Campo do Fragoso CLII

/en , , , /por

coraje-celtaPUNTAZO DE DIGNIDADE

A intensa arrincada da Real Sociedade agoiraba un partido moi difícil para o Celta, ao que nunca lle sentou moi ben o horario do café vespertino. Os galegos tardaron vinte minutos en chegar a pisar a área pequena rival, cando xa os txuri urdin aseñoraban o xogo, coa táboa de marcas por diante, dende o minuto oito, grazas a un pexegazo de Canales dende fóra da área grande, que o noso Yoel papou coma un bendito. Durante ese período os de Jagoba Arrasate imprimiron un ritmo trepidante ao seu xogo, realizaron un aluvión de chegadas combinadas entre os seus catro temibles dianteiros, lanzaron varios saques de recanto con cadansúas perigosas cabezadas de Íñigo Martínez, ocasións nas que semellaba chegaría inevitablemente un segundo tanto fronte a un Celta que estaba fóra do partido.

Porén, a intensa tempestade donostiarra amainou e os de Luis Enrique moi amodiño foron entrando no encontro dirixidos polas batutas de Rafinha e Krohn-Dehli. Nolito avisou no minuto 21 que o Celta xa espertara cun xute moi orientado chapado polo porteiro. Serían despois Rafinha, Augusto e Krohn-Dehli os que finalizaron con escasa fortuna xogadas combinadas cada vez máis longas e perigosas. Cando frisaba a media hora, o capitán Mario Bermejo xutou mal, tras un fermosa combinación entre Nolito e Krohn. Porén, apenas cinco minutos despois, como sucedera hai quince días co Sevilla, o veterano dianteiro pelexou un penalti con Iñigo Martínez, que o árbitro dubidou uns segundos en sinalar, quizais polo feito de contar o central xa cun cartón amarelo. Nolito volveu marcar, a pesar de que Claudio Bravo se estricou na dirección correcta. Dez grandes minutos celestes que conseguiron a igualada, unha proeza tal como comezara o xogo. Mais como pouco dura a ledicia na casa do probe, cando apenas faltaban dous minutiños para o descanso, un erro no despexe da defensa nosa facilitou que o francés Griezmann volvese adiantar aos donostiarras. Para botarse a chorar ou xurar en arameo, pensaron moitos celtistas.

Non comezou mellor a segunda sesión. Apenas reanudado o xogo, Jon Aurtenetxe foi expulsado por cartón vermello directo, tras marcarlle os seus tacos a Vela na coxa, o dianteiro mexicano que chegara de rapaz ao Celta cedido polo Arsenal. Con dez o Celta reordenou a súa defensa, recolocando alí a Fontás, para tratar de resistir á nova avalancha que se lle viña enriba. Durante uns minutos o partido entrou nesa fase escura e aborrecible de continuas interrupcións. A Real atacaba con catro efectivos para liquidar o partido. Griezmann tivo nas súa biqueira o terceiro en dúas oportunidades claras, tras dura pelexa co noso Jonny. Mais coma sucedera na primeira, os txuri urdin non souberon definir cando tiñan toda a superioridade. Entón, Luis Enrique deu entrada a Orellana, Mina e Íñigo López, que lle deron a volta ao partido coma un carpín. Contaxiado polo entusiasmo da afección, o Celta con dez tirou das súas reservas de dignidade e arrepúxose á temible Real. Santi Mina, a pérola da nosa canteira, apenas incorporado á lameira, avisou da súa presenza cun remate ben dirixido. Xaora, cando faltaban oito minutos, o rapaz aproveitou un balón abandonado na frontal, tras unha xogada excelente de Orellana, para xutar de forma tremenda e conseguir un dos goles máis importantes da súa carreira. Dous minutos despois, no caneo de Orellana na área pequena tivo o Celta case o terceiro. Semellaba incrible que un partido no que o Celta comezara con once en clara inferioridade de xogo, rematase con dez en xusta igualdade fronte un rival con aspiracións europeas. O de onte foi un puntazo de dignidade que deixa ao Celta apenas a tres puntiños do seu obxectivo da permanencia.

Recuperar a regueifa

/en , , , , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo abeizoo o proceso de recuperación da regueifa e a posta en marcha do Centro de Interpretación da Oralidade do concello de Vigo.

certame_regueifa_valadaresUn dos gravados máis coñecidos do Vigo do século dezanove é “A regueifa de San Roque”, un debuxo a pluma que Meléndez publicou en 1879 en “La Ilustración Gallega y Asturiana”. Tratábase dunha representación da “danza do molete”, unha muiñeira executada cos brazos abaixados, no que unha das bailadoras, “a madriña”, levaba unha bóla de pan na cabeza. A danza tiña a súa orixe na cerimonia de “cantar a regueifa”, un desafío dialéctico a base de coplas improvisadas, que nas vodas protagonizaban os convidados da parroquia e os de fóra dela para desputarse o pan ou roscón da voda, nalgúns lugares chamado tamén “canelo” ou “regoxos”. No desafío dialéctico, utilizando estrofas de catro versos octosílabos, non faltaba nin o humor nin o escarno entre as familias, o que nalgunhas ocasións facía subir a temperatura entre ambas as dúas partes e obrigaba aos da casa a preparar decontado a muiñeira e logo repartir o molete entre todos os participantes. Nesa foliada está a orixe da regueifa, as cantigas improvisadas nas que dúas ou máis persoas (os “regueifeiros”) debaten sobre un tema, fenómeno que algúns relacionan coa “tenzón” medieval, unha desputa entre un trobeiro e un xoglar, un xénero menor das cantigas de escarnio.

