Selectividade polémica

/en , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á polémica sobre as probas ABAU:

A celebración a pasada semana das probas ABAU (Avaliación de Bacharelato para Acceso á Universidade) estivo tinguida de polémica tanto polas novidades introducidas para evitar trampas e fraudes, pola nova convocatoria de xullo como polos erros de procedemento cometidos nalgunhas materias durante a súa realización. Polémica educativa á que tampouco foi alleo o debate aberto polos partidos da dereita española que pretenden recuperar a realización dunha única proba estatal de acceso á universidade argumentando que contribuiría a evitar a [suposta] discriminación que sofre o alumnado dalgunhas comunidades, como sería o caso de Galicia en materias como Matemáticas, onde as probas serían máis difíciles de superar e onde se obteñen cualificacións inferiores, feito que suporía para o seu alumnado unha discriminación no acceso a determinados estudos universitarios cuxa nota mínima sería para eles inalcanzable.

Neste contexto, ninguén puxo en cuestión que a CIUG (Comisión Interuniversitaria de Galicia), organizadora dunhas probas nas que participaron máis de once mil alumnos e alumnas galegos, prohibise o acceso aos lugares de realización dos exames con teléfonos móbiles, reloxos intelixentes ou calquera outro dispositivo electrónico, mesmo apagados, considerados polos examinadores como «chuletas», que suporían a eliminación dos seus usuarios. Como tamén que obrigase a que todos os alumnos e alumnas mantivesen «os pavillóns auditivos despexados para a verificación de que non se usan dispositivos auditivos non permitidos». Un eufemismo académico, a proba de «copións de pinganillo», que obriga a que nestes exames todo o alumnado levou o pelo recollido e deixou as gorras e chapeus na casa, o que sen dubida tamén podería cun pouco de humor e retranca abrir un debate sobre a súa liberdade na elección de vestiario e imaxe nos centros educativos ao longo de todo o curso.

Xaora, a polémica quentouse xa na primeira, das tres xornadas de exames, co atraso no inicio do exame de Lingua Galega, cuxo contido foi substituído polo de reserva debido a unha precipitación na apertura das caixas desta proba. Erros que continuaron no exame de Bioloxía e Xeoloxía, repartido aos estudantes exclusivamente en castelán e que tamén afectaron na terceira xornadas aos cases tres mil alumnos e alumnas de Historia da Filosofía cuxa proba foi aprazada á tarde do venres debido a que ningún dos seis exames sometidos a sorteo cumprían as instrucións do grupo de traballo desta materia optativa. Un «descoido», como recoñeceu o propio presidente da CIUG, co que se pechaba unha insólita convocatoria, na que se produciron máis erros do que semellaría comprensible nunhas probas académicas determinantes para acceso á universidade.

Non obstante, a polémica sobre as ABAU tamén afectou ao seu tratamento por parte dalgúns medios de comunicación, singularmente pola TVG, cando na súa cobertura ao inicio das probas aludiu ás desigualdades entre comunidades salientando que o alumnado galego «saía perdendo» debido a que se «examinaba dunha materia máis, a de galego», engadindo sen basearse en informes ningúns que «en Galicia as probas son máis difíciles e os criterios de corrección máis esixentes». Un enfoque pouco afortunado, moi criticado nas redes sociais, polo feito de introducir nunha peza informativa unha valoración tirada do argumentario creado polos que apostan por unha selectividade única e estatal, como defendeu tamén o presidente da Xunta Alberto Núñez Feijoo e como días despois faría a deputada de Ciudadanos Marta Rivera de la Cruz. Unha cobertura que para máis inri consideraba a lingua galega coma outra carga [negativa, polo tanto] para o alumnado; valoración chea de prexuízos, incomprensible para un medio público, cuxa primeira misión é «a difusión da cultura e lingua galegas, así como a defensa da identidade de Galicia».

Unha valoración que máis alá da tacha evidente que supón para a imaxe social da nosa lingua entre o alumnado e as súas familias, incide no enfoque recentralizador destas probas de Selectividade, o que levaría de forma inevitable a unha uniformización do curriculum do Bacharelato, e por extensión do conxunto da Educación Secundaria Obrigatoria, tanto nos contidos e competencias como na súa organización. Unha pretensión recentralizadora promovida pola dereita española que pon na reforma das ABAU a primeira diana da súa estratexia de darlle a volta ao carpín da educación, xestionada dende o pacto constitucional polas comunidades autónomas. Non sexamos inocentes: detrás de toda a polémica sobre a equidade das ABAU agóchase a pretensión dunha reforma centralizadora e reaccionaria do noso sistema educativo.

Plásticos cero

/en , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á campaña #ZeroWaste de concienciación sobre o uso de plásticos:

A pasada semana, coincidindo coa celebración o 5 de xuño do Día Mundial do Medio Ambiente, desenvolveuse cun éxito apreciable a iniciativa mundial «Refugallo cero» impulsada polo movemento Zero Waste e por numerosas organizacións ecoloxistas, entre elas a galega ADEGA, Asociación para a Defensa Ecolóxica de Galicia. Unha campaña consistente en evitar consumir plásticos e envases dun único uso que apela a corresponsabilidade cidadá na recuperación da saúde do planeta e na loita contra o cambio climático. Aproveitando a facilidade de viralización nas redes sociais das súas etiquetas #zerowaste, #plasticfree, #refugallocero ou #boicotalplastico, este desafío expansivo pretende concienciar á poboación sobre os riscos do plástico e do seu uso na distribución alimentaria como axente contaminante convidándoa do 3 ao 8 de xuño a non adquirir nin consumir ningún alimento nin produto ningún presentado con ese material.

