Onte 897: «Cadeas» ou a novela como límite

/en , , , , /por

Na presentación pontevedresa de Cadeas da man do Ateneo, tanto Xesús Constela como Ramón Rozas e Xabier López López insistiron na idea da novela como límite. Constela recolleu o fío que Chisco Fernández Naval deixara na presentación coruñesa de Cadeas na que dixo que esta novela premiada co Xerais exploraba os límites. Rozas insistiu sobre a fragmentación de Cadeas, tanto no que atinxe aos temas como á infinidade de rexistros (cartas, relatos de terror, crítica, citas…) e a capacidade do autor para engaiolar con tantas singularidades. Pola súa banda, Xabier López López definiu Cadeas como «un texto límite, novela ou suma de relatos, unha novela límite que xoga entre selo e non selo». Referiuse á idea de «vida como unidade narrativa» para preguntarse se somos unha novela ou un fato de relatos, «a nosa vida é mais ca un único fío, na nosa constante autonarración esquecemos que tamén somos personases secundarios das vidas doutros». «A literatura, a novela, é a a historia dunha persecución continua na que o autor e o lector nunca acabamos de atoparnos». Rematou Xabier desvelando algunhas lecturas inéditas de Cadeas referidas a súa relación con Manuel Antonio, Rafael Dieste e Antonio Machado. Cadeas preséntase hoxe na Pobra do Caramiñal da man de Barbantia.

Onte 896: Redución da compra de libros en Galicia

/en , , , , , , , /por

Pareceume que o dato máis significativo do informe Evolución do gasto cultural dos fogares galegos, publicado onte polo Observatorio da Cultura Galega, é que entre os anos 2011 e 2012 a compra de libros non de texto reduciuse en Galicia nun 26,9 %. Unha porcentaxe que acada o 48,92 % se comparamos a cifra das vendas de 2012 coa de 2007, antes do comezo da crise de devaluación interna que sofrimos. Semella que en Galicia é o libro non de texto o subsector cultural que máis está reducindo a súa facturación, xa que no conxunto dos sectores culturais entre 2011 e 2012 a redución foi do 5% e con respecto ao 2007 do 10 %. Estes datos amosan a magnitiude da gravísima recesión comercial do sector do libro en Galicia. Para non quedar satisfeitos.

Onte 895: Rescate de Aguirre

/en , , , , , /por

Cruceime onte en Compostela con Quique Alvarellos e Olivia Rodríguez cando ían camiño da Fundación Torrente Ballester para presentar Recuerdos de Agosto, o libro no que se recolle a obra poética de Aurelio Aguirre. A recuperación do corpus literario do noso poeta romántico por excelencia, un dos bardos do Banquete de Conxo, constitúe un fito significativo no proceso aínda inconcluso de investigación sobre a memoria literaria galega do século XIX. Máis aínda cando esta edición inclúe oitenta poemas inéditos (dous libros manuscritos e un fato de follas volanderas), ademais dunha edición textual moi coidada a cargo de Olivia Rodríguez e un estudo histórico do contexto de Xurxo Martinez. Parabéns ao editor Henrique Alvarellos que na súa modélica colección «Rescate» está demostrando que hai moita agra por labrar cos clásicos galegos.

Fenómeno Rosalía

/en , , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo o Día de Rosalía.

A pesar de non ser incluído no “Calendario do Libro e da Lectura 2014” da Consellaría de Cultura e Educación, a celebración do Día de Rosalía foi un éxito cívico. Ademais da tradicional ofrenda floral en Compostela, lembrando o seu nacemento no Camiño Novo o 24 de febreiro de 1837, precedida dunha alborada gaiteira instituída o pasado ano pola Fundación Rosalía de Castro (FRC), numerosos actos de lectura pública de poemas rosalianos, recitais poéticos, conferencias sobre a vida e obra da autora, realización de grafitis en espazos públicos educativos na súa homenaxe, roteiros, concertos ou accións virais en internet, promovidas pola FRC, Asociación de Escritores en Lingua Galega, por outras asociacións e colectivos culturais e feministas de base, por editoriais, librarías e panadarías (en Ourense) e por algúns concellos (como os de Vigo e Pontevedra), ás que habería que engadir as actividades organizadas polos centros educativos no seu horario lectivo, amosaron que a memoria rosaliana e o interese polos seus textos mantéñense moi vivos e presentes na sociedade civil galega. Rosalía de Castro interesa e mobiliza.