A regueifa é un dos xéneros da literatura de tradición oral galega, como o brindo, os contos, as lendas, as cantareas, as lengalengas, os trabalinguas, as adiviñas e outras composicións orais, asociadas unhas veces coa improvisación e outras coa danza. Pezas todas que constitúen un extraordinario legado do noso patrimonio inmaterial, expresións afortunadas do saber do pobo, de cada unha das súas comunidades, transmitido de xeración a xeración fose por comunicación oral ou por transmisión escrita, onde está cifrado o ADN da lingua galega e o da súa cultura agraria e mariñeira. Un fío cultural e lingüístico milenario, un patrimonio oral inmaterial que como as formas de vida aldeá foi esmorecendo até a súa práctica desaparición e precisa agora ser recuperado, posto en valor, anovado e transmitido ás novas xeracións. Unha tarefa dignificadora urxente e necesaria, capaz de atraer ás novas xeracións ao uso cotián do galego no entorno das novas culturas urbanas.

O da recuperación da regueifa e outras tradicións populares improvisadas de carácter oral é un labor no que traballa o Centro Veciñal e Cultural de Valadares organizador do Certame Internacional de Improvisación Oral, cuxa décimo sexta edición foi celebrada o pasado mes de febreiro. Un certame que cada ano reúne as maiores figuras desta expresión da nosa cultura popular, dende os Regueifeiros de Bergantiños como Suso e Antón de Xornes e Guillermo “da Rabadeira”, pasando por improvisadores en verso como Pinto d’ Herbón, Bieito Lobariñas e Josinho da Teixeira, até o tamén gaiteiro e zanfonista Luís “O Caruncho”, un dos recuperadores do xénero do brindo, xunto a outras chegadas de fóra de Galicia como portugueses “Cantores ao desafío” ou repentizadores e improvisadores da poesía popular chegados de diferentes lugares da península e América Latina. Unha cita moi consolidada protagonizada sempre pola regueifa, “unha arte da ironía e do sarcasmo”, como adoita dicir Carlos Alonso, presidente da Asociación Oral de Galicia e alma mater do encontro e da defensa dos regueifeiros, merecedores de ser recoñecidos pola sociedade como auténticos artistas do enxeño verbal.

Recollendo o fío deste proxecto a concellaría de Normalización Lingüística do concello de Vigo creou este curso de forma pioneira o Centro de Interpretación da Oralidade de Vigo (CIOV) con sede central no Instituto Municipal de Educación e coa intención de convertirse en lugar de formación e axente dinamizador da oralidade. Xaora, o CIOV pretende formar novos regueifeiros e regueifeiras, novos contadores de historias e coñecedores da tradición oral galega e das modernas formas asociadas á oralidade como o rap, hip hop e slam por medio de dous cursos, un de narración oral (os martes) e outro de improvisación oral en verso (os mércores). Outrosí sucede coas actividades de dinamización dirixidas a toda a cidadanía realizadas en diversos puntos de Vigo (rúas, cafetarías, centros comerciais…) como regueifas, contadas ou manifestacións poético-musicais. Sen esquecer actividades como os obradoiros de regueifas nos centros escolares de Secundaria, o programa “Contos e cantos” para pais e nais de picariños ou o “Cóntame os teus contos” para centros de terceira idade. O do CIOV é un programa de innovación lingüística e etnográfica merecedor do interese da Universidade da Sorbona de París onde hai apenas dúas semanas foi presentado pola concelleira Isaura Abelairas. Parabéns ben merecidos para ela e para o seu equipo técnico polo esforzo por recuperar a regueifa.

O futuro da World Fishing Exhibition

/en , , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo reflexiono sobre o futuro da Feira Mundial da Pesca en Vigo.

world_fishing_exhibitionO vindeiro ano 2015 non se celebrará no mes de setembro en Vigo a sétima edición da World Fishing Exhibition (WFE), o evento mundial máis relevante da industria pesqueira e a feira internacional de maiores dimensións e repercusión das que teñen continuidade en Galicia. Sen dúbida, outro efecto da grave crise económica do sector pesqueiro e da anemia institucional da área metropolitana de Vigo que deixou á intemperie un acontecemento que dende hai corenta anos forma parte da historia do Vigo de entre séculos.

Fundada en 1963 en Londres, tras fondear nas cidades portuarias de Dublín, Marsella, Halifax e Copenhague, a WFE recalou por vez primeira en Vigo no ano 1973, nas instalacións que se improvisaron no porto de Bouzas, ás que volvería en 1985 para dende entón recuncar na ría viguesa cada seis anos. Unha periodicidade que ao longo destas tres décadas nunca se perdera convertindo tanto á feira da pesca viguesa, como á conferencia paralela de ministros e responsables de pesca de medio cento de países, no referente mundial do sector da pesca e, dende a pasada edición, tamén da acuicultura. Unha convocatoria sexenal que serviu de privilexiado escaparate mundial para todos os subsectores das industrias pesqueiras galegas, dende a construción naval, pasando polas complementarias, até as de procesado e distribución.

Dende a súa primeira edición a WFE foi xestionada por unha empresa británica a corporación Highbury Home Communications propietaria do “World Fishing Magazine”, cuxa representación en Galicia ostentaba Alfonso Paz Andrade o propietario da veteranísima revista viguesa “Industrias Pesqueras”. Dende 2006 “WFM” pertence a Mercator Media, grupo empresarial ubicado en Fareham, no condado de Hampshire, especializado na edición de revistas profesionais e organización de feiras e congresos relacionados coa pesca, cos portos e coa loxística en diversos lugares do planeta. Ademais da WFE, entre outros eventos, promove este 2014 en Hamburgo a “Motor Ship”, en Nápoles a “Offshore Mariculture”, en Barcelona a “Green Port”, en Shangai a “Sea Work” ou a en Kópavogur, un arrabalde de Reykjavick, a “Icelandic Fisheries Exhibition”.