Unha campaña que pretende alertar á cidadanía sobre ese estúpido sen sentido que supón utilizar un plástico para envolver un alimento durante uns días ou apenas unhas horas, ou empregar unha bolsa de plástico (unhas 180 por consumidor cada ano en España) para transportalo durante os minutos que nos leve chegar a casa, envases que tardarán máis dun século en degradarse completamente e que irán parar nun 80 % ao fondo dos océanos, onde constitúen o principal axente contaminante. Depósitos de plásticos capaces de conformar illas xigantes de refugallo, como a do Océano Pacífico, que segundo as investigacións recentes ten unha superficie equivalente á de Alemaña, Francia e a península ibérica, acumulando 1,8 billóns de pezas de plástico, que pesan 80.000 toneladas métricas. Aglomeracións de refugallos non biodegradables, modeladas polas correntes oceánicas, que aboian na maior parte dos océanos, baixo as que se suspenden concentracións de columnas de microplásticos, procedentes da degradación de bolsas e produtos domésticos, que ameazan á fauna e aos fondos mariños.

Un disparate creado polo consumo desaforado de plásticos que dende 1950 non para de incrementarse que de non ser atallada se estima provocará que no 2050 o peso dos residuos plásticos nos océanos sexa superior ao da fauna mariña. Un previsible colapso medioambiental que obrigou a Unión Europea a aprobar a prohibición de usar plásticos dun único uso (as tres cuartas partes dos utilizados) a partir de 2021 e a aumentar as esixencias de reciclaxe de plásticos. Mais isto non abondará se non conseguimos reutilizar canto menos unha parte dos residuos existentes, se non se reduce de forma significativa a produción dese refugallo e se non se utilizan para o envasado e para a distribución materiais alternativos cuxa degradación non xere novos problemas de acumulación e danos ao medio ambiente. Xaora, é posible vivir sen plásticos ningúns? Que podemos facer para contribuír a que a nosa sociedade supere a súa adicción ao emprego do plástico? Non deberiamos renunciar ás comodidades da nosa vida actual baseada no dispendio de plásticos de usar e tirar e mudar os nosos hábitos de consumo?

A fórmula dos tres R («reducir, reutilizar e reciclar») continúa sendo unha guía eficaz para propoñérmonos unha vida sen plásticos, o que irá modificando devagariño o noso modelo como consumidoras, asemellándose ao utilizado hai décadas polos nosos avós e avoas. Reducir o consumo de todo aquilo que non se necesita, priorizando gradualmente a compra de produtos a granel (comezan a aparecer este tipo de establecementos, sobre todo de alimentación e produtos de limpeza e coidado persoal) ou de unidades grandes que xeren menos plásticos e evitando adquirir artigos refugados dun único uso. Reutilizar o que xa se posúe, utilizando bolsas de tea ou materiais reciclados, sempre coa intención de non incrementar as cantidades de refugallo. Reciclar os envases que producimos, contribuíndo a súa correcta separación. Tres erres, aos que habería que engadir un cuarto, o erre de reclamar tanto ás persoas da nosa contorna familiar e veciñal como aos establecementos comerciais e de hostalaría, un emprego máis responsable dos plásticos.

Reclamar tamén de todas as administracións, que tomen medidas eficaces que contribúan a parar a produción e o consumo sen mesura de plásticos, así como un tratamento dos residuos, dende a súa separación no fogar e a súa recollida selectiva, acorde co obxectivo de conseguir océanos limpos. Reclamación que debería acadar ao mundo das empresas, incentivando con medidas fiscais a aquelas cuxos produtos e prácticas de distribución contribúan eficazmente a esta mudanza imprescindible para a saúde dos océanos do planeta. Consumidoras, empresas e administracións son corresponsables neste eido.

O valor das abellas

/en , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao Día Mundial do Medio Ambiente, que se celebra o 5 de xuño:

Un dos fenómenos máis desacougantes provocados polo cambio climático e pola contaminación medioambiental é a redución alarmante da poboación de abellas. Un tema considerado global polo Programa das Nacións Unidas para o Medio Ambiente, que sitúa a estes insectos entre as especies en perigo de desaparición, o que ocasionaría consecuencias catastróficas para a saúde do planeta, na medida que as abellas son responsables principais da polinización, unha función ecosistémica das máis importantes da natureza, que afecta tanto aos rendementos de numerosos cultivos agrícolas como á conservación da flora silvestre. Un grave problema ecolóxico xa que as abellas, como sinala a profesora da Universidade de Vigo María del Carmen Seijo, son «uns animais que teñen moito que ensinarnos, tanto deles como da natureza que os rodea e da que dependen», xa que «participan nun 65% no mantemento da biodiversidade e nun 35% na produción da nosa alimentación».

Un devalo da polinización, un proceso esencial na reprodución sexual das plantas con flor, que os profesores da Universidade de Vigo Luis Navarro e Ángel Vale, membros do Grupo de Ecoloxía e Evolución das Plantas, atribúen a diversos factores todos eles de orixe humana, alertando ademais de que as abellas do mel non son ás únicas en perigo. Entre estas causas, que afectan a diminución e futuro incerto das colonias de diversas especies de abellas silvestres e raras (máis de mil en España), citan a destrución do hábitat modificado pola acción humana sobre a superficie terrestre, o que provoca danos na súa diversidade e na interacción das especies; a intensificación da agricultura e o uso de insecticidas e herbicidas, que afecta á aptitude dos polinizadores; a introdución de especies exóticas, que introducen patóxenos e doenzas; o cambio climático, que obriga a algunhas especies de abellas a migrar de altitude debido ás altas temperaturas; e a expansión da propia apicultura, hoxe en Galicia unhas cen mil alvarizas (tamén chamadas abelleiras ou abellarizas), que ocasiona sobreutilización dos recursos naturais, como o pole e o néctar.