Tras o pulo que supuxo a celebración do sequiscentenario da publicación de “Cantares Gallegos” no prelo de Juan Compañel na viguesa rúa Real, o que podemos chamar “fenómeno Rosalía” tinguiuse coas trazas do século XXI. Á publicación da extraordinaria edición anotada de “Cantares Gallegos” (Xerais), tanto en formato impreso coma dixital, realizada por Anxo Angueira, actual presidente da Fundación RC, uniuse a publicación da edición ilustrada (El Patito editorial) preparada por Pepe Barro e da tradución inglesa (Small Stations Press) de Erin Moure, ademais da tradución dalgúns dos seus poemas a 27 linguas, cos que se engalanaron algunhas rúas do Casco Vello de Vigo. Ademais, Rosalía presentouse nunha modélica web da súa fundación e dialoga con éxito nas redes sociais xa que está presente en Twitter, Facebook e Youtube. As autofotos con algún motivo relacionado con ela (un dos seus libros, unha das súas camisolas ou outros obxectos nos que esta presente a súa imaxe), coñecidas en internet como “selfie”, compartíronse onte a centos nas redes coa etiqueta #euRosalia. Outro fito xaora para unha autora sempre rabiosamente moderna e avanzada.

Outrosí sucedeu coa publicación no último ano de media ducia de libros cedé de temática rosaliana, unha colleita moi vizosa con froitos tan logrados como “Rosalía pequeniña” (Galaxia) de Uxía, “A miña primeira Rosalía” (Xerais) de Xiana e Xosé Lastra, “Nas tardes escuras” (El Patito editorial) de Narf, “A Rosa d’Adina” (Músicas de Salitre) de aCadaCanto, “Cantares para Rosalía” (Consello da Cultura Galega) no que nove poetas galegas de hoxe dialogan con ela, até o recentísimo “De Cantares hoxe” (“Diario Cultural” da Radio Galega) no que 36 poetas recrean na súa voz os poemas de Rosalía. Sen esquecer a achega que para a popularización da autora supuxeron as exposicións de carácter didáctico e divulgativo, sendo especialmente importante a instalada en Vigo pola Fundación Barrié sobre “Rosalía de Castro e o seu tempo”, preparada por Pepe Barro e visitada por milleiros de persoas.

E entre os libros de temática rosaliana publicados no último ano destacan “Cantares gallegos, hoxe. Unha lectura actualizada de Rosalía de Castro” (Alvarellos) da profesora da Universidade da Coruña Pilar García Negro,  “O epistolario de Rosalía de Castro”, que se pode consultar na web do Consello da Cultura Galega, e a biografía plurilingüe de Manuel Lorenzo Baleirón, “Vida de Rosalía de Castro” (FRC) na que se recollen os avances que nas últimas décadas se produciron na investigación sobre a autora de “Follas Novas”.

Particular interese para entender o “fenómeno Rosalía” ten “Rosalía de Castro. Imaxe e realidade” (Xerais 2014) no que Fernando Pereira Bueno, profesor do IES Carlos Casares, analiza a representación icónica da autora a partir de pinturas, debuxos e outras técnicas artísticas. Tras estudar máis de duascentas pezas nas que aparece Rosalía (dende as sete fotografías conservadas e o retrato que en vida lle realizou Modesto Brocos, cedido hai pouco pola Deputación da Coruña á Fundación Rosalía de Castro, pasando pola presenza da poeta nos billetes de 500 pesetas, nos selos e nas vitolas de puros, até os carteis e as camisolas deseñadas por Rei Zentolo), Fernando Pereira considera que Rosalía de Castro é “a icona máis popular de Galicia”, “a primeira marca galega” e mesmo “a imaxe máis universalizada de Galicia”, o que non deben de estrañarnos tratándose do “personaxe predilecto dos galegos” segundo algunha enquisa. Esa unanimidade interxeracional explica o éxito dunha data literaria con vontade de converterse en efeméride nacional.

Onte 894: Rosalía pop

/en , , , , , /por

Na conferencia que onte ditou Fernando Pereira sobre a iconografía rosaliana a peza que máis atención provocou nos asistentes foi a Rosalía pop preparada por Xesús Sanmartín en 1996 para «Galicia dende Salamanca». Nesa Rosalia warholiana iconoclasta, tan semellante a aqueloutra Marilyn, atopamos o precedente das deconstrucións do Rei Zentolo sobre o retrato de Luis Sellier tan exitosas na pasada década e capaces de imprimir o carácter universal e contemporáneo que hoxe acredita a autora de Follas Novas. O éxito das selfies do #euRosalia, unha iniciativa da Fundación Rosalía de Castro, afondan nese proceso de popularización de Rosalía e do seu éxito actual entre as xeracións máis novas coma icona da Galicia contemporánea.