É innegable que a actual crise da World Fishing Exhibition en Vigo nada ten que ver co éxito da última edición celebrada en 2009 nas instalacións do IFEVI en Cotogrande. Superáronse daquela todas as marcas: 400 millóns de euros de negocio, 500 expositores, 800 empresas de 51 países, 70.000 visitantes, dos que 55.000 foron profesionais acreditados e 25.000 estranxeiros. Nin tampouco coas conclusións da conferencia de ministros de pesca onde naceu o concepto de “pesca responsable”. Un éxito de participación e cifra de negocio que tivo os seus efectos sobre a hostelaría viguesa, sobre o funcionamento do aeroporto de Peinador, como e sobre todo na proxección internacional de Vigo como capital das industrias pesqueiras do arco atlántico europeo.

As razóns polas que a WFE non se celebrará o vindeiro ano en Vigo teñen que ver coa diminución do seu financiamento público, achega que até agora fixo da feira un bo negocio para a empresa organizadora. Até 2009 ás achegas do concello de Vigo, da Xunta de Galicia e do Ministerio de Agricultura e Pesca (como promotor da conferencia de ministros), sumábanse as de patrocinadores privados como Caixa Galicia e Pescanova. Doado é comprender que este urdime estragouse, a caixa desapareceu e a multinacional pesqueira de Chapela loita por supervivir a pesar das pelexas dos seus accionistas. Ao que habería que engadir, e non semella menos relevante, o desánimo de Alfonso Paz Andrade, até agora presidente do comité organizador do evento e o seu líder indiscutible durante catro décadas, imputado pola Audiencia Nacional xunto outros xestores de Pescanova.

Non vai ser doado que Vigo recupere a WFE en 2016 como pretende a declaración institucional aprobada por unanimidade pola corporación. Para conseguilo, en primeiro lugar requírese a existencia dun novo liderado forte e solvente no sector pesqueiro vigués capaz de convencer a Mercator Media, os propietarios do evento, que a pesar da dura crise económica e da perda de valor da mal chamada “Marca España”, a mellor decisión para os seus intereses continuando sendo celebrar a WFE en Vigo. En segundo, precísase un acordo interinstitucional entre o concello de Vigo, a Xunta e o Ministerio de Agricultura e Pesca para achegar axudas suficientes ao comité organizador e convocar decontado a conferencia de ministros. Se estas dúas condicións non se concretan axiña nun marco estratéxico, o calendario vai xa moi xusto, temo que Vigo perderá a World Fishing Exhibition e, o que será moito peor, porá en risco a súa posición estratéxica no liderado das industrias pesqueiras do século XXI.

Campo do Fragoso CLI

/en , , , /por

1964940_10152058136871969_1036778913_nGRAN YOEL

Coincidindo coa festa da Reconquista, o Celta recuperou alento e acadou tres puntos de ouro que o achegan máis ao obxectivo dos corenta, no que os seareiros enxergamos debe situarse a permanencia esta tempada tan igualada. Non foi doada a vitoria fronte ao equipo hiperordenado de Unai Emery, que procurou teimosamente atopar o erro que lle permitise noquear ao equipo galego nunha xogada de contraataque. Mais saílle furada e ben furada a estratexia ao adestrador de Hondarribia, xa que non contaba coa participación dun gran Yoel capaz de parar catro balóns decisivos para o resultado. E a verdade que isto xa non é novidade ningunha, xa que o gardarredes vigués está completando unha tempada formidable. Son moi frecuentes as súas intervencións memorables, tanto pola súa rapidez felina nas estricadas, na serenidade proporcionada pola súa participación no inicio do xogo do equipo coma no seu dominio dos balóns na área pequena. Madurez e solidez caracterizan, pois, a un dos xogadores da canteira que máis progresou esta tempada da man de Luis Enrique e do seu segundo, Juan Carlos Unzúe, o que por certo fora porteiro do Sevilla.

Tras o devalo fronte ao Málaga e a actitude compracente no Camp Nou, o Celta sabía que onte xogaba co Sevilla unha das súas finais. Saíu intenso e concentrado coa intención de atopar a chave que abrise unha xanela no castelo chantado por Emery para protexer a Javi Varas. En momento ningún o Sevilla quixo para si a pelota. O seu adestrador creu que abondaría co despregue disciplinado da súas tres liñas para conter aos vigueses e roubar algún balón para que Vitolo ou Rakitik llo servisen a Gameiro ou Bacca, os seus perigosísimos dianteiros. Aos visitantes custoulles vinte minutos facer a primeira destas xogadas e media hora conseguir que a súa parella atacante se enfrontase a Yoel, quen cun enorme sangue frío aguantou o man a man con Gameiro e desviou a córner. Até ocasión tan clara dos sevillistas, os celestes monopolizaran o control do xogo, crearon varios barullos na área rival, mais non conseguiron remates certeiros. No entanto, a clara oportunidade visitante, espertou aos celestes grazas ás conducións rápidas de Kroh e aos alustros de fantasía de Rafinha, quen antes de rematar a primeira sesión meteu un balón interior na área que Charles rematou moi frouxo.

Non mudou o panorama tras o descanso até a entrada de Fabián Orellana, que introduciu pola banda dereita a carga de electricidade e desborde que até entón faltaba nesa banda. Xaora producíronse en xogadas esporádicas dos visitantes outras dúas grandes intervencións do noso porteiro, unha desviando coas xemas das luvas un xute cruzado con veleno polo lateral Coke, outra cando roubou unha pelota que agardaba o remate dun Gameiro soíño. A grande oportunidade galega chegou tras un espectacular cacheirón de Orellana dende a dereita que bateu no medio do longueiro e, superado Varas, botou sobre a liña de gol. Un xute de tres estralos! As entradas de Mario Bermejo e Aurtenetxe deron novos azos aos de Luís Enrique que enfrontaron un tremendo cuarto de hora final co dilema de conservar a igualada ou arriscar pola vitoria. Incerteza que, cando faltaban cinco minutos para a finalización, resolveu Mario Bermejo, un auténtico hércules na lameira, pelexando a cara de can cada un dos balóns que lle chegaba. Nunha destas leas con Fazio, o arbitro asubiou penalti, oportunidade marabillosa aproveitada con elegancia por Nolito para marcar o gol da vitoria. Foron os tres minutos do desconto infartantes. Varas evitou que Nolito aumentase o resultado e Yoel salvou in extremis un remate de Gameiro que xa entraba. Poucas veces os porteiros foron tan decisivos.