Non hai dúbida de que as abellas en Galicia teñen importancia ecolóxica, económica e etnográfica, cunha forte pegada sobre a culinaria e a nosa cultura popular. No imaxinario galego, a abella é símbolo de actividade e de traballo, contando coa posibilidade de defenderse de quen lle roube o mel co seu aguillón unha única vez, o que axiña lle suporá a morte. Xaora, a mitoloxía galega tamén consideraba as abellas como animalias que viñan da lúa e que as ánimas dos defuntos tomaban a forma de abella cando regresaban do outro mundo, crenza da que se tirou o refrán: «quen mata unha abella ten cen anos de pena»; ao que se contrapón aqueloutro máis práctico: «se queres ter abellas, míraas polas Candeas (2 de febreiro), e se queres ter mel, míraas pola San Miguel (29 de setembro)». No fin de contas, o devalo das poboacións de abellas silvestres, que afecta a reprodución das árbores froiteiras e de plantas emblemáticas de noso, como a xesta ou o toxo, a menta ou o codeso, e pode minguar a produción de castiñeiros e algunhas legumes e hortalizas, inevitablemente provoca mudanzas da nosa paisaxe e pon en perigo a nosa produción agrícola e o equilibrio dos nosos ecosistemas.

A debilidade das colmeas e o perigo que corren as abellas silvestres, agravados en Galicia dende 2012 pola invasión da avespa asiática, as velutinas, constitúen outro síntoma da mudanza climática do planeta. Unha grave doenza que continúa denunciando nos foros internacionais a activista sueca de dezaseis anos Greta Thunberg, coma fixo hai pouco no Cumio Mundial de Viena, no que a cualificou como «o problema máis decisivo dos que afectan hoxe á humanidade», que non sabe de fronteiras e que obriga a acordos de todos os gobernos. Compromiso que reclama a mensaxe de Antonio Guterres, o portugués secretario xeral da ONU, con motivo da celebración este 5 de xuño do Día Mundial do Medio Ambiente, dedicado este ano a combater a contaminación do aire: «É hora de actuar con contundencia. A miña mensaxe aos gobernos é clara: gravar á contaminación, deixar de subvencionar os combustibles fósiles e deixar de construír novas centrais de carbón. Necesitamos unha economía verde, non unha economía gris».

Compromiso que asumen tamén esta semana os promotores do boicot a compra de produtos envasados en plástico dun só uso, que supoñen o 70% dos residuos mariños, coa intención de forzar ás empresas de distribución a que reduzan as súas embalaxes e utilicen prácticas máis sostibles. Outra iniciativa baseada no protagonismo das consumidoras que pretenden recuperar un planeta agónico onde continúe tendo valor o traballo insubstituíble dos milleiros de especies de abellas silvestres.

Memoria do tranvía

/en , , , , , /por

Dedico o artigo de Faro de Vigo á memoria do tranvía metropolitano vigués:

Na remodelada praza de América chama a atención o tranvía chantado na praza do Emigrante, ocupada noutrora polas cocheiras centrais de Tranvías Eléctricos de Vigo. Unha peza procedente de Portugal, cedida ao concello por Vitrasa, que a mercou en Zaragoza e restaurou a súa carrocería coa intención de replicar da forma máis lograda posible un daqueles tranvías que circularon polas rúas viguesas e polos eidos vizosos do Fragoso, da Louriña e do Val Miñor dende o 9 de agosto de 1914 até o 30 de decembro de 1968.

Unha rede de liña tranviaria de 47 km (ano 1927) que forma parte esencial da memoria fotográfica daquel Vigo, que despois da anexión do concello de Bouzas (1904) superaba apenas os 30.000 habitantes, mais que comezaba o seu imparable crecemento industrial e urbano, como tamén o dos seus concellos limítrofes de Teis e Lavadores. Un proxecto de mobilidade modernizador e futurista, ideado hai un século por pioneiros vigueses como Martín Echegaray, primeiro presidente da empresa, ou o enxeñeiro e pensador anarquista Ricardo Mella Cea, primeiro director xerente, deseñado tanto para ser tranvía urbano como de cercanías, capaz de substituír a carruaxes e carrilanas e unir Vigo con Baiona, Gondomar, Porriño e coa pretensión de chegar mesmo á vila balnearia de Mondariz.

Ao longo de medio século as oito liñas e o medio cento de tranvías vigueses marcaron o ritmo diario de case cen mil viaxeiros, dende as cinco e media da mañá ás once da noite, a intervalos de dez ou doce minutos, coma sucedía noutras cidades europeas. Liñas cuxas cabeceiras aínda podemos lembrar no ano do seu peche, un erro histórico irreparable, froito doutra portanetada franquista máis, como o derrube do extraordinario edificio Rubira de Jenaro de la Fuente, que anos despois sería considerada polos tribunais como un caso de soborno. Liñas que enlazaron os barrios vigueses e, en boa medida, constituíron os auténticos eixos modeladores do crecemento urbano, facendo de Vigo unha cidade en bisbarra (Otero Pedrayo dixit), unha cidade en rede e policéntrica de beleza desordenada. Liñas urbanas que foron tradicionalmente 1 Estación-Pereiró; 2 /9 Os Caños-Bouzas; 3 Cabral-Ribeira; 4 Chapela-Mercado; 5 Bouzas-Seixo; 6 A Florida-Chapela; 7 Seixo-Ribeira e 8, Seixo-Travesas. Ás que se sumaron as liñas suburbanas que uniron Vigo (rúa Uruguai) con Muíños-Samil, con Baiona, coa Ramallosa e Gondomar e Vigo (Ribeira) con Porriño.