Onte 891: «Os Gotten« en Andel

/en , , , , , , /por

Na presentación d’ Os Gotten en Andel esmendrellámonos con Alfonso Álvarez Cáccamo e Gonzalo Navaza. As intervencións do autor e do chufador foron divertidísimas, un prodixio de creatividade lingüística e erudición literaria que nos deixou abraiados e abriu unha grande expectativa sobre a obra presentada.

No seu discurso inicial, Navaza definiu o libro como «once relatos independentes, autónomos, empaquetados polo marco común dunha familia, os Gotten, xa que todos os personaxes das historias son membros desta familia, parodia dunha estirpe vencellada coas letras, a dos Cáccamo». «En todos os relatos proponse ao lector a resolución dunha incógnita familiar, ademais de contar como un dos seus ingredientes cun humor que xoga co absurdo e co espazo do fantástico». «Todos teñen en común, tamén, estar escritos en primeira persoa, ben sexa polo narrador autorial ou por ser textos a el remitidos, o que lle achega máis verosimilitude». Foi debullando despois Gonzalo cada un dos relatos. Do primeiro, «Adiccion« sinalou que constituía unha sátira sobre o propio gozo da literatura. De «Temperatura corporal» que mesturaba o fantástico co humorístico. De «Labirinto« que abordaba as leis de irreversibilidade do tempo e da morte, constituíndo modelo de relato fantástico. De «Tres andares» que lembraba a algún conto de Cortázar, xente que vive en tres andares diferentes dun mesmo edificio e constrúe unha historia común. De «Tanto tempo sen verme» que homenaxeba a outro de Borges, parodia daqueloutro personaxe que se encontra a si mesmo, «un relato no que Alfonso xoga coa primeira e coa terceira persoa, realizando un exercicio de grande habilidade lingüística». De «A carta ás fillas» a súa ambientación na primeira Guerra Mundial. De «Patadas ás pedras», salientou o seu carácter desconcertante, «podería ser considerado unha parodia do conto de Poe protagonizado polo orangután». Concluíu referíndose a «O anano invisible», un relato nas liñas clásicas do fantástico, «un libro, pois, construído sobre as incógnitas que non debemos desvelar na presentación».

No seu discurso, Alfonso Álvarez Cáccamo homenaxeou ao escritor Cid Cabido, «foi el quen espertizou este libro, compartimos moitas risas, xa que a el lle gustan coma min o humor provocado polos xogos de palabras o que eu defino como “frases con nata”». A partir de aí comezou un memorable diálogo entre Cáccamo e Navaza onde se debullaron cento e unha destas frases do seu elucidario.

Onte 890: A cultura galega, a nosa angueira

/en , , , , , , , /por

Tras un enriquecedor e sosegado proceso de análise e reflexión, a AELG, AGE e GALIX publicamos onte o texto A cultura galega, a nosa angueira co que expresamos o compromiso de tres das asociacións profesionais do sector do libro e da lectura en Galicia coa industria cultural de noso. Ás portas da celebración do Día de Rosalía, inxustamente excluído do Calendario do libro e da lectura 2014 da Consellaría de Cultura e Educación, e coincidindo co inicio das actividades do Ano Díaz Castro, con este texto as tres asociacións queremos contribuír a promover o entusiasmo e a corresponsabilidade da sociedade lectora galega ao tempo que reclamar o ineludible compromiso dos poderes públicos co fomento e difusión da nosa cultura e coa normalización da lingua galega.

Onte 889: A ollada bretoa de Pemón Bouzas

/en , , , , /por

Excelente foi a presentación que no serán de onte realizamos na Libraría Couceiro de Compostela de Novos pasos por Bretaña de Pemón Bouzas, o primeiro libro da colección Xerais Crónica que aparece coa etiqueta «Viaxes». Un acto que da man dos xornalistas Eva Millán, Xurxo Fernández e o propio autor constituíu unha exaltación dos lazos culturais existentes entre Galicia e a vella Armórica, ambas as dúas fisterras atlánticas.