A vila de Vigo

/en , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo, coincidindo coa Festa da Reconquista, ofrezo unha síntese do proceso de transformación da vila de Vigo en cidade moderna e industrial que se produciu no século XIX.

imgresÁs portas da celebración da festa da Reconquista, inaugurouse na Casa Galega da Cultura a exposición “A Vila de Vigo no século XIX”. Unha magnífica oportunidade para coñecer de primeira man o vestiario, os oficios tradicionais e os instrumentos musicais daquel Vigo de hai douscentos anos, cando era apenas unha vila amurada de dous mil veciños, arredor dos sete mil habitantes, cuxas edificacións se foron arremuiñando na aba do monte Feroso e na beiramar da ría. Unha exposición que axuda a identificar que o ADN da actual cidade metropolitana está cifrado na cultura mariñeira e comercial da Ribeira do Berbés, na incipiente actividade industrial e dos oficios manuais, que comezou a instalarse entón nos barrios de extramuros, como tamén na cultura tradicional agraria das vizosas terras do Val do Fragoso.

Non esquezamos que as murallas da vila de Vigo comezaron a ser construídas en 1656, cando contaba apenas 1.500 habitantes, a maior parte artesáns, mareantes e pescadores. Porén, a comezos do XIX, a poboación multiplicouse por cinco grazas ao desenvolvemento da actividade pesqueira dos mariñeiros da Confraría da Misericordia e no inicio da industria da salgadura da sardiña promovida por inmigrantes cataláns. Mais tamén coa autorización da actividade comercial naval e coa actuación da flota corsaria de armadores, como os da familia Marcó del Pont, que chegaron a armar en corso até oito buques, sendo moi influíntes na actividade comercial e política viguesa durante as tres primeiras décadas do século XIX. Carácter corsario, salientado por Xosé María Álvarez Blázquez, que non se debera esquecer, se ben entendendo que esta actividade relacionada coa pirataría era autorizada polos responsables do reino para perseguir o comercio naval dun país inimigo.

Aquela vila amurallada da primeira metade do século XIX tiña seis portas: Gamboa, Laxe, Ribeira, Falperra, Pracer e Sol. Intramuros as rúas eran costentas, estreitas e tortas e as casas dispoñíanse con escasa harmonía. Contaba con tres prazas, a da Constitución, a da Pedra e a da alfóndiga ou da Pescadaría (hoxe da Princesa), onde en 1832 se construíu o primeiro teatro da cidade, que Nicolás Taboada Leal na súa famosa descrición da cidade de 1840 cualificaba como “o mellor de Galicia”. Extramuros foron desenvolvéndose catro barrios, dous na beiramar e outros dous no interior. O Areal, ou de Santiago de Vigo, estendíase dende a porta da Gamboa até o Areal, arredor do camiño cara Redondela e Santiago, sendo alí onde se foron instalando as industrias da salga e os primeiros edificios residenciais de fasquía burguesa. No extremo contrario, na enseada do Berbés, consolidouse o barrio de pescadores a partir da porta da Ribeira. Máis arriba formouse o da Falperra, arredor dos camiños que cara Baiona e Tui saían desa porta que co tempo irían conformando a rúa de Santiago e o paseo de Alfonso XII. Por último, o Salgueiral, situado nunha zona de fortes pendentes, artellouse arredor da estrada de Castela que saía da Porta do Sol e que máis tarde trazaría a rúa Príncipe.

Ese foi o celme da vila de Vigo, declarada cidade en 1810, que adquiriu o carácter efémero de capital provincial durante o trienio liberal. Habería que agardar ao proxecto de Marcoartú en 1837 para contar, coma Ferrol do XVIII ou coma Bilbao e Santander, coa súa primeira posibilidade dunha nova poboación apoiada no seu porto. Proxecto urbanístico que sería recuperado vinte anos despois e realizado só nunha pequena parte polo enxeñeiro José María Pérez. Proceso de ensanche da cidade que, por fin, levará á demolición das murallas no ano 1869 e aos primeiros recheos dos peiraos da Laxe, dos terreos da Alameda e da construción das edificacións do “ensanche de García Olloqui” de 1870. Vigo preparábase para a consolidación do ensanche da fin de século, o dunha cidade industrial moderna, corazón dunha ampla área, que integraría aos concellos limítrofes de Bouzas e Lavadores, o que o arquitecto Antonio Palacios definiu como “cidade imán”.

Xaora, aquel Vigo do século XIX foi unha cidade cosmopolita que non renunciou a súa actividade cultural, asociativa, recreativa, festiva e deportiva. Unha cidade na que foi determinante o papel modernizador dos seus xornais, desde a aparición en 1853 de “Faro de Vigo”, polarizando a opinión conservadora, até os diversos proxectos de carácter liberal e progresista, primeiro “La Oliva” e “El Miño” en 1856, máis tarde “La Concordia” en 1873 e “Galicia. Diario de Vigo” en 1922.

Nestes días de festa popular, ademais de recuperar o elegante vestiario daquel tempo e teatralizar un episodio histórico da Reconquista, cómpre non esquecer de onde vimos como colectividade. Quizais así entendamos mellor onde estamos e poidamos definir onde queremos levar ao Vigo do futuro.

Outro «gran pacto»

/en , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo volvo sobre o pacto orzamentario de Vigo e propoño un pacto pola reforma territorial e administrativa en clave galega.