Tranvías que foron modelando, tamén, a alma sentimental da propia cidade, até converterse no seu primeiro símbolo, identificable na memoria polos seus edificios pétreos e polo paso entre eles das unidades dos siboney, tamén chamados odessa, dos mar aberto, dos sevillanos ou da bonita, nomes, entre outros, cos que os nosos avós e bisavós nomearon aos diferentes modelos de tranvía, que nos anos setenta, tras a portanetada, apodrecerían nas vías da estación da Florida, onde nos levaron tantas veces a ver á mona. Un desleixo vergonzoso que levou a arruinar e logo a perder todas aquelas unidades e a non conservar sequera algunha como vestixio dun transporte metropolitano pioneiro e ecolóxico, que consideramos un auténtico tesouro local roubado.

Unha perda á que hai dúas décadas bautizamos como Síndrome Siboney, lembrando o nome popular daqueles primeiros que circularon a comezos dos anos vinte, nos que viaxou a fotógrafa americana Ruth Matilda Anderson e nos que ela lembraba ao tranviario conducindo cunha rosa entre os dentes, unha imaxe marabillosa do optimismo elegante da cidade nosa. Unha síndrome Siboney caracterizada por amosar un estado de ánimo saudoso evocador de momentos inesquecibles protagonizados polos tranvías, eis aqueles «puntos» que os condutores metían cando rubían pola costa de Urzaiz, a altura de Casablanca, eis a afouteza efémera dos que baixaban en marcha cando acudían aos seus empregos ou quedaran a tomar unha chiquita. Mais tamén expresa a fatalidade das feridas dalgúns accidentes mortais como os das xardiñeiras ao seu paso polo paseo de Alfonso ou o daquel siboney que descarrilou á altura da rúa Lepanto en 1935, traxedias das que dificilmente cicatrizan, que marcaron a historia dalgunhas familias nosas.

A presenza en Travesas dunha réplica, para algúns máis e para outros menos afortunada (non existiu a liña 18 a Peniche nin os asentos foron tapizados), dun daqueles tranvías é unha oportunidade para non esquecer a pegada daquela rede de transporte metropolitano pioneira, creada hai un século por capitais e empresarios vigueses. Os tranvías simbolizan o emprendemento colectivo vigués e o seu dinamismo anticipatorio ao longo da primeira metade do século XX, mais expresan tamén o carácter desmemoriado e frívolo dunha cidade capaz de arruinar coa mesma facilidade as pezas do seu patrimonio ou os seus proxectos colectivos.

Pasadas as Letras

/en , , , , , , , , , , /por

Pasado Día das Letras Galegas dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a reflexionar sobre a situación da lingua galega e a xornada do 17 de maio:

Víctor Freixanes na súa intervención no Club Faro de Vigo con motivo da homenaxe ao etnógrafo e profesor Antonio Fraguas afirmou que «o Día das Letras Galegas foi o grande invento da cultura galega do século XX». O actual presidente da Real Academia Galega salientaba así o carácter de celebración e de reivindicación do valor da lingua e da cultura galegas, con especial atención ao libro en galego que os promotores da iniciativa, os académicos Francisco Fernández del Riego, Xesús Ferro Couselo e Manuel Gómez Román, quixeron imprimir a aquel primeiro 17 de maio no que se conmemoraba o centenario da publicación de «Cantares Gallegos» de Rosalía de Castro na imprenta de Xoán Compañel da viguesa rúa Real.

Celebración e reivindicación que ao longo destas 57 edicións se mesturaron dependendo do contexto sociopolítico –dende os difíciles anos do Franquismo e Tardofranquismo, pasando polos de entusiasmo da Transición e fundación da Autonomía, até os actuais do conformismo feijoista– e do interese que achegaron as traxectorias biográficas e literarias das figuras galeguistas escollidas (apenas catro mulleres), dende as iniciais tiradas da escala de galegos ilustres (Rosalía, Castelao, Curros, Pondal) até as actuais, elixidas polas preferencias máis ou menos xustificadas, da maioría de académicos. Un resultado que comeza a amosar síntomas de preocupante desinterese para parte significativa da nosa sociedade, que considera o 17 de maio apenas como un día festivo no calendario laboral, mais que ven saíndo adiante con certo decoro grazas ao compromiso do profesorado de Primaria que a pesar das dificultades converte aos centros educativos nos espazos de privilexio desta efeméride transformada alí en «Semana das Letras Galegas».

Unha celebración institucional, sexa o acto político organizado pola Xunta de Galicia como a sesión solemne da Academia Galega, que a pesar da pegada moral de activistas resistentes do exilio interior, como é o caso de Antonio Fraguas, a figura desta edición, semella caeu na rutina dunha retórica e dun protocolo galeguistas incapaces de conectar coa maioría da nosa sociedade civil. Outrosí sucede coa propia mobilización en defensa da lingua galega convocada pola Mesa pola Normalización Lingüística, este ano de forma simultánea en varias cidades galegas, que a pesar da pertinencia das súas consignas xa non recolle os apoios transversais nin o entusiasmo que suscitara hai unha década coas protestas do sinistro decreto de pluriligüismo. Como teñen escasa transcendencia outros xestos fixados por esta tradición moderna como as portadas en galego dos diarios impresos ou a saída nalgunhas cidades das librarías a rúa presentando as novidades editoriais máis recentes na nosa lingua. Semella que en todos estes casos dunha ou doutra maneira o virus do conformismo paraliza o entusiasmo dunha sociedade afectada dunha preocupante falta de autoestima sobre o valor do seu idioma milenario, unha anemia colectiva cuxa manifestación máis preocupante é a ruptura da cadea de transmisión do galego como lingua da identidade familiar.

