenza, celebrouse onte o Día Internacional da Amizade, creado en 2011 pola Asemblea Xeral das Nacións Unidas coa intención de que «a amizade entre os pobos, os países, as culturas e as persoas poida inspirar iniciativas de paz e oportunidades de tender pontes entre as comunidades». Unha efeméride que forma parte das accións que Nacións Unidas promove a prol da cultura de paz, acuñada en 1998 como «un conxunto de valores, actitudes e condutas que rexeitan a violencia e procuran previr os conflitos abordando as causas profundas que os provocan». Na actual coxuntura, onde o papel da ONU está cada vez máis devaluado, propostas como este Día da Amizade poden parecer outro exercicio de cinismo diplomático. Xaora, a promoción da cultura da paz e da non violencia nos sistemas educativos é imprescindible. Como tamén o é o recoñecemento da amizade como un sentimento esencial na vida dos seres humanos. Beizón para aquelas persoas que coidan da cultura solidaria da amizade!!!

Onte 1400: Apego, que o seu nome sexa propio

logo_completo_apegoReparei onte por un chío da Coordinadora de ENDL no magnífico texto das recomendacións do programa Apego para axudar en tan importante decisión como é a de escoller nome dun fillo ou filla. Co agarimo e rigor co que está concibido todo este programa socioeducativo, dirixido ás familias que deciden que o galego teña un lugar nas súas vidas, o texto propón que cada familia valore a posibilidade de poñerlle un nome en galego pola orixinalidade, atractivo e o seu carácter propio, o que contribuiría a súa diferencia dentro da sociedade global. Como nomes en galego hai moitos, «e bonitos e orixinais», o programa fai unha ampla proposta deles, dando conta da súa orixe e significado.

Recomendo compartir no eido educativo os excelentes contidos de Apego, «un programa colectivo creado para fomentar e mellorar a transmisión do galego como lingua inicial», que nestes momentos desenvolven os servizos de normalización lingüística de trece concellos (Ames, A Baña, Carballo, Carnota, Ferrol, Narón, Negreira, Ourense, Pontevedra, Redondela, Rois, Santiago de Compostela e Vigo) e a Coordinadora de Traballadores/as de Normalización da Lingua. Ben sería que tras a constitución de novas corporacións en concellos e deputacións, se incorporasen novas entidades a este programa de esperanza para a lingua galega.

Onte 1383: Libros censurados

Sin t’tulo-1O feito de que o alcalde de Venecia pretendese retirar das escolas municipais de educación infantil os 49 títulos do programa «Ler sen esterotipos», entre os que estaban algúns dos álbums publicados por Kalandraka, é un síntoma moi preocupante de como a intransixencia e o autoritarismo fura nas institucións dos países da Unión Europea. Por ventura, o Ministerio de Educación italiano reaccionou decontado lembrando nunha nota que só corresponde a cada comunidade educativa (profesorado e familias) determinar os libros que deben estar nun centro escolar. Xaora, a pesar de que fose solucionado o conflito, a existencia dunha lista de libros censurados (ou prohibidos) corresponde decote cos peores momentos da historia europea. Moi inquedante.

Onte 1372: Gratitude cos docentes

xubilacions_compostela

Sempre crin que as mudanzas máis profundas comezan con xestos humildes que as anticipan. O feito inédito de que o alcalde e o concelleiro de Educación de Compostela recibisen onte aos docentes que se xubilaron este curso para agradecerlles o seu labor como «correctores de desigualdades sociais» anticipa un mandato de cambio para unha cidade que décadas atrás estivo na vangarda do municipalismo educativo. Recoñecer a xenerosidade dun traballo educativo durante máis de tres décadas debería ser algo habitual para os responsables dos concellos, como representantes das comunidades educativas onde serviron os docentes xubilados. Con este xesto o goberno de Compostela acredita que a educación pública é unha valiosa arma cargada de futuro. Ben sería que outros concellos emulasen un xesto que gabamos con entusiasmo.

Onte 1368: «La profesora de parvulario»

La_profesora_de_parvulario-174860048-mainAgradecimos a recomendación de Martin Pawley e fomos á estrea nos Norte de La profesora de parvulario, a película en hebreo de Nadav Lapid. Efectivamente, trátase dun deses filmes da categoría dos «imprescindibles». As temáticas educativa e literaria son eixos dunha obra de natureza lírica alicerzada de forma moi concienciuda sobre a ambigüidade do valor das palabras e sobre a fraxilidade dunha educadora abraiada pola inexplicable potencia creadora, tan prematura coma xenial, do seu alumno poeta de apenas cinco anos. Nesta narración detallada e demorada até os límites dos límites é doado identificar que no Tel Aviv que se divirte entre os abouxadores sons das caixas de ritmos non é posible atender a sutileza da palabra poética, nin sequera as persoas que acuden aos obradoiros de escritura. Unha metáfora tamén do escaso espazo que queda hoxe para a poesía, como para outras belas artes.