4_obraMáis alá dos réditos electorais que para os seus protagonistas supoña o pacto orzamentario entre Abel Caballero e Chema Figueroa, os líderes dos partidos sistémicos en Vigo, a primeira consecuencia para os intereses xerais debería ser o remate da marxinación que as administracións gobernadas polo Partido Popular, a Xunta de Galicia e a Deputación de Pontevedra, levan mantendo con Vigo e coas institucións viguesas desque Corina Porro perdeu a alcaldía. O que alguén chamou “gran pacto” entre PSOE e PP debería abrir un proceso de normalización institucional para recuperar a equidade destas administracións coa cidadanía viguesa. Trataríase apenas de que a Xunta de Galicia e a Deputación de Pontevedra desenvolvesen no concello de Vigo actuacións, axudas económicas ou programas semellantes aos que veñen acometendo noutras cidades e vilas no terreo das obras básicas, na promoción turística ou no mantemento de entidades culturais e instalacións deportivas, por só citar algúns eidos nos que Vigo foi excluído adoito por elas. Non haberá credibilidade para este “gran pacto” sen recoñecer esta importante débeda.

Unha normalización institucional que non abondará, se despois non se recupera no Parlamento de Galicia o debate sobre o proxecto do planeamento estratéxico da Galicia urbana e sobre a reforma territorial do país, tantas e tantas veces adiado polo Partido Popular, no que Vigo e a súa área metropolitana son trabe de ouro. E as cousas na cuestión territorial galega requiren ser reconducidas decontado. Xaora, é absurdo reclamar que Fomento continúe cementando o mar no porto de exterior da Coruña, onde leva enterrado millóns de euros. Outrosí sucede coa intención de manter coa respiración asistida das subvencións tres aeroportos internacionais en claro devalo de viaxeiros, incomunicados entre eles, iso si, con tres terminais e grandes aparcamentos do trinque. Por non falar do carísimo mantemento do edificio-escultura da Cidade da Cultura ou dos recintos feriais e palacios de congresos sen eventos ou cunha programación fraca ou na ducia de parques empresariais abertos aquí e acolá sen apenas actividade. A Galicia do século XXI non pode continuar con esta deriva de ineficiencia institucional que a prezo de ouro paga a súa cidadanía.

Urxe acometer unha profunda reforma territorial en clave galega, que debería redeseñar tanto as administracións locais como reordenar no horizonte do ano 2050 as infraestruturas básicas, dende portos e aeroportos, pasando pola mobilidade interurbana de persoas e mercadorías por estrada e ferrocarril, até os servizos educativos e culturais públicos da sociedade dixital. Unha reforma deseñada en clave inequivocamente galega, na que todas as forzas políticas e sociais están chamadas a contribuír, capaz de rematar con doenzas tan graves como o localismo, o clientelismo e a corrupción, arrastradas ao longo de todo o período autonómico pola administración municipal, e que debería supoñer, tras a inevitable desaparición das deputacións, o deseño dun novo mapa local e dunha rede de novos concellos e áreas metropolitanas.

Neste modelo é onde Vigo ten a súa mellor oportunidade para liderar a Galicia urbana do XXI e resolver algúns dos seus problemas actuais. Poderíase aí deseñar con racionalidade e serenidade territorial o mapa aeroportuario galego, tendo en conta que coa finalización do AVE da Meseta diminuirá o número de usuarios do avión con Madrid, o que supoñerá a inevitable especialización de traxectos e tráficos aéreos. Un novo escenario que aconsellaría se contemplase a unión por ferrocarril de velocidade alta das tres terminais, o que facilitaría a súa interconexión en menos dunha hora, facéndoas máis competitivas con respecto á portuense de Sa Carneiro. Outrosí debería suceder coa posibilidade de interconectar por ferrocarril o porto nodal de Vigo, inserido por fin na rede da fachada atlántica europea, co aeroporto de Peinador, probablemente especializado no transporte internacional de mercadorías frescas e compoñentes das industrias aeroespacial, naval e do automóbil, sectores da nosa industria metropolitana actual. Un proxecto urbano que require o recoñecemento administrativo e político da Área Metropolitana de Vigo, capaz de ofrecer á cidadanía os servizos integrados de transporte público, recollida e tratamento de residuos, abastecemento e saneamento de augas, seguridade, bombeiros ou promoción turística e cultural, entre outros.

Non teño dúbida que esoutro “gran pacto” sería que os partidos sistémicos e os partidos do nacionalismo e da esquerda asumisen esta viraxe estratéxica territorial abandonando o vello localismo polo novo metropolitanismo cívico en clave de país. Pagaría a pena intentalo.

O sorpasso de Caballero

/en , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo analiza a situación política en Vigo.

Nas últimas semanas producíronse mudanzas profundas na política municipal viguesa. Tras case sete anos na Alcaldía, no terceiro ano do seu segundo mandato Abel Caballero decidiu mover peza e abandonar ao BNG como o seu socio estratéxico para aprobar o orzamento de 2014, ao tempo que avanzaba a un ritmo sorprendente esta negociación presupostaria co grupo municipal do Partido Popular, co que nunca mantivera colaboración deste carácter. Semella que esta mudanza de socios procurada polo alcalde ten que ver con outras noticias tan recentes e relevantes para a cidade como o anunciado desbloqueo por parte da Xerencia de Urbanismo dalgunha das pezas máis difíciles do Plan Xeral, en especial a do Barrio do Cura, pendente só da aprobación de Patrimonio da Xunta e do pleno da corporación, e a do edificio do colexio Cluny na Gran Vía, que podería ser derrubado para construír un xeriátrico privado; ou tamén coas expectativas abertas sobre outras pezas máis grandes do planeamento como a de Liñeiriños e o seu contestado proxecto de centro comercial e de lecer rexional de Porto Cabral. Mudanza de socios que se fai aínda máis evidente coa dispoñibilidade da Alcaldía de negociar coa Xunta de Galicia as achegas do concello de Vigo ao plan de transporte metropolitano, ás acometidas do hospital de Valadares ou a cesión dos terreos para a Cidade da Xustiza, tres temas que, xunto á política aeroportuaria e a fusión das caixas, durante anos constituíron o casus belli das relacións entre Caballero e Feijoo.