Unha lingua que vive un proceso imparable de substitución lingüística polo castelán, fenómeno agravado nas cidades onde é moi difícil atopar a crianzas que teñan o galego pola súa lingua de instalación ou sequera sexan capaces de pronunciar de forma espontánea algunhas frases correctas no noso idioma, coma se se tratase dunha lingua estranxeira, a pesar da súa presenza no currículum obrigatorio. O galego padece unha hemorrraxia de transmisión que de non ser atallada de inmediato ameaza a súa propia supervivencia, mesmo a pesar do incremento significativo do seu acervo literario e editorial (máis de trinta mil títulos) ou da súa presenza destacada en Internet. Nesta última década o galego acentuou o seu proceso de devalo, padece unha doenza gravísima que debería ser considerada un tema de estado para todas as administracións e cidadanía.

Neste contexto crítico celebrar as mil primaveras para a lingua galega, afoutar o futuro do galego debería ser a razón da celebración do Día das Letras Galegas, tamén, a nosa primeira festa laica nacional, na medida que o 25 de xullo se comparte coa festividade relixiosa do apóstolo. Razón de ser pola que a organización da efeméride debe ser repensada por todas as instancias, dende a propia Academia Galega, sobre todo nunha escolla máis xenerosa das figuras homenaxeadas como no seu protocolo, pasando polas iniciativas promovidas polas administracións, empresas e entidades cívicas, obrigadas a situar o futuro da lingua no centro do seu interese. Repensar colectivamente o futuro do Día das Letras Galegas coa intención de enxergar un futuro para o noso idioma, esa é a tarefa que nos convoca.

Campo do Fragoso CCXXIV

/en , , , , , , /por

DECEPCIONANTE TEMPADA

O pasado sábado o Celta rematou a súa triste andaina cun empate decepcionante ante un moi digno Raio Vallecano xa descendido. Un partido horrendo dos nosos, na primeira parte case vergonzoso, como foron outros moitos desta tempada, a peor das oito últimas en primeira, na que se conseguiu evitar o descenso in extremisgrazas ao apoio responsable e teimoso da afección celtista e os seus recibimentos espectaculares e desprazamentos heroicos, ao talento e a afouteza de Iago Aspas e aos resultados decisivos (é de xustiza tamén recoñecelo) do Levante e do Deportivo Alavés fronte ao Girona do bo de Eusebio, o noso rival directo.

Un partido e toda unha tempada decepcionantes para o celtismo na que apenas brillou (e como!) Iago Aspas, convertido no mellor xogador celeste da historia, tanto polo seu palmarés como internacional e goleador (aí o seu terceiro Zarra consecutivo, mesmo perdendo por lesión un terzo da competición), pero tamén polo seu xogo de fantasía, pola súa actitude incansable, pola súa dignidade e o seu fair play como futbolista profesional, tanto na lameira como no ximnasio ou na praia durante os meses da súa recuperación, e sobre todo por ese corazón celeste capaz de liderar e facer moito mellores aos seus compañeiros.

Foi o do Raio un partido no que os de Fran Escriba saíron medrosos, non compareceron en xornada tan decisiva para a afección celeste até pasada bastante máis dunha hora de xogo, cando Medrán sen marca ningunha marcou dun dereitazo o segundo gol dos vallecanos. Un tanto que provocou un silencio mesto nas bancadas do vello Balaídos, tinguindo as facianas celestes da ollada da vergonza de quen sabía ao seu Celta salvado mais que non recoñecía en semellante actitude a alma do seu equipo. Por ventura, apareceu entón o noso Aspas que nunha arrincada de dignidade celtista nivelou en apenas dez minutos a táboa de marcas, aproveitando primeiro un penalti, que executou coa súa mestría característica, e despois marcou un segundo tanto cun taconazo de fantasía sobre o pao longo, aproveitando un centro de Olaza, un dos pocuos celestes que mereceron o aprobado.

Remataba así, coa tristeza instalada na respiración dunha bancada consciente do pobre nivel de xogo e avergonzada pola actitude anémica do seu equipo, unha liga na que fracasou de raíz o “proxecto europeo” vendido polo presidente Carlos Mouriño e polos máximos xestores deportivos do clube, o director xeral Antonio Chaves e o director deportivo Felipe Miñambres, responsables das fichaxes de adestradores e xogadores, que nalgúns casos se demostraron auténticas ocorrencias (Mohamed, Cardoso, Mor, Jensen, Hjulsager…) como na xestión do vestiario (Radoja, Sisto, Roncaglia, Borja Iglesias…). Un proxecto fracasado baseado na pretensión de formar en Balaídos fichaxes ou cesións de promesas internacionais low cost que, probablemente, coa excepción de Maxi Gómez, produciu máis desarraigo e desimplicación no vestiario ca entradas millonarias para o propietario do club.

Tras semellante fracaso, que ten todas as trazas de constituír a fin dunha etapa, non vai ser doado colocar o contador a cero, como solicitou con autoridade o propio Iago Aspas, ao remate do encontro co Raio. O Celta actual, se non queremos recuncar no esperpento sofrido estes últimos meses, reclama unha auténtica revolución do seu proxecto deportivo que pasa probablemente pola mudanza da súa dirección deportiva e pola apertura dunha nova etapa liderada de forma indiscutible por Iago Aspas e protagonizada polos canteiráns comprometidos con el e, mágoa, por moi poucos máis dos xogadores actuais, que asumen a identidade celeste como unha idea de bo xogo e compromiso incansable cunha camiseta.