Eva Millán glosou o libro seguindo os pasos de Castelao e Álvaro Cunqueiro. Xurxo Fernández cualificouno de «libro precioso, ben escrito, ben documentando, un auténtico modelo do que debe ser un libro de viaxes, unha fermosa imaxe dun país ao que non temos máis remedio que incoporarnos». Pola súa banda, Pemón Bouzas comezou desvelando que a orixe do libro estivo nas súas lecturas de moitas bitácoras de navegación e libros de viaxes. Recoñeceu que «a viaxe e a literatura van sempre da man, e que toda literatura pode facer viaxar». Lembrou as viaxes de Castelao e Cunqueiro a Bretaña, que o guiaron na escritura deste libro, a do reianxeiro en 1929 cando viaxou identificando os calvarios bretóns con lapis e caderno e a do xornalista de Mondoñedo dende o seu despacho de Faro de Vigo, aínda que máis tarde viaxara a Bretaña para comprobar se a Armórica soñada coincidía coa real. Pemón confesou que o libro fora froito de catro viaxes a Bretaña, dende aquela primeira para facer un documental até as posteriores nas que foi acompanado por persoas de alí e acolá. «Perseguir a rota de Castelao foi doado, xa que deixou moitas pegadas no seu libro As cruces de pedra na Bretaña, o que ademais me permitiu atopar monumentos en lembranza dos bretóns caídos en ambas as dúas guerras mundiais ou coñecer a rota dos bunkers da costa bretoa, que seguen a ser utilizados pola mariña francesa». «Seguín a Cunqueiro pola Terra de Miranda bretoa, a de Pontivy e Brocelandia, a Terra de Merlín, procurei atopar as vilas asolagadas, e quixen facelo sempre cos ollos dos bretóns». «Quixen reflectir a visión de Bretaña dun viaxeiro, quixen que se lese coa miña ollada, consciente de que Bretaña continúa sendo un país para descubrir», rematou.

Onte 888: Día Verne

/en , , , , , , , /por

Celebramos onte en Vigo o Día Verne lembrando aquel 18 de febreiro de 1868 no que entrou na ría o Nautilus do capitán Nemo. Unha efeméride de ficción que desta volta non foi esquecida pola prensa local, grazas ao esforzo dos vernianos vigueses. Excelente foi o artigo no Faro do mestre Carlos Núñez «Le vieux» equiparando o espírito innovador e modernizador da cidade nosa co acuñado polo novelista bretón. Como atinada foi a proposta de Antonio Giráldez Lomba, secretario do Instituto de Estudos Vigueses, solicitando o irmanamento («jumelage») con Nantes, a primeira cidade verniana, trazando unha autoestrada do mar literaria entre ambas as dúas fisterras atlánticas, unha iniciativa que axudaría a sacarnos da rotina cultural que padecemos en Vigo. Pola nosa banda, celebramos o Día Verne poñendo en marcha a edición d’ A illa misteriosa na colección Xabaril, a primeira das grandes novelas de aventuras que recomenda DoCampo na súa Illa de todas as illas, na que utilizaremos a tradución que Ánxela Gracián prepararou para Bivir. Deste xeito o capitán Nemo volverá á illa de San Simón onde presentaremos o libro coincidindo co ditame dos Premios Xerais o 8 de xuño de 2014.

Onte 883: Ler é a arte de anticipar

/en , , , , , , , /por

As diversas presentacións d’ A illa de todas as illas, o libro de Xabier DoCampo ilustrado por Xosé Cobas, están constituíndo formidables leccións arredor da formación do lector literario. Onte en Compostela, tras a excelente intervención de Xavier Senín, que definiu o libro como «fermoso e emocionante», Xabier DoCampo volveu sobre a cuestión da lectura literaria lembrando unha afirmación de Harold Bloom: «ler literariamente é ser coma un deus». DoCampo confesou que escribira A illa de todas as illas «só pensando nos adolescentes, é o que eu considero literatura xuvenil; quixen falarlles da marabilla de ler, do engado das palabras, xa que como teño dito noutras ocasións ler é saber o que din os libros de cada un de nós». Continuou o seu discurso afirmando que «ler é tamén a arte de anticipar o que vai suceder na obra; esa é unha das cousas que teñen que aprender os lectores en formación. E onde mellor pode desenvolverse esa capacidade de anticipación é na novela de aventuras, onde o mar é o gran escenario». «Ler é un camiño de formación. Ler literatura infantil e xuvenil na escola é formarse como lector. Esa é a razón pola que son moi esixente coa calidade da literatura infantil e xuvenil. Con mala literatura non se fai un lector literario, debemos ir máis aló da comprensión lectora, entender até onde se pode». Para DoCampo «A literatura ven definida polo lector, calquera libro que un rapaz le con curiosidade convértese nun libro de literatura infantil ou juvenil». Tras citar e recomendar os sete libros de aventuras presentes nas páxinas d’ A illa de todas as illas, rematou Xabier dicindo que «o máis marabilloso de contar unha historia e volverá contar outra vez, e otra, compartida até crear unha rede».