Enmarcado teoricamente na cultura da “Gran coalición”, alicerzada no entorno da crise europea, o modelo de gobernabilidade acuñado por Angela Merkel, no que colaboran os dous partidos sistémicos, o conservador neoliberal e o socialdemócrata, o acordo orzamentario que en Vigo pretende acadar Abel Caballero co Partido Popular ten a intención de entrar pola porta grande do até agora entorno prohibido do electorado conservador; como xa conseguira durante varios mandatos Francisco Vázquez na Coruña con doses inxentes de coruñesismo conservador. Un acordo orzamentario que tamén beneficiaría ao equipo municipal de Chema Figueroa, cuestionado polos responsables composteláns da súa formación que con escaso disimulo filtraron estes días o nome de Javier Guerra como probable candidato popular á primeira cadeira da casa do concello. Un acordo, ademais, que constituiría un precedente para abandonar o modelo que durante as tres últimas décadas, desde o acordo orzamentario que en 1987 asinaron Manuel Soto e Camilo Nogueira, mantiveron en Vigo socialistas e nacionalistas de esquerda. Fórmula utilizada dende entón noutras cidades galegas, con acordos orzamentarios dentro ou fóra do goberno municipal, como na actualidade sucede en Ourense, Lugo e Pontevedra, que impide gobernar nelas aos conservadores, a pesar de ser nalgún caso o grupo máis votado.

No entanto, creo que a razón principal da nova estratexia de Abel Caballero está en acadar nas eleccións municipais da primavera de 2015 o “sorpasso” con respecto ao Partido Popular, convertendo ao PSdeG-PSOE na forza máis votada en Vigo. Descartado o escenario dunha maioría absoluta, semella que a próxima será unha corporación máis fragmentada ca actual, na que poderían participar até cinco ou quizais seis grupos políticos, os tres existentes na actualidade, máis AGE, sen descartar a UPyD, Compromiso por Galicia ou algunha candidatura cidadá de novo cuño. E diante de semellante panorama, onde non será doado artellar maiorías, a alcaldía corresponderá a forza máis votada. De aí a importancia para Caballero de consolidar agora o seu proxecto de alcaldía transversal, capaz de seducir como as súas humanizacións a todos os sectores sociais e barrios. Máis aínda cando conta coa vantaxe engadida de que os seus rivais (socios) do PP non teñen unha candidatura clara e a oposición nacionalista e de esquerda, previsiblemente, quedará moi fragmentada e sen liderados consolidados.

Neste entorno municipal con claros tintes pre-electorais haberá que atender aos conflitos institucionais e veciñais abertos, algúns arrastrados de mandatos anteriores. Entre eles, e non o de menor importancia, o da posta en marcha da Área Metropolitana de Vigo, a principal carta coa que conta Núñez Feijoo (ademais da apertura do hospital de Valadares), á que Caballero non poderá poñerlle moito a proa. Outrosí sucede con cuestións, en aparencia menores, mais significativas para a política social e cultural, como do servizo Sereos de axuda a persoas en risco de exclusión ou a construción da Biblioteca Pública do Estado e doutras infraestruturas culturais, que a alcaldía de Caballero non soubo solucionar até o momento. Queda un ano electoral por diante que aventuro moi movido.

Campo do Fragoso CL

/en , , , /por

BESTA NEGRA

Non tivo fortuna o Celta fronte ao equipo do Cholo Simeone, o adestrador arxentino que gañou todos os catro partidos xogados polo seu Atlético de Madrid contra o primeiro equipo galego. A pesar dun excelente primeiro acto, no que conservou a intensidade e o aroma de xogo de calidade, que o levaron a ser un dos mellores equipos da liga dos meses de xaneiro e febreiro, o Celta derrubouse coma un castelo de naipes no segundo, noqueado en apenas tres minutos por dúas pegadas brutais de David Villa, un dianteiro nato que na lameira do Fragoso reapareceu coma ave fénix reivindicándose coma o goleiro pícaro, arteiro e práctico que sempre foi. Un castigo tan contundente coma previsible que devolve aos de Luis Enrique ás penalidades e emocións de liga tan difícil coma a que disputan os dez equipos que pretenden evitar o descenso.

Comezou o Celta máis centrado ca en partidos anteriores en Balaídos. Foi capaz de controlar a posesión da pelota diante dun equipo moi rudo e incómodo coma o Atlético, capaz de desesperar ao rival con interrupcións de xogo e faltas continuas. Baixo a batuta dun incansable Krohn-Dehli, o Celta abriu xogo polas bandas procurando unhas veces as superioridades pola dereita de Orellana, que non tivo o seu mellor día, ou pola esquerda de Nolito, que a pesar dos meses transcorridos non conseguiu aínda o seu punto ideal de forma. Oubiña, que regresaba ao equipo, foi o primeiro que aos sete minutos atopou porta enganchando un saque de recanto, unha excelente xogada táctica a balón parado. Sería despois Álex López quen cun pexegazo a ras da lameira culminase unha xogada na que procurou a diagonal de Curtois, o extraordinario gardarredes belga. O Celta quería, aínda que notaba a ausencia da fantasía de Rafinha na creación de superioridades. Con este panorama, o Atlético non se sentía cómodo e tardou vinte e cinco minutos en avisar do seu perigo cun globo enviado por Raúl García dende trinta metros, que pillou un chisco adiantado a Yoel, que pouco despois chapou un perigoso remate do internacional Koke. Igualouse así decontado o partido, con alternativas en ambas as dúas áreas, as de dous equipos ben traballados tacticamente nos que mandaban as defensas sobre os ataques. Mágoa que a piques de rematar a primeira parte, cando quedou só na área pequena Charles non fose capaz de superar a Curtois ou Jonny non fose capaz de marcar, tras outra excelente xogada táctica xerada cun saque de recanto.