Carlos Mouriño, propietario do clube e presidente dende hai trece anos, máis alá do seu particular interese en contar con espazos comerciais e competir en protagonismo coa alcaldía da cidade, debe decidir estes días como e quen debe levar deportivamente o Celta do centenario (2023). Agardemos que abra unha nova etapa acuñada cos valores celestes que co seu respectuoso silencio reclamou o sábado a maioría dunha bancada decepcionada por semellante tempada.

Recuperar o liderado cultural

/en , , , , , , , , /por

Publico hoxe en Faro de Vigo un artigo breve nas páxinas dedicadas á campaña electoral, que me solicitaron para contextulizar os retos culturais do concello de Vigo:

Tras varios mandatos nos que Vigo perdeu o seu liderado cultural, as prioridades do concello de Vigo en materia cultural pasan pola modernización na xestión das súas infraestruturas culturais (museos, bibliotecas e centros culturais) e pola recuperación do diálogo, a participación e o acordo entre a nova concellaría de Cultura e os diversos axentes culturais, dende as persoas creadoras, empresas de produción e distribución, até o rico tecido asociativo cultural existente.

A aposta pola modernización das infraestruturas culturais no contexto da hibridación dixital internacional está condicionada polo funcionamento efectivo dunha rede de bibliotecas e de museos municipais, que poida ser considerada como tal, xestionadas con criterios estritamente profesionais de servizo público. Unha aposta que obriga ao concello de Vigo a acordar co resto das administracións implicadas a construción da biblioteca do estado, a habilitación de novas instalacións para o Arquivo Municipal e a apertura con persoal e medios suficientes das bibliotecas municipais de Teis, Navia e Bouzas. Como tamén é obrigado recuperar a actividade normalizada do Marco, como Museo de Arte Contemporánea, do Verbum como factoría artística, e a reabrir o Centro Galego de Fotografía e xestionar os valiosos fondos fotográficos de propiedade municipal. Sen menoscabo dos avances que se produzan no proxecto da Panificadora como centro cultural e cívico, cuxos usos definitivos deberían ser sometidos a consulta e debate cidadán.

Un mandato no que, ademais, o concello debería comprometerse tamén no relanzamento dos diversos festivais artísticos promovidos por axentes de base así como na recuperación dunha liña de bolsas específica para a proxección internacional das novas creadoras viguesas de diversas artes, o que contribuiría tamén á da propia cidade.

Recuperar estas políticas culturais de servizo público, así como de participación e apoio aos talentos creativos, son condicións imprescindibles para que Vigo recupere o seu liderado como cidade da cultura da fachada atlántica.

Antonio Fraguas, activista galeguista

/en , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a Antonio Fraguas, á figura homenaxeada este 17 de maio:

Celebramos esta semana das Letras Galegas a proeza discreta de Antonio Fraguas Fraguas na recuperación da memoria da cultura popular galega. Nacido na parroquia de Santiago de Loureiro no concello pontevedrés de Cotobade en 1905, terra de canteiros, dedicou a vida enteira a causa nobre de Galicia, fose como mestre e profesor de instituto, como investigador nos eidos da Xeografía, a Historia, a Historia da Arte e, sobre todo, da Etnografía ou como fundador e primeiro director do Museo do Pobo Galego, unha das trabes da recuperación e da difusión da identidade e da memoria do que fomos, da cultura material e inmaterial daquela Galicia rural e mariñeira hoxe xa practicamente desaparecida.

Fillo de canteiro emigrante, empregado na construción das vías do tren en Niteroi, a fermosa banda do mar do Rio de Janeiro, Antonio aprendeu as primeiras verbas e as primeiras letras dos beizos da súa nai, unha humilde labrega, antes de acudir aos seis anos á escola pública da súa parroquia, onde confesou que pouco aprendera daquel mestre de ferrado casado cunha irmá do seu pai. Por ventura, aos trece anos comezou a asistir a escola que ao pé da carballeira de Famelga abrira un mestre chamado don Antonio, que axiña convencería aos seus pais para que o espelido rapaz empezase o bacharelato no instituto de Pontevedra. Unha decisión que lle mudaría o seu destino xa que foi naqueles anos de estudante na boa vila cando coñecería a profesores como Antón Losada Diéguez e Castelao, que impartía clases de debuxo, persoas coas que compartiu o gromo da causa de Galicia, que serían tamén marcantes na súa vida.

Coa mudanza a Compostela en 1924, onde comezou os estudos de Filosofía e Letras, consolidou o seu activismo galeguista, que iniciara un ano antes en Pontevedra na Sociedade da Lingua, ingresou como membro numerario do Seminario de Estudos Galegos das seccións de Xeografía e Etnografía e Folclore, nas que desenvolvería un traballo inxente como investigador e publicista. Deste tempo son as súas primeiras publicacións en «A Nosa Terra» e na revista «Nós», como o seu clásico «O culto ós mortos» (1931), onde recollía unha conferencia pronunciada no Ateneo de Vigo. Activismo galeguista que se consolidaría nos anos da segunda República na Estrada, onde se incorporou como catedrático de Xeografía e Historia do instituto e onde a comezos de 1936 se presentou como candidato á alcaldía e acompañou a Castelao no que se cre foi o derradeiro mitin a favor do plebiscito do Estatuto de Autonomía de Galicia, sendo entón Fraguas secretario xeral do Partido Galeguista da localidade da comarca de Tabeirós.