Xaora, o que máis me engaiolou do filme de Lapid foi a precisión coa que se presenta o funcionamento da escola infantil israelita, a anos luz da connotación de parvulario, ao que alude o tan desafortunado título escollido pola distribuidora española. Nesta escola israelita, coma sucede no Pelouro en Caldelas de Tui, a actividade céntrase no xogo (dentro e fóra da aula), na importancia da narración oral, na dramatización, na música ou na hora da sesta, momentos nos que a profesora titular e a súa auxiliar acompañan, propoñen e se implican emocionalmente cos picariños e picariñas da súa asemblea. Non hai rastro no filme de Lapid de actividades académicas nin doutro espazo específico para a profesora que non sexa o de recibir a cada un dos seus ao pé da porta, coma sucede nunha das escenas finais, de memorable tristeza, ou naqueloutra marabiullosa da tormenta, utilizada para sentir a ollada do gato sobre o espazo de recreo. Inevitablemente, lembrei Ça commence aujourd’hui, a gran película social de Bertrand Tavernier, que constitúe unha reclamación do papel esencial da educación infantil como primeiro factor de igualdade. Recomendo La profesora de parvulario pola seu carácter antidogmático e a súa capacidade para sorprender e interrogar. Prestoume.

Onte 1359: Aprendizaxe cooperativa

khelidon triptic castellà_Página_1Recibín onte unha moi valiosa información, enviada polo meu vello amigo Xosé Ramón Lago, profesor da Universidade de Vic, sobre a celebración no IES Politécnico de Vigo, os días 1 e 2 de xullo, do Simposio bienal de Khelidôn, a rede de centros para a aprendizaxe cooperativa. Nacida na Universidade de Vic a partir do seu programa «Cooperar para Aprender / Aprender a Cooperar», hoxe a rede está formada por centros educativos e profesionais da educación de diversas comunidades autónomas, que comparten un modelo de escola baseada na inclusión de todo o alumnado e nos valores da cooperación, o respecto polas diferencias, a convivencia, o diálogo e a democracia. Esta decidida opción pola escola inclusiva e pola ensino e aprendizaxe en equipo supón tamén unha aposta a prol da creación de estruturas docentes de cooperación e, en xeral, de toda a actividade educativa desenvolvida tanto fóra como dentro da aula. Aquí pode baixarse o programa deste interesantísimo Simposio e aquí da presentación da rede Khelidôn, cuxo nome homenaxea ás andoriñas que cooperan na alimentación de cada niñada.

Onte 1357: Sobre a cultura da Autonomía

2015061410433628798Sermos Galiza publicou onte na web unha parte da entrevista que Belén Puñal me fixo para o «A fondo» dedicado á cultura da Autonomía. Nas miñas respostas insisto na importancia que creo tivo para o sector editorial en lingua galega o proceso de normalización lingüística, tanto no seu desenvolvemento como nos recentes anos escuros. Abordo tamén a forte dependencia do noso sector ediitorial con respecto da edición educativa e paraescolar, o que na miña opinión axuda a explicar as razóns polas que o chamado «sistema literario galego» nunca chegou a funcionar como tal nin foi capaz de ampliar de forma significativa o seu perímetro integrando a novos públicos. A miña gratitude aos responsables de Sermos Galiza pola súa deferencia por contar coas miñas opinións.

Onte 1347: Agustín premiado polos clubs de lectura

premio_clubs_de_lectura_2015

Foi un acto moi emocionante o de onte cando recollín en nome de Agustín Fernández Paz o premio que os clubs de lectura lle outorgaron como o autor máis lido nas bibliotecas escolares galegas. Nun longúisimo aplauso sentín o afecto e o recoñecemento intenso que varios centos de profesores e profesoras implicados nesa revolución lectora silenciosa, por ventura en marcha nas escolas e institutos galegos, expresaron á figura do mestre Agustín. Sei que este premio é dos máis valiosos que pode recibir un autor como Agustín que desenvolveu toda a súa obra coa intención de contribuír á formación do lectorado literario en lingua galega e a consolidar as comunidades de lectores e lectoras arredor das bibliotecas e comictecas escolares, fose de aula ou de centro. O das bibliotecas escolares en Galicia é un traballo compartido fecundo, probablemente a experiencia de innovación didáctica máis relevante introducida no sistema educativo público. As nosas beizóns para a Consellaría de Educación, para as profesionais responsables da Asesoría de BE e para todo o profesorado comprometido nos seus proxectos.