Co incio do segundo acto, o Atleti saíu moito máis decidido, consciente que non podía perder a oportunidade de recuperar o liderado. Abondoulle con subir aos seus laterais para que abrisen xogo sobre David Villa, que apenas participara no xogo até entón. O Celta deu un paso atrás. O partido mudou coma un carpín á hora de xogo, cando o dianteiro asturiano aproveitou un erro nun pase de Jonny sobre Fontás. Erro tremendo que se repetiría dous minutos despois e que tamén aproveitaría Villa, un goleiro a quen non se lle poden dar tantas facilidades. Faltando vinte e cinco minutos o partido quedaba pechado cun Celta incapaz de arrepoñerse xa que aos seus motores Krohn-Dehli e Álex López acabaron coa súa gasolina. No entanto, cómpre recoñecer que os de Luis Enrique non tiraron nunca a toalla, a pesar de que desta volta foron claramente inferiores. Unha derrota previsible, pois, que non debería crear alarma. Quedan xornadas suficientes para obter eses dez puntos, apenas tres vitorias e un par de empates, que aseguren a continuidade na categoría. Temos confianza.

Martes lardeiro

/en , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo falo sobre a festividade do Martes de Entroido.

Non foi doado este ano correr o Entroido. As choivas, que non nos abandonan dende Nadal, impediron que merdeiros e mascaritas corresen en Vigo diante do Meco dos recortes chantado na Porta do Sol, obrigando a adiar o desfile de comparsas para o vindeiro sábado, o que por fortuna alonga uns días o Entroido xa en tempo de Coresma. Porén, os ballóns e babuxadas non impediron que as farturas e excesos do Entroido se estean celebrando nas mesas nosas con cocidos, laconadas e enchentes de larpeiradas deste tempo, as froitas da tixola ou do ferro, que así bautizamos ás orellas, filloas, follas de limón e flores.

Non debemos esquecer que dentro do calendario do Entroido tradicional galego é data principal para cumprir co rito da comida carnavalesca a de hoxe, a do Martes de Entroido ou “Martes lardeiro”, chamado así xa que é o derradeiro día para gozar dos praceres do “lardo”, que ese é o nome da graxa do touciño, tanto en galego coma castelán. Connotación da xornada coa cultura do porco que, por certo, se mantén en portugués como “Terça-Feira Gorda” ou en francés como “Mardi Gras”, nome que recibe tamén todo o período dos carnavais en Nova Orleáns no estado estadounidense de Luisiana onde hoxe se celebra un dos desfiles carnavalescos máis famosos do mundo.

No xantar do Martes lardeiro a carne de porco é a grande protagonista, sobre todo presentada no que Picadillo chamaba “cocido alegre”, ese onde é maior a proporción de carnes ca de verduras (mellor repolo ca grelos), garbanzos e patacas. O cocido galego é, sen dúbida, o prato forte deste día, mentres no norte de Portugal o é a orelheira de porco, acompañada de feijoada branca e doutras carnes de porco. No entanto, sabemos que hai mesas galegas que para hoxe prefiren o lacón con grelos, prato considerado por Cunqueiro como “rei da cociña galega”, que algúns aconsellan servir en dúas fontes, unha para os grelos e as patacas e outra para o lacón e o chourizo; aínda que hai cociñeiras que lle engaden orella e cachucha (chamada noutros lugares cachola ou cacheira), a cabeza de porco salgada citada no século XVIII polo Padre Sarmiento no seu “Coloquio en duascentas coplas galegas” entre outros ingredientes da cociña do noso Entroido: “E tamén estaban / os bufetes cheos / de lenguas, chourizos, / perniles, codelos, / de lacós, cachuchas, / fociños de cerdo, / nuns pratos moi anchos / e todo friento”. Noutras mesas galegas, como as do Cebreiro, os Ancares e o Bierzo, o pote do Martes lardeiro está protagonizado polo botelo ou butelo, chamado androlla na comarca do Bolo, embutido preparado coa tripa máis gorda do porco que se enche con pequenos cachos de carne con óso (de costela e soá) picada e adobada con allo, pemento picante e loureiro.

Na sobremesa do Martes lardeiro non poden faltar as froitas da tixola. Entre elas a raíña son as filloas –bautizadas como marruchos no Val Miñor, freixós na Mariña de Lugo, “filhoses” no norte de Portugal, “frisuelos” en Asturias, “crêpes” na Bretaña ou “pancaques” no Mar de Prata–, unha larpeirada na que ovos, fariña e sal se mesturan cun líquido que pode ser caldo, auga, leite ou mesmo sangue (no tempo de matanza). Tan queridas son as filloas na terra nosa que Cunqueiro sentenzou que non se “debería permitir que ningún restaurante se cualificase como galego sen ter pasado antes a proba da filloa e sen ofrecer este produto na carta cada semana”.

No Martes lardeiro non poden faltar, tampouco, as crocantes orellas de entroido –orellas de frade no norte de Lugo, chaolas en Cariño–, cuxa composición coincide coa das filloas, aínda que se lle incorpora a reladura de limón, anís, lévedo e manteiga. Nalgunhas familias en Martes lardeiro ofrécense follas de limoeiro, unha auténtica delicia culinaria galega a recuperar, como as flores, feitas cun ferro en forma de flor que se molla no amoado e somérxese logo en aceite quente, onde a pasta fritida conservará a forma da flor de ferro. Larpeiradas fritidas todas do Martes lardeiro nas que o etnógrafo portugúes Ernesto Veiga de Oliveira identifica un acto cerimonial que “representa unha práctica máxica de expulsión de demos ou forzas anímicas nocivas”. Tamén son sobremesas desta xornada os buñuelos de Beluso, o bandullo ou “mixtura gallega” da que falaba Picadillo, que aínda se prepara nalgunhas casas do Morrrazo, o tripón dóce de Sober, a bica de Laza, os sapos da Limia de Xinzo e a torta do Cigarrón de Verín, larpeiradas propias do triángulo máxico do entroido tradicional ourensán.