Separado da cátedra e represaliado polo franquismo, como tantos outros docentes republicanos e galeguistas, Antonio regresou a Compostela para fundar naqueles anos de horrro un centro privado na cidade vella, a Academia Menéndez Pelayo, o que non lle impediu continuar coas súas contribucións (agora, por forza, en castelán) na sección de Etnografía e Folclore do Instituto de Estudios Gallegos Padre Sarmiento creado en 1943 polo Consejo Superior de Investigaciones Científicas do que foi o seu primeiro bibliotecario. Despois de volver gañar a cátedra de instituto (1950), que o levaría durante case unha década a residir en Lugo, o 8 de maio de 1956 ingresou como membro da Real Academia Galega pasando a ocupar a cadeira do seu mestre Castelao. Fíxoo coa lectura dun discurso vibrante e ben fermoso, «As coplas que se cantaban nas ruadas de Loureiro de Cotobade. Roseiras e paxariños nas cantigas dun serán», no que lembrou con afouteza o pasamento do guieiro, a quen definiu como «a vida que viviu sempre para Galicia» e defendeu o valor do patrimonio inmaterial enfiando con moito enxeño versos populares da súa terra natal, que case tres décadas despois recolleu nun dos seus libros máis importantes, «Aportacións ó cancioneiro de Cotobade» (1985).

Asentado na súa benquerida Compostela, durante os derradeiros corenta anos da súa vida Antonio Fraguas non cesou no seu activismo galeguista, afastado a mantenta de calquera iniciativa política. O seu labor extraordinario como profesor do Instituto Rosalía de Castro (1959-1975), director do Museo Municipal de Santiago (1963), director do Museo do Pobo Galego (1976-1999), membro do Consello da Cultura Galega (1983), Cronista Xeral de Galicia (1992), a súa actividade como arquiveiro e bibliófilo, a súa paixón divulgadora nos xornais e na radio como a súa andaina polo país enteiro como ameno conferenciante e extraordinario contador de historias fixeron de Fraguas unha das personalidades galegas máis queridas e valoradas do século XX. Este 17 de maio celebramos a proeza deste mestre bo da memoria que traballou sempre por e para Galicia.

Vigo no espello do Porto

/en , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo as relacións da área metropolitana de Vigo coa do Porto:

Non é novidade ningunha insistir na necesidade de que Vigo aproveitando a súa centralidade xeográfica priorice no seu proxecto estratéxico as súas relacións coas outras dúas grandes áreas metropolitanas da fachada atlántica, a do Norte, a galega da Coruña e a do Sur, a portuguesa do Porto. Dous polos potentes de desenvolvemento urbano cos que a área metropolitana de Vigo compite para atraer actividades económicas e incrementar a súa capacidade exportadora, mais coas que tamén se complementa e das que necesita na reclamación de investimentos para a mellora das súas infraestruturas básicas, no marco do desenvolvemento previsto para o arco peninsular atlántico, do Douro ao País Vasco, alternativo no actual mapa rexional europeo ao arco Mediterráneo, conformado polas cinco comunidades da ribeira oriental da península ibérica.

Como tampouco é novidoso insistir no feito de que as cidadanías e os tecidos empresariais destas tres metrópoles atlánticas, sobre todo a viguesa, asumiron, dende hai tempo e con toda naturalidade, a mobilidade de persoas e de intercambios comerciais dentro deste espazo xeográfico, coincidente en boa medida co da vella Gallaecia, mesmo a pesar de que as institucións galegas e portuguesas, máis alá de retóricas diplomáticas, continúan viradas de costas. Unha eurorrexión na que na actualidade viven seis millóns e medio de persoas, o que supón un 11,25 % das censadas na península ibérica e na que se concentra boa parte da capacidade exportadora de ambos os dous estados. Na defensa dos intereses comúns é onde A Coruña, Vigo e Porto deberían fixar os seus proxectos estratéxicos para as próximas catro décadas.

Un proxecto de cooperación que a comezos da década de 1990 xa concibiron Fernando Gomes, presidente da cámara portuense, e Carlos G. Príncipe, alcalde de Vigo, promotores do Eixo Atlántico do Norte Peninsular (1992), asociación (entón) dunha ducia de cidades de ambas as dúas bandas do Miño creada coa intención explícita de superar as barreiras físicas existentes neste espazo galego-portugués «mediante infraestruturas públicas que permitan vertebrar un mercado único transfronteirizo». Camiño xa das tres décadas do seu inicio, coincidente tamén coa entrada en vigor do mercado único, o soño compartido de Príncipe e Gomes, a quen escoitamos emocionados na Porta do Sol viguesa na manifestación en solidariedade coa flota pesqueira galega do fletán, o proxecto de eurorrexión, liderado por Porto e Vigo, nunca acabou de cristalizar institucionalmente. Máis aínda, creo que na última década se agrandaron as diferenzas entre estas cidades e se conxelaron ou desbotaron boa parte dos proxectos máis colaborativos acordados entre elas.

Xaora, a área metropolitana de Porto, que triplica en poboación á viguesa, non perdeu o tempo. Desenvolveu durante estes vinte e cinco anos de mercado único as súas infraestruturas de forma extraordinaria; dotouse dun aeroporto punteiro, utilizado anualmente por doce millóns de viaxeiros (dez veces os de Peinador) desde o que se pode viaxar a 88 destinos; puxo en funcionamento unha rede de tranvía metropolitano que move sesenta millóns de usuarios (tres veces os de Vitrasa); e apostou pola ampliación do porto de Leixões, que ameaza ao porto de Vigo tanto no seu tráfico de contedores como de cruceiros. Por non falar da renovación radical das actividades económicas do seu tecido urbano, con especial atención ás culturais e artísticas (festivais de cine, concertos, museos, arquitectura…), que converteron á cidade do Doiro nun dos destinos europeos de moda.