Aproveitemos as horas deste Martes lardeiro para gozar das larpeiradas salgadas e dóces do entroido, ben sabemos que tras delas continuarán os rigores e penalidades deste tempo ruín. Ben o adianta a sabedoría do refraneiro popular galego: “Adeus, martes de Entroido, es valente gandul: tres días de boa vida, sete semanas de xexún”.

Fenómeno Rosalía

/en , , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo o Día de Rosalía.

A pesar de non ser incluído no “Calendario do Libro e da Lectura 2014” da Consellaría de Cultura e Educación, a celebración do Día de Rosalía foi un éxito cívico. Ademais da tradicional ofrenda floral en Compostela, lembrando o seu nacemento no Camiño Novo o 24 de febreiro de 1837, precedida dunha alborada gaiteira instituída o pasado ano pola Fundación Rosalía de Castro (FRC), numerosos actos de lectura pública de poemas rosalianos, recitais poéticos, conferencias sobre a vida e obra da autora, realización de grafitis en espazos públicos educativos na súa homenaxe, roteiros, concertos ou accións virais en internet, promovidas pola FRC, Asociación de Escritores en Lingua Galega, por outras asociacións e colectivos culturais e feministas de base, por editoriais, librarías e panadarías (en Ourense) e por algúns concellos (como os de Vigo e Pontevedra), ás que habería que engadir as actividades organizadas polos centros educativos no seu horario lectivo, amosaron que a memoria rosaliana e o interese polos seus textos mantéñense moi vivos e presentes na sociedade civil galega. Rosalía de Castro interesa e mobiliza.

Tras o pulo que supuxo a celebración do sequiscentenario da publicación de “Cantares Gallegos” no prelo de Juan Compañel na viguesa rúa Real, o que podemos chamar “fenómeno Rosalía” tinguiuse coas trazas do século XXI. Á publicación da extraordinaria edición anotada de “Cantares Gallegos” (Xerais), tanto en formato impreso coma dixital, realizada por Anxo Angueira, actual presidente da Fundación RC, uniuse a publicación da edición ilustrada (El Patito editorial) preparada por Pepe Barro e da tradución inglesa (Small Stations Press) de Erin Moure, ademais da tradución dalgúns dos seus poemas a 27 linguas, cos que se engalanaron algunhas rúas do Casco Vello de Vigo. Ademais, Rosalía presentouse nunha modélica web da súa fundación e dialoga con éxito nas redes sociais xa que está presente en Twitter, Facebook e Youtube. As autofotos con algún motivo relacionado con ela (un dos seus libros, unha das súas camisolas ou outros obxectos nos que esta presente a súa imaxe), coñecidas en internet como “selfie”, compartíronse onte a centos nas redes coa etiqueta #euRosalia. Outro fito xaora para unha autora sempre rabiosamente moderna e avanzada.

Outrosí sucedeu coa publicación no último ano de media ducia de libros cedé de temática rosaliana, unha colleita moi vizosa con froitos tan logrados como “Rosalía pequeniña” (Galaxia) de Uxía, “A miña primeira Rosalía” (Xerais) de Xiana e Xosé Lastra, “Nas tardes escuras” (El Patito editorial) de Narf, “A Rosa d’Adina” (Músicas de Salitre) de aCadaCanto, “Cantares para Rosalía” (Consello da Cultura Galega) no que nove poetas galegas de hoxe dialogan con ela, até o recentísimo “De Cantares hoxe” (“Diario Cultural” da Radio Galega) no que 36 poetas recrean na súa voz os poemas de Rosalía. Sen esquecer a achega que para a popularización da autora supuxeron as exposicións de carácter didáctico e divulgativo, sendo especialmente importante a instalada en Vigo pola Fundación Barrié sobre “Rosalía de Castro e o seu tempo”, preparada por Pepe Barro e visitada por milleiros de persoas.

E entre os libros de temática rosaliana publicados no último ano destacan “Cantares gallegos, hoxe. Unha lectura actualizada de Rosalía de Castro” (Alvarellos) da profesora da Universidade da Coruña Pilar García Negro,  “O epistolario de Rosalía de Castro”, que se pode consultar na web do Consello da Cultura Galega, e a biografía plurilingüe de Manuel Lorenzo Baleirón, “Vida de Rosalía de Castro” (FRC) na que se recollen os avances que nas últimas décadas se produciron na investigación sobre a autora de “Follas Novas”.

Particular interese para entender o “fenómeno Rosalía” ten “Rosalía de Castro. Imaxe e realidade” (Xerais 2014) no que Fernando Pereira Bueno, profesor do IES Carlos Casares, analiza a representación icónica da autora a partir de pinturas, debuxos e outras técnicas artísticas. Tras estudar máis de duascentas pezas nas que aparece Rosalía (dende as sete fotografías conservadas e o retrato que en vida lle realizou Modesto Brocos, cedido hai pouco pola Deputación da Coruña á Fundación Rosalía de Castro, pasando pola presenza da poeta nos billetes de 500 pesetas, nos selos e nas vitolas de puros, até os carteis e as camisolas deseñadas por Rei Zentolo), Fernando Pereira considera que Rosalía de Castro é “a icona máis popular de Galicia”, “a primeira marca galega” e mesmo “a imaxe máis universalizada de Galicia”, o que non deben de estrañarnos tratándose do “personaxe predilecto dos galegos” segundo algunha enquisa. Esa unanimidade interxeracional explica o éxito dunha data literaria con vontade de converterse en efeméride nacional.