Diante do espello do dinamismo de Porto, o Vigo metropolitano ten que reaccionar de vez. Non pode perder outras dúas décadas discutindo miudezas de política doméstica entre administracións e familias políticas, mentres perde o tren da Alta Velocidade, diminúen os tráficos do seu porto e Peinador queda reducida a unha terminal complementaria de Barajas. Así de claro e de triste. Como tamén deben recuperarse os proxectos de cooperación política e cultural transfronteriza, singularmente potenciando de novo o Eixo Atlántico do Noroeste Peninsular (que continúa tendo unha das súas sede en Vigo) e a colaboración entre entidades locais (museos, centros educativos, universidades…) de ambas ás dúas metrópoles. Sen esquecer a oportunidade extraordinaria que achega contar cunha lingua compartida, como é o galego-portugués, capaz de abrir portas económicas e formativas nos cinco continentes. En definitiva, trátase de recuperar a cooperación estratéxica entre Vigo, Coruña e Porto para que cada unha delas poidan competir en mellores condicións no espazo das áreas urbanas atlánticas. Gustaría que esta idea se tivese en conta na axenda das próximas municipais.

Campo do Fragoso CCXXIII

/en , , , , , /por

XA CASE ESTÁ

Creo non estar trabucado en que Cervantes escribiu no Quixote que a prudencia e a discreción eran as nais das virtudes. E a verdade que Fran Escriba, o adestrador celeste, posúe as doses suficientes de prudencia e discreción, como demostrou no serán marabilloso de onte en Balaídos, para dirixir a porto seguro unha nave que atopou a deriva, tras os experimentos fracasados de Antonio Mohamed e Miguel Cardoso. Dende a súa chegada comezamos a ver a un Celta recoñecible e fiable dirixido por Iago Aspas, xa unha auténtica lenda para a historia do fútbol de noso, capaz de marcar sete goles en sete partidos e revolucionar en apenas oito xornadas a táboa clasificatoria celeste, con 15 puntos, catro vitorias, tres empates e unha única derrota no Wanda, precisamente cando o astro de Moaña non xogou. Un Celta que cos tres puntos merecidísimos diante dun Barça cheo de promesas como Riqui Puig, un xogador de apenas vinte anos con trazas de figura do futuro, xa case conta coa permanencia.

Probablemente foi o partido de onte no que máis se notou a man de Escribá, quen dispuxo de saída a súa formación máis atacante, con Boudebouz e Boufal nas bandas, máis asumindo todas as precaucións posibles para non perder nunca o debuxo táctico e a disciplina defensiva como mellor garantía para manter unha xornada máis a portaría de Rubén a cero, un dos obxectivos esenciais para continuar puntuando neste agónico final de campionato. Prudencia de Escribá que non debemos identificar de maneira ningunha con falta de ambición, como se demostrou durante a primeira parte, cando os de Valverde máis monopolizaron a posesión do balón (que non as xogadas de gol) e os nosos procuraban roubar á altura da mediana. Un Celta moi contido na saída do balón dende a defensa, que confiou nun Okay moi poderoso e atrevido a batalla coas dúas promesas blaugranas, Aleñá e Puig, que moi desinhibidas axiña fixeron esquecer as ausencias dos seus maiores. Da biqueira deste gran Okay agromaron, case a media hora de xogo, as primeiras chegadas veloces polas bandas, como aquel centro envelenado de Mallo que no 42’ non atopou por centímetros a cabezada de Maxi.

Coa reanudación a prudencia inicial de Escribá virou nunha volta de porca. O Celta deu un paso adiante. Buscou no balón parado apretar aos visitantes sobre a súa liña de meta. Cada saque de recanto de Boudebouz convertiuse nun drama para Cillessen. Así chegou no 51’ o gol anulado polo VAR, tras unha cabezada de Cabral, empurrada a rede por Araújo, que semella estaba a milímetros da posición reglamentaria. Unha xogada que, tras o inevitable baixón anímico, revolucionou o partido, xa que os de Escribá, dirixidos adiante e atrás polo incansable Aspas, acreditaron na febleza defensiva dun Barça que acababa de incoporar ao loitador Arturo Vidal. No 56’ Boufal, tras unha das súas caneadas, intentou repetir a xogada coa que marcara ao Girona. Pouco despois Maxi cabezou coa porta aberta sobre as mans do gardarredes holandés, mais o gol chegaría no 67’, tras un gran centro dende a dereita de Boudebouz, que Maxi remachou de volea ao primeiro pao. Un auténtico golazo produto dunha intelixencia activada por unha vontade colectiva gañadora. Aberta a táboa de marcas, a prudencia de Escribá aconsellou a entrada de Brais Mendez na lameira, troco co que o Celta recuperou o seu debuxo inicial.

Sería o canteirán de Mos quen no 76’ rematou unha perigosa xogada combinada, mentres nuns minutos tácticos interminables, Aspas asumíu a responsabilidade de incrementar a presión defensiva diante dun Barça que comezou a desincharse. Así chegaría no 87’ o penalti asubiado polo VAR, por unha man clara de Wagué, que sería transformado con sangue frío polo Mago de Moaña dun xute cruzado. Pechábase así con prudencia e teimosía unha das vitorias máis claras da tempada, que animou á prudente bancada celeste a cantar emocionada e polo baixiño unha merecida rianxeira. A pesar de que a permanencia non está asegurada de forma matemática e a táboa continúa moi apretada, semella que xa case está conseguido o obxectivo co que chegou Fran Escribá hai apenas dous meses. Faltan apenas un par de remadas para atracar en porto seguro. Adiante Celta!